Kulturkroniko

En Lublin, la orienta Pollando, de 25 jaroj estas organizata konkurso por Konservista Laŭro. Ĝis nun la premiojn ricevis preskaŭ 100 investantoj kaj mastroj de brile restaŭritaj historiaj objektoj en la tuta vojevodio pro sia peno, pasio kaj engaĝiĝo. Por la Konservista Laŭro 2024 estis anoncitaj ok investaĵoj, el inter kiuj kvar estis premiitaj. Temas pri preĝejo de s-ta Nikolao en Lublino pro laboroj en la 16-jarcenta preĝejo, kiuj koncernis la pentristan-arkitekturan internon kaj ĝian historirilatan ekipon. Laŭron ricevis la urba komunumo de Zamość pro restaŭro de la malnova sidejo de Zamojski-Akademio, en kiu troviĝis laika altlernejo establita en 1594 fare de Jan Zamoyski. La urba komunumo en Radzyń Podlaski estis honorita per la laŭro pro restaŭro de la 18-jarcenta palaco de Potocki-familio. Laŭron ricevis krome paroĥo de s-ta Stanislao Episkopo en Tarnoszyn pro konservistaj laboroj ĉe ligna sonorilturo en la iama kirka komplekso en la loko Szczepiatyń. Ĉiujn premiitajn investaĵojn karakterizas altklasa restaŭro. Ĉiujn laborojn antaŭis arkeologiaj esploroj kaj ilia pridokumentado.

El la elsendo 30.08.2024. Legas Maciek – 01′ 31″

Ekde 50 jaroj en la loko Puszczykowo apud Poznano funkcias Muzeo Literatura-Laborejo de Arkady Fiedler. Arkady Fiedler (1894-1985) en sia vivo realigis 30 mondajn ekspediciojn, kiujn li priskribis en 31 libroj. Ili aperis en 23 diversaj lingvoj en la suma eldonkvanto de pli ol 10 milionoj da ekzempleroj. Krom lia libro „Diviziono 303” pri la unua periodo de la bataloj de la Varsovia Ĉasjeta Eskadro en Britio dum la 2-a mondmilito liaj libroj traktas ĉefe liajn ekspediciojn i.a. al ambaŭ Amerikoj, kiel „Fiŝoj kantas en Ukajali”, „Orinoko” aŭ „Kanado aroma de rezino”. La muzeo kreiĝis ankoraŭ dum la vivo de la verkisto pro amasaj vizitoj de la ŝatantoj de liaj libroj. La ekspozicion konsisitigas ekzotikaj skulptaĵoj kaj ritaj maskoj, instrumentoj kaj ekzempleroj de flaŭro kaj faŭno, kiujn la aŭtoro venigis el siaj elspedicioj. La kolekton poste riĉigis liaj filoj. Krome en la muzeo funkcias konstanta ekspozicio dediĉita al Diviziono 303 kaj ekspozicio de senprudaj erotikaj ceramikaĵoj de malnovperua kulturo Moĉe de antaŭ unu kaj duona mil jaroj. La koron de la muzeo formas la tutmura vitroŝaranko kun Fidler-libroj el diversaj mondpartoj. Ĝi estas loko, ĉe kiu ĉiujare estas enmanigata premio de Sukcena Papilio pro la plej bona libro de pola aŭtoro kun la ekspedicia kaj naturtema enhavo. La plej proksima distingo per Sukcena Papilio okazos en septembro, kiam en la Muzeo Literatura-Laborejo de Arkady Fiedler okazos jubileaj solenaĵoj.

El la elsendo 30.08.2024. Legas Maciek – 02′

En la sidejo de la Nacia Biblioteko de Serbio en Beogrado estis malfermita ekspozicio dediĉita al la pola literaturo. Ĝi estis organizita de la pola ambasado en Serbio kunlabore kun la Nacia Biblioteko de Serbio baze de materialoj de la pola scienca kaj kultura instituto Ossolineum en Vroclavo. La ekspozicio ligas literaturajn veftojn kun la historio de Pollando, kun batalo por suverenco inkluzive de luktoj kontraŭ komunista reĝimo trudita al Pollado post la 2-a mondmilito. Ĝi prezentas la vivhistoriojn de verkistoj, kiuj forlasis Pollandon por plimulton de sia vivo pasigi en elmigrejo kaj tie verki sen cenzurlimigoj. Ili malsamis laŭ temperamento kaj mondkonceptoj, sed ilia verkado influadis, sanĝadis la vivon de legantoj de iliaj verko. La ĉefherooj de la ekspozicio dum la solena malfermo estis Czesław Miłosz kaj Witold Gombrowicz. Oni parolis krome pri la kreado de i.a. Henryk Sienkiewicz, Marek Hłasko kaj Melchior Wańkowicz.

