Kulturkroniko

Lastlunde pere de unu el la sociaj komunikiloj en simbola maniero la kulturministroj de Pollando, Litovio kaj Ukrainio – Piotr Gliński, Simonas Kairys kaj Ołeksandr Tkaczenko subskribis deklaracion pri kunlaboro koncerne kulturon kaj historian heredaĵon. En la deklaracio ili rilatigis sin al situacio en Ukrainio agnoskante la Rusan Federacion kiel agresinton rilate Ukrainion kaj decide kondamnis ĝiajn agadojn, inkluzive de tiuj, kiuj endanĝerigas la kulturan heredaĵon kaj kulturan proprecon de Ukrainio. Ili devontiĝis entrepreni ĉiajn eblajn klopodojn por ekskludi Rusujon el internaciaj organizaĵoj, komitatoj kaj programoj. Grava elemento de la kieva-vilna-varsovia deklaracio estas skizitaj agadoj kaj kunlaboro por paca tempo.

El la elsendo 04.03.2022. Legas Maciek – 0′ 54″

Pola Instituto de la Filmarto solidare kun Ukraina Filmakademio aliĝis al la kunbojkoto de la rusa kinematografio. Ĝi instigas ĉiajn filminstituciojn en Pollando, Eŭropo kaj la mondo aliĝi al la kampanjo. En la deklaro la Pola Instituto de la Filmarto substrekis, ke „ne eblas allasi al la situacio, en kiu la agresanto atakanta demokratan ŝtaton, havas rajton sen ajnaj konsekvencoj anonci siajn filmojn por internaciaj festivaloj kaj partopreni kulturajn eventojn”. Ukraina Filmakademio adresis sian alvokon i.a. al la Eŭropa Konsilio, al FIAPF, CEPI kaj CFP-E. La alvoko entenas krome peton pri malebligo, ke en festivalaj programoj estu prezentitaj filmoj produktitaj de Rusa Federacio kaj en kunprodukto kun ĝi.

El la elsendo 04.03.2022. Legas Maciek – 0′ 57″

La Nacia Programo pri Evoluo de Legemo 2.0 por la jaroj 2021-2025 celas plibonigi la staton de legemo en Pollando pere de firmigo de la publikaj, lernejaj kaj pedagogiaj bibliotekoj kiel lokaj centroj de la socia vivo kaj kontaktocentroj, alircentroj al kulturo kaj konoj. Ĝia buĝeto egalas al preskaŭ 1,1 miliardoj da zlotoj, inkluzive de 635 milionoj devenantaj el la ŝtata buĝeto. Inter la prioritatoj de la programo troviĝas plibongo de librooferto de publikaj bibliotekoj; investaĵoj en la infrastrukturon de publikaj bibliotekoj; aĉeto de eldonnovaĵoj por la invanvartejoj, lernejoj kaj pedagogiaj bibliotekoj; subvenciado de bibliotekoj kaj popularigado de legemo. Laŭ profesoro Rafał Wiśniewski el la Nacia Kulturcentro, kiu respondecas pro la programo aktuale ni legas paradokse pli multe, sed temas pri tekstoj mallongaj – ĝis 160-signaj kiel elektroniaj mesaĝoj, tviteraj informoj. Problemon al legantoj kreas kompaktaj tekstoj pli ol 4-paĝaj.

El la elsendo 25.02.2022. Legas Barbara – 1′ 31″

Radiostacio Gliwice estas la plej rekonebla historia objekto de la urbo Gliwice, en la suda Pollando. Konstruita en la 30-aj jaroj de la pasinta jarcento la antena radioturo estas la plej alta ĉi-speca objekto en Eŭropo. Ĝi konserviĝis kun komplekso de tri loĝistikaj konstruaĵoj enhavante parton de originala ekipaĵaro. La 31 – an de aŭgusto 1939 ĝi fariiĝis objekto de Gliwice-provoko, la entreprenita de germanaj sabotaĵo ĉe la limo de Pollando, rekte antaŭ la militeksplodo. Civile vestitaj SS-viroj atakis la radiostacion kaj murdis arestitan unu tagon pli frue germanan civitanon, silezian insurgenton deklarintan sin por poleco de la regiono. La provoko laŭ germanoj estis kredigonta al la internacia publiko respondecon de Pollando pro la militeksplodo. Aktuale en la historia objekto funkcias eta flilio de Gliwice-muzeo. Baldaŭ ĝi fariĝos unu el la plej gravaj muzeaj-edukaj centroj laŭteme ligitaj kun la 2-a mondmilito. La preparoj al modernigaj laboroj en tri historiaj konstruaĵoj kaj plej proksima ĉirkaŭaĵo jam komenciĝis. La vizitscenaro de la modernigota objekto havos tri veftojn. La unua, teknika estos ligita kun ĝia origina funkcio kiel radiostacio. La historia vefto koncentriĝos pri Gliwice-provoko kaj la eksplodo de la 2-a mondmilito. La tria, beletra vefto prokismigos la dramecan trapason de la provoko organizita de la specialaj servoj de la Tria Regno. Gliwice-radiostacio situante ĉe la Itinero de historiaj objektoj de la silezia vojevodio estas parto de la Eŭropa Itinero de la Industria Heredaĵo. Gliwice-radiostacio troviĝas krome en la Pola Listo de Historimonumentoj.

