Novaĵoj

Laŭ esploro de European Council on Foreign Relations farita en 12 uniaj ŝtatoj pli ol duono de germanoj, francoj, italoj kaj hispanoj opinias, ke la Unio ne funkcias. Tio signifas, ke en granda parto de la eŭropaj socioj regas la konvinko, ke la Unio estas neefika same rilate la vakcinadon, kiel ankaŭ en la konraŭbatalado de ekonomia regreso. Laŭ la aŭtoroj de la esploroj tiun rezulton necesas trakti kiel averton. Aparte maltrankviligaj estas donitaĵoj el la du plej grandaj uniaj landoj Germanio kaj Francio, en kiuj 55, respektive 62 procentoj de la respondintoj tiel opinias. En Italio negativan pritakson esprimis 57 procentoj de la enketitoj, en Hispanio 52 procentoj kaj en Aŭstrio 51 procentoj. Pli pozitive la Eŭropan Union taksas poloj. Nur 33-procente ili esprimis sian negativan pritakson de la unia agado. Civitanoj de la uniaj landoj estas aparte malkontentaj pro la ekonomia regreso, kresko de senlboreco kaj neefike gvidata vakcina kampanjo.

El la elsendo 15.06.2021. Legas Milada – 1′ 38

Inter ĉiuj eŭropanoj la loĝantoj de Nederlando konsumas plej multe da viandaj substituaĵoj. La suma valoro de la eŭropa merkato de vegetaraj produktoj egalas al 3,6 miliardoj da eŭroj. La firmo Nielsen laŭ la komisio de la organizo ProVeg – lanĉanta konsumadon de plantproduktoj kaj 50-procentan redukton de viandkonsumado en la monda skalo ĝis 2040 – dum tri jaroj analizis la vendoofertojn de superbazaroj en 11 eŭropaj landoj. En ĉiu oni notis ankaŭ kreskon de la konsumado de legomoj. En la tuta Eŭropo temas pri kresko 49-procenta. El la esploroj evidentiĝis krome, ke nederlandanoj elspezas plej multe por legomsubstituaĵoj (17 eŭroj je unu persono) kaj ankaŭ manĝas plej multajn viandosubstituaĵojn (870 gramoj je unu persono). Tiaj nederlandaj markoj, kiel Vivera kaj De Vegetarian Slager evoluas fulmrapide. La polan merkaton eniris ĉi-jare la nederlanda marko Vegetarian Butcher. Tio ligiĝas kun la fakto, ke ĉiam pli ofte mezaj poloj, ne sole veganoj kaj vegetaranoj elektas plantproduktojn. Laŭ pritaksoj eĉ 45 procentoj de poloj limigas la konsumadon de viando en la ĉiutaga dieto.

El la elsendo 08.06.2021. Legas Milada – 1′ 50″

Fine de majo en Pollando estis inaŭgurita Collegium Intermarium, nova plurlingva altlernejo ligonta sciencistojn el la Centra Eŭropo. La ĉefa studobjekto estos juristaj sciencoj. Funkcios en ĝi ankaŭ programo de la anglalingvaj postdiplomaj studoj dediĉitaj al la homaj rajtoj. La altlernejo antaŭvidas vastan stipendian programon ebligontan liberigi elstarajn studentojn de kiuj ajn pagoj pro la studado. Dum la inaŭgura podia solenaĵo krom elstaraj politikistoj el la regiono partoprenis multaj elstaraj mondaj intelektuloj. Collegium Intermarium kreiĝis kiel reago je ĉiam pli profunda krizo en la akademia vivo. Ĝi referencas al la klasika kompreno de universitato kiel spaco de libera debato kaj kuraĝa serĉado de vero. Krom edukado ĝia tasko estas establi platformon de internacia debato kaj kuraĝaj esploroj pri ŝlosilaj sociaj, juraj kaj ekonomiaj defioj, kiujn frontas la Centra Eŭropo. La studoj komenciĝos en oktobro.

