Kulturkroniko

Meze de junio en la vilaĝo Zalipie okazos la finalo de la 59-a konkurso “Pentrita Ĥato”. Partoprenas ĝin pentristoj kaj tutaj familioj el la loko Zalipie (la suda Pollando) kaj najbaraj vilaĝoj. Popolaj artistoj ornamas siajn domojn kaj bienkonstruaĵojn per floraj motivoj.
Temas pri la plej longdaŭra popolarta konkurso en Pollando (1948) organizata de Pentristina Asocio de Zalipie kaj la muzeo de Tarnów. Dank’ al ĝi konserviĝis la tradicio de la ornamado per floraj motivoj de domoj, grenejoj, staloj, putoj, bariloj kaj eĉ hundobudoj.
Ĉirkaŭ cent personoj partoprenas ĉiujare la konkurson – profesiaj pentristoj kaj vilaĝanoj. Unue, la ĵurio konsistanta el etnografoj, arthistoriistoj, artistoj kaj ĵurnalistoj vizitas anoncitan al la konkurso domojn taksante la artan nivelon de la pentritaj objektoj, iliajn kolorojn kaj fidelecon al la tradicio. La finalo de la konkurso en Zalipie, dum kiu oni anoncas la gajnintojn kaj aljuĝas la premiojn, okazas kadre de la tradicia dimanĉa festivalo..
Nunjare en la Etnografia Muzeo de Tarnów antaŭ la finalo estas planita la ekspozicio “Pentristinoj el Powiśle Dąbrowski”, dediĉita al elstaraj dojeninoj de tradicia domornamado el la loko Powiśle Dąbrowski, kiuj meritiĝis por la konservado kaj popularigo de ĉi tiu unika arto.

El la elsendo 10.06.2022. Legas Maciek 01′ 33”

La spektaklo “Czajka” (ĉajka) prezentita de la belga >Compagnie Belova-Iacobelli< ricevis la ĉefan premion, Grand Prix de la 29-a Internacia Festivalo de Pupteatra Arto, unu el la plej prestiĝaj aranĝoj de la puparta teatro, kiu okazis fine de majo en Bielsko-Biała. „Czajka” kreiĝis en la kunlaboro inter du artistinoj – Tita Iacobelli aktorino el Ĉilio, kaj Natacha Belova rus-belga scenografo kaj pupaŭtoro. Ilia unua komuna spektaklo rilatas al la heroa provo de maljuna aktorino – Czajka ludi la rolon de Arkadina en „Mevo” de Ĉeĥov, aAmbaŭ proksimiĝantaj al la fino de sia aktora kariero.
La speciala festivala premio estis atribuita al la hispana grupo „Zero en Conducta Company” pro “Mekaniko de la animo”. Ĝi estis premiita “pro la sukcesa provo forviŝi limojn inter pupaktoro kaj pupanimanto”. Artistoj de la franca Teatro de L’Entrouvert ricevis la premion de junaj kritikistoj. Ilia teatraĵo “Traversees” estis aprecita pro la plureco de la aplkitaj teatraj lingvaĵoj kaj rimedoj, kaj ebligo al la publiko de profunda teatra spertiĝo. Entute dum la festivalo estis prezentitaj sep spektakloj de artistoj el ses landoj, krom la menciitaj ankaŭ el Ĉeĥio, Danio kaj Pollando.
La Festivalo de Bielsko Biała, organizata ĉiun duan jaron havas longan tradicion. Ĝia unua eldono sub la nomo „Rendez-Vous kun Bielsko” okazis en 1966. Ĝis nun en Bielsko-Biała prezentiĝis pli ol 350 teatroj el ĉirkaŭ 50 landoj, i.a. Japanio, Ĉinio, Honkongo, Kubo, Togolando, Aŭstralio, Argentino, Brazilo, Kanado, Usono, Mongolio, Irano, Nov-Zelando, Hinda Unio kaj Vjetnamio.

