Novaĵoj

Kiel informas raporto de la Monda Ekonomia Forumo – WEF, 41 procentoj de la firmaoj en la mondo planas redukti la enlaborigitecon lige kun la aŭtomatigo de la taskoj fare de Artefarita Intelekto. La raporto bildigas, ke la plej novaj teknologioj, inkluzive de la genera AI signife transformas branĉojn kaj realigadon de la taskoj en diversaj sektoroj. La genera AI estas teknologio kapabla kreigi originalajn enhavojn – tekstojn, bildojn kaj aliajn materialojn – baze de simplaj komisioj de utiligantoj. Plej endanĝerititaj de maldungo estas poŝtaj operatoroj, plenumsekretarioj aŭ specialistoj pri salajroj.
Kvankam AI kondukas al limigo de la fizikaj laborpostenoj en iuj sektoroj la firmoj ne planas tutece anstatŭi homojn per maŝinoj. 77 procentoj de la enketitaj entreprenistoj intencas alikvalifikigi siajn laborantojn kaj altigi iliajn kvalifikojn en la periodo 2025-2030. Kvankam en multaj sektoroj laborreduktoj estas neeviteblaj la bezonateco je specialistoj ligitaj kun la evoluigo de AI dinamike kreskas. Preskaŭ 70 procentoj de la firmaoj planas dungi specialistojn kun kapabloj projekti kaj fajnigi AI-instrumentojn. Pli ol 62 procentoj serĉas personojn kapablajn efike kunlabori kun AI-teknologio.
Laŭ longdaŭra perspektivo la ŝlosila defio restas trovo de ekvilibro inter aŭtomatigo kaj konservo de konforma nivelo de enlaborigiteco.

El la elsendo 15.01.2025. Legas Maciek – 01′ 53″

La eksa ĉefministro de Pollando, Mateusz Morawiecki estis unuanime elektita kiel la prezidanto de la partio de la Eŭropaj Konservativuloj kaj Reformantoj, EKR. La decido estis alprenita dum ĝia brusela kunveno. Proponis lin la ĉefministro de Italio, Giorgia Meloni. Ŝi estis la prezidantino de la partio ekde 2020.
EKR estas la unia politika partio kun dekstrula karaktero. En ĝian konsiston eniras i.a. Juro kaj Justeco el Pollando, Fratelli d’Italia el Italio, la Civitana Demokrata Partio ODS el Ĉeĥio kaj svedaj demokratoj. Estis deklarite, ke marde estis aliĝontaj la rumana AUR kaj la franca IDL. La partnera por EKR estas la usona Respublikana Partio.
Dum la gazetara konferenco Morawiecki prezentis la prioritatojn de sia prezidanteco. La unua estas firmigi la naciajn ŝtatojn en la unia strukturo. Kiel la duan li menciis prudentosintenton, kio ligiĝas kun la fakto, ke multa burokrateco kaj uniaj direktivoj katenas entreprenemon kaj konkurencon. Kiel partio proksima al la usonaj respublikanoj EKR kunbatalos por ke la prudento dominu en la mastrumado. Morawiecki aldonis, ke la Eŭropaj Konservativuloj kaj Reformantoj batalos por parollibereco kaj kontraŭ cenzuro. Morawieki substrekis, ke la volo de la eŭropaj nacioj devas decidi, kiu gajnas en demokratio kaj ne la bruselaj burokratoj. Li deklaris fari ĉion, por ke la Eŭropaj Konservativuloj kaj Reformantoj estu ĉiam pli fortaj en Eŭropo kaj en la mondo.

El la elsendo 15.01.2025. Legas Milada – 02′ 24″

Laŭ la donitaĵoj de la Ministerio por la scienco kaj supera edukado la polan lingvon en la tuta mondo uzas ĉirkaŭ 45 milionoj da personoj. Plej multaj en Pollando.
La pola lingvo havas la ofican satuson en Pollando kaj estas unu el la oficaj lingvoj de la Eŭropa Unio, sed ĉi tiun statuson ĝi ne havas aliloke. Tio ne signifas tamen, ke ĝi ne estas agnoskita loke. Kiel ekzemplo servas la brazila komunumo Aurea en la ŝtato Rio Grande do Sul, en la urbo São Mateus do Sul aŭ en la komunumo Mallet. Tie koncentriĝas la signifa laŭnombre pola malplimulto kaj idoj de la polaj enmigrantoj. Multaj el ili daŭre uzas la polan lingvon.
Multaj pollingvanoj vivas ankaŭ i.a. en Germanio, Litovio, Belorusio, Norvegio, Islando, Kanado, Usono, Kazaĥio, Aŭstralio, Svedio, Argentino. Signifa parto de personoj parolantaj eksterlande la polan lingvon estas elmigrintoj. Kiel ekzemplo povas servi la pola kolonio ĉirkaŭ Ĉikago en Usono, kiu kultivas la polajn tradiciojn kaj klopodas konservi la lingvon de la prauloj. La polan lingvon flegas idoj de poloj ekzilitaj al la fora oriento, al Siberio dum la rusa anekso de Pollando, dum la sovetia dominado post la 2-a mondmilito.
La pola lingvo kvankam ne apartenas al la plej popularaj lingvoj de la mondo estas samtempe la plej populara okcidentslava lingvo kaj la dua plej ofte uzata slava lingvo post la rusa. Ĝia populareco kreskas. Laŭ diversaj raportoj ĉiam pli multaj personoj en la mondo alprenas la decidon lerni la polan lingvon. Ekzemple por studi en polaj altlernejoj.

