Kulturkroniko

Mane skribitaj Koranoj kaj muzulmanaj preĝolibroj, kaj ankaŭ fotografaĵoj el la Centro de Edukado kaj Muzulmana Kulturo de Polaj Tataroj en Kruszyniany estis bitigitaj kaj disponigitaj rete. La centro kreiĝis en 2015 kaj estas parto de muzeo kolektanta memoraĵojn pri la historio, tradicio kaj kulturo de tataroj sur la polaj teritorioj. Ekde la komenco ĝia celo estis kolektadi dokumentojn ligitajn kun la tatara socio. Oni sukcesis kolekti plurajn materialojn el la tuta Pollando. Ekde la komenco la ideo estis pro la tatara kaj samtempe pola historio disponigi ilin publike. Dank’ al la komuna projekto de la Fondaĵo Tatara Kultura Societo kaj la Fondaĵo M.I.A.S.T.O. Białystok, estis bitigitaj jam pli ol 4 mil objektoj konsulteblaj ĉe la retejo de la Centro. Kiel la unuaj estis bitigitaj objektoj el la vitroŝrankoj de la centro laŭ la kategorioj – religio, kulturo kaj sociaj objektoj, la vivo de loĝantoj. Inter ili estas manskribitaj Koranoj el la 19-a jarcento kaj muzulmanaj preĝolibroj, ĉar manskribitaj dokumentoj estas grava kaj tre valora elemento de la tatara historio. Estis bitigitaj ankaŭ libregoj kun informoj pri solenaj atribuoj de personaj nomoj, pri nuptoj kaj sepultoj. Krome bitigitaj estis diversperiodaj kronikoj priskribantaj la vivon de tataroj en Kruszyniany kaj la regiono, komunikoj pri la tatara socio kaj ankau fotoj el la fino de la 19-a jarcento. La bitiga laboro estos daŭrigita en 2022.

El la elsendo 18.02.2022. Legas Barbara – 2′ 01″

Marta Gardolińska fariĝos la unua gastdirektisto de la Barcelona Simfonia Orkestro kaj Nacia Orkestro de Kataluiono. Tiun funkcion ekde la sezono 2022/2023 ŝi plenumos dum du jaroj. En Barcelono Marta Gardolińska debutis pasintjare direktante kantojn el la ciklo “Des Knaben Wunderhorn” de Gustav Mahler kaj “Malgrandan Suiton” de Witold Lutosławski. Sekve oni proponis al la pola direktistino daŭrigi kunlaboron. Kvankam la repertuaro de la venonta sezono ne estis publikigita Gardolińska informis, ke troviĝos en ĝi kaj la 20-jarcenta muziko ĝenerale kaj pola muziko. En la repertuaro troviĝos krome forgesita komponaĵo de kataluna komponisto. Barcelona Simfonia Orkestro kreiĝis en 1944. En ĝia repertuaro troviĝas gandaj simfoniaj verkoj kaj muziko de katalunaj komponistoj. Marta Gardolińska estas la muzika direktoro de Opéra National de Lorraine en Francio, la unua virino kaj polino estanta muzika direktoro de la franca operejo. Ŝi kunlaboris kun Bournemouth Symphony Orchestra kiel Juna Direktisto en Asocio. En Usono ŝi debtis kun Filharmonia Orkestro de Los Angeles kaj apud Gustavo Dudamela ŝi prezentiĝis kiel dua direktisto en la plenumo kaj surbendigo de la 4-a Simfonio de Charles Ives por Deutsche Grammophon. En la nuna sezono ŝi prezentiĝis kun Skota Ĉambra Orkestro dum festivalo en Edinburgo, kun Pariza Ĉambra Orkestro kaj la Nacia Filharmonio en Varsovio.

El la elsendo 18.02.2022. Legas Barbara – 2′ 03″

La historio de la kultivado de vito kaj vinproduktado en la antika Nubio, aktuale Sudano radikas en la 2-a jarcento antaŭ nia erao. Al ĝi estas dediĉita portempa ekspozicio en la Grenstaplejo „Blua Ŝafido” de Gdansko. Ĝis la 12-a de junio eblas konatiĝi tie kun la funkciado de nubiaj vinberpremejoj, produktado de vinamforoj kaj la vasteco de la vinkomerco inter la 2-a jarcento antaŭ nia erao ĝis la mezepoko. Inter la 4-a jarcento antaŭ nia era kaj la 6-a jarcento de nia erao sur ĉi tiu tereno troviĝis vasta Meroe-ŝtato, en kies komerca kaj kultura interŝanĝo gravan lokon okupis vino. La velko de la vinprodukta kaj vinkonsuma tradicio ligiĝas kun islamo, kiu sur la tereno de Nubio komencis disvastiĝi ekde la 15-a jarcento. Pri la vinprodukta kaj vinkultura tradicio en Nubio kaj evoluinta vinimporto el la regiono de Meditereaneo atestas arkeologiaj objektoj kiel i.a. restaĵoj de vinberpremejoj, restaĵoj de iamaj vindrinkejoj kaj staplejoj, amforoj, kruĉoj, kalikoj kaj pokaloj. Iuj el ili kiel elemento de tiu historio estas rigardeblaj en la ekspozicio „Vino en la historia Sudano”.

