Kulturkroniko
Muziko de la Polaj Reĝoj
La 1-a festivalo de la Pola Reĝa Operejo „Muziko de la Polaj Reĝoj” komenciĝos la 15-an de septembro per koncerto en la varsovia Reĝa Kastelo. Artistoj plenumos komponaĵojn de barokaj komponistoj, Adam Jarzęcki, Marcin Mielczeski kaj Bartłomiej Pękiel. Dum kvin festivalaj koncertoj inter la 15-a de septembro kaj la 6-a de oktobro la publiko aŭdos muzikon, kiu akompanis al la reĝoj Kasimiro la Granda, Sigismundo Aŭgusto, Vladislavo la 4-a Vasa kaj Stanisław August Poniatowski. La celo estas revenigi la memoron pri la historiaj verkoj de la pola muziko (kies varieco kaj nepasebla belo ravas ĝis hodiaŭ) kaj pri iliaj komponistoj. Dum la festivalaj spektakloj oni prezentos ciklon de la 16-jarcentaj religiaj kantoj pri la kreo de la mondo „Hebdomas” de Sebastian Klonowic, la unuan operon „Mizero feliĉigita” de Maciej Kamieński. Dum spektaklo ĉe la Hela Monto en Ĉenstoĥovo aŭdiĝos la muziko komponata por la Helmonta Monaka Orkestro de la 18-jarcentaj komponistoj Marcin Józef Żebrowski kaj Eryk Brikner. La festivalon finos koncerto „Muziko el la epoko de Kazimiro la Granda (la 14-a jarcento)”. En ĝia programo troviĝos mezepokaj verkoj, i.a. komponaĵoj de Guillaume de Machaut. Krom kantistoj kaj instrumentistoj de la pola Reĝa Operejo prezentiĝos inivititaj artistoj specialistiĝantaj pri la malnova muziko, ludantaj per kopioj de historiaj instrumentoj.
El la elsendo 06.09.2019. Legas Gabi – 1’43”
Batalo kaj sufero
En la 80-a datreveno de la eksplodo de la 2-a mondmilito estis inaŭgurita ekspozicio „Batalo kaj sufero. Polaj civitanoj dum la 2-a mondmilito”. Ĝi estas parto de internacia projekto realigata de la pola Muzeo de la 2-a Mondmilito kune kun la ministerio por la eksterlandaj aferoj. Temas pri la interbranĉa projekto konsistanta el diversaj formoj, aplikitaj komunikiloj kaj scenografioj formantaj koheran rakonton pri la pola sperto de la 2-a mondmilito kun aparta reliefigo de la hororeco kaj drameco en la tiama periodo. Ĝi proksimigas la sintenojn de la polaj soldatoj kaj civitanoj batalantaj por reakiro de la sendependa patrujo spite la preman forton de la agresintoj kaj sekve la okupaciintoj. Ekde la 1-a de septembro ĝi estas prezentata en kelkdek polaj eksterlandaj centroj sur ĉiuj kontinentoj en tiaj urboj kiel Vaŝingtono, Braziljo, Meksikurbo, Edinburgo, Vieno, Beogrado, Ĝakarto kaj Kanbero.