El la elsendo 15.01.2025. Legas Milada – 02′ 26″

Krzemionki en la Sanktakruca Montaro en la suda Pollando ekde 2019 troviĝas en la Listo de la Monda Kulturheredaĵo de Unesko. Ĝi estas la plej granda en la mondo komplekso de prahistoriaj minejoj de stria siliko kaj samtempe ĝi estas unu el la plej gravaj arkeologiaj esplorlokoj en Pollando. Meze de januaro komenciĝos tie esploroj pri la surrokaj desegnaĵoj de neolitikaj ministoj. La minejoj kreiĝis antaŭ ĉirkaŭ 5 mil jaroj lime de neolitiko kaj frua bronza epoko.
Sciencistoj el la Historia-Arkeologia Muzeo en Ostrowiec Świętokrzyski kaj Arkeologia kaj Etnologia Instituto de la Pola Sciencakademio volas detekti nevideblajn detalojn de pentraĵoj kaj difini ilian originan aspekton. La piktogramoj estis faritaj ĉefe per lignokarbo, kiu servis por lumigi la minejajn tunelojn.
La projekto celas ankaŭ protekti ekzitantajn desegnaĵojn. Grupo de la plej spektaklecaj pentraĵoj estis malkovrita en Krzemionki fine de la 20-aj jaroj de la 20-a jarcento, sed ne transdaŭris ĝis hodiaŭ. Reproduktoj de kelkaj desegnaĵoj, kiuj prezentas kapon de bovo, plandumspuron kaj boaton estas videblaj en la monografio pri Krzemionki el 1939. Post la 2-a mondmilito estis malkovrita ankoraŭ unu piktogramo, kiu estas logosigno de la Historia-Arkeologia Muzeo en Ostowiec Świętokrzyski. Tio estas la t.n. Granda Patrino aŭ prapatrino, kiu plej verŝajne bildigas la homan silueton kaj de iuj esploristoj estas interpretata kiel neolitika duondio.

El la elsendo 10.01.2025. Legas Tomek – 01′ 46″

La 1-an de januaro 2025 la papo Francisko dum la Anĝelusa preĝo en Vatikano memorigis, ke laŭ la iniciato de sankta papo Paŭlo la 6-a la Novjara Tago estas solenata kiel Monda Tago de Paco.
Francisko renovigis sian alvokon lanĉitan dum la inaŭguro de la Sankta Jaro 2025, ke oni nuligu ŝuldojn rilate al la plej malriĉaj ŝtatoj. Papo Francisko dankis pro preĝoj kaj engaĝiteco flanke de diocezaj kaj paroĥaj komunumoj, ekleziaj societoj kaj grupoj favore al paco en la tuta mondo.
La papo alvokis al preĝoj por fini batalojn kaj al porpacaj agadoj favore al Ukrainio, Sfero de Gazo, Isrealo, Birmo, Norda Kivuo. Favore al multaj nacioj, sur kies teritorioj daŭras la milito.

