Kulturkroniko

Laŭ kanadanoj la librolegado estas unu el la manieroj sukcese fronti la kronvirusan pandemion. La merkataj donitaĵoj elmontras, ke post la drameca malkresko en marto tamen la tuta 2020 evidentiĝis amika por ĉi tiu sektoro kaj kanadanoj atendas registaran subtenon por kulturo. Laŭ BookNet Canada, la organizaĵo de la eldona sektoro, komence de la pandemio, kiam en Kanado estis fermitaj ĉiuj „nenecesaj” vendejoj la librovendado inter la 15-a de marto kaj la 5-a de aprilo malkreskis je 37 procentoj kompare al la analoga periodo 2019. Tamen laŭ informoj el la nuna jaro la malkresko ne daŭris longe. La legantoj transiris al la reta butikumado, kio ebligis ke en junio 2020 kaj vendo revenis al la nivelo de la 2019-a jaro kaj en julio komencis eĉ altiĝi. Tiu tendenco daŭris malgraŭ tio, ke la kristnaskfestokaza butikumado ne alportis vendokreskon. Sed malgraŭ malfavora por la vendo de tradiciaj kaj elektronkaj libroj dua jarkvarono oni notis nur 4-procentan malkreskon kompare al 2019. Ĉiuj librovendaj retoj notis kreskon de interesiĝo pri siaj servoj. La pandemio influis la legopreferojn. Kreskis la vendo de libroj por dekkalkjaruloj. Surprizis interesiĝokreso pri poezio. La federacia registaro envivigis diversajn helpoformojn por kreantoj kaj la tuta kultura sektoro, kion kanadanoj taksas kiel necesan. 53 procentoj de kanadanoj samopinias, ke sen la registara helpo povus esti perdita la tuta generacio de artistoj kaj kreantoj.

El la elsendo 26.02.2021. Legas Milada – 2′ 15″

La 50-jariĝo de la decido rekonstrui la varsovian Reĝan Kastelon ricevos apartan kadron en la formo de kvar grandaj ekspozicioj. La 23-an de marto estos inaŭgurita ekspozicio „Artverkoj el Vatikano”. Origine ĝi estis planita por la 100-a naskiĝdatreveno de Johano Paŭlo. Ĝi daŭros du monatojn kiel renkontiĝo kun ĉi tiu elstara homo kaj granda polo. Akompanos ĝin artverkoj de la itala pentroarto pruntotaj el la Vatikanaj Muzeoj. La dua ekspozicio inaŭgurota la 2-an de majo okaze de la 230-a datreveno de la 3-amaja Konsititucio havas la temon „Polaj elitoj kaj falo de la Respubliko”. La ekspozicio relefigos ne sole la esencon de ĉi tiu principa akto, sed ankaŭ la socian kuntekston de ĝia proklamo. La sintenon de tiuj, kiuj ĝin kunkreis aŭ estis atestantoj de la verkoprocezo kontraste al tiu de ĝiaj kontraŭuloj, gvidantoj de la komploto Targowica. Por la 28-a de junio estas planita la tria el la grandaj ekspozicioj. „Nederlando el la tempo de Rembrandt” prezentos 200 plej valorajn kaj plej interesajn verkojn de la 17-jarcenta nederlanda arto el la polaj kolektoj. Aparta eksponaĵo venigota el Nederlando estos portreto de Jan Makowski la bofrato de Rembrandt. La tuton kompletigos tri nederlandaj pejazaĝoj el la kolekto de la londona Dulwich Picture Gallery. La 10-an de novembro estos inaŭgurita la lasta el la kvar ekspozicioj „Caravaggio kaj aliaj majstroj. Verkoj el la kolekto de Roberto Longhi”. Temas pri la itala arthistoriisto, kuratoro de ekspozicioj dediĉitaj al la pentroarto de Caravaggio, unu el la plej elstaraj ekspertoj pri la kreado de la barokepoka pentristo. Roberto Longhi estis ankaŭ konata artkolektanto. Unu el la plej valoraj verkoj el lia kolekto prezentotaj en Varsovio estas la tolaĵo de Caravaggio „Knabo mordita de lacerto”. La ekspozicion kompletigos 40 pliaj tolaĵoj de aliaj italaj kaj nordeŭropaj pentristoj. Plej multaj estos verkoj de artistoj en kies pentraĵoj videbliĝas la influo de artaj solvoj elleboritaj de Caravaggio.

