Kulturkroniko
Pola Instituto en Budapeŝto pri Batory-Jaro
Unu el la patronoj de la 2021-a jaro en Pollando estas la reĝo Stefan Batory. Nunjare pasas la 445-a datreveno post kiam, kiel la edzo de Anna Jagiellonka, li fariĝis iure uxoris la reĝo de Pollando. Nunjare pasas ankaŭ la 450-a datreveno post kiam li estis elektita la princo de Transilvanio. Pola Instituto en Budapeŝto responde al la iniciato de du hungaraj organizaĵoj – Societo por Historia Rekonstruo Batory-Bem en Budapeŝto kaj Fondaĵo de Stefan Batory en lia hejmurbo – en sia paĝo instalis specialan subpaĝon dediĉtan al la datrevenoj. Kiel la unuaj estas prezentitaj tri libroj eldonitaj de Societo pri Hungaraj Memoraĵoj en la Mondo. Unu el ili prezentas la plej gravajn artverkojn kaj historiajn objektojn ligitajn kun la figuro de Batory, la alia disponigas kolekton da gazetaraj tekstoj aperintaj en Hungario en la 30-aj jaroj de la pasinta jarcento lige kun la 400-a naskiĝdatreveno de Batory. La tria enhavas la plej gravajn informojn pri la ŝipo „Batory”. La Pola Instituto deklaris sin esti malferma je ĉiuj ideoj rilataj al la solenadoj de la Jaro kaj deklaras sian kunlaboremon kun la organizataj en Hungario ĉi-rilataj kvizoj, konkursoj kaj aliaj eventoj.
El la elsendo 10.04.2021. Legas Maciek – 1′ 27″
Karesma kurteno de Łodygowice
Al konservistaj laboroj estis subigita la karesma kurteno el la loko Łodygowice en la suda Pollando. Ĝi kreiĝis en la 1832-a jaro en la metiista stablo de pentristo Andrzej Krząstkiewicz kaj servis por kovri la ĉefaltaron de la ligna preĝejo en la Karesma Periodo ekde la 5-a karesma dimanĉo ĝis la Sankta Merkredo. La teksaĵo kun la dimensio de 400 je 400 centimetroj estas la propraĵo de la loka paroĥo de s-taj Apostoloj Simono kaj Judaso Tadeo. La teksaĵo estas pentrita duflanke kaj prezentas unuopajn evangeliajn scenojn ligitajn kun la Pasiono. Aktuale la karesmaj kurtenoj estas tre maloftaj kaj ne plu uzataj. Kelkfoje tamen iliaj unuopaj enkadrigitaj scenoj rolis kiel pentraĵoj kaj tiel ĝis hodiaŭ estas rigardeblaj. La ĵus restaŭrita karesma kurteno el Ładygowice pro sia riĉa ikonografio estas objekto eksterordinara. En la daŭro de la konservistaj laboroj oni ĝin riparis, purigis kaj revenigis al ĝi kolorintensecon. Tio okazis kadre de la unia projekto disponiganta al la publiko objektojn de la Religia Ligna Arkitekturo de la diocezo de Bielsko-Żywiec. La ligna preĝejo el la jaroj 1634-35 estas nun ankaŭ subigita al la konservistaj laboroj. Kune kun kelkaj lignaj sanktejoj de la regiono ĝi formos plurobjektan muzeon.
El la elsendo 03.04.2021. Legas Gabi – 1′ 47″
La verkaro de Szymborska en Arkta Arkivo
Baldaŭ la tuta verkaro de Wisława Szymborska, la pola Nobel-premiitino el 1996 estos deponita en la Monda Arkta Arkivo ĉe Spicbergo. La transdono de la bitigita versio de ŝiaj verkoj okazos la 8-an de aprilo 2021. En la transdonota datumaro troviĝas ĉiuj ŝiaj poeziaj kaj prozaj verkoj, felietonoj kaj leteroj ĝis nun publikigitaj. La Monda Arkta Arkivo estis establita en 2017 fare de la norvega firmao Piql, kiu prilaboris novuman registroteknologion de donitaĵoj sur analoga datumportanto. La misio de la firmao estas protekti gravajn kulturverkojn. Se naciaj arkivejoj detruiĝus sekve de militkonfliktoj kaj elementaj plagoj la plej gravajn verkojn de la homaro eblus reakiri el la spicberga arkivo. Dum la 4-jara ekzisto de la Monda Arkta Arkivo oni disponigis al ĝi donitaĵojn de i.a. Eŭropa Kosma Agentejo, Nacia Muzeo de Norvegio kaj la Vatikana Biblioteko.
