Kulturkroniko

La violono „Polonia” apartenas al la plej valoraj muzikinstrumentoj en la mondo, ĝia valoro egalas al 20 milionoj da zlotoj. Aŭtoras ĝin Antonio Stradivari, la itala lutista majstro. Liaj instrumentoj – kaj ĉiu lia violono estas konsiderata raraĵo – estas opiniataj kiel artverkoj de precizeco, sonado kaj beleco. „Polonia” el 1685 estas la unusola ĉi-speca instrumento en Pollando, cetere troviĝanta en perfekta stato. Ĝi estis aĉetita en 2018 por omaĝi la 100-jaran datrevenon de la reakirita suvereneco de Pollando post la 123-jara aneksoperiodo.
La Stradivarius-violono „Polonia” estos submetita al detalaj esploroj, fare de sciencistoj de Świętokrzyska-politekniko en Kielce, kun apliko de la plej modernaj teknologioj. „Polonia” estas unu el la lastaj ekzempleroj en la mondo, kiu ankoraŭ ne estis ciferecigita. Dume ĝia cifereca versio ebligos fari kopiojn kaj eventualajn vicelementojn. La iniciatinto de la projekto estas studento de la Muzika Akademio en Poznano (la okcidenta Pollando), kiu intencas krei violonon, kiu imitus la instrumenton de Stradivarius.
La esplorprocezo, inspirita de la laboroj de Fraunhofer-instituto, antaŭvidas milojn da rentgenaj fotoj de la instrumento ĉirkaŭmovita je 360 gradoj kaj ilian ciferecan „kunkudron” en la modelo 3D. La laboroj okazos en la Scienca-Enpraktikigata Centro CENWIS, okupiĝanta ne sole pri industriaj projektoj, sed ankaŭ pri projektoj ligitaj kun arto. La esploroj daŭros kelkajn semajnojn kaj ilian koston kovras Teknologia Parko de Kielce.

El la elsendo 25.10.2025. Legas Gabi – 02′ 23″

Dum la tuta semajno Krakovo gastigas la 17-an Internacian Literaturan Festivalon, kies patrono estas Joseph Conrad, polo famiĝinta kiel unu el la plej renomaj anglalingvaj verkistoj. La festivalo, proksimiĝanta al la fino, abundis je literaturaj diskutoj kun verkistoj el la tuta mondo. La festivala publiko renkontiĝis krom kun polaj verkistoj, ankaŭ i.a. kun Nobel-premiito el Tanzanio, nun loĝanta en Britio, Abdulrazak Gurnah, la ĉina verkistino Yan Ge, la irlanda prozverkisto kaj eseisto Colm Tóibín. Krom aŭtoraj renkontiĝoj kaj diskutoj, la Conrad-festivalo estis la okazo por branĉaj renkontoj kadre de la „Kongreso de Libro” kaj ciklo de laborrenkontoj „Legolecjonoj”, gvidataj de literaturfakuloj. La devizo de la nunjara eldono de la festivalo estas „Radikala Espero”, lige al la samtitola libro de Jonathan Lear. La organizantoj en la historio de la priskribita en ĝi tribo vidas alvokon, ke eĉ en ekstreme malfacilaj situacioj oni konservu malfermitecon al bono, kiu povas veni.
En la lasta tago de la festivalo, t.e. la plej proksiman dimanĉon, estos enmanigita la jam 11-an fojon Conrad-premio, la unua pola distingo por la plej bona prozverkista debuto. Rivalas por ĝi, elektitaj de la Premikapitulo, kvin la plej bonaj prozverkistaj debutoj de la 2024-a jaro.