El la elsendo 20.08.2024. Legas Maciek – 01′ 12″

Palaco kaj ĝardeno de la magnata Branicki-familio apartenas al la plej reprezentaj lokoj en Bjalistoko kaj la regiono. Ĝia origino radikas en la 16-a jarcento. La apogeon de sia brilo ĝi atingis dum la regado de hetmano Jan Klemens Branicki en la 18-a jarcento. Dank’ al li kaj la familio ĝi apartenis tiam al la plej belaj barokaj ĝardenoj ne nur en Pollando, sed ankaŭ en Eŭropo. Lastatempe la Podlaĥia Muzeo, kiu havas sian sidejon en la urbo, riĉiĝis per la 18-jarcenta skizo de Michael Heinrich Rentz pri la palaco kaj ĝardeno el la jaroj 1746-1750. La unika, unu el inter tri skizoj, prezentas Branicki-rezidejon kaj alrigardon al la supra ĝardeno en la periodo de ĝia plej brila disfloro. La aliaj ekzempleroj de la skizo troviĝas en la Nacia Muzeo de Krakovo, la alia apartenas al la Medicina Universitato de Bjalistoko, kiu havas la sidejon en Branicki-palaco. La historia skizo bildigas iujn elementojn ne plu ekzistantajn kiel skulptaĵojn de du gladiatoroj aŭ fontanon kun skulptaĵo de cervo atakata de hundo. Post konservistaj laboroj la skizo estos prezentita al la publio.

El la elsendo 20.08.2024. Legas Maciek – 01′ 26″

Ĝis la 1-a de septembro en la filio de la Regiona Muzeo en Toruno, en la Muzeo de Arto de la Fora Oriento situanta en la brikdomo >Sub Stelo< funkcias ekspozicio „La arto de samurajoj. Ekspozicio de japanaj armiloj”. Ĝi okazas lige kun la kunlabora jubileo inter la Muzeo kaj la Pola Sekcio de la Japana Glavo. Temas jam pri laŭvica ekspozicio de japanaj armiloj en ĉi tiu loko. La nuna havas kolektistan karakteron kaj foras de la azia maniero prezenti la t.n. blankan armilon uzatan en la rekta interhoma batalkonfronto. La ekspozicio aliflanke en maniero laŭeble perceptebla prezentas historion kaj arton de Japanio. Nome ne ekzitas alia lando, kie la kreado de bataliloj pli proksimus al arto ol al metio. La organizantoj sukcesis akiri ekzemplerojn de glavoj: katana, wakizashi aŭ tanto. Apartan grupon konsisitigas eksterordinare belaj glavaj gardoelementoj, tsuba. Bildigante mitologiajn aŭ morajn scenojn ili proksimigas la mondon de la fororienta estetiko. La ekspozicion kompletigas la lignogravuraĵoj kolektitaj de la Muzeo de la Arto de la Fora Oriento en la daŭro de ĝia jarcentduona ekzisto.

