Novaĵoj

Preskaŭ 90 milionojn da zlotoj el la tiel nomataj norvegaj fondusoj kaj Eŭropa Ekonomia Areo ricevos Pollando i.a. por la profesia edukado. La ĉefcelo estas malgrandigi ekonomiajn kaj sociajn diferencojn ĉe la limoj de la Eŭropa Ekonomia Areo kaj firmigo de la duflankaj rilatoj inter ŝtatoj-donacintoj kaj ŝtatoj ricevantaj. Rekompence la subvenciantaj landoj havas alireblon al la interna merkato de la Unio malgraŭ tio, ke ili ne estas la uniaj membroj. La monsubteno disponigita en tri partopagoj estos akirebla por studvizitoj, instrukciado de instruistoj, evoluo de la instruado, inkluzive de profesia, spertointerŝanĝo kaj laborasistado al laborantoj el eksterlanda partnera institucio. La rimedoj estos destinitaj ankaŭ por projektoj realigataj komune de la polaj institucioj kaj institucioj de la subvencidonaj ŝtatoj.

El la elsendo 12.03.2019. Legas Maciek – 01’0″

Ankoraŭ en 2015 en 60 procentoj de la divorcoj la rajton eduki infanojn estis akirantaj patrinoj. Laŭ la plej novaj donitaĵoj tiu procento nun malkreskis je 20 procentoj. En 2017 la tribunaloj verdiktis 39 mil divorcojn inter la geedzoj, kiuj posedis infanojn. En 15 mil kazoj la edukrajto estis  atribuita nur al la patrinoj, en 20 mil kazoj la edukado estis konfidita al ambaŭ gepatroj. Laŭ ekspertoj tion motivas du aferoj. Nome en 2015 okazis amendo de la familia kodo. Laŭ la novaj reguloj la gepatra rolo estas atribuata al ambaŭ gepatroj, do al la patrino kaj al la patro kondiĉe, ke ĝi ne damaĝas la infanon. Samtempe ĉiam pli da divorcintoj asertas, ke divorco rilatas al ili kiel vivpartneroj kaj ne al iliaj infanoj. Ĉiam pli da divorcoj finiĝas per verdikto ne indikanta la kulpinton. La divorcintaj patroj fariĝas ĉiam pli aktivaj, se temas pri sia daŭra kontakto kun la infano. Ne plu ili kontentiĝas per la difino „semajnfina patro”. Ili volas havi kontakton kun sia infano pli ofte, ankaŭ dum la laborsemajno, ili deziras ke la infano estadu kun ili ne nur tage, sed ankaŭ nokte.

El la elsendo 12.03.2019. Legas Maciek – 01’25”

Laŭ la raporto de la Unuiĝintaj Nacioj dum 9 monatoj de 2018 dum plurfojaj manifestacioj de palestinanoj ĉe barilo dividanta iliajn teritoriojn disde la israelaj la israelaj soldatoj pafmortigis 183 personojn kaj vundis 6106. Laŭ la komisiono establita de Konsilio de la Homaj Rajtoj de Un-o inter la pafmortigitoj estas 35 infanoj, 39 ĵurnalistoj kaj ankaŭ medicinaj laborantoj.  80 procentoj de pafoj trafis piedojn, sekve de kio necesis amputi unu aŭ ambaŭ piedojn de 120 personoj. Laŭ la aŭtoroj de la raportoj inter la paftrafitaj personoj estis ankaŭ neplenlertuloj. La donitaĵoj estis kolektitaj baze de 325 interparoloj kun vunditoj, atestantoj, oficistoj kaj aktivuoj de la homaj rajtoj, 8 mil dokumentoj, medicinaj raportoj, juristaj ekspertizoj, fotoj kaj filmoj. La aŭtoroj de la raporto postulas, ke Israelo tuj entreprenu lige kun tio propran esploradon. Ili rekomendas, ke Alta Komisaro de UN-o por la Homaj Rajtoj direktu la aferon al Tribunalo en Hago.