El la elsendo 08.06.2021. Legas Przemek – 1′ 08″

Ĉiujare en la mondo malaperas 10 milionoj da hektaroj da arbaroj, kio egalas al la surfaco de Islando. Problemon konsistigas ankaŭ la sengradigado de la grundoj, kio koncernas preskaŭ du milionojn da hektaroj. Tio estas surfaco pli vasta ol la Suda Ameriko. UNo kaj FAO alvokas al rekreado de la sengradigitaj terenoj. Kiel ekzemplo povas servi projekto Granda Verda Muro por Saharo kaj iniciato por Sehel. La Polaj Ŝtataj Arbaroj informis antaŭ kelkaj semajnoj, ke konforme al la projekto pri la grandsurfaca stato de la arbaroj arbaraj terenoj en Pollando okupas 29,6 procentojn de la landa surfaco. Ĉiu 8-a arbo en Pollando estas 100-jara. La Polaj Ŝtataj Arbaroj ĉiujare plantas en la lando 500 milionojn da arboj kaj por la bezonoj de la arbaroj en la arbaraj kultivejoj estas produktataj 800 milionoj da diversspecaj arbostikaĵoj. Tiuj homaj agadoj estas la unusola ŝanco por transdaŭro de multaj besto- kaj plantospecioj. En Pollando de jaroj estas realigataj diversaj speciprotektaj projektoj. Ili rilatas al eŭropaj bizonoj, urogaloj, tetroj, fiŝagloj kaj falkoj.

El la elsendo 01.06.2021. Legas Gabi – 1′ 30″

Laŭ esploroj de BIG InfoMonitor 75 procentoj de poloj planas pasigi la somerumadon en la lando, ĉiu kvara eksterlande. Kvankam ĉiu kvina enketito ne planas someran forveturon, sed nunjare tiun intencon deklaras multe malpli da poloj. En 2020 temis pri preskaŭ 30 procentoj. La elekto de ripozloko unuavice estas ligita kun la financa situacio de la respondintoj. La eksterlandan ripozon planas 32 procentoj de personoj deklarantaj bonan financan situacion, sed ankaŭ 21 procentoj de personoj mezbonstataj aŭ en malbona financa situacio. Kompare al la pasinta jaro je tri procentoj kreskis procento de personoj, kiuj devos dum la somerumado ŝpari. Pli granajn elspezojn antaŭvidas 8 procentoj de la enketitoj. Unuavice temas pri personoj malpli ol ol 35-jaraĝaj kaj seninfanaj. Plej multaj, ĉar eĉ 56 procentoj antaŭvidas neniujn ŝparojn lige kun la somerumado. Plimulto de la enketiroj financos la eksterhejman ripozon el rimedoj jam ŝparitaj aŭ el ĝisdataj enspezoj. Ĉiu deka pravigas la nebezonon zorgi pri fiancoj pro la plano ripozi en la propra somerdometo aŭ ĉe la familio. En plimulto poloj ne ligas siajn somerajn ripozplanojn kun tio, ĉu ili estos vakcinitaj aŭ ne, tamen 30 procentoj serĉas ripozlokojn, en kiuj ne estos homamase. 18 procentoj decidis pri somerumado en malpli granda grupo de amikoj aŭ konatoj.

El la elsendo 01.06.2021. Legas Maciek – 1′ 37″

Pollando ricevis distingon dum la 41-a eldono de la Internacia Turisma Foiro FITUR en Madrido. Temis pri la unua mondranga foiro de la turisma sektoro organizita en tradicia formulo post la eksplodo de la pandemio Kovim 19. La eventon alireblan ankaŭ virtuale partoprenis reprezentantoj de 55 landoj kaj 5 mil firmaoj. Pollando partoprenis la foiron tradicimaniere, kiel esprimo de solidareco por reaktivigo de turismo en Eŭropo, lige kun la aplikoeblo de la tiel nomataj kronpasportoj. Lastvendrede en la akompana festivalo de turismtemaj filmoj Fitur „Travel Video Competition” la videaĵo prezentanta Krakovon estis agnoskita kiel la plej bona, en la kategorio de internaciskala popularigado de la urboj. Distingita estis ankaŭ la fimprodukto de la Pola Turisma Organizo „Polando. Official Trailer” en la katerorio de turismaj cellokoj. La pola nacia stando dum la foiraj tagoj prezentante riĉan oferton ĝuis grandan interesiĝon. Apud tradiciaj ekspoziantoj logantaj per la turismaj atrakciaĵoj de Varsovio kaj Krakovo kun la ĉirkaŭa regiono, aperis turismaj promociantoj el tiaj urboj kaj regionoj kiel Lublin, Wrocław, kaj la Malsupra Silezio. En Madrido estis ankaŭ la plej grandaj polaj turismaj oficejoj, kies oferto rilatis ĉefe al turisma urbovizitado, kultura turismo kaj turismo proksima al la naturo. La devizo de FITUR 2021 estis “Turismo por denova renkontiĝo”.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Maciek – 1′ 44″