El la elsendo 20.08.2024. Legas Pamela – 01′ 38″

Somero en la pola ĉefurbo tradicie riĉas je muzikaj eventoj. Eblus diri, ke dominas inter ili la muziko de Chopin pro la starintaj jam meze de majo dimanĉaj liberaj subĉielaj koncertoj piede de lia monumento en Łazienki-Parko. Sed ne nur Chopin-muziko logas la muzikŝatantojn. Ekde komencaj tagoj de julio preskaŭ ĝis la fino de septembro daŭras la 31-a Internacia Festivalo de orgenmuziko „Orgeno de la katedralo”. Ekde la mezo de aŭgusto Varsovio gastigos la Internacian Muzikfestivalon „Chopin kaj lia Eŭropo” , dum kiu oni ĝuos ne nur muzikon de Chopin mem, sed krome muzikon de liaj samtempuloj. Ĝis la komencaj tagoj de septembro daŭras samtempe la plej nova muzika evento de Varsovio, nome la 2-a Paderewski-festivalo en Ujazdów-parko, prosime al Łazienki-parko. La nunjara inaŭguro okazis la 29-an de junio, en la 83-a mortodatreveno de Ignacy Jan Paderewski kaj en la 105-a datreveno de Versajla Traktato, subskrita de Paderewski kaj reveniginta Pollandon sur la mapon de Eŭropo, en kio li ludis elstaran rolon. Ignacy Jan Paderewski akiris mondan famon kiel pinisto kaj komponisto. Lia muzika talento kaj persona ĉarmo logadis homamasojn en la tuta mondo. Sume li donis pli ol 6 mil koncertojn sur ĉiuj konetinentoj. Post la 1-a mondmilito Paderewski engaĝiĝis en la politikan agadon utiligante siajn kontaktojn kaj popularecon por regajno de suvereneco de Pollando. La subĉiela, senpaga Paderewski-festivalo disvolviĝas ĉiusabate ĝis la 7-a de septembro apud lia monumento en Ujazdów-parko. La celo de la ĉeforganizanto, la fondaĵo AveArte estas revenigi la memoron pri la mondkonata komponisto kaj pianisto kaj lian dignan lokon en la pola historio kaj kulturo.

El la elsendo 15.08.2024. Legas Maciek – 02′ 09″

Ĝis la 25-a de aŭgusto eblas rigardi en la Nacia Muzeo de Vroclavo la aŭtoran kolekton de kimonoj de la pola dezajnistino, Joanna Hawrot. Temas pri laboraĵoj inspiritaj de tiaj artistoj kiel Maurycy Gomulicki, Sonia Hensler, Angelika Markul, Wojciech Ireneusz Sobczyk kaj Honza Zamojski. En kelkaj muzeaj salonoj sur la surfaco de pli ol 370 kvadrataj metroj la aŭtoraj projektoj de Joanna Hawrot estis dislokitaj en scenografio formita el 1,8 mil metroj da teksaĵoj. Kiel sciate kimono estas unu el la plej reprezentaj manifestiĝoj de la japana kulturo, estas artverko en si mem, kiu elstarigas la belecon de teksaĵoj kaj iliajn desegnaĵojn. Kimono apartenas al la aplikata arto, kiu sian universalecon dankŝuldas al tre simpla grafika fasono, kiu konformas al ĉiu aĝgurpo, al ĉiu figuro senkonsidere al la sekso. Por la moddezajnistoj tiu formo de kimono estas fonto por artaj eksperimentoj. Ankaŭ por Joanna Hawrot la japana kimono fariĝis fonto de kreaj eksperimentoj. Ŝiaj kimonoj ne estas do repliko, sed la artistino respektante la tradicion alifaras ilin. Tiel do – kiel substrekas la organizantoj – la ekspozicio de Hawrot ne estas modoprezento, sed kvazaŭ veturo kondukanta al Japano same tradicia kiel populara. Joanna Hawrot per sia unua ekspozicio faras memretrorigardon kaj reliefigas sian aŭtoran metodon dialogi kun arto, modo kaj dezajno, ŝi dialogas kun artistoj de la nuntempa arto. Kiel ŝi akcentas temas pri specifa interŝanĝo de spertoj, ideoj kaj emocioj.

