Kulturkroniko

Ekde 49 jaroj en la loko Puszczykowo apud Poznano ekzistas Muzeo – Literatura Laborejo de Arkady Fiedler (1894-1985). Temas pri unu el la plej konataj polaj mondvojaĝantoj kaj verkistoj, kiu partoprenis 30 ekspediciojn kaj mondvojaĝojn. Ilia frukto estis pli ol 32 libroj aperintaj en 23 lingvoj en pli ol 10-miliona eldonkvanto. Post lia morto la gvidadon de la muzeo transprenis familioj de liaj du filoj. De dek kelkaj jaroj funkcias tie aldone Ĝardeno de Kulturoj kaj Toleremo. Troviĝas en ĝi diversaj figuroj kaj modeloj, kiel kopioj de Granda Piramido kaj Granda Sfinko el Gizo el Egiptio, La Sunpordego el Bolivio, la ŝtona diskoforma kalendaro de aztekoj kaj figuro el la Paska Insulo. Estas i.a. repliko de la legendeca velŝipo de Kristoforo Kolumbo „Santa Maria” el la skalo 1:1. Fine de aŭgusto 2023 la Ĝardeno riĉiĝis per la kopio de la praslava dio Światowid, en 1848 eltirita el la riverfluo Zbrucz (iama limrivero de Pollando) en la vilaĝo Liczkowce. Ĝia originalo troviĝas en la Arkeologia Muzeo de Krakovo. Temas pri brika kolono el la limo de la 9-a kaj 10 jarcentoj, kies flankoj formas bazon por prezentitaj sur ĝi homfiguroj kaj diversaj simboloj. Kronas ĝin ĉapelo kovranta kvar homajn kapojn, rigardantajn al la kvar flankoj de la mondo. La ideodoninto por enkonduko de ĉi lasta figuro en la Ĝardenon, unu el la simboloj de la slava tempo el la antaŭkristana epoko, estas Arkady Radosław Fiedler. Ĝi jam simbole enkondukas en la 50-jariĝon de la Muzeo, pasonta kaj solenota venontjare.

El la elsendo 15.09.2023. Legas Maciek – 02′ 05″

La kolekto de la Reĝa Kastelo en Varsovio riĉiĝis per la tolaĵo “Madono kun Di-Infano”, pentrita en Florenco ĉirkaŭ 1430. La verkon aŭtoras Paolo Uccello, unu el la ĉefaj artistoj de la itala Renesanco. Informoj pri la aĉeto de ĉi tiu unika pentraĵo estis anoncitaj komence de septembro dum la gazetara konferenco de profesoro Wojciech Fałkowski, la direktoro de la Reĝa Kastelo en Varsovio. Kiel li diris “temas pri unu el la plej gravaj muzeaj akiraĵoj de Pollando en la lastaj jardekoj. Ĝi riĉigas nian kulturan heredaĵon”. Paolo Uccello (1397-1475) estis unu el la plej elstaraj reprezentantoj de la itala Quattrocento (15-a jarcento), kiam Mezepoko gravitis jam al Renesanco. La kultura kaj intelekta centro de tiu epoko estis Florenco, regata de la familio Medici. La florencano Paolo Uccello, studento de Lorenzo Ghiberti kaj amiko de Donatello, ĝuis tiutempe la famon de virtuozo de perspektivo. “Por li, ĝi estis unu el la rimedoj por krei buntajn kaj fantaziajn reprezentojn de la mondo inter realismo kaj abstrakto, escepteco kaj reguleco, malordo kaj ordo, gotika kaj renesanca stiloj”, informas la retejo de la Reĝa Kastelo. La vera nomo de la artisto estis Paolo di Dono, kaj Uccello estis la kromnomo signifanta “birdo”. Ĝi rilatis al la pasio de Paolo desegni bildojn de animaloj. La artisto laboris en Florenco, Venecio, Bolonjo kaj Padovo. Li pentris freskojn kaj panelpentraĵojn, desegnis mozaikojn. Uccello pentris “Madonon kun Di-Infano” sur lignotabulo ĉirkaŭ 1430, kiel juna artisto, verŝajne post la reveno el Venecio al Toskanio. La pentraĵo daŭre havas gotikan oran fonon, sed la alproksimiĝo de la figuroj kaj la aranĝo de la drapaĵoj superas la kadron de malfrua gotika stilo. Ĝi prezentas la Dipatrinon sidantan sur la blanka trono. Maria estas en fronta pozicio, en longa blua robo kun elstaranta el sub ĝi ruĝa ŝtofo. La malgranda Jesuo vestita per ruĝbruna tuniko, staras sur ŝia dekstra genuo. Sub la nudaj piedoj de la Infaneto, oni vidas malgrandan ruĝan objekton, kiu aspektas kiel malfermita libro. La verkoj de Uccello tre malofte aperas sur artmerkatoj. Ĉi tiu lastatempe apartenis al privata eksterlanda artokolektanto. La Reĝa Kastelo en Varsovio portempe montris ĝin de la 25-a de januaro 2022 ĝis la 18-a de junio 2023 en sia Galerio de Ĉefverkoj. Samtempe daŭris intertraktoj pri ĝia akiro por la kastelkolektoj. La aĉetoproceduroj efektiviĝis komence de septembro. Oni ne malkaŝis la koston nek detalojn pri la posedinto de la pentraĵo. “Madono kun Di-Infano” de Paolo Uccello trovos lokon en la konstanta ekspozicio de la kastelo jam ĉi-aŭtune. Oni povos ĝin admiri en la reĝkastela Itala Ĉambro kun artaĵoj de la 14-a kaj 15-a jarcentoj, kies inaŭguron oni planas por la venonta jaro.