Kiel informis en la plej nova raporto Monda Sanorganizo la tro frua morto de 745 mil personoj ligiĝas kun tro longdaŭra laboro. La unua raporto pri ĉi tiu temo ligiĝas kun la doniaĵoj kolektitaj en 2016. El ĝi rezultas, ke la tralaboro de 55 kaj pli da horoj semajne altigas je 35 procentoj la mortoriskon pro cerboembolo kaj je 17 procentoj pro korinfarkto. La komparo estis farita rilate al personoj, kiuj laboris semajne meze de 35 ĝis 40 horon. Je la risko de trofrua morto ligita kun tro longdaŭra laboro estas elmetitaj unuavice viroj mez- kaj grandaĝaj. La aŭtoroj de la raporto atentigas, ke tro frua morto ne devas okazi tuj en la periodo de intensa laboro, sed poste. Laŭ ekspertoj de la Monda Sanorganizo la distanca laboro en la periodo de la pandemio aldone intensigis sekvojn de tro longa laboro. Konforme al akiritaj doniaĵoj la kvanto de tralaborataj horoj en ĉi tiu periodo kreskis je 10 procentoj. Frank Peg, la eksperto de la Monda Sanorganizo esprimis la opinion, ke mallongigo de la tagaj laborhoj estus avantaĝa por laborantoj kaj eĉ povus altigi ilian laborefikecon.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Maciek – 1′ 23″

La pandemio kaŭzis multajn perturbojn sur la merkato, ŝanĝon de ĝeneralaj konsumkutimoj. Ankaŭ se temas pri alkoholaĵoj. Do kvankam laŭ iuj esploroj poloj drinkas malpli, sed multaj preferas ĉiam pli multekostajn drinkaĵojn, ili ĉiam pli ofte aĉetas viskion. Dum la lasta jaro la eksporto de viskio el Britio krekis je preskaŭ 40 procentoj. La eksportovaloro de viskio single malt notis preskaŭ 32-an kreskon. Laŭ ekspertoj la estonteco de viskio sur la pola merkato post la pandemio aŭguriĝas optimisme. Signifajn kreskojn eblas atendi aparte se temas pri luksaj viskioj. Laŭ iuj prognozoj dum la plej proksimaj 5-6 jaroj la valoro de tiu ĉi segmento de la alkoholaĵa merkato en nia lando triobliĝos. Laŭ IWSSR la konsumado de whisky super premium en Pollando kreskos ĝis ĉ. 4 procentoj de la tuta viskiomerkato. Tia estos en 2025 la eŭropa mezindico.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Milada – 1′ 20″

La platformo kitco.com klasifikis 10 plej grandajn produktantojn de arĝento en la mondo en 2020. La pola fiskokompanio KGHM S.A. Pola Kupro akiris la unuan lokon produktinte ĉirkaŭ 1200 tunojn da arĝento. Tio estas flankprodukto ĉe la eleterigado de la kuproercoj. La borsa komuniko de la kompanio notis, ke la enspezoj de la 2020 egalis al 23,6 miliardoj da zlotoj kaj estis je 4 procentoj pli altaj ol en 2019. La operaca rezulto EBIDTA egalis al 6,6 miliardoj da zlotoj kaj estis pli alta ol la antaŭa je 27 procentoj. Pro la vendo de kupro en 2020 la pola kompanio akiris profiton en la alteco de 14,25 miliardoj da zlotoj, pro la vendo de arĝento ĝi akiris 3,45 miliardojn da zlotoj, preskaŭ 700 milionojn da zlotoj pro la vendo de oro kaj pli ol 200 milionojn da zlotoj pro la vendo de plumbo. KGHM S.A Pola Kupro notis en la pasinteco gravajn perdojn post la aĉeto de eksterlandaj aktivoj en 2012. Nur ŝanĝoj de ĝia estraro en 2016, aŭdito rilate eksterlandajn aktivojn kaj ripara programo alkondukis al la nun notita sukceso.

