Kulturkroniko

Per la inaŭguro de la pentrista ekspozicio „Tatry-montaro. Wróblewski, Karłowicz, Wyczółkowski” en la Nacia Muzeo de Brukethal en Sibiu, Rumanio la 20-an de junio estis inaŭgurita la unua en historio Pola-Rumana Kultura Sezono. La ekspozicio prezentas verkojn de tri kreantoj de la pola kulturo, kiujn ligis la fasciniĝo pri la plej alta montoĉeno de Karpatoj. La eventoj ligitaj kun la Kultura Sezono komenciĝis en Pollando en Gdansko unu semajnon poste per la ekspozicio „Nicolae Grigorescu, pentristo de la rumana etoso”. Ĝis oktobro 2025 en ambaŭ landoj okazos kelkdek eventoj: muzikaj, teatraj, filmaj, ekspoziciaj kaj literaturaj. La riĉan programon de la sezono akompanas la devizo „Ni havas komunan lingvon”, kio rilatas al la lingvo de kulturo, lingvo universala, supernacia ligilo kaj platformo, sur kiu estas konstruataj la rilatoj inter artistoj kaj la publiko. Al ĉi tiu devizo referencas la logotipo de la Sezono kreita de polaj kaj rumanaj studentoj de la belartoj, inspirita per diakritaj signoj karakterizaj por ambaŭ lingvoj. La ligoj inter Pollando kaj Rumanio interplektiĝis dum jarcentoj. Post la regajnita suvereneco en 1918 en la intermilita periodo ni havis komunan limon, okazis kultura proksimiĝo kaj fama pola kuracloko, konata ankaŭ pro la vinberplukado, Zaleszczyki estis same populara, kiel la rumana haveno Konstanca. En septembro 1939 post la germana invado kontraŭ Pollandon Rumanio akceptis polajn rifuĝintojn kaj helpis protekti la polan kulturprovizon kaj Wawel-kastelajn arasojn. Aliflanke postmilite poloj en 1977 post tertremo elkonstruis en Bukureŝto unu el la plej gravaj infanhospitaloj en Rumanio, kiu portas la nomon de Maria Skłodowska-Curie. Du jardekojn poste marĝene de la eventoj el 1989 pola Solidareco organizis helptransportojn por Rumanio. La 3-an de marto nunjare la unuan fojon estis festita Tago de la pola-rumana solidareco. Ĝi omaĝas la unuan polan-rumanan defendan aliancon subskribitan en 1921-a jaro.

El la elsendo 10.09.2024. Legas Gabi – 02′ 45″

Dum la semajnfino inter la 13-a kaj la 15-a de septembro en Varsovio okazos la 20-a eldono de la festivalo „Kruĉiĝo de Kulturoj”. En ĝia daŭro aŭdiĝos muziko el la tuta mondo. Artistoj el la Suda Koreio, Insularo de la Verda Kabo, Alĝerio, Malio, Angolo kaj Italio donos ses koncertojn. La festivalo tradicie prezentas la plej interesajn artajn eventojn de la monda muzikkulturo, ebligas konatiĝon kun novaj instrumentoj, kun aliaj kanonoj de belo, kun nekonataj ritmoj kaj sonbunto. La festivalon inaŭguros Elida Almeida el la Kaboverda Insularo, kies valura voĉo ligita kun la sceneja temperaturo emanas la vivĝojon. Kvin albumoj alportis al ŝi internacian rekonon de kritikistoj kaj publiko. Samtage prezentiĝos la sudkorea grupo Duk-Soo Kim and Ensemble Sinaw. Ĝiaj muzikistoj utiligas sonojn de la ŝamana rita muziko kaj ĝia gvidanto apartenas al la plej gravaj figuroj de la korea tradicia plenumarto kaj estas la pioniro de novaj malkovroj en la ludtekniko per tradicia korea tamburo Janggu. Dum la tri festivalaj tagoj prezentiĝos ankaŭ la itala ensemblo Suonno d’Ajere prezentanta muzikon ligitan kun Napolo, kiu debutis per la disko Suspirio; Koncertos Bonga el Angolo, kiu eldonis jam 40 muzikalbumojn, kantisto kaj tekstoaŭtoro de siaj kanzonoj ligitaj kun la tradicia muzikfluo de Angolo – semba. Dum la festivalo prezentiĝos la alĝeria ensemblo Lemma, konsistanta sole el virinoj, plenumanta tekstojn el mistikaj verkoj aŭ poezio malhun, kiu traktas religiajn temojn inspiritajn per pieco de mistikaj fratularoj. En la finalo koncertos fama afrika kantistino Oumou Sangare. Ŝia muziko ligas al la tradiciaj dancoj de Malio kantataj akompane de muzikinstrumentoj el kalabaso – shekere. Nomumita por Grammy-premio en 2010 en la kategorio la Plej Bona Albumo kun ka Nuntempa Monda Muziko, ŝi akiris ĝin la sekvan jaron en la kategorio La Plej Bona Kantista Kunlaboro.