El la elsendo 05.01.2025. Legas Milada Krystyna – 0′ 55″

La 2025-a jaro aŭguriĝas kiel jaro de gravaj eventoj en la mondo, en Pollando. En la komenciĝanta jaro atendas nin esencaj iniciatoj kaj decidoj, kiuj influos politikon, ekonomion. La 1-an de januaro 2025 Pollando tranprenis la prezidadon en la Konsilio de la Eŭropa Unio. La gvidideo de la pola prezidenteco estas „Eŭropo – sekurecon!”. Ĝi rilatas al sekureco diversdimensia – de ekstera tra energetika kaj ekonomia ĝis nutraĵa, sanprotekta, informadika kaj interna.
Ekde la 1-a de januaro 2025 Bulgario kaj Rumanio eniris la sferon Schengen. Tio signifas forigon de la kontinenta limkontrolo kun ĉi tiuj landoj, ebligonta liberan moviĝon de personoj, varoj kaj servoj inter ili kaj la ceteraj ŝatatoj el Schengen-sfero. La 20-an de januaro 2025 Donald Trump estos ĵuroficigita kiel la 47-a prezidento de Usono, inaŭguronte sian duan prezidentan oficperiodon. En Eŭropo Germanio en februaro elektos novan Bundestag, kio influos kiu fariĝos nova germana kanceliero. En majo en Pollando devos okazi la prezidentaj balotoj, en kiuj poloj elektos la sekvanton de Andrzej Duda, kiu finas la 2-an oficperiodon. En Pollando organiziĝas la civitana movado defendanta demokration, Movado por Protekti la Balotojn. En novembro 2025 en Belém, Brazilo okazos la 30-a Konferenco de la Flankoj de la Kadra Konvencio de la Unuiĝintaj Nacioj pri klimato. Belém estis elektita kiel aparta loko por reliefigi la ŝlosilan signifon de ĉi tiu regiono por la monda klimato.

El la elsendo 05.01.2025. Legas Milada kaj Krystyna – 02′ 32″

Pli ol 60 procentoj de poloj sentas timojn lige kun la 2025-a jaro. Pli ol 51 procentoj de la respondintoj en la enketo de „Dziennik – Gazeta Prawna” plej multe timas la entiron de Pollando en militon, eskalon de la konflikto en Oriento kaj malpliboniĝon de la financa situacio. Polojn en pli ol 23 procentoj enzorgigas la malpliboniĝo de la sanprotekto kaj intensiĝo de misinformoj en la publika spaco. Sur pliaj lokoj plasiĝis firmiĝo de disputoj pri justeco, intensiĝo de la politika krizo. Laŭ eksperto el la Fakultato pri la Polikikaj Sciencoj kaj Ĵurnalismo de Adam Mickiewicz-universitato en Poznano homoj ne plene kontentas pri direkto, kiun celas nia ŝtato kaj la tuta regiono de la centra-orienta Eŭropo.

El la elsendo 05.01.2025. Legas Milada – 01′ 07″

Dum la nunjara Internacia Astronaŭtika Kongreso IAC Pollando estis elektita mastro de ĝia eldono en 2027. Ĉi tiun plej grandan branĉan eventon gastigos Poznano. Ĝia gvidtemo estos „One Space. Shared Future” – „Unu spaco. Komuna estonteco”.
La unua parto ligas al la fakto, ke la kosmo estas komuna spaco por ĉiuj homoj kaj la kongreso estas spaco, en kiu okazas kunlaboro kaj kiu akcelas dialogon. La alia segmento de la kongresa devizo reliefigas tion, ke la kosmo ludos ĉiam pli grandan signifon en la ekonomia evoluo de multaj landoj.
La elekto de Pollando okazis dum la lasta tago de la nunjara kongreso en Milano kaj la voĉdonadon partoprenis ĝiaj 500 partoprenantoj, ĉiuj kosmaj agentejoj, altlernejoj kaj firmaoj, krome eksterregistaraj organizoj funkciantaj en la kosma sektoro. Pollando en la kandidatiga procedo krom subteno de la pola registaro akiris la subtenon de la Eŭropa Kosma Agentejo, Kosma Agentejo de la Unio EUSPA. Polan kandidatecon subtenis ne nur landoj de la centra-orienta Euopo, sed ankaŭ reprezentantoj de tiaj landoj kiel Aŭstralio, Brazilo, Kanado, Japonio aŭ Barato.
La unua eldono de IAC okazis en 1950 en Parizo kaj ekde tiam ĝi okazas ĉiujare en malsamaj landoj. Pollando jam gastigis ĝin antaŭ 60 jaroj en 1964. IAC estas evento kun la plej granda rekono de la monda kosma sektoro logante ĉiujare eĉ 10 mil partoprenantojn inkluzive de ministroj kaj parlamentanoj el la tuta mondo, inkluzive de estroj de la kosmaj agentejoj kaj kosmaj firmaoj, sciencistoj.
La plej proksimaj kongresoj de IAC okazos en Sidnejo, Aŭstralio en la venonta jaro kaj en Antalya, Turkio en 2026.

