Kulturkroniko

Antaŭneloge estis oficiale lanĉita la murpentraĵo en Bjalistoko omaĝanta la hetmanon Jan Klemens Branciki, kiel la plej grandan artmecenaton en la historio de la urbo. En 2021 pasis lia 250-a mortodatreveno kaj la tuta jaro estis dediĉita al eventoj ligitaj kun lia figuro.
Jan Klemens Branciki dum sia vivo plenumis altrangajn ŝtatajn postenojn, inkluzive militistajn, li estis la senatano de la Pola Respubliko. Jan Klemens Branciki meritiĝis por evoluo de la urbo, dank’ al li Bjalistoko akiris la urborajtojn komence de la 18-a jarcento. La palaco de Brancki-familio estas la ĉefa turisma objeko de la tuta Podlaĥia Vojevodio.
La muralo kreiĝis laŭ la iniciato de la fondaĵo de lokaj merkatistoj Proanima. Laŭ la ideodonintoj la mulpentraĵo celas veki enpensiĝon pri elektoj, kiujn ĉiutage ni faras en la kuteksto de kulturo kaj ĉiutaga vivo. Ekde la pasinta jaro en Bjalistoko estis realigitaj multaj iniciatoj ligitaj kun la familio Branicki. I.a. la Podlaĥia Muzeo organizis sciencan konferencon „Branicianum-simpozion”. Nun estas realigata ciklo da popularsciencaj-sciencaj renkontiĝoj “Colloquia Braniciana” ligitaj kun la vivo kaj laboro de Branicki-familio. Somere antaŭ la bjalistoka sidejo de la muzeo estos prezentitaj spektakloj de stratteatroj, kio ankaŭ ligas al Branicki-epoko. En septembro la Podlahia Muzeo planas eventojn ligitajn kun la 333-a naskiĝdatrevno de la hetmano Branciki.

El la elsendo 20.08.2022 Legas Maciek – 01’46”

La Pola Nacia Muzeo en la kastelo en Rapperswil, Svislando, dum pli ol 150 jaroj estis centro de la pola scienca kaj socia vivo en elmigrejo. Post la dua mondmilito oni planis establi tie centron de sovetia propagando, kio ne okazis. La Muzeo en Rapperswil renovigis sian aktivadon en 1975 dank’ al la pola-svisa Societo de Amikoj de la Pola Muzo en Rapperswil. Ĝi okupiĝis pri la kolektado de eksponaĵoj ligitaj kun la pola historio, kulturo, scienco kaj arto. Ĝi enhavas ankaŭ memoraĵojn kun la historia signifo. En la kastelo estis organizitaj sciencaj konferencoj kaj renkontiĝoj dedeiĉitaj al la pola historio.
Ekde 2008 la lokaj aŭtoritatoj klopodis forigi la Muzeon el ĝia historia sidejo en Rapperswil-kastelo. Por ĝia pluekzisto la decida evidentiĝis la 2021-a jaro, kiam la pola registaro aĉetis por ĝia nova sidejo la Schwanen-komplekson. En la 19-a jarcentro Schwanen estis la centro de la societa vivo de Rapperswil samtempe estante la rendevuejo de poloj vivantaj en Svislando. Tie estis organizitaj multaj polaj patriotaj festoj kaj tie okazis regulaj renkontiĝoj de la tiamaj aŭtoritatoj de la Pola Muzeo. La funkciigita komence de julio la Pola Muzeo en Rapperswil en la nova sidejo sian agadon kompletigos per renkontiĝoj de intelektuloj, sciencistoj kaj ĵurnalistoj, internaciaj konferencoj kaj debatoj pri la lastatempa historio de Eŭropo kaj la mondo.

El la elsendo 30.07.2022. Legas Maciek – 01’40”

