Novaĵoj

Laŭ esploro de European Council on Foreign Relations farita en 12 uniaj ŝtatoj pli ol duono de germanoj, francoj, italoj kaj hispanoj opinias, ke la Unio ne funkcias. Tio signifas, ke en granda parto de la eŭropaj socioj regas la konvinko, ke la Unio estas neefika same rilate la vakcinadon, kiel ankaŭ en la konraŭbatalado de ekonomia regreso. Laŭ la aŭtoroj de la esploroj tiun rezulton necesas trakti kiel averton. Aparte maltrankviligaj estas donitaĵoj el la du plej grandaj uniaj landoj Germanio kaj Francio, en kiuj 55, respektive 62 procentoj de la respondintoj tiel opinias. En Italio negativan pritakson esprimis 57 procentoj de la enketitoj, en Hispanio 52 procentoj kaj en Aŭstrio 51 procentoj. Pli pozitive la Eŭropan Union taksas poloj. Nur 33-procente ili esprimis sian negativan pritakson de la unia agado. Civitanoj de la uniaj landoj estas aparte malkontentaj pro la ekonomia regreso, kresko de senlboreco kaj neefike gvidata vakcina kampanjo.

El la elsendo 15.06.2021. Legas Milada – 1′ 38

Inter ĉiuj eŭropanoj la loĝantoj de Nederlando konsumas plej multe da viandaj substituaĵoj. La suma valoro de la eŭropa merkato de vegetaraj produktoj egalas al 3,6 miliardoj da eŭroj. La firmo Nielsen laŭ la komisio de la organizo ProVeg – lanĉanta konsumadon de plantproduktoj kaj 50-procentan redukton de viandkonsumado en la monda skalo ĝis 2040 – dum tri jaroj analizis la vendoofertojn de superbazaroj en 11 eŭropaj landoj. En ĉiu oni notis ankaŭ kreskon de la konsumado de legomoj. En la tuta Eŭropo temas pri kresko 49-procenta. El la esploroj evidentiĝis krome, ke nederlandanoj elspezas plej multe por legomsubstituaĵoj (17 eŭroj je unu persono) kaj ankaŭ manĝas plej multajn viandosubstituaĵojn (870 gramoj je unu persono). Tiaj nederlandaj markoj, kiel Vivera kaj De Vegetarian Slager evoluas fulmrapide. La polan merkaton eniris ĉi-jare la nederlanda marko Vegetarian Butcher. Tio ligiĝas kun la fakto, ke ĉiam pli ofte mezaj poloj, ne sole veganoj kaj vegetaranoj elektas plantproduktojn. Laŭ pritaksoj eĉ 45 procentoj de poloj limigas la konsumadon de viando en la ĉiutaga dieto.

El la elsendo 08.06.2021. Legas Milada – 1′ 50″

Fine de majo en Pollando estis inaŭgurita Collegium Intermarium, nova plurlingva altlernejo ligonta sciencistojn el la Centra Eŭropo. La ĉefa studobjekto estos juristaj sciencoj. Funkcios en ĝi ankaŭ programo de la anglalingvaj postdiplomaj studoj dediĉitaj al la homaj rajtoj. La altlernejo antaŭvidas vastan stipendian programon ebligontan liberigi elstarajn studentojn de kiuj ajn pagoj pro la studado. Dum la inaŭgura podia solenaĵo krom elstaraj politikistoj el la regiono partoprenis multaj elstaraj mondaj intelektuloj. Collegium Intermarium kreiĝis kiel reago je ĉiam pli profunda krizo en la akademia vivo. Ĝi referencas al la klasika kompreno de universitato kiel spaco de libera debato kaj kuraĝa serĉado de vero. Krom edukado ĝia tasko estas establi platformon de internacia debato kaj kuraĝaj esploroj pri ŝlosilaj sociaj, juraj kaj ekonomiaj defioj, kiujn frontas la Centra Eŭropo. La studoj komenciĝos en oktobro.

El la elsendo 08.06.2021. Legas Przemek – 1′ 08″

Ĉiujare en la mondo malaperas 10 milionoj da hektaroj da arbaroj, kio egalas al la surfaco de Islando. Problemon konsistigas ankaŭ la sengradigado de la grundoj, kio koncernas preskaŭ du milionojn da hektaroj. Tio estas surfaco pli vasta ol la Suda Ameriko. UNo kaj FAO alvokas al rekreado de la sengradigitaj terenoj. Kiel ekzemplo povas servi projekto Granda Verda Muro por Saharo kaj iniciato por Sehel. La Polaj Ŝtataj Arbaroj informis antaŭ kelkaj semajnoj, ke konforme al la projekto pri la grandsurfaca stato de la arbaroj arbaraj terenoj en Pollando okupas 29,6 procentojn de la landa surfaco. Ĉiu 8-a arbo en Pollando estas 100-jara. La Polaj Ŝtataj Arbaroj ĉiujare plantas en la lando 500 milionojn da arboj kaj por la bezonoj de la arbaroj en la arbaraj kultivejoj estas produktataj 800 milionoj da diversspecaj arbostikaĵoj. Tiuj homaj agadoj estas la unusola ŝanco por transdaŭro de multaj besto- kaj plantospecioj. En Pollando de jaroj estas realigataj diversaj speciprotektaj projektoj. Ili rilatas al eŭropaj bizonoj, urogaloj, tetroj, fiŝagloj kaj falkoj.