El la elsendo 15.12.2024. Legas Maciek – 02′ 09″

La historion de la unuaj studentinoj, sed ankaŭ de aliaj virinoj, kiuj de jarcentoj estis ligitaj kun la Jagelona Uniersitato memorigas ekspozicio en la universitata muzeo. La okazo estas la 130-jariĝo de la allaso, ke virinoj studu en la krakova universitato.
Laŭ la universitataj statistikoj studentinoj aperis en la Jagelona Universitato ekde 1897 kaj ilia nombra partopreno estis grandiĝanta kun la fluo de la tempo. Verdire inter pli fruaj diplomitoj de la Jegelona Universitato troviĝas fratinoj Studziński, kiuj ne havis oficialan studentan statuson. Ili akiris tamen la diplomojn de farmacimagistro kvankam al ekzameno devis subiĝi en apoteko.
Komence la studentinoj de la Jagelona Universitato derviĝis el inteligentaj kaj bonstataj familioj. En la 20-aj jaroj nur 460 studentinoj je 11 mil devenis el laboristaj kaj kamparanaj familioj. Kvankam jam en 1914 virinoj konsisitigis plimulton inter la studentoj de la Filozfia Fakultato la unuan fojon la ĝenerala nombro en studentinoj en la Jagelona Universitato rilate studentojn estis superita en 1965.
La ekzpozicio pri la virinoj en la Jagelona Universitato funkcias ĝis la fino de januaro 2025.

El la elsendo 15.12.2024. Legas Milada – 01′ 55″

Iam en Baltiko kaj en la apudmaraj riveroj acipenseroj estis tiom multnombraj, ke ili kalkuliĝis al la ĉefhokataj fiŝoj. Ankoraŭ antaŭ 100 jaroj acipensero estis difinta kiel la reĝa fiŝo de Pollando. Tamen ekde la 19-a /20-a jarcentoj ilia nombro malkreskis. En Pollando acipenserojn oni ĝenerale taksas kiel formortintajn, la lastan libere vivantan fiŝon en Baltiko oni hokis en la 60-aj jaroj. La malaperon de acipenseroj oni ligas i.a. kun la elkonstruo de digo en Włoclawek, kiu fariĝis nevenkebla baraĵo por ĉi tiuj fiŝoj.
Tamen iĥtiologoj klopodas rekrei ilian populacion en fiŝbredaj centroj, eĉ se acipenseroj estas malfacile bredeblaj. Al tiuj centroj apartenas la fiŝbredejo en Świnna Poręba apud Wadwice (la suda Pollando), kiu ĉiujare produktas pli ol unu milionon da fiŝekzempleroj. Tie inter la aliaj fiŝspecioj vivas 28 acipenseroj. La bredmaterialo estis venigita el la rivero de Sankt-Laŭrenco.
Acipenseroj estas fiŝoj tre grandaj, longas 3-4 metrojn kaj povas vivi eĉ 140 jarojn. Ilia ĉefa vivejo estas la Norda Ameriko. La seksan maturecon acipenseroj atingas en la aĝo de 15 jaroj. Ili vivas en maro, sed por la frajado ili revenas al riveroj kaj post tio revenas al la maro.

El la elsendo 07.12.2024. Legas Maciek – 01′ 39″

La Pola Mielĉambro kaj la Scienc-teknologia Centro de Bydgoszcz-regiono (la norda Pollando) subskribis intencoleteron pri kunlaboro i.a. rilate la ekzamenadon de la mielkvalito. Tiucele la novumgrupo EnFoodLife kaj la plej moderna kvalitlaboratorio – konkurenca por la plej bonaj ĉi-specaj eŭropaj centroj – ekzamenos la mielkvaliton en Pollando. Inter la celoj estas ankaŭ ellaboro de la branĉa normo.
Dank’ al aplikotaj ekzamenmetodoj eblos precize mezuri la kemiajn konsisterojn en la mielprovaĵoj, precize mezuri la aŭtentecon de mielo, malkaŝi eventualan falsadon, konstati eventualajn malpuraĵojn kaj elimini malaltkvalitajn mielpartojn. Aldone la teknologio H-NMR ebligos fajnan analizon de la konsisto kaj deveno de la enestantaj en mielo sukeroj.
Tio estas gravaj paŝoj, ĉar sur la unia merkato de mielkomerco Pollando okupas la duan lokon post Germanio.

El la elsendo 07.12.2024. Legas Maciek – 01′ 09″

La germana marko de kosmetikaĵoj kaj hejmaj kemiproduktoj Rossmann baldaŭ havos en Pollando 1900 vendejojn. Nur en novembro 2024 ilia nombro kreskis je 37. Rossmann en sia ekspansio celas lokojn atrakciajn por klientoj tiajn, kiel urbcentroj kaj regionoj de grandaj loĝkvartalojn. Meze Rossmann-vendejoj okupas la areon de 350 ĝis 600 kvadrataj metroj. Ekde 2022 ĝi rivalas sur la pola merkato kun alia germana similkaraktera vendejreto „dm”, kiu ĉiujare planas grandgi la nombron de siaj vendejoj meze je 25 objektoj. Ĝis la fino de 2024 ĝi havos ĉirkaŭ 50 vendejojn. Sian oferton ĝi proponas unuavice en la sudokcienta parto de Pollando, sed aperas ankaŭ en la ceteraj vojevodioj, unu plia aperos en decembro en Varsovio.
La germanan dominadon sur la vendejmerkato de kosmetikaĵoj kaj hejmaj kemiproduktoj firmigas la vendo de pola vendejreto „Natura” kun simila vendejoferto al la germana fonduso Mutares. Tiu ĉi tre sukcesa pola marko ekzistanta ekde 1997 kaj havanta pli ol 200 vendejojn renkontinte financajn problemojn estis transprenita de Pelion SA, kompanio de la farmacia merkato. Pliaj rentoproblemoj alkondukis al la vendo. Definitiva vendodecido dependas de Oficejo por protekti konkurencon kaj konsumantojn.