La artverkoj de la franca grafiko el la limperiodo de la 19-a kaj 20-a jarcentoj, el la kolekto de la Nacia Muzeo en Krakovo, estos prezentitaj ekde septembro en la Kulturcentro Zamek en Poznań (la okcidenta Pollando). Oni prezentos pli ol 100 grafikaĵojn de la plej elstaraj francaj artistoj el ĉi tiu periodo, kiel Pierre Bonnard, Jules Chéret, Lucien Pissarro, Henri Riviere, Auguste Renoir aŭ de artistoj longe ligitaj kun Francio, kiel Georges de Feure kaj Alfons Mucha. La ekspozicio ebligos spuri la evoluon de la uzo de koloro en grafiko, kiu ĝis tiam estis dominita de la koloroj nigra kaj blanka. Tion reliefigas la titolo de la ekspozicio “La Triumfo de Koloro”.
La ekspozicio en la Kulturcentro Zamek estos kompletigita i.a. per afiŝoj el la kolektoj de la krakova Muzeo pri Teknologio kaj Industrio. Akompanos ĝin riĉa eduka programo, kiu inkluzivos speciale preparitajn lecionojn, renkontiĝojn, prelegojn kaj laborrenkontojn. La tuta eduka programo estas fokusita ĉirkaŭ koloro, ĝia esenco, naturo, karakterizaĵoj, strukturo, historio kaj aplikoj. Oni koncentriĝos krome pri koloro en la kunteksto de grafikaĵoj kaj koloroj en la Kastelo mem. Dum la prelegoj, la publiko profundigos konojn pri koloro en la naturo, oni esploros la sekretojn de pigmentoj kaj ilian uzon en la industria grafiko.

El la elsendo 30.07.2022. Legas Tomek – 01’41”

Inter la 3-a de julio kaj la 18-a de septembro 2022 en Varsovio daŭras la 29-a Internacia Festivalo de la Religia Muziko „La orgeno de la Arkikatedralo”. Dum ĝia inaŭguro pastro profesoro Kazimierz Szymonik transprenis la premion de la prezidanto de la Pola Episkoparo „La Arĝentan Ŝalmon”. Profesoro Kazimierz Szymonik estas direktisto, pedagogo, muzikologo, laŭreato de multaj premioj kaj distingoj. Li kunlaboris kun la filharmonioj de Częstochowa, Kielce, Jelenia Góra kaj la Nacia Filharmonio en Varsovio. Dum jaroj li gvidis sciencan laboron kaj lekciis en la Universitato de Kardinalo Stefan Wyszyński kaj en la Muzikaj Akademioj de Varsovio (kie li estis la rektoro), de Krakovo kaj Bydgoszcz. La Festivalo de la Orgena Muziko, unu el la plej gravaj varsoviaj festivaloj kreiĝis en 1994. La koncertoj okazas ĉiudimanĉe dum tri someraj monatoj (julio, aŭgusto, septembro) en la arkikatedralo de s-ta Johano Baptisto. En la nunjara repertuaro troviĝas i.a. komponaĵoj de Johann Sebastian Bach, Dmitrij Bortnianski, Samuel Scheidt, Georg Muffat, Charles-Marie Jean Albert Widor.

El la elsendo 30.07.2022. Legas Pamela – 01’33”

Surporcelanaj urbaj panoramoj kaj pejzaĝoj, laŭ la pentraĵoj kaj grafikaĵoj de eminentaj aŭtoroj, unuavice Bernard Bellotto-Canaletto, estas rigardeblaj en la nova ekspozicio de la varsovia Reĝa Kastelo. Ĝi estis pretigita lige kun la 300-a naskiĝdatreveno de la artisto. La porcelanajn objektojn apudas la grafikaj originalaĵoj.
La ekspozicion inspiris la kafokruĉo el Meissen ornamita per du bildoj de Varsovio laŭ la pentraĵoj de Belotto, devenanta el la manĝoservico de la reĝo Stanisław August Poniatowski. La porcelanaĵoj estas prezentitaj en du grupoj. La unua inkluzivas vazojn ornamitajn per panoramaj bildoj laŭ la pentraĵoj kaj gravuraĵoj de Belotto, montrantaj krom Varsovio ankaŭ tiajn saksajn urbojn kiel Dresdeno, Pirna, fortikaĵo Koenigstein kaj krome Vienon. En la dua grupo troviĝas teleroj kaj salatujo ornamitaj per nederlandaj panormaj bildoj, el kiu la plej granda parto estis faritaj en Meissen en la jaroj 1772-74 kaj apartenis al Vilhelmo la 5-a, Oranĝdinastia.
La ornambildoj estis bazitaj sur la krokizoj de diversaj nederlandaj artistoj. La prezentitaj objektoj devenas ĉefe el la kolektoj de eksterlandaj muzeoj, interalie el la Porcelana Kolekto de Dresdeno kaj Bavaria Nacia Muzeo en Munkeno, Virtenbergia Nacia Muzeo en Stuttgard, Viena Muzeo de la Aplikata Arto kaj la amsterdama Rijksmuseum. La ekspozicio en la varsovia Reĝa Kastelo “Pejzaĝoj sur porcelanaĵoj. Pentrista inspiro kun Bellotto-arto fone” funkcias ĝis la 4-a de septembro. Akompanas ĝin riĉe ilustrita katalogo.