El la elsendo 10.09.2024. Legas Maciek 02′ 26″

Ĝis la 3-a de novembro en Krakovo, en la artgalerio Eŭropo-Fora Oriento ĉe la Muzeo Manggha, estas rigardebla ekspozicio de lignogravuraĵoj de fama, 19-jarcenta japana artisto Hiroshige Ando. La artisto konata ankaŭ sub la nomo Hiroshige Utagawa estas unu el la plej konataj japanaj pentristoj, lignogravuristoj, reprezentatoj de la fluo ukiyo-e. Ukiyo-e rilatas al bildoj de la pasanta mondo, montrante vivĝojon en la trapasanta mondo. Al liaj plej famaj verkoj apartenas la serio „Cent famaj vidoj en Edo”, la iama nomo de Tokio. La organizantoj de la krakova ekspozicio koncentriĝis pri ĝiaj edukfunkcioj kaj preparis multajn atrakciaĵojn por la plej junaj vizitantoj. La infanojn ĉe artstaploj atendas iloj, por ke ili povu krei proprajn lignogravuraĵojn, verki hajkojn aŭ projekti japanstilajn ŝirmilojn. La vizitantoj ekscias i.a. pri la romantika Festo de Steloj, solenata la 7-an de julio. La artaj laborrendevuejoj, reproduktoj de la lignogravuraĵoj pretigitaj kunlabore kun japanoj, japanaj pupoj kaj kostumoj troviĝas teretaĝe. La salono estis apartigita en tri sferojn, el kiuj ĉiu prezentas majstrojn ligitajn kun kreata lignogravuraĵo – pentriston, lignogravuriston kaj presiston. La spacon plenigas protektoŝirmiloj laŭteme ligitaj kun la jarsezonoj kaj iliaj festivaloj, festoj kaj jarsezonaj pejzaĝoj. Ĉe la unua etaĝo funkcias la alia parto de la ekspozicio, en kiu estas rigardeblaj koloraj animaĵoj. Filmo disbildigata sur la koridora muro formita el ŝirmilioj aludas al la vojoj al Edo.

El la elsendo 30.08.2024. Legas Gabi – 02′ 10″

En Lublin, la orienta Pollando, de 25 jaroj estas organizata konkurso por Konservista Laŭro. Ĝis nun la premiojn ricevis preskaŭ 100 investantoj kaj mastroj de brile restaŭritaj historiaj objektoj en la tuta vojevodio pro sia peno, pasio kaj engaĝiĝo. Por la Konservista Laŭro 2024 estis anoncitaj ok investaĵoj, el inter kiuj kvar estis premiitaj. Temas pri preĝejo de s-ta Nikolao en Lublino pro laboroj en la 16-jarcenta preĝejo, kiuj koncernis la pentristan-arkitekturan internon kaj ĝian historirilatan ekipon. Laŭron ricevis la urba komunumo de Zamość pro restaŭro de la malnova sidejo de Zamojski-Akademio, en kiu troviĝis laika altlernejo establita en 1594 fare de Jan Zamoyski. La urba komunumo en Radzyń Podlaski estis honorita per la laŭro pro restaŭro de la 18-jarcenta palaco de Potocki-familio. Laŭron ricevis krome paroĥo de s-ta Stanislao Episkopo en Tarnoszyn pro konservistaj laboroj ĉe ligna sonorilturo en la iama kirka komplekso en la loko Szczepiatyń. Ĉiujn premiitajn investaĵojn karakterizas altklasa restaŭro. Ĉiujn laborojn antaŭis arkeologiaj esploroj kaj ilia pridokumentado.