El la elsendo 06.09.2019. Legas Krystyna – 1’12”
Polaj noveloj por la Tago de la Nacia Legado
Dum la nunjara eldono de la Tago de la Nacia Legado oni legos elektitajn novelojn de polaj verkistoj. La kampanjo populariganta la legadon okazos la 7-an de septembro. La pola prezidenta paro Andrzej kaj Agata Duda el la proponitaj al la prezidenta kancelario 100 elektis 8 tekstojn. Aŭtoras ilin Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka, Bolesław Prus, Bruno Szulc, Władysław Reymont, Stefan Żeromski, Henryk Sienkiewicz kaj Henryk Rzewuski. Temas pri tekstobukedo, kies komuna denominatoro estas poleco kunlige kun la universalaj enhavoj, enpensiĝo pri homo kaj socio. Kelkaj el la proponitaj tekstoj aperis en la literaturaj elsendoj de la E-Redakcio de Pola Radio. I.a. temas pri la novelo „Dym” (La Fumo) de Maria Konopnicka. Tiu ĉi novelo estis eĉ du fojojn esperantigita. En 1956 aperis la traduko de S. Guterman. En 1964 la traduko de redaktoro Jerzy Grum. Ambaŭ tradukojn eldonis Pola E-Asocio. De multaj jaroj Bjalistoka Esperanto-Societo eldonas la legaĵojn de la Nacia Legado, kaj same okazos nunjare. La 7-an de septembro en la Centro Ludoviko Zamenhof BES, Bjalistoka Kulturcentro kaj E-libraro/ Podlaĥia Libraro Łukasz Górnicki estos prezentitaj libroforme ok polaj noveloj proponitaj por la Tago de la Nacia Legado en Esperanto-traduko. Ekde la komenco la Tagon de la Nacia Legado partoprenas esperantistoj el diversaj landoj. Ĉi-rilate multajn mertiojn havas Maria Majerczak el Krakovo.
El la elsendo 30.08.2019. Legas Przemek – 1’45”
Paŝado en la ĉielon
Ekde la lasta merkredo ĝis la 28-a de septembro en la varsovia artgalerio Kortegarda eblas rigardi la instalaĵon de renoma pola artisto Jerzy Kalina „Paŝado en la ĉielon”. Formas ĝin 14 figuroj tenantaj en la manoj diversajn religiajn simbolojn bakitajn el pano. Ili personigas brutale mortigitajn viktimojn de la 2-a mondmilito – infanojn, virinojn, grandaĝulojn. Kiel trudfantomoj ili vagas tra la spaco de reala vivo kalkulante je savo, je justeco, je memoro. La sorto de la murditoj estas komuna senkonsidere al la konfesata religio. Grava elemento de la instalaĵo estas pano, la baza kaj universala nutraĵo kaj ankaŭ religia simblo. Kalina traktas ĝin krome kiel artmaterialon por simboli solidarecon, komunecon kaj proksimecon. Aparte en la spaco aperas la 15-a figuro de knabo, ĉirkaŭita de terpomoj. Temas pri la metaforo de la milita geheno de infano portanta subĉemize terpomojn kaj haltigita dum la hejmirado. La ekspozicio-instalaĵo estas pretigita okaze de la gravaj septembraj datrevenoj en la historio de Pollando. 80-jariĝo de la eksplodo de la 2-a mondmilito, heroa defendo de la promontoro Westerplatte kaj de Varsovio, kaj memore al la armita agreso de Sovetunio kontraŭ Pollandon.
El la elsendo 30.08.2019. Legas Przemek – 1’28”
Mirakla forto de la arto
Ĝis la 13-a de oktobro la frandemuloj de la pentroarto en Krakovo, vizitantoj kaj turistoj povas rigardi en la tiea Centro de la Eŭropa Kulturo „Europeum” la pentraĵon „La Anĝelanonco al Maria” de Majstro Jerzy. Ĝi konsistigis la centran parton de la 16-jarcenta triptiko destinita por la kolegiato de sankta Mikaelo ĉe Wawel-altaĵo. En 1803 en ĝia ruino retrovis ĝin princino Izabela Czartoryska, forveturiginte ĝin al sia rezidejo en Puławy kaj ekspoziciinte en la tiea Gotika Domo. Multe pli poste estis retrovitaj la alaj pentraĵoj de la tuta triptiko. La verko el la jaroj 1517/18 estas prezentata nun kadre de la ciklo „Mirakla forto de la arto”. La ideo de la ciklo ebligas al spektanto proksiman kontakton kun verko, kiu iamaniere ligas botanikajn veftojn kun religiaj kaj artaj. „La Anĝelanonco” estas ekzemplo de malmulte konata, sed altnivela regiona panela pentrado. Krakovo estis tiutempe grava kultura centro kaj ĝiaj 14-jarcentaj gotikaj preĝejoj riĉiĝis per multaj valoraj pentristaj kaj skulptistaj verkoj.