El la elsendo 19.02.2021. Legas Gabi – 2′ 38″

Tolaĵoj, skulptaĵoj, grafikaĵoj kaj desegnaĵoj, entute 700 objektoj el la Pola Biblioteko en Parizo estis subigitaj al konservistaj laboroj en la Nacia Muzeo en Gdansko. Ambaŭ centroj kunlaboras de 12 jaroj pri konservado de artprovizoj kaj pri ilia ekspoziciado. La kunlaboro koncernas ankaŭ sciencan laboron kaj reciprokan popularigadon de informoj pri siaj agadoj. La Pola Biblioteko en Parizo estis establita de polaj enmigrintoj en 1838 fariĝante ilia intelekta centro kaj arkivejo dokumentanta la vivon de pola enmigrintaro en Francio. Oni arigis en ĝi valorajn literaturajn verkojn, artverkojn kaj memoraĵojn ligitajn kun pola kreantoj. Temas i.a. pri la unua eldono de la verkoj de Mikołaj Kopernik, memoraĵoj ligitaj kun Frederiko Chopin, manuskriptoj de Adam Mickiewicz. En la Pola Biblioteko en Parizo troviĝas 200 mil volumoj inkluzive de 50 inkunabloj kaj kelkaj mil malnovpresaĵoj. Ĝia arkivejo gardas kvin mil manuskriptojn, 25 mil desegnaĵojn kaj krokizojn, 15 mil fotografaĵojn, preskaŭ 1500 tolaĵojn, mil artafiŝojn, 600 medalojn kaj monerojn, 350 skulptaĵojn.

El la elsendo 19.02.2021. Legas Tomek – 1′ 26″

Jam merkrede komenciĝas la Karesma Periodo. Antaŭtage de ĝi la Podlaĥia Muzeo de Popola Kulturo en Wasilkowo apud Bjalistoko memorigis la tiuperiodajn tradiciojn, tradiciojn ligitajn kun la lastaj tagoj de karnavalo en la tiuregiona kamparo. Temas pri tiaj eventoj kiel parado de alivestitoj, saltado trans trabon, purigado de potoj per cindo, bakado de banjetoj. Ĉi-foje pro la pandemio ne povis okazi porokaza festeno, do la eventoj disvolviĝis enrete.
Samtempe, kiel atentigas etnografoj, la pompa festado de la lastaj tagoj de la karnavalo en la regiono jam malaperis. Tiu procezo komenciĝis en la 50-aj kaj 60-aj de la pasinta jarcento. Aliflanke en la loko Radziłowo daŭras la rekreado de la iamaj tradicioj en la formo de bunta parado moviĝanta tra la urbo.

El la elsendo 16.02.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 0′ 59″

Okaze de la Sankt-Valentena Tago en la Reĝa Kastelo en Varsovio eblis semajnfine konatiĝi kun artverkoj bildigantaj diversajn manifestiĝojn de amo. La rezidejo de la polaj reĝoj kaj de la Respubliko disponigis specialan vizititineron, kiu gvidis tra la Artgalerio de la Pentroarto, Skulptarto kaj Ornama Arto, tra la Reĝaj Apartementoj ebliginte malkovri verkojn, kies fono estis amo. Tiuokaze eblis viziti la reĝan Kastelon senapage. La amo estis prezentita en diversaj manifesiĝoj – kiel amo inter virino kaj viro, kiel amo al Dio, kiel amo al la Patrolando, kiel la gepatra amo, fine kiel mita amo. La viziantoj povis rigardi krome du porokazajn ekspoziciojn. En suvenirvendejo la rabato egalis al 14 procentoj.