El la elsendo 01.06.2021. Legas Gabi – 1′ 30″

Laŭ esploroj de BIG InfoMonitor 75 procentoj de poloj planas pasigi la somerumadon en la lando, ĉiu kvara eksterlande. Kvankam ĉiu kvina enketito ne planas someran forveturon, sed nunjare tiun intencon deklaras multe malpli da poloj. En 2020 temis pri preskaŭ 30 procentoj. La elekto de ripozloko unuavice estas ligita kun la financa situacio de la respondintoj. La eksterlandan ripozon planas 32 procentoj de personoj deklarantaj bonan financan situacion, sed ankaŭ 21 procentoj de personoj mezbonstataj aŭ en malbona financa situacio. Kompare al la pasinta jaro je tri procentoj kreskis procento de personoj, kiuj devos dum la somerumado ŝpari. Pli granajn elspezojn antaŭvidas 8 procentoj de la enketitoj. Unuavice temas pri personoj malpli ol ol 35-jaraĝaj kaj seninfanaj. Plej multaj, ĉar eĉ 56 procentoj antaŭvidas neniujn ŝparojn lige kun la somerumado. Plimulto de la enketiroj financos la eksterhejman ripozon el rimedoj jam ŝparitaj aŭ el ĝisdataj enspezoj. Ĉiu deka pravigas la nebezonon zorgi pri fiancoj pro la plano ripozi en la propra somerdometo aŭ ĉe la familio. En plimulto poloj ne ligas siajn somerajn ripozplanojn kun tio, ĉu ili estos vakcinitaj aŭ ne, tamen 30 procentoj serĉas ripozlokojn, en kiuj ne estos homamase. 18 procentoj decidis pri somerumado en malpli granda grupo de amikoj aŭ konatoj.

El la elsendo 01.06.2021. Legas Maciek – 1′ 37″

Pollando ricevis distingon dum la 41-a eldono de la Internacia Turisma Foiro FITUR en Madrido. Temis pri la unua mondranga foiro de la turisma sektoro organizita en tradicia formulo post la eksplodo de la pandemio Kovim 19. La eventon alireblan ankaŭ virtuale partoprenis reprezentantoj de 55 landoj kaj 5 mil firmaoj. Pollando partoprenis la foiron tradicimaniere, kiel esprimo de solidareco por reaktivigo de turismo en Eŭropo, lige kun la aplikoeblo de la tiel nomataj kronpasportoj. Lastvendrede en la akompana festivalo de turismtemaj filmoj Fitur „Travel Video Competition” la videaĵo prezentanta Krakovon estis agnoskita kiel la plej bona, en la kategorio de internaciskala popularigado de la urboj. Distingita estis ankaŭ la fimprodukto de la Pola Turisma Organizo „Polando. Official Trailer” en la katerorio de turismaj cellokoj. La pola nacia stando dum la foiraj tagoj prezentante riĉan oferton ĝuis grandan interesiĝon. Apud tradiciaj ekspoziantoj logantaj per la turismaj atrakciaĵoj de Varsovio kaj Krakovo kun la ĉirkaŭa regiono, aperis turismaj promociantoj el tiaj urboj kaj regionoj kiel Lublin, Wrocław, kaj la Malsupra Silezio. En Madrido estis ankaŭ la plej grandaj polaj turismaj oficejoj, kies oferto rilatis ĉefe al turisma urbovizitado, kultura turismo kaj turismo proksima al la naturo. La devizo de FITUR 2021 estis “Turismo por denova renkontiĝo”.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Maciek – 1′ 44″