El la elsendo 23.08.2019. Legas Gabi – 1’31”
Muroj de totalismoj Pollando 1939-1945
Antaŭtage de la pasanta hodiaŭ 80-a datreveno de la subskribo de la traktato pri neagreso inter la germana kaj sovetunia totalismoj Ribbentrop-Mołotow ĉe Piłsudzki-placo en Varsovio estis inaŭgurita la subĉiela ekspozicio-instalaĵo „Muroj de totalismoj Pollando 1939-1945”. La muro dediĉita al la germana okupacio prezentas la teroron aplikitan rilate al la civila loĝantaro, Polan Konspiran Ŝtaton, Varsovian Insurekcion, Polajn Armeajn Fortojn en Okcidento. Muro dediĉita al la sovetunia okupacio proksimigas deportadojn de polaj civitanoj al Siberio, elmurdon de polaj oficiroj en Katyń, sovetuniajn deportejojn kaj la epopeon de Anders-armeo fine interkonsentojn el Jalto, kiuj almondukis al instaliĝo de komunista reĝimo en Pollando. La tekstoj de rememoroj el la militperiodo kaj de fotoj aperas en la pola, angla, rusa kaj germanaj lingvoj. La traktato Ribbentrop-Mołotow enhavis sekretan protokolon difinantantan la influsferojn de Germanio kaj Sovetunio en la Centra kaj Orienta Eŭropo.
El la elsendo 23.08.2019. Legas Barbara – 1’28”
Pola ilustristo distingita de la reĝo de Hispanio
Józef Wilkoń apartenanta al la plej elstaraj polaj artistoj okupiĝantaj pri la ilustrado estis distingita de Filipo la 6-a, la reĝo de Hispanio per la Komandora Kruco de la ordeno de Izabela la Katolika. En la rilata letero de la ambasodoro de Hispanio estas emfazite, ke ĉi tiu distingo estas la rekonesprimo pro multaj meritoj de la pola artisto, pro lia valora kontribuo al disfloro de la hispana kulturo en Pollando kaj sekve plibonigo de la reciprokaj rilatoj inter ambaŭ landoj. I.a. Wilkoń ilustris la polan version de „Don Kiĥoto” per siaj 100 originalaj desegnaĵoj. Józef Wilkoń ilustris ducenton da libroj same por infanoj kiel ankaŭ por plenkreskuloj. Ilustritaj de li libroj estis tradukitaj en pli ol 20 ligvojn. Krom polaj libroeldonejoj Józef Wilkoń kunlaboris kun Flammarion (Prizo), Middelhauve Verlag (Kolonjo), Loewes Verlag (Bayeruth), Kinderbuchverlag (Berlino), Parabel Verlag (Munkeno), Atlantis Verlag (Zuriko) kaj Greek Peace Publishers (Tokio).
El la elsendo 09.08.2019. Legas Maciek – 1’10”
Sukcesoj de la pola koruso sur Tajvano
La knabina katedrala koruso Puellae Orantes el la loko Tarnów (la suda Pollando) akiris du orajn kaj unu argentan premion dum la Internacia Korusa Festivalo en Tajpeo sur Tajvano. La orajn premiojn ĝi ricevis en la kategorio de la junularaj kaj universitataj korusoj, la arĝentan en la kategorio de religia muziko. Plimulton de ĝia konkursa repertuaro kosisitigis komponaĵoj de polaj aŭtoroj. Plej grandan entuziasmon elvokis verkoj inspiritaj de la pola folkloro, kiujn polinoj prezentis en polaj popolaj kostumoj. Puellae Orantes ricevis krome specialan premion pro la plej bone plenumita tajvana komponaĵo. La festivalo okazanta ekde la 1996-a jaro estas la plej granda platformo de la internacia kultura interŝanĝo sur Tajvano, fariĝinte unu el la plej presitiĝaj muzikaj festivaloj en Azio. La nunjaran konkurson partoprenis korusoj el Tajvano, Ĉinio, la Suda Koreio, Makao, Filipinoj, Indonezio kaj Pollando. La internacia ĵurio, en kiu troviĝis komponistoj, direktistoj kaj kantistoj el Filipinoj, Finnlando, Latvio, Tajvano, Venezuelo kaj Hungario la premion Grand Prix atribuis al la koruso Telkom University el Indonezio. En la pola koruso kantas knabinoj 10-19-jaraĝaj el Tarnów kaj ĝiaj ĉirkaŭaĵoj. Puellae Orantes estas laŭreato de pli ol 20 landaj kaj internaciaj konkursoj, ĝi eldonis 9 kompaktajn diskojn kaj unu videodiskon. Ĝi registris siajn kantojn por la Pola Radio kaj la Pola Televido, por France 2 kaj France 3, por la vatikana, nederlanda kaj franca radiostacioj.