El la elsendo 18.02.2022. Legas Barbara – 1′ 39″

Ĝis la mezo de majo 2022 en Vroclavo, la sudokcidenta Pollando, eblos rigardi ekspozicion dediĉitan al la Teknikaj Projektoj de Leonardo da Vinci. Ĝis nun rigardis ĝin jam pli ol 3 milionoj da personoj en 20 landoj. Ĉiuj ĉi projektoj estis konstruitaj baze de originalaj desegnaĵoj de la elstara renesanca artisto. La ekspozicio prezentas tiajn aranĝaĵojn projektitajn de da Vinci kiel argano, helikoptero, levilo, inercirado kaj kelkajn aliajn. La vroclava ekspozicio prezentas ankaŭ kopiojn de da Vinci-pentraĵoj „La Damo kun ermeno”, „La lasta manĝo”, „Mona Lisa”. Marĝene de la ekspozicio okazas edukaj laborrenkontoj adresitaj al diversaĝa spektanto. Tiuj kun strikte eduka karaktero klarigas la ideon de rilata inventaĵo kaj ĝian funkcimekanismon. La aliaj celas stimuli la kreemon de la vizitantoj, kiuj povas mem pentri, projekti, konstrui mekanismojn inspiritajn per la projektoj de la 15-jarcenta itala inventisto.

El la elsendo 12.02.2022. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 16″

Literaturistoj el la Bjalistoka Universitato entreprenas kritikan prilaboron de ĉiuj verkoj de la pola Nobel-premiito Henryk Sienkiewicz – kun necesaj komentarioj, referencoj kaj piednotoj, tekstohistorio. Tio ebligos percepti konatan verkiston ne nur kiel figuron el la pasinteco, sed kiel homon adekvatan al la defioj de la 21-a jarcento. La laboroj koncernos la novelojn de Sienkiewicz, romanojn, vojaĝraportojn, socian kaj literaturan publicistikon, intervjuojn, enketojn kaj aliajn verkojn krom privataj korespondaĵoj, kiuj estis jam prilaboritaj kaj publikigitaj. La esplorkolektivo konsistas el dek kelkajn sciencistoj el la tuta lando. Krom elstaraj ekspertoj pri la 20-jarcenta literaturo kaj pri Sienkiewicz-kreado laboros ankaŭ junaj sciencistoj.

El la elsendo 12.02.2022. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 02″

Polino, Katarzyna Redisz fariĝis la arta direktoro en la muzeo de la nuntempa arto Kanal-Centre Pompidou en Bruselo inaŭgurota en 2024. Ĝi troviĝas proksime al la kanalo Brukselo-Charleroi, en la iamaj konstruaĵoj de Citroën. Por ilia alikonstruo je muzeo oni destinis 125 milionojn da eŭroj.
Katarzyna Redisz laboris pli frue en la artgalerio Tate Liverpool, kie ekde 2015 ŝi estis kuratoro respondeca pro ekspoziciprogramo kaj prezento de kolektoj, pro internacia kunlaboro. Pli frue ŝi estis kuratoro en Tate Modern en Londono respondeca pro la ekspozicioj de i.a. Sigmar Polke, Alighiero Boetti kaj Mira Schendel. En la jaroj 2008-2015 Katarzyna Redisz establis Open Arts Projects, varsovian senprofitan organizon okupiĝantan pri arto. Ŝia memstara laboro rilatis al la inaŭgura ekspozicio Muzeum Susch en Svislando (2019) kaj al la 4-a eldono de la Artbienalaj Renkontoj en Timisoara. Redisz redaktirs kaj kunkreis kelkajn ekspozicikatalogojn publikigante siajn tekstojn en tiaj periodaĵoj kiel “Friez”, “Mousse” kaj “Tate”.

El la elsendo 12.02.2022. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 33″

Lastvendrede en la familia domo de Edyta Stein en Vroclavo, en kiu troviĝas nun muzeo al ŝi dediĉita, estis inaŭgurita Jaro de Edyta Stein. Pri la Jaro decidis la Urbokonsilio de Vroclavo tiel omaĝante ŝian 130-an naskiĝdatrevenon kaj 80-an mortotadrevenon. La inaŭguro de la Jaro en la Memortago pri Holokaŭsto ne estis hazarda. Edyta Stein pereis en la koncentejo Auŝwutz la 9-an de aŭgusto 1942 kiel viktimo de holokaŭsto. En 1999 papo Johano Paŭlo la 2-a proklamis s-tan Teresa Benedikta de la Kruco apud sankta Katarina el Siena kaj s-ta Brigitta la sveda – patronino de Eŭropo. Edyta Stein estas la unua judino konverita je katalikismo, proklamita kiel sanktulino de la Romkataolika Eklezio. En la programo de la Jaro estas antaŭviditaj kelkdek eventoj, inkluzive de koncertoj, sciencaj konferencoj, retaj kaj paperaj eldonaĵoj. La programo estas kompletigata.

