Kulturkroniko

En la Artmuzeo de la kataluna Girona daŭras granda ekspozicio de la pola pentristino Mela Muter. Fininte pentrokurson en Krakovo en 1901 ŝi forveturis al Parizo. Jam unu jaron post la alveno, Mela Muter estis invitata kun siaj tolaĵoj al ekspozicioj en Parizo, Krakovo, Lvovo, Varsovio. En 1923 ŝian grandan monografian ekspozicion organizis la varsovia artgalerio Zachęta. Ŝi ofte vizitadis Bretonion pentrante pejzaĝojn kaj ankaŭ ekspresiplenan senvivan naturon. Per aparta amo ŝi rilatis al Katalunio, kie ŝi ofte pentris kaj ekspoziciis enportinte en la tiean medion vivigan artetoson de la kosmopolita Parizo. Ŝia pejzaĝo „Domoj ĉe la rivero l’Onyar en Girono” spegulas en maniero elstara same la individuajn trajtojn de la pentristino, kiel ankaŭ la ĉefan fluon de la tiamaj serĉadoj de artistoj el vaste komprenata Pariza Skolo. Krom la menciita ekspozicio la loka teatro en Girono prezentas speciale verkitan spektaklon pri la pola artistino en Katalunio. De sur la scenejo aŭdiĝas la vortoj de Mela Muter „No sóc dona, sóc pintora!” (mi ne estas virino, mi estas pentristino).

El la elsendo 18.01.2019. Legas Maciek  – 1’23”

La pola Senato proklamis la nunan jaron i.a. la Jaro de Stanisław Moniuszko. Per tio oni omaĝas la 200-an naskiĝdatrevenon de la komponisto, kiu sian vivon kaj kreadon dediĉis al la popularigado de la pola muziko. Stanisław Moniuszko naskiĝis en la pola nobela familio kun patriotaj tradicioj. En la jaroj antaŭantaj la eksplodon de la kontraŭcara januara insurekcio en 1863 kaj rekte post ĝi – malgraŭ malfacilaj sociaj kaj politikaj kondiĉoj – li komponis siajn plej famajn operojn „Halka” kaj „Fantoma nobeldomo”. Lia genio konsisitis en la talenta ligo de la pola folkloro kun la elementoj de la eŭropa opero. Unu el la plej konataj kolektoj de liaj malgrandaj komponaĵoj estas ciklo de dek du „Hejmaj kantlibroj” kun kantoj por la verkoj de polaj kaj por tradukoj de eksterlandaj poetoj. Moniuszko komponis ankaŭ religian muzikon, orgenkantojn. Lia entombrigo en 1872 en Varsovio transformiĝis en nacian manifestacion. Ekde la 5-a de januaro 2019 lian nomon ricevis la Centra Stacidomo en Varsovio.

El la elsendo 18.01.2019. Legas Maciek  – 1’22”

Post la konservistaj laboroj en la Podlaĥia Muzeo en Bjalistoko eblas jam admiri la portretojn de la urbofondinto, hetmano Jan Klemens Branicki kaj lia edzino Izabela de domo Poniatowski, granda kulturmecenato de la urbo. La tre valoraj portretoj aĉetitaj pasintjare dum la munkena aŭkcio apartenas al tre maloftaj memoraĵoj pri la magnata paro. Plej verŝajne ili devenas el la 18-a jarcento.  Ilia aŭtoro ne estas konata, sed ne eblas dubi, ke temas pri altklasa artisto. La tolaĵoj estas tre zorgeme pentritaj, kio speguliĝas en la vestodetaloj de la geedza paro kaj subtila peniktuŝo por redoni la belecon de la vizaĝo kaj manplatoj de Izabela Branicki. La portretoj kreiĝis en la sama periodo kun la intenco, ke unu apudu la alian. Atestas pri tio kohereco en la komponaĵo, stilo kaj kolornuancoj. La portreto de Klemens Branicki prezentas lin kun distingoj, dum tiu de Izabelo prezentas ŝin kun malfermita libro ĉe la portreto de ŝia frato, Stanisław August Poniatowski. En aprilo 2019 en la muzeo estos inaŭgurita ekspozicio „En la rondo de Branicki-familio”.