El la elsendo 07.12.2024. Legas Milada – 02′ 04″

Dum la tritaga World Architecture Festival – Monda Arkitektura Festivalo okazinta en Singapuro komence de novembro estis enmanigitaj la nunjaraj festivalaj premioj. En la kategorio „Transporto” la ĉefpremion gajnis la pola stacidomo en Lublino (la orienta Pollndo). La moderna konstruaĵo estis transdonita por la publika uzo en januaro 2024 kaj estas parto de Integrita Trafikcentro. Temas pri trietaĝa objekto kun la spaco superanta 18 mil kvadratajn metrojn. En ĝi troviĝas 43 busstacioj, aŭtomobilaj parkejoj kaj kelkdek biciklaj rakoj.
En januaro 2024 la lublina stacidomo ricevis jam premion en la konkurso Property Design Awards 2024 en la kategorio „Arkitektura bulo – publikaj objektoj”. Laŭaserte la konstruaĵo, kies projekto kreiĝis en la leborejo Tremend, havas ŝancon akiri la titolon „Monda Konstruaĵo de la 2024-a jaro”.
La Arkitektura Festivalo estas konata prestiĝa evento en la arkitektura mondo. Ĉiujare ĝi logas al Singapuro reprezentantojn de arkitektura branĉo el diversaj mondpartoj. La kulimina momento estas solenaĵo dum kiu oni enmanigas premiojn pro la plej bonaj projektoj de la jaro. Ne senkaŭze ĝi estas difinata kiel „arkitektura Oskar”.

El la elsendo 25.11.2024. Legas Milada – 01′ 47″

En Pollando aŭtuno ravas ne nur per pentrindaj pejzaĝoj, dank’al falantaj de sur la arboj multkoloraj folioj. La oranĝa koloro plenigas polajn urbojn ankaŭ dank’ al kukurboj ornamantaj enirejojn de butikoj kaj restoracioj. Ili videblas ankaŭ sur privataj terasoj, balkonoj, sur kuirejaj parapetoj. Aldonante koloron dum grizaj aŭtunaj tagoj, kukurboj ĉiam pli ofte aperas en pola urbospaco kaj sur teleroj en polaj hejmoj. Rimarkendas, ke ne nur pro Haloveno festotago antaŭnelonge importita al Pollando kaj fremda al la pola kulturo.
La kreskanta populareco de kukurboj ŝuldiĝas al la fakto, ke Pollando estas la plej granda kukurbo-eksportanto en la Eŭropa Unio. Ĉi-jare, la areo destinita al kukurbokultivado egalas en Pollando al 9289 hektaroj. Temas do pri 2000 hektaroj pli ol en 2023. Antaŭ 10 jaroj Pollando produktis 48 mil tunojn da kukurboj, kaj aktuale la jara produktado superas 400 mil tunojn. La plej grandaj kukurbokampoj troviĝas en la regiono de Lublin, en la orienta Pollando. Sur la pola merkato troveblas pli ol 30 kukurbospecioj: bambino, Hokajdo, muscat de Provance kaj aliaj.
Kukurbo estas botanike frukto, ne legomo. Ĝi enhavas multe da beta-karoteno, kiu subtenas la vidkapablon kaj havas pozitivan efikon sur la homa haŭto. Kukurbo donas satosenton, nutras niajn bonajn mikrobojn, subtenas la funkciadon de la renoj kaj hepato kaj estas rekomendita por homoj suferantaj pro hipertensio. Kukurbosemoj estas riĉaj je triptofano, aminoacido grava dum la produktado de serotonino, hormono havanta kernan rolon por nia bonfarto. La semojn oni uzas ankaŭ por produkti oleon taŭgan por bongustaj salatoj. Krome, per aldono de kukurmo aŭ kapsiko kukurbosupo ekhavos varmigan efikon, tiom gravan en malvarmaj tagoj.