El la elsendo 25.10.2025. Legas Maciek – 01′ 41″

En la londona Fotografia Galerio estas rigardebla la ekspozicio „Sociologia fotoregistro”, laŭ la projekto de la pola artistino Zofia Rydet. Konforme al ĝia ideo la aŭtorino estis vizitanta diversajn domojn sen antaŭa anonco kaj frapante la pordojn kun rideto proponis al la mastroj pozi por siaj fotoj. Tiel kreiĝis la eksterordinara registro de la ĉiutaga vivo de poloj, kiu fariĝis unu el la plej gravaj verkoj en la historio de la pola fotografio.
Zofia Rydet komencis sian laboron en 1978 havante 67 jarojn, dezirante en la fotokadro konservi la bildon de la ĉiutaga vivo de simplaj homoj. Enirante domojn ŝi unuvice estis esprimanta raviĝon pri iu dominterna detalo, kio helpis ligi la simpatifadenon, profundigis la kontakton kaj fine ebligis peti pri la farota foto.
Tiun projekton Zofia Rydet realigis ĝis la 1990-a jaro kreinte kelkajn fotociklojn, kiel „Portretoj en interno” kaj „Virinoj ĉe la domsojlo”, kiel gardistinoj de la hejma nesto.
La ekspozicio estas parto de la daŭronta ĝis novembro Brita-Pola Sezono 2025. Kunorganizis ĝin Adam Mickiewicz-instituto, British Council kaj Instituto de la Pola Kulturo en Londono. La ekspozicio mem estas rigardebla ĝis la 22-a de februaro 2026.

El la elsendo 25.10.2025. Legas Maciek – 01′ 39″

En oktobro la Reĝa Kastelo en Varsovio inaŭguris interesan ekspozicion dediĉitan al vesto kiel komunikilo. Ĝi reliefigas la veston en la rolo de portanto de identeco, povo, prestiĝo, socia statuso, gusto kaj transformiĝoj. Baze de ĉirkaŭ 250 pentraĵoj, skulptaĵoj kaj objektoj de aplikata arto eblas sekvi – ekde la 16-a jarcento ĝis nuntempo – kiel la vestoj plenumis praktikan, sed unuavice simbolan funkcion. Inter la eksponaĵoj troviĝas objektoj el la pariza Luvro, el la viena Muzeo de Arthistorio aŭ el la Artgalerio de Malnovaj Pentraĵoj en Dresdeno kaj ankaŭ el la privataj kolektoj.
Ligante al historiaj figuroj – regantoj, kavaliroj, ĉasistoj, mode vestitaj virinoj aŭ filozofoj – la ekspozicio bildigas la riĉon de la signifoj enestantaj en vestoj tra la jarcentoj. Ĝi proksimigas, kiel unuopaj modomotivoj revenas post jarcentoj, sed kun malsamaj, kelkfoje ekstreme malsamaj signifoj.
En la ekspozicio modo estas prezentita kiel granda socia ludo, en kiu kiel instrumento rolas la forto de persvado (ni dirus hodiaŭ reklamo) kaj gajnotaĵo estas prestiĝo, atrakcieco kaj povo. La ekspozicio daŭros ĝis februaro 2026.

El la elsendo 15.10.2025. Legas Gabi – 01′ 45″

La varsovia publiko havas la okazon inter la 22-a kaj la 26-a de oktobro profundigi siajn konojn pri la latinamerika kinoarto kadre de la evento LATIN FILM FEST. Dum la semajno estos prezentitaj filmproduktoj el diversaj latinamerikaj landoj de Meksikio ĝis Ĉilio. Inter 8 filmprezentoj troviĝas titoloj agnoskitaj dum prestiĝaj internaciaj festivaloj, kiel Cannes kaj Guadalajara, sed ankaŭ filmoj malpli famaj, sed same ravaj.
La semajno de la Latina Kinoarto limiĝas ne sole al Varsovio. En novembro ĝian repertuaron rigardos filmŝatantoj en Vroclavo, kaj en decembro filmŝatantoj de la latinamerika kinoarto en Poznano kaj Krakovo.
LATIN FILM FEST.estas organizata de la varsovia Kinejo Muranów kunlabore kun Cervantes-instituto en Varsovio. La honoran patronecon super la evento transprenis Cervantes-instituto en Krakovo.