El la elsendo 16.02.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 0′ 58″

Post pli ol kvin jaroj finiĝis la konservistaj laboroj pri unu el la plej gravaj gotikaj artverkoj en Pollando. Temas pri la altaro de la Ĉielpreno de la Dipatro, skulptita de la devenanta el Nurimbergo Wit Stwosz (Veit Stoß), en Maria-Baziliko en Krakovo. Laŭ esploroj la altaro kreiĝis inter la 1477-a kaj 1789-a jaroj kaj oni uzis por ĝiaj konstruelementoj tri lignospecojn – kverkan, larikan kaj tilian. Al la restaŭrado estis subigitaj ĉiuj konstruelementoj, skulptaĵoj, lignoĉizitaj elementoj. Entute pli ol 200 lignaj figuroj el inter kiuj multaj estis pli ol 3-metraj kaj pezis po 250 kilogramojn kaj miloj da lignoĉizitaj elementoj. Oni restaŭris la originajn kolorojn puriginte ĉiujn elementojn, forigante surtavloĝintajn kolorigilojn, retuŝojn, kompletigojn. Nun la altarkoloroj similas al tiuj kiujn la altaro havis fine de la 15-a jarcento. Ĉe renovigaj laboroj asistis eksterlandaj ekspertoj, specialistoj pri la kreado de Wit Stwosz el Munkeno, Frankfurto kaj Florenco. La daŭrantaj pli ol mil tagojn laboroj okazis en speciala laborejo kreiĝinta en la Baziliko, dank’ al kio la skulptaĵoj troviĝis en ne ŝanĝiĝintaj de 500 jaroj mikroklimataj kondiĉoj. La restaŭradon de la ĉefparto de la altaro povis observi krome la vizitantoj de la krakova Baziliko. Kvankam kredantoj kaj turistoj povas admiri jam la komplete renovigitan altaron, sed la oficialaj danksolenaĵoj okazos la 15-an de aŭgusto dum la festo de la Ĉielpreno de la Dipatrino.

El le elsendo 12.02.2021. Legas Maciek – 1′ 54″

La ekspozicio pri la historio de polaj judoj en la varsovia muzeo POLIN estas konstante kompletigata per artverkoj kaj valoraj arkivaj objektoj. Lastatempe ĝi ricevis la pentraĵon de Maurycy Gottlieb „Aŭtoportreto en la kostumo de pola nobelo”, per kiu la pentristo emfazis sian apartenon al la pola nacio. En la pentroarto de Maurycy Gottlieb daŭre interplektiĝas la polaj kaj judaj veftoj. En iu el siaj leteroj li malferme deklaris esti samtempe polo kaj judo kaj la deziron labori por ambaŭ nacioj. Gottlieb studis kaj en la krakova Akademio de Belartoj, kaj poste en Munkeno. Post denova reveno al Krakovo li daŭrigis studojn sub la gvido de la renoma pola pentristo Jan Matejo. Ĝuste Matejko kun sia vizio de la pola historio kaj respondeco de artisto rilate la socion fariĝis por Gottlieb pentrista majstro. La tolaĵo „Aŭtoportreto en la kostumo de pola nobelo” el 1874 kelkfoje ŝanĝis sian posedanton por fine ektroviĝi en la privata kolekto en Novjorko, pri kio oni eksciis jam en 2009. Nun aĉetita dum aŭkcio fare de anonima kolektanto estis deponita en POLIN.