El la elsendo 15.09.2023. Legas Maciek – 03′ 48″

Fine de aŭgusto en la reta paĝo de la pola prezidento aperis invito por la nunjara eldono de la Tago de la Nacia Legado. Ĝi okazos sabaton, la 9-an de septembro kaj kiel legaĵo jam antaŭlonge estis elektita la romano de Eliza Orzeszkowa „Apud Niemen-rivero”. Tio estas la plej konata romano de Eliza Orzeszkowa, kiu libroforme aperis en 1888. Pro buntaj priskriboj, reliefaj siluetoj de la herooj kaj historiaj referencoj ĝi estas komparata al „Sinjoro Tadeo” de Adam Mickiewicz. Neniu alia libro de la aŭtorino estis same entuziasme akceptita de recenzantoj. Oni alte taksis ligon de ĝia didaktika emfazo kun arta valoro kaj fajna konstruo de la tuta intrigo. „Apud Niemen-rivero” ĝuis popularecon kaj rekonon inter pluraj generacioj de la legantoj. Fine de la intermilita periodo oni pretigis baze de ĝi filmon, kiu tamen perdiĝis. Ĝia laŭvica filma versio aperis surekrane en 1987. „Apud Niemen-rivero” kalkuliĝas al la plej gravaj polaj literaturaj verkoj referencantaj al la Januara Insurekcio, kies 160-an datrevenon oni solenas nunjare.

El la elsendo 05.09.2023. Legas Pamela – 01′ 27″

Nunjare Krakovo solenas la 45-jariĝon de la apero de la malnova ĉefurbo de Pollando sur la listo de la Monda Kulturheredaĵo de Unesko. La ĉefaj solenaĵoj disvolviĝos en la urbo inter la 7-a kaj la 9-a de septembto. La 7-an en la palaco Krzysztofory la estos inaŭgurita ekspozicio proksimiganta la laboron de la Socia Komitato por la Rekonstruo de la Antikvaĵoj de Krakovo, kion akompanos la sonorilbatoj de la sonorilo Boleslao de sur la urba sonorilturo. Samtage estos solene enmanigita la Eŭropa Premio de la Heredaĵo / Europa Nostra Award pro konservistaj laboroj ĉe Wit Stwosz-altaro en Maria-baziliko en la jaroj 2015-2021. Por la 8-a de septembro estas planita malferma simpozio kun reprezentantoj de Unesko kaj Europa Nostra, post kio oni malfermos porokazan memortabulon ĉe La Reĝa Kastelo sur Wawel-altaĵo. La lastan tagon tra la urbo moviĝos bunta parado, al kiu patronecos Nikolao Kopernik.