El la elsendo 03.04.2021. Legas Maciek – 1′ 13″
La 60-a Internacia Tago de Teatro
La plej proksiman sabaton la monda kultura mondo solenos Internacian Tagon de Teatro, kiu referencas al la inaŭguro de la Teatro de Nacioj en Parizo okazinta la 27-an de marto 1957. Proponis ĝin Arvi Kivimaa, la prezidanto de la Finna Centro de la Internacia Teatra Instituto dum ĝia monda festivalo en Helsinki. Ekde tiam la Tago estas kunordigata kaj solenata de pli ol 100 centroj de la Instituto en la tuta mondo. La Instituto mem estis establita en 1948 fare de 8 ŝtatoj inkluzive de Pollando kaj nun funkcias sub la aŭspicio de Unekso. La Tago estos solenata nunjare en pli ol 100 ŝtatoj, kaj kiel skribis en speciala mesaĝo por la 60-a eldono de la Tago brita aktorino Helen Mirren – la forta krea bezono de aŭtoroj, scenografoj, dancistoj, kantistoj, aktoroj, muzikistoj, reĝisoroj neniam estos sufokita kaj baldaŭ denove ekfloros. Ĉiujare la sekretariato de Internacia Teatra Instituto (ITI) petas elstaran homon de la teatro pri porokaza mesaĝo. La unuan en 1962 skribis verkisto Jean Cocteau. La nunjara mesaĝinto estas brita teatra, televida kaj filma aktorino, Helen Mirren i.a. distingita per Oskar-premio en 2007 pro sia rolo en la filmo „Reĝino”, per kvar BAFTA-premioj, tri Oraj Globoj, kvar Emma-distingoj kaj du premioj por la plej bona aktorino en la Filmfestivalo en Cannes. Ŝi ricevis ankaŭ la premion por la plej bona aktorino de la Filmfestivalo en Venecio. En 2003 Helen Mirren estis distingita per la Ordeno de la Brita Imperio.
El la elsendo 26.03.2021. Legas Maciek – 1′ 53″
Reta trarigardo de la dokumentaj filmoj de Kieślowski
Vendrede komenciĝis en Ukrainio la reta trarigardo de la dokumentaj filmoj de Krzysztod Kieślowski „Kieślowski. Biografio dokumenta”. Tiel oni omaĝas la 80-an naskiĝdatrevenon de la elstara pola filmisto kadre de la nunjara DocuDays UA International Human Rights Documentary Film Festival. La dokumenta filmkreado de Kieślowski estas multe malpli konata al eksterlandaj filmspektantoj, do la evento celas popularigi liajn atingaĵojn ĉi-sfere aparte inter junaj spektantoj. Oni rigardos tiajn filmojn kiel i.a. „Babilantaj kapoj”, „Laŭ la vidpunkto de nokta gardisto”, „Biografio”, „Fabriko”, „7 virinoj diversaĝaj”. En la komenca periodo de sia kreado Kieślowski evitadis ĉian manipuladon, kaj kiel tian li taksis tro bizaran fimhistorion, videblan filmkonstruon, informan aŭ aŭtoran komenton, ĉar liaopinie filmoj ne devas pritaksi fenomenojn nek heroojn. La plej proksiman lundon kadre de la ciklo ‘Tete-a-tete’ pola reĝisorino Agnieszka Holland rakontos pri Kieślowski kiel reĝisoro kaj kolego. Adam Ślesicki el Doc Lab Poland kaj produktistino Anna Stylińska gvidos retajn prelegojn pri la produktado kaj disvatigado de dokumentaj filmoj. La nunjara eldono de DocuDays UA okazos nur rete en la platformo DOCU/SPACE”.