El la elsendo 20.07.2022. Legas Gabi kaj Barbara – 2′ 12″

La Podlaĥia Libraro en Bjalistoko estas la plej granda biblioteko en la nordorienta Pollando havanta en la regiono 16 filiojn. Antaŭnelonge ĝi prezentis la aĉetitan aŭkcie kontraŭ 24 mil zlotoj ekzempleron el la unua eldono de „Sinjoro Tadeo” en 1934. La poemo de Adam Mickiewicz aperis en Parizo en la eldonkvanto de 3 mil ekzempleroj. Ĝis nun restis ĉirkaŭ unu mil ekzempleroj, ĉirkaŭ 200 troviĝas en Pollando. La ekzemplero de „Sinjoro Tadeo” aĉetita de la Podlaĥia Libraro estas jam post konservistaj laboroj. Kakterizas ĝin lignogravuraĵoj fine de ĉiu poemlibro. Mankas ilustraĵoj. La sola estas portreto de Napoleono Bonaparte. La valora aĉetaĵo estas nun tenata en konformaj kondiĉoj en la trezorejo de la Podlaĥia Libraro. Al la vasta publiko ĝi estos prezentita en septembro, kadre de iu el la eventoj ligitaj kun la Jaro de la Pola Romantiko, proklamita por 2022. En septembro la Podlaĥia Libraro organizos ankaŭ la bjalistokan legadon de „Baladoj kaj Romancoj” de Adam Mickiewicz kadre de la Nacia Lego Tago. E-version pretigas Lidia Ligęza. Podlaĥia Libraro planas okazigi krome la premieron de la projekto “Mickiewicz-Fusion”. La kreado de Mickiewicz estos konfrontita kun la nuntempa videa kaj muzika arto. La rilata muzika spektaklo okazos en la Podlaĥia Operejo kaj Filharmonio.

El la elsendo 20.07.2022. Legas Pamela – 1′ 41″

La 1-an de julio estis disponigita al la publiko post preskaŭ unujaraj preparoj la plej grava kolekto de la naciaj memoraĵoj kaj polaj trezoroj en la Krakova Wawel-kastelo. Aktuale la Nova Reĝa Trezorejo disponas pri trioble pli granda ekspozicia spaco, dank’ al kio ĝi enhavas pli multe da historiaj objektoj ol antaŭe. La Nova Reĝa Trezorejo referencas al du historiaj institucioj situantaj en la kastelo almenaŭ ekde la 15-a jarcento. Temas pri la Reĝaj Trezorejo kaj Arkivo. En la Trezorejo troviĝis la plej valoraj insignoj de la reĝa povo kaj la reĝaj juveloj. En la Arkivo – la plej gravaj ŝtataj dokumentoj. Ili ne estis ĝenerale alireblaj kaj unuopaj ekzempleroj estis prezentataj nur esceptokaze, ĉefe dum reĝkronadoj. La unua elmontro de la reĝaj insignoj okazis en 1792. En 1795 post la tria dispartigo de Pollando, la Trezorejo estis prirabita de prusoj kaj poste preskaŭ tutece detruita. La Malnova Pola Reĝa Trezorejo en Wawel-kastelo ĉesis ekzisti. La Wawel-muzea ekspozicio kun saviĝintaj objektoj kaj objektoj reakiritaj la unuan fojon estis malfermita en 1930. Ĝi estis poste sisteme riĉigita. Nun en la Nova Reĝa Trezorejo eblas rigardi dank’ al la modernaj ekspozicirimedoj la vaste konatajn historiajn objektojn kaj ankaŭ tiujn, kiuj ne estis ofte ĝis nun prezentataj. La plej malnova verko en la Trezorejo estas greka ceramika amforo kun dancisto el la 6-a jarcento antaŭ Kristo. La plej nova – arĝenta Aglo de la Pola Reĝlando en 1829 alfiksita al la glavo uzita dum la kronceremonio de la reĝo Jan la 3-a Sobieski. Ĉiuj eksponaĵoj en la trezorejo kaj la arkivo estas provizitaj per informoj klarigantaj ilian signifon kaj valoron.