El la elsendo 05.09.2023. Legas Barbara – 01′ 17″

La turon de la Maria-baziliko en Krakovo denove ornamas la 17-jarcenta krono post la restaŭristaj laboroj. Ĝi pezas 350 kilogramojn, ĝia diametro egalas al 3,5 metroj kaj alteco al 1,2 metroj. La konservistaj laboroj koncernis ĉiujn elementojn de la krono kaj ŝlosila estis ĝia galvaniza reorumado, dank’ al kio la ortavolo estas pli dika kaj pli rezista je eksteraj kondiĉoj. Oni revenigis ankaŭ la estetikajn valoroj de la krono. La restaŭristaj laboroj kongruas kun la 45-jariĝo de la registro de la historia centro de Krakovo sur la Monda Listo de la Kultura Heredaĵo de Unesko. La krono estis instalita ĉe pinto de la Maria-preĝeja turo en 1628 kaj ligiĝas kun la revelacio de la itala jezuito Gulio Mancinelli kiun Dipatrino petas lin nomi ŝin Reĝino de Pollando. Origine la krono estis ligna kaj kovrita per orkolorigita lado. La sekva, kupra, sed jm orumita – konserviĝinta ĝis hodiaŭ- devenas el 1666. En tiu jaro pasis la 10-jariĝo de la solena Ĵuro de reĝo Johano Kazimiro (1656) en la Katedralo de Lvovo proklamanta la Dipatrinon kiel la Patronon kaj Reĝinon de Pollando.

El la elsendo 05.09.2023. Legas Pamela – 01′ 40″

La Knabina Katedrala Koruso el Tarnów, la suda Pollando, Puellae Orantes prezentiĝos en septembro en Tokio, dank’ al kunlaboro kun la japana Filharmonia Orkestro Tama kaj ĝia direktisto Chikara Imamura. En la koncerta programo troviĝos i.a. „Missa pro Patria” de Łukasz Farcinkiewicz komponita por la 100-jariĝo de la revenigita suverenco de Pollando, komponaĵoj de Frederiko Chopin, kantoj de Stanisław Moniuszko kaj novaranĝitaj polaj folkloraj melodioj. La Koruso plenumos krome kelkajn verkojn el la internacia repertuaro, en kiu ne mankos japanaj akcentoj. Dum la estado en Japanio Puellae Orantes konceros ankaŭ en la Pola Ambasado en Tokio kiel gasto de ambasadoro Pawel Milewski la honora patrono de la tuta entrepeno. La gvidideo de la koncerto estas la kultura kunlaboro inter polaj kaj japanaj artistoj. Ĝi radikas en 2019, kiam Puellae Orantes, kiel reprezentanto de la klasika muziko partopenis polan Komercan Mision al Japanio. Tiam estis ligita kunlaboro kun elstara japana direktisto Chikara Imamura, granda admiranto kaj populariganto de la pola muziko. Chikara Imamura mem baldaŭ gastis en Pollando kaj samjare direktis la koncerton „Vivat Polonia” en Katowice. En 2021 Chikara Imamura direktis la koruson dum koncerto ligita kun ĝia 35-jariĝo. Puellae Orantes funkcias ekde 1985 ĉe la Katedrala Baziliko en Tarnów membrigante knabinojn en la aĝo de 10 ĝis 19 jaroj. Ĝi estas laŭreato de pli ol 20 polaj kaj internaciaj konkursoj. Puellae Orantes aperigis 12 diskojn, el kiuj tri estis nomumitaj al la plej grava premio de la pola fongrafia merkato, Frederiko. Unu el ili ricevis la statueton. Puellae Orantes registris krome siajn koncertojn por la Polaj Televido kaj Radio, por la francaj France 2 kaj France 3, por la radiostacioj de Vatikano, Nederlando kaj Francio.

El la elsendo 25.08.2023. Legas Tobiasz – 02′ 12″

Ĝis la 24-a de septembro 2023 en la Centra Muzeo de Teksado en Lodzo, en la centra Pollando, eblas viziti ekspozicion dediĉitan al la verkoj de la pola skolo de la arta teksado. En la 60-aj kaj 70-aj jaroj de la pasinta jarcento polaj artistoj revoluciigis sian rilaton al teksaĵo, kiel arta medio. Ĝi fariĝis individua rimedo de arta sinesprimo kaj individua formo bilidigi la mondon, la formo komunikanta gravajn temojn de la epoko. La kolekto de la nuntempa arta teksaĵo en Lodzo estas unu el la plej bonaj en Eŭropo, kaj eĉ en la mondo. Pri pruntado de verkoj de tiom renomaj artistoj kiel ekzemple Magdalena Abakanowicz direkas sin al la lodza muzeo la plej famaj mondaj artgalerioj. La polaj artistoj kiel la unuaj rimarkis, ke teksaĵo povas esti traktata kiel skulptaĵo, kaj ke la kreanta artisto povas engaĝiĝi en ĉiujn etapojn de ĝia kreiĝo. Pli frue artistoj sole desegnis siajn projektojn dum pri la teksado okupiĝis metiistoj. Dank’ al artistoj teksaĵoj estis elŝiritaj el la klasika formo kaj aplika funkcio, kiel ornamaĵo de internoj, kaj transformiĝis en beletran formon. En septembro estas planita internacia simpozio kun la partopreno de artistoj kaj kuratoroj.