El la elsendo 26.03.2021. Legas Maciek – 1′ 32″
Pola-korea spektaklo Human
La spektaklon „Human”, inspiritan de koreaj mitoj kaj legendoj pretigis polaj artistoj el la Pantomima Teatro en Vroclavo kunlabore kun la korea muzika trupo Maytree kaj la pola bando Krzikopa. La spektaklo, kies premiero okazis en jutubo la 3-an de marto (https://www.youtube.com/watch?v=7fwTW4DsqBE) estas konsistero de internacia projekto Online Global Art Busking, kreiĝinta lige kun la 31-a datreveno de la starigo de la diplomatiaj rilatoj inter Suda Koreio kaj Pollando. Fundamentas ĝin enpensiĝo pri la situacio de artistoj kaj spektantoj dum la kronvirusa pandemio. La spektaklo rakontas historion de knabo loĝanta sur insulo kaj amikiĝinta kun tigroj. Kiam unu el liaj amataj animaloj estas mortigita de lia propra patro knabo fuĝas el la insulo al nekonata loko, en kiu li transformiĝas en birdon”. Tiel manifestiĝas la homa deziro de libereco kaj intimado kun la naturo. La laboroj de la artistoj estis ĝisdate dokumentataj kaj baze de ili kreiĝas dusegmenta filmo, kiu en aprilo havos sian premieron en la korea publika televido KBS.
El la elsendo 26.03.2021. Legas Pamela – 1′ 19″
Festivalo de Filmoj el la Franclingvaj Landoj
La plej proksiman sabaton estas solenata Monda Tago de Frankofonio (franclingvaj landoj) memorindiganta la establon de la unua internacia frankofonia organizo, agentejo por la kultura-teknika kunlaboro nun konata kiel Internacia Organizaĵo de Frankofonio, OIF. Ĝi membrigas 57 landojn kaj registarojn kaj 20 observantajn landojn inkluzive de Pollando. En Pollando ekde hodiaŭ ĝis la 26-a de marto sur la platformo Ninateca daŭras festivalo de filmoj el la franclingvaj landoj, inter kiuj troviĝas la premiita en Cannes „Juna Ahmed” de fratoj Dardenne, animita fimo „Hirundoj el Kabulo” de Zabou Breitman kaj Eléi Gobbé-Mévellec kaj historio de la elstara figuro de la franca estrado Dalida. Kadre de la 9-a Festivalo de la Franclingvaj Landoj okazos krome i.a. la realtempa koncerto de Antoine Villoutreix, retaj renkontiĝoj kun verkistoj el la franclingva regiono, atrakciaĵoj por infanoj lernantaj la francan lingvon kaj iliaj instruistoj. La organizantoj de la eventoj estas ambasadoj de Belgio, Irlando, Kanado, Svislando kaj Luksemburgio. Krome Franca Instituto en Pollando, Rumana Kulturinstituto, Oficejo de Valonio-Bruselo, la Nacia Filmoteko–Aŭdovida Instituto kaj TV5 Monde.