El la elsendo 15.11.2024. Legas Maciek – 02′ 16″

Dum 12 monatoj – inter aŭgusto 2023 kaj julio 2024 en Pollando naskiĝis iom pli ol 259 mil infanoj. Tio estas plej malmulte ekde la finiĝo de la 2-a mondmilito. La demografia malkreskoritmo estas alta, kion reliefigas donitaĵoj. Laŭ ili en 2023 naskiĝis ĉirkaŭ 272 mil infanoj, en 2022: 305 mil kaj en 2019: 375 mil infanoj.
Antaŭnelonge la opinisonda laborejo IBRIS laŭ la komisio de la ĵurnalo „Rzeczpospolita” demandis seninfanojn personojn pri faktoroj instigontaj ilin gepatriĝi. Plej multaj respondintoj, 36 procentoj menciis la posedon de la propra loĝejo. La gravecon de loĝeja faktoro elmontris eĉ 40 procentoj de personoj, kiuj deklaris sian materialan situacion kiel tre bonan.
22,2 procentoj de la enketitoj kiel necesan faktoron por havi infanojn menciis stabilan laboron por junaj personoj kaj 17 procentoj elmontris la amikan por virinoj labormerkaton. Tamen pli ol 11 procentoj de la enketitoj deklaris, ke ne temas pri financa aspekto, sed pri la maldeziro flanke de junaj personoj posedi infanojn.

El la elsendo 15.11.2024. Legas Milada – 01′ 50″

Jam de multaj tagoj la polaj grandspacaj vendejoj plenplenis je tombotorĉoj, kio ligiĝis kun la novembra Festo de la Mortintoj, kaj kun la kutimo lumigi ilin sur la tomboj de proksimuloj kaj konatoj. Torĉoj tamen estas ne sole simbolo de memoro, sed grava elemento de la pola eksporto. Kiel sciigis International Trade Center la eksportovaloro de la polaj torĉoj kaj kandeloj atingis en 2023 la valoron de 764 milionoj da eŭroj. Laŭ „Puls Biznesu” Pollandon antaŭas Ĉinio, kiu eksportas torĉojn kun la valoro de 877 milionoj da eŭroj.
La vendado de torĉoj kreskis post la pandemio je 40 procentoj. La ĉefa komerca partnero de Pollando estas Germanio, kiu aĉetas ĉiun trian eksportatan polan torĉon. Ĉiu deka pola torĉo aŭ kandelo trafas sur la merkaton de Nederlando. La landa produktado de torĉoj tutece kontentigas la bezonojn de la pola merkato. En 2023 poloj aĉetis 300 milionojn da torĉoj pagante por ili 700 milionojn da zlotoj.

El la elsendo 05.11.2024. Legas Maciek – 01′ 14″

La eksa finna prezidento, konsilisto de la prezidanto de la Eŭropa Komisiono asertas, ke la Unio devas rekomendi al la ŝtatoj-membroj, ke ĝiaj civitanoj provizu sin per nutraĵoj, akvo kaj artikoloj de la urĝa bezono kiel medikamentoj, lanternoj, radiopiloaparatoj, kiuj sufiĉus por almenaŭ 72 horoj. La ŝtatoj devus prilabori rekomendojn por evakuo kaj disponigebleco de savservoj. La eksa finna prezidento atentigis, ke la Unio ne estis preparita por la pandemio, nek por la situacio en Ukrainio, tial necesas zorgi pri preteco aktiviĝi, se estos tia bezono.

El la elsendo 05.11.2024. Legas Milada – 0′ 56″

La ukraina prezidento plian fojon atakis Pollandon pro tio, ke ĝi ne helpas al Ukrainio. Temas pri la pafkraŝado de rusaj rakedoj eĉ super la teritorio de Ukrainio kaj ne-livero de MiG-29.
La pola defendministro Władysław Kosiniak-Kamysz reagis je tiuj skandalaj asertoj konstinte, ke Pollando transdonis al Ukrainio tiom da militistaj akcesoraĵoj, kiom eblis. La limon konsistigas defendkapablo kaj sekureco de Pollando mem. La decido pri pafkraŝado de rusaj rakedoj dependas de la tuta NATO kaj de unuopa ŝtato.
Je la kritikaj vortoj de la ukraina prezidento reagis ankaŭ Radosław Sikorski, la pola ministro por la eksterlandaj aferoj, kiu memorigis ĉeokaze la enorman helpon donitan de Pollando – en la komparo kun aliaj landoj helpantaj al Ukrainio – konsiderante la polan malnetan enlandan produkton.
Temas pri helpo militista, financa, ekonomia, humaneca, ne parolante pri ukrainaj enmigrantoj bonvenigitaj kaj daŭre venantaj al Pollando.