El la elsendo 18.05.2021. Legas Maciek – 1′ 28″

La kronvirusa pandemio kaj la rigoroj ligitaj kun la malpermeso uzi sportajn objektojn kaŭzis, ke en 2020 je 12 procentoj malkreskis elcento de poloj praktikantaj sporton kompare al 2019. Laŭ la esploroj de Sponsoring Monitor ARC Rynek i Opinia la malkresko estis rimarkita en ĉiuj aĝogrupoj. Samtempe la zorgon pri la fizika lerteco deklaris 69 procentoj de la ekzamenitaj virinoj kaj 70 procentoj de viroj. La duono de eketitaj personoj en la aĝo de 55-65 jaroj restas fizike aktiva. Plej multaj personoj praktikantaj sporton troviĝas inter plej junaj enketitoj, tio estas 87 procentoj. La duono de ĉiuj partoprenintoj en la enketo praktikas sportajn ekzercojn kelkfoje dum la semajno, ĉiu kvara respondinto 4 fojojn semajne kaj 13 procentoj ĉiutage. Plej ofte sportumadon deklaras loĝantoj de grandaj urboj – 74 procentoj, plej malofte loĝantoj de kamparo – 67 procentoj. Al la plej populara sporta aktivado kalkuliĝis biciklado kaj kurado, naĝado.

El la elsendo 18.05.2021. Legas Milada – 1′ 35″

La truda eksloĝigado de palestinaj familioj el la Orienta Jerusalemo estas nelegala laŭ la internacia humeneca leĝaro, deklaris sabate Peter Sano, la aferprezentanto de la alta reprezentanto de la Unio por la eksterlandaj aferoj Josep Borrell. Kanado kaj la tn. Madrida Kvarteto (UNo, Usono, Eŭropa Unio kaj Rusio) kondamnis la perfortoaktojn sur la Sankteja Altaĵo en Jerusalemo kaj alvokis Israelon ĉesigi planojn transloĝigi palestinajn familiojn el la regino de la troviĝanta en la orienta Jeruslemo loĝkolonio Asz-Szajch Dżarrah. Du israelaj tribunaloj agnoskis la judajn pretendoj al ĉi tiuj teritorioj. Kontraŭ la eksloĝiga kampanjo deklaris sin la Eŭropa Unio kaj Usono, Jordanio, Turkio, Kataro, Egiptio, Unuiĝintaj Emirlandoj kaj Bahrajno. Pollando estas profunde maltrankviligita pro la eskalo de perforto en la Orienta Jerusalemo. En la lunda deklaro de la pola ministerio por la eksterlandaj aferoj ni legas: „Ni alvokas ĉiujn flankojn de konflikto entrepreni tujajn agadojn por malaltigi la tension kaj sindeten de la konfronta retoriko. La kresko de la tensio inter Israelo kaj palestinanoj havas ligon ankaŭ kun Ramadano, la sankta monato de islamo. Okazis pluraj interbataloj de israela polico kontraŭ palestinanoj klopodantaj preĝi ĉe la Sankteja Altaĵo, Haram al-Szarif, unu el la tri plej sanktaj lokoj por islamanoj post Mekko kaj Medino.

El la elsendo 11.05.2021. Legas Milada – 2′ 02″

La Geoparko de la Sanktakurca Monatro ricevis en aprilo la ateston de la Monda Geoparko de Unesko. Ĝi ampleksas la teritorion de kvin komunumoj en la suda Pollando, en kiu troviĝas i.a. unikaj naturrezervejoj: Kaverno Raj, kaverna komplekso de Kadzielnia, Wietrznia kaj Góra Miedzianka. La geologia valoro de la regiono estas ligita kun valoroj historiaj kaj kulturaj, inkluzive de la historiaj ministaj tradicioj. La atesto firmigas la turisman markon de Kielce kaj de ligitaj kun ĝi najbaraj komunumoj. Aktuale en la Monda Listo de Geoparkoj de Unesko troviĝis 147 centroj el 41 landoj, inkluzive de unu el Pollando. Tio estas la Panorama Parko Łuk Mużakowa en la okcidenta Pollando.