El la elsendo 25.08.2023. Legas Maciek – 01′ 35″

Dum la Internacia Festivalo de la Orgena Muziko en Varsovio ĉiudimanĉe ĝis la 17-a de septembro en la arkikatedralo de s-ta Johano Baptisto prezentiĝas orgenistaj virtuozoj el la tuta mondo. La festivalo ”Orgeno de la Arkikatedralo” kreiĝis en 1994 kaj estas kalkulata al la plej gravaj en Eŭropo. En la nunjara programo abunde aŭdiĝas kaj audiĝos muziko baroka kaj romantika i.a. de Johann Sebastian Bach, Wolfgang Amadeus Mozart, Mieczysław Surzyński, Fryderyk Chopin.
Dum la inaŭgura koncerto la Arĝentan Fifron, pro la martioj por evoluigo de religia muziko, ricevis profesoro Julian Gembalski – renoma komponisto, orgenvirtuozo, profesoro de muzikaj artoj kaj akademia instruisto. Li establis la unuan en la Centra-Orienta Eŭropo orgenmuzeon, kiu estas Muzeo de Silezia Orgeno. Profesoro Julian Gembalski estas laŭreato de multaj premioj kaj plurfoja premiito per honoraj distingoj kaj medaloj.
La mekanika orgeno de la varsovia Arkikatedralo devenas el 1987 kaj ĉi tiu 60-voĉa instrumento estas ekzemplo de elstara orgenmajstra talento. Ĝia kvalito kaj artaj valoroj ebligas prezenti muzikon de ĉiuj epokoj kaj tial ĝi estas kalkulata al koncerta ekstraklaso.

El la elsendo 15.08.2023. Legas Maciek kaj Barbara – 01′ 44″

Pli ol 160 verkoj de la antikva kaj frurenesanca arto el la plej prestiĝaj muzeoj de Florenco, Romo, Parizo, Londono kaj Vaŝingtono estas rigardeblaj ĝis la mezo de oktobro en la varsovia Reĝa Kastelo. La ekzpozicio bildigas la arton de la itala Quattrocento, verŝajne la plej grava kultura turnperiodo en la homa historio. Kaŭzis ĝin la impete malkovrataj antikvaĵoj kaj ideoj de la antikvaj romianoj kaj grekoj, kiuj fruktis per transformiĝoj en ĉiuj vivsferoj de la tuta Eŭropo. Ĝuste en la 15-jarcenta Italio ĉiuj idealoj kaj valoroj deriviĝintaj el la antikva epoko estis levitaj el la romia gruzo kaj elstarigitaj kiel idealo. El ili ĉerpis konojn kaj inspirojn ankaŭ la plej gravaj figuroj de la pola kulturo. La ekspozicio Quattrocento bildigas niajn komunajn antikvajn kaj renesencajn radikojn. La romiajn estetikajn valorojn akompanis valoroj etikaj kiel braveco, honoro, justeco kaj devosento rilate la socion. Al la organizo de la ekpozicio engaĝigis pli ol 50 centroj el Eŭropo kaj Usono. Pli ol 40 procentoj de la pruntitaj eksponaĵoj devenas el Italio.

El la elsendo 15.08.2023. Legas Tobiasz – 01′ 22″

Kvin polinoj – aktorino Joanna Kulig, filmkameraistino Jolanta Dylewska, reĝisorino Agnieszka Smoczyńska, filmmuntistino Agnieszka Glińska kaj scenografistino Ewa Piaskowska estis invititaj en la konsiston de la usona Akademio de la Filma Arto. Sume la konsisto de la Akadmio vastiĝis je 398 talentaj artistoj el la tuta mondo, reprezentantaj diversajn filmsektorojn. Ĉiuj alportis esencan kontribuon al la filmarto kaj filmscienco. Se ĉiuj ĉi artistoj akceptos la inviton la Akademio havos 9 mil 375 aktivajn voĉdonrajtajn membrojn. La laŭvica solenaĵo ligita kun la enmanigo de la oraj statuetoj, tio estas Oskar-premioj estas planita por la 10-a de maro 2024.

El la elsendo 25.07.2023. Legas Tobiasz – 0′ 54″