El la elsendo 15.10.2025. Legas Maciek – 01′ 03″

Ekde la mezo de septembro 2025 en la Muzeo de Historio kaj Arto en la franca Meudon daŭras retrospekta ekspozicio, dediĉita al la kreado de Sara Lipska. Ĝi estis prilaborita kunlabore kun Muzeo de la Sankta Kruco en Poitiers kaj doktorino Ewa Zimebińska el la varsovia Muzeo de Xawery Dunikowski. Ŝi aŭtoras la biografion de Sara Lipska, eldonitan de la Instituto Polonia kaj la Nacia Muzeo en Varsovio.
La ekspozicio „Sara Lipska (1882–1973), skulptistino, pentristino, stilistino kaj dekoriistino” prezentas ĉirkaŭ 90 varistilajn verkojn de la artistino, devenantajn el diversaj periodoj de ŝia arta kreado. Post la 22-a de februaro 2026 la ekspozicio – riĉigita per eksterordinara kolekto de vestoj kaj akcesoraĵoj – estos prezentota ĝis la 27-a de septembro 2026 en la Muzeo de Sankta Kruco en Poitiers.

El la elsendo 15.10.2025. Legas Maciek – 01′ 07″

Ekde la lasta ĵaŭdo dum tri semajnoj 84 pianistoj el 20 landoj rivalas en la 19-a Internacia Chopin-konkurso en Varsovio. Dum la konkurstagoj oni serĉas la plej fidelan gardanton de la grandioza Chopin-muzika tradicio, kiu samtempe evoluigas ĉi tiun tradicion kaj proksimigos ĝin al la muzikŝatantoj en la mondo. Plej multnombre estas reprezentata Ĉinio kun 28 pianistoj, Pollando kaj Japanio havas po 13 reprezentantojn, Kanado kaj Usono po kvin, la Suda Koreio kvar, la ĉina Tajpej, Britio kaj Italio po tri, Francio po du. Po unu pianisto venis el Germanio, Portugalio, Malezio, Ĉeĥio, Hongkongo, Bulgario, Kartvelio, Hispanio kaj Vjetnamio.
La pianistojn pritaksas la 17-persona ĵurio sub la gvido de la legendeca usona pianisto, la gajninto de Chopin-konkurso en 1970, Garrick Ohlsson. Li de kvin jardekoj popularigas la muzikon de Frederiko Chopin en la tuta mondo, konstante revenante por koncerti en Pollando. Inter la ĵurianoj troviĝas elstaraj ŝopenologoj – eksaj konkurslaŭreatoj, pedagogoj, ekspertoj pri la vivo kaj kreado de Frederiko Chopin.
La konkurspriaŭskultoj okazas publike en tri etapoj – dum matenaj kaj vesperaj sesioj. La 1-a etapo daŭros ĝis la 7-a de oktobro kun la partopreno de ĉiuj pianistoj. Al la 2-a etapo daŭronta ĝis la 12-a de oktobro kvalifikiĝos 40 pianistoj. En la tria etapo prezentiĝos 20 pianistoj. Al la finalo inter la 18-a kaj 20-a de oktobro estos allasitaj 10 konkursintoj. La venkintoj de la 19-a Chopin-konkurso estos anoncitaj la 20-an de oktobro, post kio okazos la solenaĵo de premiatribuo kaj la koncerto de la unuaj 3 laŭreatoj. La koncerto de pliaj laŭreatoj okazos la 22-an kaj la 23-an de oktobro.
La organizanto de la konkurso estas la Nacia Instituto de Frederiko Chopin, la plej granda ŝopenologia centro en la mondo, kiu promocias, protektas kaj popularigas la muzikan heredaĵon de la pola komponisto.