El la elsendo 11.01.2019. Legas Maciek  – 1’16”

La pola sonorilo por Kartvelio jam baldaŭ eksonoros el la sonorilturno de la katolika katedralo en Tbilisi. La sonorilo portantanta la subskribon „La donaco de Pollando por la kartvela nacio” kaj elementojn karakterizajn por la katolika eklezio en Kartvelio estis muldita en la Muldista Laborejo de Jan Felczyński en Przemyśl (la sudorienta Pollando) kaj la firmao   Rduch Bells & Clocks en Czernicy. La pezanta 130 kilogramojn sonoltilo estas simbolo de la Pola-Kartvela Industria-Komerca Ĉambro, kronante pli ol 10-jaran kunlaboron de ambaŭ firmaoj. En Pollando kreskas interesiĝo  pri Kartvelio, ĝia naturbeleco, riĉa historio kaj unuavice ĝia ekonomia potencialo. Komunuaj investaj-komercaj entreprenoj servas al koheriĝo de la pola kolonio en Kartvelio kaj subtenas ĝiajn iniciatojn. La prezento de la sonorilo havas ankaŭ por ĝi historian signifon, ĉar estis fondita en la 100-a datreveno de la regajnitaj suverenecoj fare de Pollando kaj Kartvelio.

El la elsendo 04.01.2019. Legas Maciek  – 1’12”

La 11-an fojon la plej proksiman dimanĉon tra la stratoj de Varsovio moviĝos parado de la Tri Reĝoj.  Dum la festo de la Epifanio la kolora marŝantaro post la Anĝeluso ĉe la Kastela Placo kune kun kardinalo Kazimierz Nycz, la reĝoj, paŝtistoj, anĝeloj, veraj animaloj startos tagmeze direktiĝante al la stalo ĉe Piłsudzki-placo. Tie Jesueton omaĝos paŝtistoj, sekve la reĝoj, kiuj transdonos al la Di-Infaneto donacojn. La infanoj partoprenantaj la Paradon  ricevos trezorskatolojn kun bombonoj kaj surprizoj. Ili povos ankaŭ en speciala stalo rigardi vivajn bestojn, kiel kamelon, alpakojn, azenon, kapron, ŝafidojn kaj birdojn. La Paradoj de la Tri Reĝoj okazas nunjare ankaŭ en 750 aliaj loĝlokoj en Pollando kaj en 22 eksterlande en 13 ŝtatoj. Kompare al la pasinta jaro en Pollando la Parado estis organizata en 106 pliaj lokoj.

El la elsendo 04.01.2019. Legas Milada kaj Barbara  – 1’20”

Pli ol  120 amatoraj ensembloj kaj solistoj partoprenos en la komenciĝonta la 10-an de januaro en Będzin (la suda Pollando) 25-a Festivalo de Kristnaskaj Kantoj. La kvalifikojn partoprenis 1625 solartistoj, grupoj kaj korusoj. Nun dum tri priaŭskultaj tagoj oni prezentos kelkcent kristnaskajn kantojn. Ne nur tradiciajn polajn komponaĵojn, sed ankaŭ nuntempajn inluzive   de eksterlandaj aŭtoroj. Plenumos ilin infanoj, junuloj, plenkreskuloj kaj senjoroj, korusoj, junularaj grupoj, solartistoj kaj kantgrupoj. En la ĵurio troviĝas polaj muzikologoj  el la akademiaj centroj en Bydgoszcz, Poznano, Lublino kaj Katowice. La solena, finala koncerto okazos la 13-an de januaro. La festivalo estas destinita por amatoroj kaj organizata ekde 1994. Plej junaj partoprenantoj havas 6 jarojn. La celo de la festivalo estas popularigi tradiciajn polajn kristnaskajn kantojn.

El la elsendo 04.01.2019. Legas Milada kaj Barbara  – 1’24”

Meze de novembro la porkolektista monero Mikołaj Kopernik el la serio „Grandaj polaj ekonomikiistoj” akiris la ĉefpremion en la kategorio „monero klasika” en la internacia konkurso “Coin Constellation – 2018”. La 12-an eldonon de la konkurso, kadre de la internacia konferenco en Moskvo, partoprenis 41 kunvenintoj el 26 landoj. Oni anoncis por ĝi 220 monerojn emisiitajn nur  en 2017. La rivalado okazis en 9 kategorioj. La arĝenta monero kun la valoro de 10 zlotoj, omaĝanta la elstaran polan astronomon kaj ekonomikiiston, Mikołaj Kopernik estis emisiita de la Nacia Pola Banko en aprilo 2017. Ĝi prezentas la profilon de la pola astronomo kaj fragmenton de lia originala manuskripto pri la emisiado de moneroj troviĝanta en la Nacia Muzeo en Krakovo. La fragmento de lia traktato troviĝas ankaŭ sur la reverso de la monero. Ĝi inaŭguris la serion „Grandaj polaj ekonomikiistoj”.