El la elsendo 19.03.2021. Legas Maciek -1′ 28″
Konstanta ekspozicio pri polaj aviadistoj en Londono
En la okcidenta Londono en la Bunkro de Defendbatalo por Britio estos malfermita konstanta publika ekspozicio dediĉita al partopreno de polaj aviadistoj en la defendbataloj por Britio dum la 2-a mondmilito. Solena inaŭguro okazos post mildigo de la kronvirusaj restriktoj. Jam nun tamen en la interreta paĝo de la muzeo kaj en la sociaj forumoj aperis la rilataj al ĝi informoj. Notindas, ke alia kontanta ekspozicio dediĉita al la polaj pilotoj troviĝas en la proksima bazo de RAF Northolt, sed pro tio, ke temas pri militista objekto ĝi ne estas vizitebla de la publiko. Kiel informas la muzeo en Uxbridge la baldaŭ disponigita ekspozicio prezentas la riskoplenajn vojojn tra kiuj Okcidenton atingis membroj de la Polaj Aviadfortoj post la germana kaj sovetunia invadoj kontraŭ Pollandon en 1939. La eksponataj objektoj kaj dokumentoj liveras informojn pri iliaj kromaj batalmisioj dum la 2-a mondmilito. La eksponaĵoj reliefigas ankaŭ diversajn rolojn de la Polaj Aviadfortoj, kiuj koncernas pilotojn, observantojn, surteran personalon kaj Helpan Aviadan Virinan Servantaron. Multaj estas prezentataj la unuan fojon. La decido pri la establo de ekspozicio omaĝanta polajn pilotojn estis alprenita okaze de la 80-jariĝo de la defendbatalo por Britio en 2020 fare de la komunumo Hillingdon, Protektokomitato pri Monumento de Polaj Aviadistoj. La iniciaton subtenis la pola ambasadoro en Londono. En la nuna Bunkro de Batalo por Britio dummilte troviĝis la operaca centro 11 de RAF. En la bataloj por la aerspaco de Brito polaj aviadistoj formis la duan plej grandan nacian grupon flanke de aliancanoj. Konsistigante ne plenajn 5 procentoj de pilotoj ili sukcesis pafkraŝi 10 procentojn de atakantaj germanaj aviadiloj.
El la elsendo 19.03.2021. Legas Maciek -2′ 07″
Muzikaj Pontoj
Sub la devizo Muzikaj Pontoj kvar muzikaj institucioj decidis pri kunlaboro. Temas pri la Filharmonio de Krakovo kaj la krakova Muzika Akademio, Capella Cracoviensis kaj Societo de Ludwig van Beethowen. Kadre de la kunlaboro estos realigata cikloj da koncertoj kaj okazos edukaj eventoj por studentoj en Krakovo kaj ĝia regiono, en Pollando kaj en la mondo. La ideo kreiĝis dum la pandemio, kiam homoj estis administracie distancigitaj de la arto kaj de la kulturinstitucioj devis serĉi novajn agadeblojn. Por la lastaj tagoj de marto estis planitaj kadre de la kunlaboro tri realtempaj koncertoj. Oni premisis, ke pro la pandemiaj rigoroj, la koncertoj povos esti registritaj kaj aperos en sociaj medioj aŭ sur la platformo playkrakow. Estas planite, ke dum la septembra Festivalo Szymanowski-Pollando-la Mondo la kunlaboro de la institucioj akiros internacian dimension dank’ al reala partoprno de eksterlandaj gastoj. Kvankam la kunlaboron kadre de Muzikaj Pontoj inaŭguris kvar krakovaj institucioj la iniciato estas malfermita por ĉiuj aliaj interesitaj kunaborantoj.
El la elsendo 19.03.2021. Legas Maciek -1′ 15″
Nederlandanoj redonos forrabitajn artverkojn
La nederlanda registaro deklaris establon de speciala komisiono, kiu decidos pri redono de artverkoj forrabitaj de la iamaj koloniigitaj landoj. Laŭ pritakso temas pri centoj da miloj da tiuj objektoj.
Redonante objektojn de la kultura heredaĵo al la devenlandoj la nederlanda registaro volas ripari, forigi la historian majustaĵon – oni deklaris en speciala komuniko. Tio estas respondo al la raporto de Konsilio por la aferoj de kulturo publigita en oktobro 2020. La konsilio celis ellabori politikon pri tio, kiel Nederlando reagu, se la iamaj kolonioj postulos redonon de la artverkoj kaj historiaj objektoj. La dokumento enhavas la konstaton, ke en nederlandaj muzeoj troviĝas kelkcent mil objektoj el la eksaj kolonioj. Speciala komisiono okupiĝos pri la pritakso de redonendaj objektoj. Laŭ nedelandaj aŭtoritatoj estas necesa „sendependa, fakula kaj klara pritakso” de petpostuloj pri tiuj havaĵoj, kaj se koncerna objekto estis efektive ŝtelita el la eksa nederlanda kolonio ĝi estos senkondiĉe redonita.
El la elsendo 14.03.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 0′ 17″