El la elsendo 09.08.2019. Legas Maciek – 1’50”
ALTA plenumos muzikajn rebusojn de Leonardo da Vinci
En decembro muzikajn rebusojn de Leonardo da Vinci eblos aŭdi en la plenumo de la ensemblo de la malnova muziko ALTA. La unuan fojon en historio la plenumo de la rekonstruitaj muzikaj enigmoj de da Vinci okazos laŭ tiom granda skalo. Temas ofte pri kelknotaj motivoj, kiujn la itala geniulo i.a. notis en spegula reflekto. La rekonstruon de la muziko de Leonardo faris muzikistoj el Pollando, Argentino kaj Italio baze de teoriaj traktatoj pri la plenumo de la renesanca muziko. La komponaĵoj estos luditaj per kopioj de historiaj instrumentoj uzataj en la epoko de Leonoardo kiel lira da braccio, piŝtokornetoj, prahobojoj, liutoj kaj flutoj. Estos uzita krome instrumento inventita de Leonarda da Vinci – viola organista, kiu baze de la notoj estis rekonstruita de pola pianisto Sławomir Zubrzycki nur en 2012. La koncerton partoprenos krom ALTA sub la gvido de Agnieszka Szwajger invititaj gastoj – Gustavo Gargiulo, Marco Vitale, Alessio Tosi, Daniel Morais, Agnieszka Obst-Chwała, Sławomir Zubrzycki.
El la elsendo 18.07.2019. Legas Maciek – 1’12”
La legopopularigaj projektoj
La projektoj „Centra Legooficejo” kaj „Libro je recepto” venkis en la unua finalo de la konkurso populariganta legadon inter la infanoj „Zwyrtała”. La konkurspatrono Zwyrtała estas figuro el la libro de Kazimierz Przerwa-Tetmajer „Ĉe la roka Podhale-regiono”, muzikisto kiu tiom bele ludis, ke en la ĉielo li kapablis logi al danco anĝelojn, same kiel konkursfinalanoj logas por la legado. La unua projekto aktivigas infanojn kaj junulojn pasigi tempon kun libro. Ili rolas kiel agentoj, kies tasko esti legi laŭeble multajn librojn kaj plenumi ligitajn kun tio specialajn taskojn. La alia aktivigis la medicinistan medion, por ke tiu persvadu al la geaptroj la gravecon de la legado por la evoluo de iliaj infanoj. Al la finalo estis kvalifikitaj 9 aliaj projektoj kreitaj en la periodo marto 2018 – marto 2019. La premioj estis enmanigitaj dum la Internacia Festivalo de la Infana Literaturo 2019 en Rabka. Ariginte verkistojn, aktorojn, librodesgnistojn, muzikistojn kaj legantojn ĝi okazis meze de julio sub la devizo „De la montoj ĝis la maro”. En la centro de la atento estis libroj rakontantaj pri arboj, birdoj, bestoj kaj pri tio, kiel protekti la naturon. En la 62 festivalaj eventoj partoprenis 53 kreantoj el sep landoj.
El la elsendo 18.07.2019. Legas Gabi – 1’44”