El la elsendo 11.05.2021. Legas Przemek – 0′ 53″

Aktuale en Pollando loĝas 134 mil personoj, kies havaĵo superas la valoron de unu miliono da dolaroj. En la ĉi rilata rangolisto de analizataj eŭropaj landoj laŭ la raporto de KPMG Pollando preterpasis Portugalion, Greklandon kaj Finnlandon. En 2019 ĝis pli ol 265 mil kreskis la nombro de bonstataj poloj, kies enspezoj monate superis 20 mil zlotojn brutte, kaj ĝis pli ol 69 mil la nombro de personoj riĉaj, enspezantaj pli ol 50 mil zlotojn monate. Malgraŭ la pandemio fine de la unua jarduono de 2020 la plena valoro de la havaĵo kolektita de la hejmaj mastrumejoj en Pollando kreskis je 8,4 procentoj atinginte preskaŭ 2,4 bilionojn da zlotoj. Samtempe laŭ la donitaĵoj de la Ĉefa Statistika Ofiejo en Pollando loĝas pli ol 1 miliono 600 mil personoj vivantaj en ekstrema mizero, kiuj disponas pomonate pri malpli ol 600 zlotoj.

El la elsendo 04.05.2021. Legas Maciek – 1′ 07″

Ryanair fiere anocis, ke ĝiaj flugbiletoj restos favorpezaj. La kompanio planas novajn, entute 23 flugonektojn el la polaj Modlin, Krakovo, Gdansko kaj Vrovlavo. Michał Kaczmarzyk, la direktoro de Ryanair en Pollando kaj la prezidanto de la fluglino Buzz en la intervjuo por la portalo money.pl, deklaris, ke eblis tion atingi dank’ al la malltigo de enspezoj de laborantoj. Kiel certigis Kaczmarzyk Ryanair planas konservi la konkurencajn prezojn en Eŭropo. Li samtempe deklaris, ke Ryanair en siaj flugoj ne postulos konfirmajn dokumentojn pri vakcinado observante tamen principojn de la Unio kaj de ĝiaj membrolandoj, kiujn la flugkompano celos. Li esprimis la opinion, ke la vakcinpasportoj ne estas bezonoj ene de la uniaj flugoj se la eŭropanoj daŭre povas uzi la voj- kaj reltransporton sen limkontroloj kaj aliaj limigoj. Sed Ryanair samtempe plene akceptis la devon ekzameni pasaĝerajn dokumentojn, inkluzive kovimrilatajn, konforme al la postuloj de la landoj, al kiuj koncerna pasaĝero veturas. Ryanair sukcesis supervenki krizon, funkciigi nun novajn flugkonektojn kaj revenigi sian konektoreton malaltigante la enspezojn de la laborantoj. En Pollando oni maldungis ĉirkaŭ 8 procentojn de pilotoj kaj 15 procentojn de la ferdeka personalo. La enspezoj de polaj pilotoj malkresis de 10 ĝis 20 procentoj. La publikan helpon por aviadtransportistoj la reprezentanto de Ryanair taksis kiel neefkan kaj majustan.

El la elsendo 04.05.2021. Legas Maciek – 1′ 46″

En la 230-a datreveno de la proklamo de la 3-Maja Konstitucio en la Reĝa Kastelo en Varsovio la prezidentoj de Pollando, Litovio, Estonio, Latvio kaj Ukrainio subskribis komunan deklaron substrekante la historian signifon de la Konstitucio el 1791 kaj la signifon de plia solidareco de la nacioj fronte al la hodiaŭaj endanĝerigoj. Ili deklaris i.a.: „Ni esprimas la konvinkon, ke la prospero de nia komuna heredaĵo kaj komuna domo radikanta en la eŭropa civilizacio postulas, ke ĝuste same kiel domo ankaŭ Eŭropo estu konstruata sur la fundamento de la bazaj valoroj kaj principoj. Tio estas libereco, suvereneco, teritoria integreco, demokratio, la leĝobserva regado, egaleco kaj solidareco”.

El la elsendo 04.05.2021. Legas Milada – 1′ 11″

Post la eksplodo de la kronvirusa pandemio al Pollando venis 100 mil eksterlandanoj, aktuale temas entute pri pli 766 mil personoj. En decembro 2020 laŭ la Oficejo de Sociaj Asekuroj estis registritaj pli ol 723 mil eksterlandanoj, kio signifas kreskon je 11,3 procentoj kompare al la analoga periodo de 2019. Iom pli ol 59 procentoj estis laboristoj, 3 procentoj gvidis ekonomian aktivadon, la ceteraj laboris kiel kontraktaj aŭ portempaj laboristoj. Eĉ 73,4 procentojn de eksterlandanoj en Pollando konsisitigas ukrainanoj, kies nombro inter decembbro 2019 kaj 2020 kreskis je 11,1 procentoj kaj egalis en la lasta decembro al 532 503 personoj. Ekde decembro 2020 estis notita plia hasta kresko de alvenantaj al Pollando fremdlandanoj. Dum la unuaj tri monatoj de 2021 la nombro de legale laborantaj en Pollando eksterlandoj kreskis je 40 mil personoj.