El la elsendo 05.02.2022. Legas Maciek – 1′ 11″

En la Muzeo de la Nuntempa Arto MOCAK en Krakowo almenaŭ ĝis la 20-a de marto daŭras omaĝa ekspozicio dediĉita al la mortinta antaŭ 10 jaroj pola Nobel-laŭreatino, Wisława Szymborska. Eblas rigardi dum ĝi ŝian Nobel-medalon, ŝiajn kolaĝojn kaj ĉiujn polajn eldonojn de ŝiaj poeziaĵoj. Krome en la ekspozicio troviĝas i.a. elektitaj tradukoj kaj monografioj kaj privataj memoraĵoj. La Festivala Oficejo de Krakovo planas por la tuta jaro diversajn eventojn ligitajn kun la pola poetino, kiu ekde 1931 loĝis en la urbo, studis tie kaj laboris. Szymborska eldonis 13 poezivolumojn kaj ŝiaj poeziaĵoj estis tradukitaj en pli ol 40 lingvojn, inkluzive de Esperanto.

El la elsendo 05.02.2022. Legas Maciek – 0′ 56″

La 17-jarcenta monero de Sigismundo la 3-a Vasa emisiita en 1621 en Bydgoszcz kun la valoro de 80 dukatoj akiris dum la antaŭnelonga novjorka aŭkcio 900 mil dolarojn. La starta prezo egalis al 180 mil dolaroj. La aŭkcia Stack’s Bowers Galleries difinis la moneron >eksterordinara belulino<. Ĝia averso prezentas la bildon de la reĝo, sur reverso troviĝas la blazono de la Respubliko ĉirkaŭita per la Ordeno de la Ora Ŝaffelo. Ĝi pezas preskaŭ 283 gramojn kaj ĝia diametro egalas al 69 milimetroj. Ĝi estas mielorkolora kaj ĉe la randoj opaleskas oranĝe. La moneroj 80- kaj 100-dukataj de Sigismundo la 3-a Vasa estis produktataj helpe de la samaj emisistampoj, sed ili diferencis laŭ dikeco kaj kvanto de la uzita oro. La aŭtoro de la moneraj stampoj estis elstara artisto kaj majstro de la medaliona arto, Samuel Ammon naskiĝinta en 1590 en la svisa Shaffchausen.

El la elsendo 05.02.2022. Legas Tomek – 1′ 17″

La Teatra Muzeo en Varsovio estas la unusola establo kolektanta teatrajn eksponaĵojn el la tuta Pollando. Establita en 1957 per sia genezo ĝi radikas en la limperiodo de la 19-a kaj 20-a jarcentoj, kiam en 1902 la varsovia urbodomo prezentis ĉirkaŭ 2 mil teatrajn eksponaĵojn. Ekde 1965 la Muzeo havas sian sidejon en la varsovia Teatro la Granda. Ĝiaj provizoj konsistas el du kolektoj, t.e. artverkoj kaj teatra dokumentaro, entute ĉ. 200 mil objektoj. Temas pri pentraĵoj, skulptaĵoj, grafikaĵoj, desegnaĵoj, fotoj, scenografielementoj, dokumentoj, korespondaĵoj de artistoj, malnovpresaĵoj, programoj kaj teatraj memoraĵoj, riĉa biblioteko kun teatraj kajeroj, muziknotoj kaj diskoj.
La elektitaj el ili objektoj por la ekspozcio „Fokuso al Molier” proksimigas plejadon de aktoroj rolantaj en teatraĵoj de Molier, fragmentojn de scenografioj, kostumojn. La ekspozicio proksimigas ankaŭ la polajn tradukistojn de Molier-tekstoj entute preskaŭ 100 personojn. Inter apartaj eksponaĵoj troviĝas la unuan fojon prezentata kuprogravuraĵo de >Princino Elida<, el la versajla spektaklo en 1664, transdonita de la franca prezidento generalo Charles de Gaulle dum lia vizito en 1967. La alia estas la kostumo de Andrzej Seweryn por la la rolo de Don Juan, kiun li surhavis dum la Avinjona Festivalo en 1993. La ekspozicion eblos rigardi ĝis la mezo de junio nunjare.

El la elsendo 28.01.2022. Legas Maciek kaj Barbara -2′ 01″