El la elsendo 30.08.2024. Legas Maciek – 01′ 31″

Ekde 50 jaroj en la loko Puszczykowo apud Poznano funkcias Muzeo Literatura-Laborejo de Arkady Fiedler. Arkady Fiedler (1894-1985) en sia vivo realigis 30 mondajn ekspediciojn, kiujn li priskribis en 31 libroj. Ili aperis en 23 diversaj lingvoj en la suma eldonkvanto de pli ol 10 milionoj da ekzempleroj. Krom lia libro „Diviziono 303” pri la unua periodo de la bataloj de la Varsovia Ĉasjeta Eskadro en Britio dum la 2-a mondmilito liaj libroj traktas ĉefe liajn ekspediciojn i.a. al ambaŭ Amerikoj, kiel „Fiŝoj kantas en Ukajali”, „Orinoko” aŭ „Kanado aroma de rezino”. La muzeo kreiĝis ankoraŭ dum la vivo de la verkisto pro amasaj vizitoj de la ŝatantoj de liaj libroj. La ekspozicion konsisitigas ekzotikaj skulptaĵoj kaj ritaj maskoj, instrumentoj kaj ekzempleroj de flaŭro kaj faŭno, kiujn la aŭtoro venigis el siaj elspedicioj. La kolekton poste riĉigis liaj filoj. Krome en la muzeo funkcias konstanta ekspozicio dediĉita al Diviziono 303 kaj ekspozicio de senprudaj erotikaj ceramikaĵoj de malnovperua kulturo Moĉe de antaŭ unu kaj duona mil jaroj. La koron de la muzeo formas la tutmura vitroŝaranko kun Fidler-libroj el diversaj mondpartoj. Ĝi estas loko, ĉe kiu ĉiujare estas enmanigata premio de Sukcena Papilio pro la plej bona libro de pola aŭtoro kun la ekspedicia kaj naturtema enhavo. La plej proksima distingo per Sukcena Papilio okazos en septembro, kiam en la Muzeo Literatura-Laborejo de Arkady Fiedler okazos jubileaj solenaĵoj.

El la elsendo 30.08.2024. Legas Maciek – 02′

En la sidejo de la Nacia Biblioteko de Serbio en Beogrado estis malfermita ekspozicio dediĉita al la pola literaturo. Ĝi estis organizita de la pola ambasado en Serbio kunlabore kun la Nacia Biblioteko de Serbio baze de materialoj de la pola scienca kaj kultura instituto Ossolineum en Vroclavo. La ekspozicio ligas literaturajn veftojn kun la historio de Pollando, kun batalo por suverenco inkluzive de luktoj kontraŭ komunista reĝimo trudita al Pollado post la 2-a mondmilito. Ĝi prezentas la vivhistoriojn de verkistoj, kiuj forlasis Pollandon por plimulton de sia vivo pasigi en elmigrejo kaj tie verki sen cenzurlimigoj. Ili malsamis laŭ temperamento kaj mondkonceptoj, sed ilia verkado influadis, sanĝadis la vivon de legantoj de iliaj verko. La ĉefherooj de la ekspozicio dum la solena malfermo estis Czesław Miłosz kaj Witold Gombrowicz. Oni parolis krome pri la kreado de i.a. Henryk Sienkiewicz, Marek Hłasko kaj Melchior Wańkowicz.

El la elsendo 20.08.2024. Legas Maciek – 01′ 12″

Palaco kaj ĝardeno de la magnata Branicki-familio apartenas al la plej reprezentaj lokoj en Bjalistoko kaj la regiono. Ĝia origino radikas en la 16-a jarcento. La apogeon de sia brilo ĝi atingis dum la regado de hetmano Jan Klemens Branicki en la 18-a jarcento. Dank’ al li kaj la familio ĝi apartenis tiam al la plej belaj barokaj ĝardenoj ne nur en Pollando, sed ankaŭ en Eŭropo. Lastatempe la Podlaĥia Muzeo, kiu havas sian sidejon en la urbo, riĉiĝis per la 18-jarcenta skizo de Michael Heinrich Rentz pri la palaco kaj ĝardeno el la jaroj 1746-1750. La unika, unu el inter tri skizoj, prezentas Branicki-rezidejon kaj alrigardon al la supra ĝardeno en la periodo de ĝia plej brila disfloro. La aliaj ekzempleroj de la skizo troviĝas en la Nacia Muzeo de Krakovo, la alia apartenas al la Medicina Universitato de Bjalistoko, kiu havas la sidejon en Branicki-palaco. La historia skizo bildigas iujn elementojn ne plu ekzistantajn kiel skulptaĵojn de du gladiatoroj aŭ fontanon kun skulptaĵo de cervo atakata de hundo. Post konservistaj laboroj la skizo estos prezentita al la publio.

El la elsendo 20.08.2024. Legas Maciek – 01′ 26″

Ĝis la 1-a de septembro en la filio de la Regiona Muzeo en Toruno, en la Muzeo de Arto de la Fora Oriento situanta en la brikdomo >Sub Stelo< funkcias ekspozicio „La arto de samurajoj. Ekspozicio de japanaj armiloj”. Ĝi okazas lige kun la kunlabora jubileo inter la Muzeo kaj la Pola Sekcio de la Japana Glavo. Temas jam pri laŭvica ekspozicio de japanaj armiloj en ĉi tiu loko. La nuna havas kolektistan karakteron kaj foras de la azia maniero prezenti la t.n. blankan armilon uzatan en la rekta interhoma batalkonfronto. La ekspozicio aliflanke en maniero laŭeble perceptebla prezentas historion kaj arton de Japanio. Nome ne ekzitas alia lando, kie la kreado de bataliloj pli proksimus al arto ol al metio. La organizantoj sukcesis akiri ekzemplerojn de glavoj: katana, wakizashi aŭ tanto. Apartan grupon konsisitigas eksterordinare belaj glavaj gardoelementoj, tsuba. Bildigante mitologiajn aŭ morajn scenojn ili proksimigas la mondon de la fororienta estetiko. La ekspozicion kompletigas la lignogravuraĵoj kolektitaj de la Muzeo de la Arto de la Fora Oriento en la daŭro de ĝia jarcentduona ekzisto.