Kiel informis en la plej nova raporto Monda Sanorganizo la tro frua morto de 745 mil personoj ligiĝas kun tro longdaŭra laboro. La unua raporto pri ĉi tiu temo ligiĝas kun la doniaĵoj kolektitaj en 2016. El ĝi rezultas, ke la tralaboro de 55 kaj pli da horoj semajne altigas je 35 procentoj la mortoriskon pro cerboembolo kaj je 17 procentoj pro korinfarkto. La komparo estis farita rilate al personoj, kiuj laboris semajne meze de 35 ĝis 40 horon. Je la risko de trofrua morto ligita kun tro longdaŭra laboro estas elmetitaj unuavice viroj mez- kaj grandaĝaj. La aŭtoroj de la raporto atentigas, ke tro frua morto ne devas okazi tuj en la periodo de intensa laboro, sed poste. Laŭ ekspertoj de la Monda Sanorganizo la distanca laboro en la periodo de la pandemio aldone intensigis sekvojn de tro longa laboro. Konforme al akiritaj doniaĵoj la kvanto de tralaborataj horoj en ĉi tiu periodo kreskis je 10 procentoj. Frank Peg, la eksperto de la Monda Sanorganizo esprimis la opinion, ke mallongigo de la tagaj laborhoj estus avantaĝa por laborantoj kaj eĉ povus altigi ilian laborefikecon.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Maciek – 1′ 23″

La pandemio kaŭzis multajn perturbojn sur la merkato, ŝanĝon de ĝeneralaj konsumkutimoj. Ankaŭ se temas pri alkoholaĵoj. Do kvankam laŭ iuj esploroj poloj drinkas malpli, sed multaj preferas ĉiam pli multekostajn drinkaĵojn, ili ĉiam pli ofte aĉetas viskion. Dum la lasta jaro la eksporto de viskio el Britio krekis je preskaŭ 40 procentoj. La eksportovaloro de viskio single malt notis preskaŭ 32-an kreskon. Laŭ ekspertoj la estonteco de viskio sur la pola merkato post la pandemio aŭguriĝas optimisme. Signifajn kreskojn eblas atendi aparte se temas pri luksaj viskioj. Laŭ iuj prognozoj dum la plej proksimaj 5-6 jaroj la valoro de tiu ĉi segmento de la alkoholaĵa merkato en nia lando triobliĝos. Laŭ IWSSR la konsumado de whisky super premium en Pollando kreskos ĝis ĉ. 4 procentoj de la tuta viskiomerkato. Tia estos en 2025 la eŭropa mezindico.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Milada – 1′ 20″

La platformo kitco.com klasifikis 10 plej grandajn produktantojn de arĝento en la mondo en 2020. La pola fiskokompanio KGHM S.A. Pola Kupro akiris la unuan lokon produktinte ĉirkaŭ 1200 tunojn da arĝento. Tio estas flankprodukto ĉe la eleterigado de la kuproercoj. La borsa komuniko de la kompanio notis, ke la enspezoj de la 2020 egalis al 23,6 miliardoj da zlotoj kaj estis je 4 procentoj pli altaj ol en 2019. La operaca rezulto EBIDTA egalis al 6,6 miliardoj da zlotoj kaj estis pli alta ol la antaŭa je 27 procentoj. Pro la vendo de kupro en 2020 la pola kompanio akiris profiton en la alteco de 14,25 miliardoj da zlotoj, pro la vendo de arĝento ĝi akiris 3,45 miliardojn da zlotoj, preskaŭ 700 milionojn da zlotoj pro la vendo de oro kaj pli ol 200 milionojn da zlotoj pro la vendo de plumbo. KGHM S.A Pola Kupro notis en la pasinteco gravajn perdojn post la aĉeto de eksterlandaj aktivoj en 2012. Nur ŝanĝoj de ĝia estraro en 2016, aŭdito rilate eksterlandajn aktivojn kaj ripara programo alkondukis al la nun notita sukceso.

El la elsendo 18.05.2021. Legas Maciek – 1′ 28″

La kronvirusa pandemio kaj la rigoroj ligitaj kun la malpermeso uzi sportajn objektojn kaŭzis, ke en 2020 je 12 procentoj malkreskis elcento de poloj praktikantaj sporton kompare al 2019. Laŭ la esploroj de Sponsoring Monitor ARC Rynek i Opinia la malkresko estis rimarkita en ĉiuj aĝogrupoj. Samtempe la zorgon pri la fizika lerteco deklaris 69 procentoj de la ekzamenitaj virinoj kaj 70 procentoj de viroj. La duono de eketitaj personoj en la aĝo de 55-65 jaroj restas fizike aktiva. Plej multaj personoj praktikantaj sporton troviĝas inter plej junaj enketitoj, tio estas 87 procentoj. La duono de ĉiuj partoprenintoj en la enketo praktikas sportajn ekzercojn kelkfoje dum la semajno, ĉiu kvara respondinto 4 fojojn semajne kaj 13 procentoj ĉiutage. Plej ofte sportumadon deklaras loĝantoj de grandaj urboj – 74 procentoj, plej malofte loĝantoj de kamparo – 67 procentoj. Al la plej populara sporta aktivado kalkuliĝis biciklado kaj kurado, naĝado.

El la elsendo 18.05.2021. Legas Milada – 1′ 35″