El la elsendo 05.11.2024. Legas Milada – 01′ 31″

Lige kun la 35-jariĝo de la polaj diplomatiaj rilatoj inter Pollando kaj la Korea Respubliko Instituto de Adam Mickiewicz pretigis specialan kulturan oferton. Polaj ensembloj kaj individuaj kreantoj prezentiĝos dum la plej gravaj festivaloj en Koreio. En la daŭro de la 6-monata festado (ekde aŭgusto 2024) estis planitaj filmprezentoj, koncertoj kaj ekspozicio. Porokazan muzikan eventon en Pollando pretigas Centro de la Korea Kulturo.
Jam la 17-an de oktobro la mondfama finna violonĉelisto Arto Norasa kune kun polaj muzikistoj inaŭguris Seulan Muzikan Festivalon. En la ĉiujara ĵazfestivalo Jarasum Jazz Festival inter la 18-a kaj 20-a de oktobro ankaŭ partoprenis polaj artistoj. Inter ili sur la plej granda festivala scenejo ludis Leszek Możdżer, pola komponisto kaj ĵazpianisto. Krome Sinfonia Varsovia, pola simfonia orkestro rezidanta en Varsovio, dum sia tria koncerta itinero tra Koreio donos du koncertojn. La 26-an de novembro en Daegu dum la festivalo World Orchestra Series. La sekvan tagon ĝi koncertos en Seoul Arts Center.
En la pola kultura programo daŭronta ĝis januaro 2025 troviĝas ankaŭ la premiera ekspozicio en la Pola Pavilono dum Gwangju Biennale kaj Trarigardo de la pola animado kaj videoarto.

El la elsendo 25.10.2024. Legas Maciek – 01′ 32″

La Eŭropa Komisiono deklaris pretigon de reguligoj pri pli efika deportado de nelegalaj enmigrantoj. La komisaro por la aferoj de egaleco, Helena Dalli informi dum la sesio de la Eŭroplarlamento en Strasburgo, ke la projekto estos preta venontjare. Ŝi argumetis, ke la Unio ne sukcesos solvi la problemon de la enmigrado, se ĝi ne povos efike resendi personojn, kiuj ne ricevis la azilorajton. Kiel ŝi argumentis el preskaŭ duona miliono da personoj, kiuj devus forlasi ĉiujare la teritorion de la Unio efektive revenas al siaj landoj nur unu kvinono. La komisiono konsideros aplikon de ĉiuj rimedoj, ekzemple establadon de revenigaj centroj ekster la Unio.

El la elsendo 25.10.2024. Legas Maciek – 0′ 48″

La pola vicĉefministro, ministro por la nacia defendo Władysław Kosiniak-Kamysz deklaris meze de la monato publike, ke ĉe ukraina flanko mankas konscio, ke sen la helpo donata de Pollando ekde la komenco de la rusa invado la situacio de Ukrainio aspektus tute alie.
Samtempe li atentigis, ke lia partio, t.e. Kampana Partio ĉiam havis klaran starpunkton pri la neceso honeste rilati al la hombuĉado de poloj en Wołyń-regiono fare de UPA-trupoj. Temis pri la planita ekstermo de pli 120 mil poloj en la jaroj 1943-44 loĝantaj ĉe la orientaj randregionoj.
La estro de la pola defendministerio memorigis samtempe, ke Pollando liveris al Ukrainio militaranĝaĵojn kun la valoro de pli ol 15 miliardoj da zlotoj. Władysław Kosiniak-Kamysz memorigis sian deklaron de antaŭ kelkaj monatoj, ke Pollando helpos al la ukraina ŝtato, se ĝi volos voki siajn civitanojn, kiuj devas defendi sian landon, sed estadas en Pollando.
La prezidanto de la Pola Kamparana Partio konstatis krome, ke la incita por la pola socio estas la bildo de junaj viroj el Ukrainio veturantaj per la plej luksaj aŭtombiloj, pasigantaj semajnfinojn en kvinstelaj hoteloj. Tio estas ne estas dece rilate polojn, kiuj pagas per siaj impostoj por sanprotekto, monhelpo kaj edukado de ukrainanoj en Pollando ne parolante pri armilliveroj kaj alia helpo donata al Ukrainio.

El la elsendo 25.10.2024. Legas Milada – 02′ 06″

La 14-an de oktobro en Pollando oni festis tradicie la Intruistan Tagon. Ĝi estis la okazo por esprimi dankon pro la pedagogia laboro de instruistoj, unuavice instruistinoj. Nome laŭ la lastaj informoj de la edukministerio en la pola instrusistemo laboras 580 mil 387 instruistinoj kaj 110 mil 34 instruistoj. Fine de septembro de la pasinta jaro, laŭ la printemaj informoj de la ministerio, virinoj konisitigis 98 procentojn de la instruista personalo en antaŭlernejoj. Se temas pri la aĝo de la instruistoj mezume polaj instruistinoj havas 46 jarojn kaj polaj instruistoj 48 jarojn. Kompare al la donitaĵoj el 2012 la aĝo de la polaj instruistoj altiĝas. La plej aĝa laboranta pola instruisto aktuale havas 87 jarojn kaj la plej juna 21 jarojn. Plej multaj polaj instruistoj laboras en bazaj lernejoj, 22 procentoj en lernejoj superelementaj, 17 procentoj laboras en antaŭlernejoj kaj 7 procentoj en aliaj klerigaj centroj. La plej grandan grupon konsisitigas instruistoj diplomitaj, tio estas atingintaj la plej altan gradon de la profesia avanco.