El la elsendo 27.04.2021. Legas Maciek – 1′ 11″

La Eŭropa Komisiono publikigis agadplanon pri evoluigo de la ekologia produktado. Ĝia ĝenerala celo estas grandigi la produktadon kaj konsumadon de ekologiaj varoj. Oni planas ĝis la 2030-a jaro por la ekologia kultivado destingi 25 procentojn de la agrikulturaj grundoj. Aktuale en la uniaj landoj meze por la ekologia kultivado estas destinitaj 8,5 procentoj de la agrikulturaj grundoj. Tiu situacio en la unuopaj uniaj landoj varias de duona ĝis pli ol 25 procentoj. La celon oni intencas akceli ĉefe per de la konsumado de la ekologiaj produktoj. Tion oni planas atingi pere de informkampanjoj, instigado al uzo de ekologiaj produktoj en organizitaj manĝejoj, voje de publikaj mendoj, kreskigo de la distribuado de tiuj produktoj kadre de la unia programo por lernejoj. Aktuale por subteni ekologian agrikulturon oni destinas 7 kaj duona miliardojn da eŭroj kadre de la Komunua Agrikultuta Politiko. En la jaroj 2023-2027 en Komunuma Agrikultura Politiko la ekologia agrikulturo disponos pri la buĝeto de 38 ĝis 58 miliardoj da eŭroj.

El la elsendo 27.04.2021. Legas Milada – 1′ 42″

La nombro de belorusaj civitanoj disponantaj pri valida dokumento permesanta estadon en Pollando superis 30 mil. Dum la lastaj du jaroj ilia nombro duobliĝis. Plimulto de belorusoj referencas al sia pola deveno aŭ posedas Ĉarton de Polo. En plimulto temas pri junaj personoj. Ĉirkaŭ 64 procentoj havas 18-40 jarojn, infanoj kaj junularo konsisitgas iom pli ol 11 procentojn, personoj pli ol 40-jaraĝaj formas 25-procentan grupon. Dominas viroj, t.e. 16 900 personoj. 13,5 mil estas belorusinoj. Iom pli ol 20 mil belorusoj disponas pri permeso por konstanta loĝado en Pollando. Sisteme kreskas petpostuloj – plej ofte lige kun la klopodoj akiri laboron en Pollando – pri portempa estado. Tiajn dokumentojn havas preskaŭ 10 mil belorusoj. La donitaĵoj de la Oficejo por la aferoj de eksterlandanoj ne konsideris belorusojn, kiuj troviĝas portempe en Pollando baze vizoj.

El la elsendo 20.04.2021. Lagas Maciek – 1′ 07″

Ekde la 2-a de aŭgusto nunjare en Pollando validos novaj persondokumentoj, kiuj enhavos fingrospurojn kaj manan subskribon de la posedanto. La malnovaj persondokumentoj validos ĝis kiam senaktualiĝos ilia dato. Tio alkonformigas polajn regulojn al la decido de la Eŭropa Palamento kaj de la Konsilio de la Eŭropa Unio el 2019. La novajn dokumentojn ricevos personoj kies persondokumentoj perdas aktualecon post la 2-a de aŭgusto. Tio rilatas al 1 miliono 546 mil 700 poloj aŭ tiuj, kiuj finas la 18-an vivojaron. En la grupo de personoj klopodantaj pri la unua persondokumento estas pli ol 358 mil junaj poloj. La interŝaĝo de ĉies persondokumentoj daŭros 10 jarojn. Ĉiuj ŝtatoj-membroj devos meti en la persondokumentojn de siaj civitanoj ilian fingrospuron en la elektronika tavolo kaj manan subskribon de la posedanto de la dokumento en la tavolo grafika. La fingrospuroj same kiel la subskribo de la koncernatoj restos en la oficejo eldonanta la dokumenton. Unuflanke la nova persondokumento estos pli sekura, tamen ne eblos uzi ĝin rete.