El la elsendo 25.02.2022. Legas Maciek – 2′ 02″

Mane skribitaj Koranoj kaj muzulmanaj preĝolibroj, kaj ankaŭ fotografaĵoj el la Centro de Edukado kaj Muzulmana Kulturo de Polaj Tataroj en Kruszyniany estis bitigitaj kaj disponigitaj rete. La centro kreiĝis en 2015 kaj estas parto de muzeo kolektanta memoraĵojn pri la historio, tradicio kaj kulturo de tataroj sur la polaj teritorioj. Ekde la komenco ĝia celo estis kolektadi dokumentojn ligitajn kun la tatara socio. Oni sukcesis kolekti plurajn materialojn el la tuta Pollando. Ekde la komenco la ideo estis pro la tatara kaj samtempe pola historio disponigi ilin publike. Dank’ al la komuna projekto de la Fondaĵo Tatara Kultura Societo kaj la Fondaĵo M.I.A.S.T.O. Białystok, estis bitigitaj jam pli ol 4 mil objektoj konsulteblaj ĉe la retejo de la Centro. Kiel la unuaj estis bitigitaj objektoj el la vitroŝrankoj de la centro laŭ la kategorioj – religio, kulturo kaj sociaj objektoj, la vivo de loĝantoj. Inter ili estas manskribitaj Koranoj el la 19-a jarcento kaj muzulmanaj preĝolibroj, ĉar manskribitaj dokumentoj estas grava kaj tre valora elemento de la tatara historio. Estis bitigitaj ankaŭ libregoj kun informoj pri solenaj atribuoj de personaj nomoj, pri nuptoj kaj sepultoj. Krome bitigitaj estis diversperiodaj kronikoj priskribantaj la vivon de tataroj en Kruszyniany kaj la regiono, komunikoj pri la tatara socio kaj ankau fotoj el la fino de la 19-a jarcento. La bitiga laboro estos daŭrigita en 2022.

El la elsendo 18.02.2022. Legas Barbara – 2′ 01″

Marta Gardolińska fariĝos la unua gastdirektisto de la Barcelona Simfonia Orkestro kaj Nacia Orkestro de Kataluiono. Tiun funkcion ekde la sezono 2022/2023 ŝi plenumos dum du jaroj. En Barcelono Marta Gardolińska debutis pasintjare direktante kantojn el la ciklo “Des Knaben Wunderhorn” de Gustav Mahler kaj “Malgrandan Suiton” de Witold Lutosławski. Sekve oni proponis al la pola direktistino daŭrigi kunlaboron. Kvankam la repertuaro de la venonta sezono ne estis publikigita Gardolińska informis, ke troviĝos en ĝi kaj la 20-jarcenta muziko ĝenerale kaj pola muziko. En la repertuaro troviĝos krome forgesita komponaĵo de kataluna komponisto. Barcelona Simfonia Orkestro kreiĝis en 1944. En ĝia repertuaro troviĝas gandaj simfoniaj verkoj kaj muziko de katalunaj komponistoj. Marta Gardolińska estas la muzika direktoro de Opéra National de Lorraine en Francio, la unua virino kaj polino estanta muzika direktoro de la franca operejo. Ŝi kunlaboris kun Bournemouth Symphony Orchestra kiel Juna Direktisto en Asocio. En Usono ŝi debtis kun Filharmonia Orkestro de Los Angeles kaj apud Gustavo Dudamela ŝi prezentiĝis kiel dua direktisto en la plenumo kaj surbendigo de la 4-a Simfonio de Charles Ives por Deutsche Grammophon. En la nuna sezono ŝi prezentiĝis kun Skota Ĉambra Orkestro dum festivalo en Edinburgo, kun Pariza Ĉambra Orkestro kaj la Nacia Filharmonio en Varsovio.