El la elsendo 10.06.2022. Legas Tomek – 02′ 22”

La filmproduktanto Irena Strzałkowska kaj reĝisoro Jan Komasa estis en majo distingitaj per la franca Ordeno de Arto kaj Literaturo. Temas pri ordeno atribuata de la franca kulturministro al personoj distiniĝantaj per sia arta kaj literatura agado, per sia kontribuo al evoluigo de diversaj artbranĉoj en Francio kaj en la tuta mondo.
Dum la solenaĵo en la franca ambasado en Varsovio la ambasadoro Frédéric Billet memorigis la longdaŭrajn ligojn de Irena Strzałkowska kun la franca kulturo kaj kinematografio. Ŝi estis ataŝeo ĉe la Konstanta Reprezentantejo de Pollando ĉe Unesko, vicdirektoro de la Filmstudio „Tor”, kiu kun Francio kunproduktis i.a. la filmon de Krzysztof Kieślowski „Duobla vivo de Veronika” distingitan en Cannes.
Jan Komasa, unu el la plej talentaj reĝisoroj de la juna generacio jam kiel studento en 2004 ricevis la premion Cinéfondation dum la festivalo en Cannes pro la filmetudo „Bonas, ke vi estas”. Lia alia filmo „Dia korpo” kreiĝis en kunlaboro kun Francio kaj estis nomumita por la premio Cezar. Ĝi estis nomumita ankaŭ por Oskar-premio en 2020 kiel plej bona beletra eksterlanda filmo.
En la lastaj jaroj per la franca Ordeno de Arto kaj Literaturo estis distinigitaj tiaj polaj artistoj, ĵurnalistoj kaj kulturagantoj kiel Andrzej Seweryn, Małgorzata Omilanowska, Piotr Skubiszewski, Marcin Frybes, Maciej Morawski kaj Anna Parzymies.

El la elsendo 10.06.2022. Legas Maciek – 01’42”

Ekde la fino de aprilo en la Reĝa Kastelo en Varsovio funkcias nova konstanta ekspozicio. Ĝi estas dediĉita al la regintaj en Pollando elektaj reĝoj el la saksa dinastio Wettiner – Aŭgusto la 2-a Fortika kaj lia filo Aŭgusto la 3-a. Kvankam laŭ la vidpunkto de ilia politiko temis pri regantoj, kiuj alkondukis al la falo de la Respubliko, aliflanke konsiderante la kulturan kaj moran evoluon temis pri periodo bunta kaj interesa en la historio de Pollando. La ekspozicio havas la formon de reĝa aŭ aristokrata  salonego el la unua duono de la 18-a jarcento. Same la kolektitaj en ĝi artverkoj kiel meblaro reprezentas la dominajn tiuepoke antaŭrokokan kaj rokokan stilojn. En la salono troviĝas 27 portretoj de la regintoj, iliaj edzinoj, infanoj legalaj kaj ekstergeedzaj. La originalaj, epokaj mebloj estis speciale aĉetitaj por ĉi tiu ekspozicio en la antikvaĵistaj butikoj de Parizo, Madrido kaj Modena. Entute la kolektado de eksponaĵoj el la tuta Eŭropo daŭris tri jarojn. Parto devenas el la provizoj de la varsovia Reĝa Kastelo.  La regado de saksoj kiel la polaj reĝoj famiĝis ankaŭ pro la evoluo de la rafinita kuirarto, inkluzive de la ligita kun tio manĝilaro, tablotukoj kaj altklasaj porcelanaĵoj. La populara inter eksterlandanoj driraĵo „mi manĝis kiel la pola reĝo” rilatis al la rafiniteco de la kuirartaj menuoj. Tiuepoke populariĝis inter poloj la kaftrikado unue hejme, poste en kafejoj; trinkado de mineralaj akvoj, unue el la saksaj,  poste el la landaj fontoj.   La ekspozicio rolas kiel fono por ĉi tiu fascina kaj tempesteca ĉapitro en la historio de Pollando, kiu estis la saksa epoko, por kompreni ĝian bunton kaj komplikecon.

El la elsendo 30.05.2022. Legas Gabi – 02’19”

La monumento de Maria Curie-Skłodowska en Lublino (la orienta Pollando) estis listigita en la urba registro de historiaj objektoj. Ekde 58 jaroj la bronza, 4 kaj duonmetra monumemto estas grava orientiga punkto por la akademia medio kaj por la tuta urboloĝantaro. La monumento estis lanĉita en la 1964-a jaro,  kio estis la kulimina momento dum la solenaĵoj ligitaj kun la 20-jariĝo de la Universitato portanta la nomon de la sciencistino kaj kun ŝia 30-a mortodatreveno. La aŭtorita de fama skulptisto Marian Konieczny monumento de Maria Curie-Skłodowska estas la unua en Lublino objekto prezentanta virinon en la publika spaco. La vestita per togo Nobel-premiitino en la dekstra mano tenas libron kaj manikoj de ŝia vesto estas delikate refalditaj. Laŭ la studenta superŝtico necesas komence de la studoj kelkfoje ĉirkaŭiri la monumenton por ne fini la studentan karieron tro frue  kaj por sukcese esti promociita al la dua studojaro.