El la elsendo 13.04.2021. Lagas Maciek – 1′ 20″

En la unua jarkvarono de 2021 aldoniĝis du mil retaj vendejoj, tio estas je 70 procentoj pli ol en la analoga periodo de la pasinta jaro. Aktuale temas entute pri 44,5 mil retaj vendejoj en Pollando, kio signifas grandiĝon de ilia kvanto je 21,5 procentoj. Laŭ la firmao ExpertSender ilia nombro povas atingi nunjare 55 mil. La firmao atentigis krome, ke jam 7 je 10 poloj butikumas rete kaj la duono de la retaj klientoj elspezas por la reta butikumado pli ol 300 zlotojn monate. Laŭ pritaksoj de antaŭ kelkaj jaroj la merkato de reta komerco en Pollando devintus atingi en 2020 la valoron de 70 miliardoj da dolaroj. Tamen pro la pandemio ĝia valoro jam superis 100 miliardojn. La estro de ExpertSender Krzysztof Jarecki prognozas, ke tiu ĉi kreskoritmo konserviĝos almenaŭ ĝis la fino de 2021.

El la elsendo 13.04.2021. Lagas Pamela – 1′ 05″

Hispana miljara kverko el la loko Lecina en Aragono estis elektita Eŭropa Arbo de la Jaro 2021 en la konkurso de la Konsorcio Environmental Partnership Association (EPA). La organizaĵo realigas la sociajn projektojn, kies celo estas la protektado de la medio kaj subtenado de la lokaj socioj. La atentigado, ke la malnovaj arboj estas grava elemento de la natura kaj kultura heredaĵo de Eŭropo. La hispana kverko gajnis per 104 mil voĉojn de retaj partoprenantoj de la konkurso. Temas pri rekorda nombro de la subtenintoj en la plebiscito organizata ekde 2011. La nunjaran eldonon de la konkurso partoprenis 14 arboj el la tuta Eŭropo, gajnintaj pli frue en plebiscitoj de siaj propraj landoj. La pola kandidato, la 170-jara tilio de s-ta Jan Nepomucen el la antaŭkarpatia regiono okupis la 4-an lokon. Antaŭuis ĝin platanoj el Italio kaj Rusio. La hispanan kverkon, kiel simbolon de forto, batalo kaj vivo proponis aragona eŭrodeputitino por omaĝi la viktimojn de Kovim-19 kaj por tiel emfazi dankon al la laborantoj de la sanservo pro ilia laboro. La kverko el Lecina, en kiu loĝas sole 13 personoj, altas 16 metrojn kaj vastas je 7 metroj. Ĝi distingiĝas per vasta, neregula branĉaro karakteriza por la longdaŭraj arboj. La loĝantoj difinas ĝin fojfoje kiel arbon de sorĉistinoj. Onidire en la proksimaj montoj Sierra de Guara loĝis sorĉistinoj, kiuj kutimis alflugi al la kverko kaj ĉirkaŭ ĝi danci.

El la elsendo 07.04.2021. Legas Maciek – 1′ 54″

La pandemio kaŭzis, ke en la podetala komerco ŝanĝiĝis agadprioritatoj por varbi klientojn. Podetalaj vendistoj koncentriĝis pri la reklamado de varoj plej necesaj. En favoreprezaj vendejretoj la ĉefan atenton oni donis al kontentigo de la sanitara kaj sana sekureco kaj butikumkomforto. La atento estis donita al la sortimento de la varoferto kaj loĝististiko. Unu el la sekvoj de ĉi tiu situacio estis, ke komercaj retoj limigis la reklamadon de alkoholaĵoj. Dum unu jaro la reklamlimigo egalis al 11-procentoj. En favorprezaj vendejretoj estis je 23 procentoj malpli da varbkampanjoj, en varstaplejoj je 16 procentoj malpli. Kreskon oni notis en retaj loĝkoloniaj butikoj, en kiuj la reklamdo de alkoholaĵoj kreskis je preskaŭ 21 procentoj. Kreskon multe malpli grandan notis superbazaroj; ĝi egalis al kvar kaj duona procentoj. La plej signifa reklamlimigo rilatis al cidro – temis pri pli ol 44 procentoj. Koncerne vinojn reklamlimigo egalis al pli ol 21 procentoj. Koncerne likvorojn temis pri preskaŭ 16 procentoj da reklamoj malpli kaj koncerne fortajn alkoholaĵojn la reklamado malkreskis je 13 procentoj. Reklamkresko rilatis sole al biero. Biero daŭre estas la dominanta alkoholaĵo en polaj vendejoj kaj plej ofte reklamata. Tio influas ĝian konsumadon kaj aĉetadon.