El la elsendo 20.07.2022. Legas Tomek – 2′ 10″

Ĝis la mezo de oktobro nunjare eblas vizitis la panoraman terason ĉe la historia turo de la Katedralo de s-ta Nikolao en Elbląg. La turo restaŭrita antaŭ 7 jaroj apartenas al la ĉefaj turismaj atrakciaĵoj de la urbo. Ĉiusezone vizitas ĝin pli ol 20 mil personoj. De la panorama teraso troviĝanta sur la alteco de 67 metroj eblas admiri la tutan urbon kaj dum favoraj veterkondiĉoj videbliĝas la konturoj de la distanca je 30 kilometroj Malbork. La turo havas 97 metrojn kaj estas opiniata la plej alta religia objekto ĉe la dekstraborda Vistulo. Por atingi ĝian supron neceas supreniri laŭ 365 ŝtupoj. La katedrala turo de Elbląg, devenas el la unua duono de la 13-a jarcento. Ĝi estis ĝifunde rekonstruita post la fulmotondro trafinta ĝin en 1777. En 1907 la turo ricevis renesancstilan aspekton. Ĝi denove estis detruita dum sovetiaj-germanaj bataloj fine de la 2-a mondmilito. Ĝia aktuala formo devenas post rekonstruo en la jaroj 1948-65.

El la elsendo 10.07.2022. Legas Maciek – 1′ 21″

Ekde la komenco de junio en Radziwiłł-palaco en Nieborów (en la centra Pollando) estas vizitebla nova konstanta ekspozicio kreiĝinta baze de artobjektoj el privataj kolektoj, ĉefe de Maciej Radziwiłł. Temas pri kolektoj el la iamaj rezidejoj de Radziwiłł-familio troviĝantaj sur la tereno de la nuntempa Belorusio, Litovio, Ukrainio, Pollando kaj Germanio. Multaj apartenas al la kategorio de la t.n. „polonikoj” venigitaj el eksterlando, tio estas objektoj rilataj al la vaste komprenata materia aŭ spirita kulturo de la pola nacio. La unuan fojon la vasta publiko povas konatiĝi i.a. kun la unika Radziwiłł-kolekto de porcelanaĵoj el la rezidejoj en Korc kaj Baranówka, el la kolekto en Balice. Dum jarcentoj pompaj rezidejoj de Radziwiłł-familio estis ekipataj de siaj posedantoj per ravaj pentraĵoj, luksaj mebloj, objektoj de artmetio aŭ grandiozaj bibliotekkolektoj. En ili pulsis la kosmopolita kultura kaj socia vivo, kaj la sublimaj artkolektoj atestis pri la rango kaj prestiĝo de la magnata familio. Militoj kaj historiaj katastrofoj falĉis ĝian potencon, ruiniginte la vivstilon regantan dum jarcentoj. La konserviĝintaj rezidejoj rolas nun kiel muzeoj proksimigante historion de unu el la gravaj magnataj familioj de Pollando.

El la elsendo 10.07.2022. Legas Tomek – 1′ 32″

Juda Kuirarta Festivalo TISZ, organizita de la Muzeo POLIN (pri la Historio de Polaj Judoj) gajnis la Premion de Eŭropa Kulturheredaĵo en la kategorio “Edukado, Trejnado kaj Konsciigo” kadre de la unia programo „Kreiva Eŭropo”. TISZ estis premiita kiel unika evento proksimiganta la kulturon kaj historion de la polaj judoj pere de la praktikado de la juda kuirarta heredaĵo. La festivala nomo TISCH signifas en la jida lingvo tablon. Dum TISZ-Festivalo la kunmanĝado malfermas la vojon por paroli pri la komuna historio, batali kontraŭ stereotipoj kaj por superi barojn. La unuaj du eldonoj de la Festivalo, el 2018 kaj 2019, estis financitaj de la Asocio de la Juda Historia Instituto kaj subvenciintoj. En 2020 kaj 2021, la muzeo ricevis subvencion de la Nederlanda Juda Humana Fonduso, la Nederlana kaj la Israela Ambasadoj. Por la nunjara, jubilea ĉar la 20-a eldono de la Premio pri la Eŭropa Kulturhereaĵo estis anoncitaj 30 projektoj el 18 eŭropaj landoj. La solenaĵo de la enmanigo de la premioj okazos en septembro en la ĉeĥa Prago.

El la elsendo 10.07.2022. Legas Maciek – 1′ 16″