El la elsendo 30.05.2022. Legas Maciek – 01′ 11”

Meze de majo en la loko Witnica (la okcidenta Pollando) estis malfermita Muzeo de la Bierfarado, kiu prezentas 1500 eksponaĵojn el pli ol 50 lokaj bierfarejoj, kiuj produktojn. La vizitadon dum la semajno oni organizas grupe, individuaj personoj povas viziti la novan muzeon lunde. funkciis en la regiono en la 19-a kaj 20-a jarcentoj. Inter la eksponaĵoj troviĝas boteloj, glasoj, pokaloj, kestoj, bareloj, kronfermiloj, krampfermiloj, etikedoj, biermatoj, fotoj, dokumentoj kaj krome instrumentoj kaj aranĝaĵoj por la bierfarado.
La muzeo troviĝas en la historia konstruaĵo de la malnova maltejo, kies tri etaĝoj estis restaŭritaj kaj adaptitaj kiel ekspozicisalonegoj. La vizitadon faciligas lifto liganta ĉiujn etaĝojn. La vizitprogramo kun la gvidanto ĉirkaŭprenas konatiĝon kun la teknologia pruduktolinio kaj gustumadon de la regionaj bieroj. Surloke eblas aĉeti la elektitajn produktojn. La vizitadon dum la semajno oni organizas grupe. Individuaj personoj povas viziti la novan muzeon lunde.

El la elsendo 30.05.2022. Legas Pamela – 01′ 09”

Inter la 26-a kaj 29-a de majo 2022 en la varsovia Palaco de Kulturo kaj Scienco kaj aldone sur la ĉirkaŭa spaco antaŭ la konstruaĵo okazos la laŭvica, 12-a eldono de la Varsovia Librofoiro. En ĝia daŭro varian oferton prezentos 400 eldonistoj el la lando kaj eksterlando. La Honora Gasto de la varsovia librofoiro estos Norvegio kaj ĝian prezenton organizas Norwegian Literature Abroad – NORLA kunlabore kun la Norvega Ambasado en Varsovio. La renkontiĝo de la norvegaj aŭtoroj kun la pola publigo laŭ la intenco de la organizantoj kaj la invitita gasto plibonigos la reciprokan konatiĝon kaj firmigos ligojn inter ambaŭ landoj. La norvega gasto de la varsovia librofoiro prezentiĝas sub la devizo „La revo enestas en ni”. La varsovian eventon patoprenos 30 aŭtoroj el Norgeio, kiuj dum kvar foriraj tagoj partoprenos 50 literaturajn programerojn. Dum la libroforio prezentiĝos ankaŭ du aŭtorinoj kreantaj jojkojn, kiuj estas grava identiga elemento de sameoj.
La foiron eblos viziti senpage, parto de la eventoj estos perita de sociaj portaloj.

El la elsendo 20.05.2022. Legas Maciek – 01’26”

Ĝis la 27-a de novembro 2022 en la pola pavilono dum la 59-a Bienalo de la Arto en Venecio eblas rigardi eksterordinaran ekspozicion „Alisorĉante la mondon”. Aŭtoras ĝin pola-romaa artistino Małgorzata Mirga-Tas.
Temas pri 12 grandformataj teksaĵoj, kiujn oni taksas kiel la provon retrovi lokon de la romaa socio en la eŭropa arthistorio. La monumentecaj teksaĵoj referencas al la ciklo de freskoj el la renesanca Palazzo Schifanoia en Ferrara . Małgorzata Mirga-Tas prezentas la propran version de la aparta palaca interno kreante la magian mondon.
La artistino akiris apartan lokon en la pola arta mondo kaj ĉiam pli famiĝas eksterlande. En sia kreado ŝi dubigas la diskriminaciajn stereotipojn kaj penetre prezentas liberan de superŝticoj bildon de la romaa socio donante la atenton al la rolo de virinoj. Tian emfazon havas ŝiaj teksaĵoj prezentataj en Venecio. Ĉiuj estas dividitaj horizontale je tri partoj. La plej supra prezentas la historion de la romaa vagado tra Eŭropo; la meza rolas kiel arkivejo de la romaa historio kreita laŭ la virina perspektivo. La malsupra prezentas 12 bildojn el la nuntempa ĉiutaga vivo en la hejma vilaĝo de la artistino, Czarna Góra kaj en la regionoj kun kiuj ŝi estas plej forte ligita – Podhale kaj Spisz.
La bienalon partoprenas 213 artistoj el 58 landoj.