El la elsendo 07.04.2021. Legas Milada – 2′ 04″

La fervojo de la regiono Malsupra Silezio en la suda Pollando planas envivigi la principojn de ekoveturado. Tio ebligos malgrandigi la uzon de la elektra energio eĉ je 5 procentoj. Tiu intenco konformas al la premisoj de la Eŭropa Komisiono, kiu deklaris la 2021-an jaron Eŭropa Jaro de Fervojo. Kompare al la vojtransporto la transporto rela kaŭzas malpli grandan emisiadon de karbondioksido. Dank’ al la investaĵoj ligitaj kun la fervoja veturilaro kaj apliko de la plej nova tekniko la emisiadon eblos limigi ĝis minimumaj valoroj. En oktobro 2020 la Masuprasilezia Fervojo mendis jam thibridajn trajnojn, kiel ekologian solvon por sia fervoja trasporto. Pli frue la firmao decidis analizi la principojn de ekonomia veturado, kio ligiĝis kun rekono de aktuala stato de la foruzo de la elektra energio kaj oleo, kun la pritakso de virtualaj ŝparoj kaj kun difino de teknikaj kaj organizaj rimedoj por enivigi la sistemon. Dank’ al ekoveturado trajnkondukistoj konscie kondukante trajnon povas signife limigi la foruzon de la energio. La ligita kun tio tekniko koncernas la bremsadon kaj akceladon de veturado en kondiĉoj de la plej granda allasebla akcelrapideco. La envivigo de la sistemo estonte fruktos per signifaj ŝparoj por la fervojaj transportontoj. Per limigo de la energiforuzo kaj emisinivelo de karbondioksido en la regiono.

El la elsendo 30.03.2021. Legas Maciek -1′ 38″

Hodiaŭ Pollando solenas Nacian Memortagon pri Poloj Savantaj Judojn dum la 2-a mondmilito. Ĝi omaĝas la memoron de tiuj, kiuj en la terura periodo de la germana okupacio – malgraŭ minacanta ilin morto – rapidis kun helpo al kuncivitanoj de la juda nacieco. Pro la pandemio plimulto de la eventoj estas relajsata realtempe en la interreto.
La Memortago estis proklamita en 2018 lige kun la datreveno de la tago, en kiu germanoj murdis en la loko Markowa la familion de Józef kaj lia graveda edzino Wiktoria, iliajn 6 etajn infanojn kaj ok judojn kaŝatajn de ili. En Pollando laŭ la decido de ĝenerala gubernatoro de la okupaciataj fare de germanoj polaj teritorioj ajna helpo al judoj rezultigis mortopunon. La nunjaraj solenadoj estis pretigitaj de la Muzeo de Poloj Savantaj Judojn. Multajn eventojn pretigis Instituto pri la Nacia Memoro.
Interalie matene sur la muro de la vilao en la varsovia Bestoĝardeno estis malkovrita memortabulo omaĝanta la memoron de Jan kaj Antonina Żabiński, kiuj disponigis sian vilaon por kaŝi judojn kontraŭ la germana okupaciinto. La portalo „vivo por vivo” (https://zyciezazycie.pl) publikigas historiojn de unuopaj poloj, kiuj helpis en la savado de judoj. Troviĝas tie ankaŭ kolekto de informoj de la atestantoj kaj de la rilataj dokumentoj. En la 1-a programo de la Pola Televido estis enprogramita la nova dokumenta filmo „Polmission. Sekretoj de pasportoj” dediĉita al la tiel nomata grupo de Ładoś, rakontanta pri la engaĝiĝo de polaj diplomatoj savantaj judojn. Al tiu temo ni dediĉas apartan felietonon en nia sekva elsendo.

El la elsendo 24.03.2021. Legas Milada kaj Barbara – 2′ 16″

Laŭ informoj de i.a. Leandro Abrahão en Brazilo gastis la raportista skipo de Pola Televido por produkti dokumentan filmon pri Pollando, Brazilo kaj la polaj kontribuoj al la evoluo de la lando. Laŭ propono de pola ambasado la polaj filmistoj gastis en la sidejo de la Brazila E-Ligo en Braziljo la 27-an de februaro intervjuante ĝian prezidanton Evandro Avellar. Inter intervjuatoj estis ankaŭ konata esperantisto el Rio de Janeiro Alvaro Motta, kiu familie havas polan originon.

El la elsendo 24.03.2021. Legas Barbara – 0′ 43″