El le elsendo 12.02.2021. Legas Pamela – 1′ 28″

Pola direktistino, Marta Gardolińska dum tri jaroj, 2021-2022, plenumos la funkcion de la muzika direktoro de Opéra national de Lorraine, Francio. Ŝi estos la unua virino kaj la unua polino ĉe tiu ĉi posteno. Al ŝiaj taskoj apartenos gvidado de koncertoj de la opero kaj enscenigo de unu aŭ du operspektakloj en la daŭro de muzika sezono. Gardolińska jam laboris kun Opéra national de Lorraine aŭtune de 2020 por la premiero de la forgesita en Francio “Der Traumgörge” de Alexandr Zemlinsky. Marta Gardolińska studis en la Muzika Universitato de Frederiko Chopin en Varsovio kaj en Universität für Musik und darstellende Kunst Wien. Sian talenton ŝi perfektigis dum majstrigaj kursoj kaj laborrenkontoj sub la gvido de tiaj direktistoj kiel Bernard Haitink, Peter Eötvös, Bertrand de Billy, György Kurtág kaj Marin Alsop. En 2015 ŝi estis la ĉefa direktisto de Akademischer Orchesterverein w Wiedniu. En la sezono 2017/18 same en Vieno ŝi estis la ĉefdirektisto kaj arta direktoro de TU Orchester. La 18-an de februaro ŝi gvidos la orkestron de Opéra national de Lorraine en la koncerto “Dream or Destiny” relajsota de Radio France.

El le elsendo 12.02.2021. Legas Tomek – 1′ 26″

La Etnografia Muzeo en Tarnów – la suda Pollando prezentas ekspozicion, kun malnova kristnana arto kaj religiaj objektoj. Komence ĝi estis disponigita nur rete. La eksponaĵoj devenas el la kolektoj de la muzeo, el la loka Dioceza Muzeo kaj el privataj kolektoj. En la ekspozicio funkcianta ĝis la 31-a de marto la eksponaĵoj estis grupigitaj laŭ apartaj kultureligiaj branĉoj – la orientkristana kaj katolika. Inter objektoj ligitaj kun la orientkristanaj ritoj la atenton kaptas multaj ikonoj kaj ikonoparo el la 18-a jarcento kun Dipatrino kun la Infaneto kaj kun Jesuo Kristo. Aparta kuriozaĵo estas hejmaj krucoj, propraj al la etna grupo „hucuł”, el Orienta Karpatio kaj kolĉenoj el latunaj krucoj, kiuj servis kiel ornamo de la loka tradicia vesto. Al raraĵoj kalkuliĝas stampo por meti ornamon sur oblato, kiun estas ricevantaj kredantoj dum diservo. En la parto dediĉita al la katolika rito troviĝas i.a. bildoj kun Dipatrino el La Salette, el Ostra Brama en Vilno, skulptaĵoj kaj krucoj el diversaj mondopartoj. Aparte atentindaj estas du Hostiujoj el la 15-a kaj 17-a jarcentoj, Krucifikso el perlamonto devenanta el Francio. Krome diversformaj miniaturaĵoj kun la Nigra Madono de Częstochowa kaj krucoformaj relikvujoj. https://muzeum.tarnowpl/aktualnosci/dawna-sztuka-i-przedmioty-sakralne/

El la elsendo 05.02.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 1′ 47″

Antaŭ 120 jaroj en Cieszyn (la suda Pollando) estis malfermita Pola Domo, kiu fariĝis la centro de poleco en la tuta Cieszyn-silezia regiono. Ĝia historio radikas en la 1496, kiam princo Kazimiro la 2-a kreis en la urbo la novan foirplacon. Tamen la unua historia mencio devenas nur el la 17-a jarcento. Reference al pli nova historio ĝi fariĝis en oktobro 1918 la sidejo de la kreiĝinta Nacia Konsilio de la Princolando Cieszyn, la unua pola organo de la terena administracio. Post la regajno de suvereneco fare de Pollando en la domo, oficiale funkciigita en januaro 1901, okazis pluraj koncertoj, recitaloj, muzikprezentoj, societaj, silvestraj kaj karnavalaj amuzoj. Ili apogis la agadon de multaj polaj institucioj, organizaĵoj kaj societoj, kiuj klopodis pli firme integri la regionon kun la tuta lando. Post la 2-a mondmilito la Nacia Domo, kiun nomon ĝi ricevis post la 1-a mondmilito, denove fariĝis centro de la loka kultura vivo en 1956. Nun ĝi funkcias sub la ŝildo de Cieszyn’a Kulturcentro Nacia Domo.

El la elsendo 05.02.2021. Legas Maciek – 1′ 22″