El la elsendo 15.10.2024. Legas Barbara – 01′ 42″

Kiel informis PAP-agentejon la gazetara reprezentanto de Vini Portugal, Maria Joao Menezes, en la unua duono de la 2024 el Portugalio al Pollando oni eksportis 7,85 milionojn da litroj da vino kun la suma valoro de 18,09 milionoj da eŭroj. Ĝis nun la rekorda laŭ ĉi tiu vidpunkto estis la 2023-a jaro. Sed en la sama periodo de la nuna jaro, do la unua jarduono, oni notis kreskon je 3,03 procentoj. Entute en 2023 al Pollando estis eksportitaj 15,68 milionoj da litroj da portugala vivo kun la suma valoro de 36,5 milionoj da eŭroj. Pollando troviĝas tiel sur la 10-a loko en la rangolisto de la plej grandaj importantoj de la portugalaj vivoj laŭ la vidpunkto de ilia vendovaloro. Kun ĉiu jaro kreskas la nombro da kompanioj liverantaj la portugalajn vinojn sur la polan merkaton. En 2023 inter la plej grandaj importantoj de la portugalaj vinoj troviĝis Francio, Usono kaj Britio. Iliaj aĉetoj havis la valoron de 103,5 milionoj da eŭroj, respektive 100,1 milionoj da eŭroj kaj 88,5 milionoj da eŭroj.

El la elsendo 15.10.2024. Legas Milada – 01′ 57″

La Sanktakruca Geoparko en la sudo de Pollando, ampleksanta la urbon Kielce kaj la komunumojn Chęciny, Piekoszów, Morawica kaj Nowiny havas Unesko-licencon ekde 2017. Tiu ĉi surfaco de 526 kvadarataj kilometroj, unika en la internacia skalo, aparte pro la objektoj de geologia kaj industria heredaĵo havos Unesko-licencon dum pliaj 4 jaroj. Tio i.a. kreas la eblon diskonigi la regionon en la tuta mondo kaj inviti al ĝi eksterlandajn turistojn. Aktuale en la Monda Reto de Geoparkoj troviĝas 213 parkoj en 48 landoj. En Pollando krom la Sanktakruca Geoparko la statuson de Unesko-parko havas la parko Arko de Mużakowa en la okcidenta Pollando kaj la Regiono de la Estingiĝintaj Vulkanoj en la sudokcidenta Pollando.

El la elsendo 05.10.2024. Legas Maciek – 0′ 59″

Pasintjare Pollando okupis la 2-an lokon en Eŭropo kaj la 7-an lokon en la mondo inter la plej grandaj eksportantoj de fruktoj. Eĉ kvarone temis pri pomoj, kies vendovaloro egalis al 398,8 milionoj da eŭroj. Tio estis je 32 procentoj pli ol unu jaron pli frue. La plej grandaj klientoj estis Rumanio, Egiptio, Germanio, Kazaĥio kaj Hispanio. La valoro de la pola eksporto de riboj kaj grosoj egalis en 2023 al 5 milionoj da eŭroj. Se temas pri ĉi tiuj fruktoj Pollando estas la tria plej granda eksportanto en la mondo kaj nia ĉefa kliento estas Germanio. En eksporto de framboj kaj rubusoj Pollando okupas la kvinan lokon en Eŭropo kaj la okan en la mondo. La valoro de la pasintjara eksporto de ĉi tiuj fruktoj egalis al 41,3 milionoj da eŭroj. Polaj framboj kaj rubusoj estas aĉetataj unuavice de germanoj, nederlandanoj kaj ĉeĥoj. Ili estas popularaj ankaŭ en Svedio kaj Germanio. El „Puls Biznesu”, kiu prezentis ĉi tiujn informojn, ni ekscias ankaŭ ke Pollando eksportas krome pirojn, prunojn kaj fragoj. La eksportovaloro de ĉi tiuj fruktoj en 2023 egalis al 51,7 milionoj da eŭroj (piroj), 7,4 milionoj da eŭroj (prunoj) kaj 28,1 milionoj da eŭroj (fragoj).

El la elsendo 05.10.2024. Legas Milada – 02′ 06″