El la elsendo 20.05.2022. Legas Gabi – 01’59”

Dum sia antaŭnelonga vizito en Irano, la pola ministro por la eksterlandaj aferoj Zbigniew Rau malfermis ekspozicion en la teherana Akademio de la Belartoj „La trakoj de Espero. Odiseo de Libereco”. Ĝi estos rigardebla ankaŭ en Isfahan, laŭvica urbo ligita kun la historio de polaj ekzilitaj el la lando fare de Sovetunio. La ekspozicio proksimigas ne nur ilian historion, sed ankaŭ pli vastan kuntekston de la 2-a mondmilito, kiam antaŭ 80 jaroj poloj kune kun la armeo de generalo Anders forlasis la sovetian ekzilon kaj estis akceptitaj en Irano. Tiu ĉi lando fariĝis tiam la rifuĝejo por miloj da poloj, kiuj dum la evakuo de la Pola Armeo sub la komando de generalo Anders povis forlasi la >nehoman sovetian ekzilejon< kaj en septembro 1942 estis dislokitaj en Irano kaj Irako.
Inter la 24-a de marto kaj la 4-a de aprilo 1942 tra la haveno en Krasnowodsk – nun Turkmenbaŝi – al Irano estis evakuitaj 43 850 personoj, inkluzive de 33 mil soldatoj. Akompanis ilin miloj da civiluloj, inkluzive de infanoj, elĉerpitaj fizike kaj psike post la estado en la foraj regionoj de Sovetunio. Por multaj tio estis la unusola ŝanco transvivi. La dua etapo de la evakuado okazis en aŭgusto. Al la haveno Pahlavi – nun Bandar-e Anzali – oni transportis ĉirkaŭ 70 mil soldatojn kaj civilulojn. Sume en Irano estadis preskaŭ 120 mil polaj civitanoj. Parto de ili restis tie ĝis la militfino. La urbo Isfahan perskribis apartan paĝon en la historio de poloj evakuitaj al Itano. Nome ĝi akceptis apartan grupon de la polaj rifuĝintoj, infanojn, ĉefe orfojn, kiuj dank’ al korfavora, varma rilato de irananoj povis ne sole transvivi, sed ankaŭ lerni kun siaj samaĝuloj. Unu el tiuj infanoj estis konata pola esperantistino Ada Fighiera Sikorska, kiu priskribis sian historion en la aŭtobiografia libreto „De tajdo ĝis minaretoj’.
Dum la inaŭguro de la ekspozicio la pola ministro emfazis dankemon pro la sevavara helpo de Irano en la jaroj de la 2-a mondmilito, pro zorgo kun kiu polaj tombejoj kaj lokoj de memoro en Irano estas flegataj.

El la elsendo 20.05.2022. Legas Maciek kaj Barbara – 02’51”

La kolektoj de la Reĝa Kastelo en la krakova Wawel riĉiĝis je 29 grafikaĵoj kaj signita, orumita plateto aŭtoritaj de Gian Giacomo Caraglia. La donaco havas apartan signifon por Wawel-kolektoj, ĉar la renesanca gravuristo kaj oraĵisto dum 25 jaroj estis ligita kun la kortego de Jagelonoj. Rekone pro siaj laboroj Gian Giacomo Caraglia ricevis de la reĝo Sigismundo Aŭgusto nobeltitolon. Li estis ankaŭ honora civitano de Krakovo. Laŭ la reĝa komisio li kreis preciozajn verkojn de la juvelista arto. Liaj krokizoj nun riĉigintaj Wawel-kolektojn rekreas pentristajn verkojn de la itala renesanco kun la scenoj bibliaj, historiaj kaj mitologiaj de tiaj artistoj kiel Rafaelo, Ticiano, Rosso Fiorentino kaj Parmigiani. La ĵus transdonitaj verkoj al Wawel-kastelo en plimulto ligantaj kurpogravuraĵojn kun akvafortoj devenas de antaŭ la 1538-a jaro. Ĝis nun konserviĝis sole kelkdek liaj verkoj. Ili estos prezentitaj publike venontjare en ekspozicio „Bildo de la Ora Jarcento”, dediĉota al la kulturo, arto kaj scienco en la Jagelona Kortego.

El la elsendo 10.05.2022. Legas Maciek – 01’22”