El la elsendo 20.08.2024. Legas Pamela – 01′ 38″

Somero en la pola ĉefurbo tradicie riĉas je muzikaj eventoj. Eblus diri, ke dominas inter ili la muziko de Chopin pro la starintaj jam meze de majo dimanĉaj liberaj subĉielaj koncertoj piede de lia monumento en Łazienki-Parko. Sed ne nur Chopin-muziko logas la muzikŝatantojn. Ekde komencaj tagoj de julio preskaŭ ĝis la fino de septembro daŭras la 31-a Internacia Festivalo de orgenmuziko „Orgeno de la katedralo”. Ekde la mezo de aŭgusto Varsovio gastigos la Internacian Muzikfestivalon „Chopin kaj lia Eŭropo” , dum kiu oni ĝuos ne nur muzikon de Chopin mem, sed krome muzikon de liaj samtempuloj. Ĝis la komencaj tagoj de septembro daŭras samtempe la plej nova muzika evento de Varsovio, nome la 2-a Paderewski-festivalo en Ujazdów-parko, prosime al Łazienki-parko. La nunjara inaŭguro okazis la 29-an de junio, en la 83-a mortodatreveno de Ignacy Jan Paderewski kaj en la 105-a datreveno de Versajla Traktato, subskrita de Paderewski kaj reveniginta Pollandon sur la mapon de Eŭropo, en kio li ludis elstaran rolon. Ignacy Jan Paderewski akiris mondan famon kiel pinisto kaj komponisto. Lia muzika talento kaj persona ĉarmo logadis homamasojn en la tuta mondo. Sume li donis pli ol 6 mil koncertojn sur ĉiuj konetinentoj. Post la 1-a mondmilito Paderewski engaĝiĝis en la politikan agadon utiligante siajn kontaktojn kaj popularecon por regajno de suvereneco de Pollando. La subĉiela, senpaga Paderewski-festivalo disvolviĝas ĉiusabate ĝis la 7-a de septembro apud lia monumento en Ujazdów-parko. La celo de la ĉeforganizanto, la fondaĵo AveArte estas revenigi la memoron pri la mondkonata komponisto kaj pianisto kaj lian dignan lokon en la pola historio kaj kulturo.

El la elsendo 15.08.2024. Legas Maciek – 02′ 09″

Ĝis la 25-a de aŭgusto eblas rigardi en la Nacia Muzeo de Vroclavo la aŭtoran kolekton de kimonoj de la pola dezajnistino, Joanna Hawrot. Temas pri laboraĵoj inspiritaj de tiaj artistoj kiel Maurycy Gomulicki, Sonia Hensler, Angelika Markul, Wojciech Ireneusz Sobczyk kaj Honza Zamojski. En kelkaj muzeaj salonoj sur la surfaco de pli ol 370 kvadrataj metroj la aŭtoraj projektoj de Joanna Hawrot estis dislokitaj en scenografio formita el 1,8 mil metroj da teksaĵoj. Kiel sciate kimono estas unu el la plej reprezentaj manifestiĝoj de la japana kulturo, estas artverko en si mem, kiu elstarigas la belecon de teksaĵoj kaj iliajn desegnaĵojn. Kimono apartenas al la aplikata arto, kiu sian universalecon dankŝuldas al tre simpla grafika fasono, kiu konformas al ĉiu aĝgurpo, al ĉiu figuro senkonsidere al la sekso. Por la moddezajnistoj tiu formo de kimono estas fonto por artaj eksperimentoj. Ankaŭ por Joanna Hawrot la japana kimono fariĝis fonto de kreaj eksperimentoj. Ŝiaj kimonoj ne estas do repliko, sed la artistino respektante la tradicion alifaras ilin. Tiel do – kiel substrekas la organizantoj – la ekspozicio de Hawrot ne estas modoprezento, sed kvazaŭ veturo kondukanta al Japano same tradicia kiel populara. Joanna Hawrot per sia unua ekspozicio faras memretrorigardon kaj reliefigas sian aŭtoran metodon dialogi kun arto, modo kaj dezajno, ŝi dialogas kun artistoj de la nuntempa arto. Kiel ŝi akcentas temas pri specifa interŝanĝo de spertoj, ideoj kaj emocioj.

El la elsendo 25.07.2024. Legas Gabi – 02′ 14″