El la elsendo 01.01.2019. Legas Gabi  – 1’19”

En decembro 2019 pasos la 230-a naskiĝdatreveno de Maria Szymanowska. Tiuokaze la pola Senato proklamis ĝin kiel la jaron al ŝi dediĉitan substrekante,  ke temas pri la unua pola profesia pianistino kaj komponistino kun la eŭropa famo, la plej elstara kaj efika ambasadorino de la pola kulturo en la 20-aj jaroj de la 19-a jarcento. En la periodo de bataloj kaj diplomatiaj klopodoj pri reakiro de suvereneco fare de Pollando Maria Szymanowska kune kun aktivuloj el la Reĝa Societo de Amikoj de la Scienco, la tiama Varsovia Universitato,  kaj Nacia Teatro aktivis por konservo kaj disvastigo de la pola kulturo komponante kaj plenumante i.a. mazurkojn kaj polonezojn, patriotajn kantojn. Kiel la unua ŝi komponis muzikon por kelkaj baladoj de Adam Mickiewicz. Ŝi postlasis ĉirkaŭ 120 komponaĵojn, krom mazurkoj kaj polonezoj,  ankaŭ preludojn, valsojn, marŝojn, nokturnojn kaj ankaŭ muzikon por la tekstoj de Mickiewicz, Ŝekspiro, Cervantes, Puŝkin aŭ Niemcewicz. La kreata de ŝi kaj plenumata muziko fascinis i.a. tiajn kreantojn kiel Goethe, Schuman, Chopin, Glinka influante tiel la eŭropan arton. Dank’ al sia pianista talento kaj arta ekspesio ŝi estis aprecata, rekte admirata en la tuta Eŭropo, koncertante en la plej grandaj eŭropaj muzikaj salonoj.

El la elsendo 01.01.2019. Legas Maciek  – 1’36”

La Gdanska Ŝipfarejo troviĝas en la listo de la lastaj 14 objektoj, kiuj riĉigis la liston de la polaj Historimonumentoj, kompletigante ĝin tiamaniere ĝis 105 objektoj. Kiel materialaj atestoj de la pola historio ili firmigas la identecon de poloj, helpas koni la propran tradicion. Origine la ideo estis, ke lige kun la 100-jariĝo de la regajnita suvereco de Pollando en  2018 la listo kreata ekde 1994 enhavu 100 objektojn. Kiel la 100-a estis notita la Gdanska Ŝipfarejo. Inter kromaj objektoj ĵus aldonitaj troviĝas i.a. preĝeja komplekso de Kristo Reĝo kaj sankta Roĥo en Bjalistoko, la plej malnova minejo de petrolo Bóbrka en la sudorienta Pollando,  Kastelo de Sileziaj Piastdinastiaj Princoj kun la kastela kapelo de s-ta Jadwiga, ilia nekropolo en Brzeg (la sudokcidenta Pollando), la Palaca-parka komplekso en Dobrzyca en la okcienta Pollando, Oblęborek, palaceto de Henryk Sienkiewicz kun historia parko kaj tilia aleo en la suda Pollando kaj Olesno, pilgrimpreĝejo de Sankta Anna en la sudokcidenta Pollando. La titolo Historimonumento estas unu el la protektoformoj de antikvaĵoj kun aparta signifo por la historio kaj kulturo de Pollando.

El la elsendo 01.01.2019. Legas Maciek  – 1’26”

La Eŭropa Jaro de la Kultura Heredaĵo proksimiĝas al la fino. Ĝia devizo estis „Heredaĵo – renkontiĝo de la pasinteco kun estonteco”. Por partopreni en ĝi estis invititaj indiuviduaj personoj, eksterregistaraj organizoj, komunumoj kaj organizaĵoj okupiĝantaj pri la  kultura heredaĵo. En Pollando estis realigitaj kadre de ĝi 304 projektoj, kiujn partoprenis ĉirkaŭ 300 mil personoj. Kunordigis ilin  Internacia Kulturcentro. La Nacia Instituto pri la Herdaĵo kunordigis aliflanke la septembrajn Eŭropajn Tagojn de la Kultura Heredaĵo. Ili referencis unuflanke al la Jaro kaj aliflanke al la 100-jariĝo de la regajnita suvereneco fare de Pollando. Kadre de ili estis organizitaj pli ol 1900 eventoj en 500 diversaj lokoj, kiujn partoprenis ĉirkaŭ 190 mil personoj. La Tagoj fariĝis okazo prezenti ne sole la materian heredaĵon, sed ankaŭ nematerian – en la formo de tradicioj kaj kutimoj.

  El la elsendo 14.12.2018. Legas Gabi  – 1’14”