El la elsendo 25.07.2024. Legas Gabi – 02′ 14″

La portalo „Heredaĵo eksterlande. Bazo de >polonikoj<” estas kreata de la Nacia Instituto Polonika. Ĝia tasko estas la revenigado kaj konservado de memoro pri gravaj por poloj personoj, objektoj kaj esencaj historiaj faktoj, ligitaj kun vaste komprenata materiala kaj spirita kulturo de la pola nacio. Dum la lasta jaro aperis en ĝi pli ol 10 mil novaj tiurilataj registroj. Estis akiritaj pli ol 350 aŭtoraj prilaboroj koncerne la polan kulturheredaĵon eksterlande. En julio la Nacia Instituto Polonika la duan fojon anoncis la konkurson, kiu daŭros ĝis la fino de aŭgusto „Heredaĵo ne konanta limojn”. Ĝi konsistas en pridokumentado de objektoj ligitaj kun Pollando, kiujn la konkurspartoprenantoj povas renkonti dum siaj someraj eksterlandaj veturoj. „Estas du konkurskategorioj „Neforgesebla kadro” kaj „Mia historio kun >poloniko<” En la pasintjara konkurseldono dum sep semajnoj oni alsendis ĉirkaŭ 900 ĉi-specajn atestojn. Tio superis la atendojn de la organizantoj, komprenigis ke malkovrado kaj konatiĝado kun polaj spuroj eksterlande fare de polaj turistoj povas fariĝi por ili atrakciaĵo kaj elemento de planata veturo. Samtempe dank’ al la konkurso ĉiu povas kontribui al vastigo de komunaj konoj pri la polaj kulturaj spuroj ekster la limoj de la lando.
El la elsendo 25.07.2024. Legas Maciek – 01′ 38″

La Muzeo dediĉita al Memoro pri Ekziloj de Poloj al Siberio en Bjalistoko estas la tutlanda institucio dediĉita i.a. al la deportado de poloj en la profundon de Rusio kaj poste Sovetunio. Jam la trian fojon dum la feria periodo ĝi organizis la ĉiudimanĉan vizitadon de ĝia konstanta ekspozicio, kio ekde la komenco vekas gradan interesiĝon. La vizitantoj en malgrandaj grupoj po 25 personoj konatiĝas sub la gvido de ĉiĉerono kun la sortoj de homoj ekzilataj al foraj kaj nekonataj teritorioj de Rusio kaj poste Sovetunio, kun ilia ĉiutaga vivo kaj batalo por transdaŭro. Multfoje la ekzilo ligiĝis kun truda kaj sklava laboro de la ekzilitoj. La ĉefan parton de la Muzeo formas kontanta ekspozicio etendiĝanta sur la surfaco de ĉirkaŭ du mil kvadrataj metroj. Ĝi bildigas la historion de poloj en Siberio ekde caraj ekziloj en profundon de Rusio, kiuj intensiĝis en la fino de la 18-a jarcento ĝis sovetiaj amasdeportadoj de poloj en la 40-aj jaroj de la 20-a jarcento. La muzeo havas kronologian karakteron kaj baziĝas unuavice sur la kolektitaj raportoj kaj rememoroj, baze de kolektitaj kaj ekspoziciataj memoraĵoj de Siberiekzilitoj.

El la elsendo 25.07.2024. Legas Maciek – 01′ 25″

En la kolekto de la Universitata Biblioteko en Poznano estis retrovitaj libroj el la privata biblioteko de la fratoj Grimm, opiniataj kiel perdiĝintaj. Ilian valoron altigas manaj notoj de la verkistoj en ili, kio fariĝas esplorenda materialo por sciencistoj el la tuta mondo. Jam en la 2002-a en la „Katalogo de Inkunabloj de la Universitata Biblioteko en Poznano” aperis informo pri bibliotekaj volumoj – ok inkunabloj kaj unu malnovpresaĵo el la 16-a jarcento, el la privata kolekto de la fratoj Grimm. Pliaj malkovroj okazis sekve de kunlaboro de esploristoj el la Fakultato de la Novfilologio kaj la Universitata Biblioteko. Ili decidis esplori, ĉu en la provizoj de la altlerneja biblioteko troviĝas ankoraŭ aliaj libroj el la librokolekto de la fratoj Grimm notitaj kiel perdiĝintaj en la germana katalogo de Ludwig Denecke. Ĝis junio 2023 oni retrovis 25 pliajn titolojn, pri kio en la universitata periodaĵo „Biblioteka” aperis aparta artikolo. En la Universitata Biblioteko daŭre okazos arkivaj esploroj baze de malnovpresaĵa kolekto kaj historia librokolekto de Kaiser-Wilhelm-Bibliothek. Tamen serĉadoj baze de la katalogo de Ludwig Denecke estis principe finitaj. Oni planas polan-germanan kunlaboron por priskribi kaj prilabori la manajn notojn de la fratoj Grimm en la retrovitaj libroj.

El la elsendo 15.07.2024. Legas Gabi – 01′ 47″