El la elsendo 05.10.2025. Legas Maciek – 02′ 26″

Ankoraŭ en la nuna jaro en Lodzo estos malfermita la sidejo de la nova institucio „Urban Forms Museum of Street Art.”, „Muzeo de la Stratarto Urban Forms”. Ĝi fariĝos renkontiĝospaco por kreantoj kaj ŝatantoj de la stratarto, loko de inspiriĝoj, dialogo kaj kreaj malkovroj. En ĝia sidejo okazos ekspozicioj, funkcios informcentro kaj vendejo kun memoraĵoj ligitaj kun la lodzaj stratartaj manifestiĝoj.
La unua en Pollando muzeo dediĉita al la stratarto estos malferimita en oktobro, kaj baldaŭ estos prezentita la programo ligita kun ĝia inaŭguro. Dume en interreto estas disponigitaj bitigitaj pli ol 150 murpentraĵoj troviĝantaj en la urba spaco de Lodzo.

El la elsendo 05.10.2025. Legas Maciek – 0′ 51″

La 30-an de septembro, la Muzika Akademio en Bydgoszcz – la norda Pollando – inaŭguris unikan eduk-kulturan komplekson, kiu kunligas la plej altkvalitajn arkitekturajn, akustikajn kaj ekologiajn normojn.
Ĝi ne nur ŝanĝas la bildon de la altlernejo, sed ankaŭ de la tuta urbo. La komplekso situanta en „Muzika kvartalo” kun la areo de tri hektaroj ĉe la bordo de la rivero Brda ligas modernan arkitekturon, altkvalitan akustikon kaj ekologiajn teknologiajn solvojn. La oketaĝa konstruaĵo enhavas preskaŭ 700 ejojn, inkluzive de 4 koncertaj salonegoj: simfonia, ĉambra, opera kaj orgena distingiĝantaj per la plej altaj akustikaj kvalitoj. En la konstruaĵo troviĝas krome studenta domo kun 46 ĉambroj, restoracio, didaktikaj, administraj kaj ripozaj spacoj.
La solena inaŭguro okazas sub la devizo „La nova sono de la urbo”. Okaze de la komenco de la studenta jaro, la 15-an de oktobro, estas planita koncerto kun la partopreno de la pola pianisto Rafał Blechacz (i.a. laŭreato de Internacia Chopin-konkurso 2005) kaj la sudkorea violonistino Bomsori Kim. La evento „New Start New Stars” – „Nova Komenco, Novaj Steloj” celas ne nur muzikŝatantojn, sed ankaŭ urboloĝantojn, kiuj nur nun komencos sian aventuron kun muziko.

El la elsendo 05.10.2025. Legas Barbara kaj Pamela – 01′ 55″

La urbo Łódź (Lodzo) en la centra Pollando komence de oktobro – inter la 3-a kaj la 12-a – denove fariĝos spaco de interkultura dialogo. La planita festivalo „Lodzo de Multaj Kulturoj” ofertos pli ol 40 eventojn ekde koncertoj kaj spektakloj, tra artaj instalaĵoj ĝis piknikoj logontaj la urboloĝantojn en rakonton pri la nuna urboidenteco.
Nunjare la festivalo en sia programo donas apartan atenton al tri temoj: kulturo de laboro, novaj geografioj kaj lodzaj biografioj. La riĉa festivala oferto estos realigita ne nur en muzeoj, teatroj kaj artgalerioj, sed ankaŭ fabrikoj, parkoj kaj lodzaj loĝkolonioj. La festivalan antaŭguston donas i.a. planita por la 21-a de septembro Vjetnama Tago, dediĉita al unu el la plej aktivaj lodzaj diasporoj.
La festivalo „Lodzo de Multaj Kulturoj” radikas en cikla evento el la komenco de la 2-milaj jaroj „Dialogo de Kvar Kulturoj”. Kun nova ŝildo „Lodzo de Multaj Kulturoj” la festivalo desegnas urbon de estonteco – malferman, akcepteman, varian kaj konscian.

El la elsendo 25.09.2025. Legas Maciek – 01′ 20″