El la elsendo 18.02.2022. Legas Barbara – 2′ 03″

La historio de la kultivado de vito kaj vinproduktado en la antika Nubio, aktuale Sudano radikas en la 2-a jarcento antaŭ nia erao. Al ĝi estas dediĉita portempa ekspozicio en la Grenstaplejo „Blua Ŝafido” de Gdansko. Ĝis la 12-a de junio eblas konatiĝi tie kun la funkciado de nubiaj vinberpremejoj, produktado de vinamforoj kaj la vasteco de la vinkomerco inter la 2-a jarcento antaŭ nia erao ĝis la mezepoko. Inter la 4-a jarcento antaŭ nia era kaj la 6-a jarcento de nia erao sur ĉi tiu tereno troviĝis vasta Meroe-ŝtato, en kies komerca kaj kultura interŝanĝo gravan lokon okupis vino. La velko de la vinprodukta kaj vinkonsuma tradicio ligiĝas kun islamo, kiu sur la tereno de Nubio komencis disvastiĝi ekde la 15-a jarcento. Pri la vinprodukta kaj vinkultura tradicio en Nubio kaj evoluinta vinimporto el la regiono de Meditereaneo atestas arkeologiaj objektoj kiel i.a. restaĵoj de vinberpremejoj, restaĵoj de iamaj vindrinkejoj kaj staplejoj, amforoj, kruĉoj, kalikoj kaj pokaloj. Iuj el ili kiel elemento de tiu historio estas rigardeblaj en la ekspozicio „Vino en la historia Sudano”.

El la elsendo 18.02.2022. Legas Barbara – 1′ 39″

Ĝis la mezo de majo 2022 en Vroclavo, la sudokcidenta Pollando, eblos rigardi ekspozicion dediĉitan al la Teknikaj Projektoj de Leonardo da Vinci. Ĝis nun rigardis ĝin jam pli ol 3 milionoj da personoj en 20 landoj. Ĉiuj ĉi projektoj estis konstruitaj baze de originalaj desegnaĵoj de la elstara renesanca artisto. La ekspozicio prezentas tiajn aranĝaĵojn projektitajn de da Vinci kiel argano, helikoptero, levilo, inercirado kaj kelkajn aliajn. La vroclava ekspozicio prezentas ankaŭ kopiojn de da Vinci-pentraĵoj „La Damo kun ermeno”, „La lasta manĝo”, „Mona Lisa”. Marĝene de la ekspozicio okazas edukaj laborrenkontoj adresitaj al diversaĝa spektanto. Tiuj kun strikte eduka karaktero klarigas la ideon de rilata inventaĵo kaj ĝian funkcimekanismon. La aliaj celas stimuli la kreemon de la vizitantoj, kiuj povas mem pentri, projekti, konstrui mekanismojn inspiritajn per la projektoj de la 15-jarcenta itala inventisto.

El la elsendo 12.02.2022. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 16″

Literaturistoj el la Bjalistoka Universitato entreprenas kritikan prilaboron de ĉiuj verkoj de la pola Nobel-premiito Henryk Sienkiewicz – kun necesaj komentarioj, referencoj kaj piednotoj, tekstohistorio. Tio ebligos percepti konatan verkiston ne nur kiel figuron el la pasinteco, sed kiel homon adekvatan al la defioj de la 21-a jarcento. La laboroj koncernos la novelojn de Sienkiewicz, romanojn, vojaĝraportojn, socian kaj literaturan publicistikon, intervjuojn, enketojn kaj aliajn verkojn krom privataj korespondaĵoj, kiuj estis jam prilaboritaj kaj publikigitaj. La esplorkolektivo konsistas el dek kelkajn sciencistoj el la tuta lando. Krom elstaraj ekspertoj pri la 20-jarcenta literaturo kaj pri Sienkiewicz-kreado laboros ankaŭ junaj sciencistoj.

El la elsendo 12.02.2022. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 02″

Polino, Katarzyna Redisz fariĝis la arta direktoro en la muzeo de la nuntempa arto Kanal-Centre Pompidou en Bruselo inaŭgurota en 2024. Ĝi troviĝas proksime al la kanalo Brukselo-Charleroi, en la iamaj konstruaĵoj de Citroën. Por ilia alikonstruo je muzeo oni destinis 125 milionojn da eŭroj.
Katarzyna Redisz laboris pli frue en la artgalerio Tate Liverpool, kie ekde 2015 ŝi estis kuratoro respondeca pro ekspoziciprogramo kaj prezento de kolektoj, pro internacia kunlaboro. Pli frue ŝi estis kuratoro en Tate Modern en Londono respondeca pro la ekspozicioj de i.a. Sigmar Polke, Alighiero Boetti kaj Mira Schendel. En la jaroj 2008-2015 Katarzyna Redisz establis Open Arts Projects, varsovian senprofitan organizon okupiĝantan pri arto. Ŝia memstara laboro rilatis al la inaŭgura ekspozicio Muzeum Susch en Svislando (2019) kaj al la 4-a eldono de la Artbienalaj Renkontoj en Timisoara. Redisz redaktirs kaj kunkreis kelkajn ekspozicikatalogojn publikigante siajn tekstojn en tiaj periodaĵoj kiel “Friez”, “Mousse” kaj “Tate”.

El la elsendo 12.02.2022. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 33″