El la elsendo 05.03.2019. Legas Milada – 1’30”

Centro de la Eŭropa Politiko en Friburgo (Germanio) publikigis lige kun la 20-jariĝo de la komuna valuto raporton pri tio, kiu profitis kaj kiu perdis post la enkonduko de eŭro. Per la esplorado estis ĉirkaŭprenitaj 8 landoj – Germanio, Nederlando, Greklando, Hispanio, Belgio, Portugalio, Francio kaj Italio en la jaroj 1999-2017. Temas pri la periodo ekde la cirkuligo de la komuna valuto ĝis la jaro koncerne, kiun ekzistas definitivaj statistikaj donitaĵoj. La ĉefa profitanto de la komuna valuto evidentiĝis Germanio, kiu akiris preskaŭ 1,9 bilionojn da eŭroj. Sekvas Nederlando kun preskaŭ 350-miliarda profito, Greklando  kun dumiliarda profito. La ceteraj landoj notis perdojn. Pro la envivigo de la komuna valuto Belgio perdis 69 miliardojn da eŭroj, Hispanio 222 miliardojn, Portugalio 424 miliardojn, Francio 3,6 bilionojn kaj Italio pli ol 4,3 bilionojn da eŭroj. La ekzamenitaj landoj plej longe uzas eŭron kaj kvin el inter ili apartenas al la plej grandaj uniaj mastrumadoj. Laŭ la raporto publikigita fine de februaro la perdoj de ĉi tiuj kvin mastrumadoj de la eŭrosfero egalis al 8,4 bilionoj da eŭroj, do malgraŭ la profitoj de la germana kaj nederlanda mastrumadoj, la definitiva rezullto estas minusa kaj egalas al 6,4 bilinoj da eŭroj. La raporto de Centro de la Eŭropa Politiko en Friburgo ne estas do optimisma. Eĉ nun, kiam bona konjunkturo regas en la tuta eŭropa mastrumado la kresko de Malneta Enlanda Produkto en la landoj kun propraj valutoj estas ĝenerale pli alta ol en la landoj de la eŭrosfero.

El la elsendo 05.03.2019. Legas Milada – 02’32”

La prezidento Andrzej Duda subskribis la 25-an de februaro decidon pri la dato de balotoj al la Eŭropa Parlamento en Pollando. Ili okazos dimanĉe la 26-an de majo. Samtempe oficiale komenciĝis la balotkampanjo. En diversaj uniaj landoj la balotoj okazos inter la 23-a kaj 26-a de marto. La nombro de la polaj deputitoj al la Eŭropa Parlamento dependas de Briteliro.  Laŭ la anoncita dato Britio devintus forlasi la Union noktomeze inter la 29-a kaj la 30-a de marto, do ankoraŭ antaŭ la uniaj balotoj. Britio forlasante la union liberigos 73 mandatojn. Jam en junio 2018 estis decidite, ke la nombro de eŭromandatoj malkreskos ĝis 705. 46 mandatoj estos frostigitaj por la bezonoj de vastiĝonta Unio, 27 estis disdividitaj inter 14 uniaj landoj, kiuj nun estas subreprezentitaj. Po 5 kromajn mandatojn ricevos Francio kaj Hispanio, po tri Italio kaj Nederlando, du ricevos Irlando. Po unu mandaton ricevos Svedio, Aŭstrio, Danlando, Finnlando, Sloakio, Kroatio, Etonio, Rumanio kaj Pollando. Konforme al tio poloj elektos 52 deputitojn al la Eŭropa Parlamento. Se tamen ĝis la majaj  balotoj Britio ne forlasos la Union Pollando havos 51 mandatojn, same kiel dum la lastaj balotoj.  

El la elsendo 05.03.2019. Legas Maciek – 01’39”

Kvar produktantoj de jaktoj kaj boatoj reprezentas la polan branĉon dum la foiro en Dubajo (Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj)  daŭronta ĝis la 2-a de marto. Ekspoziciantoj el la tuta mondo prezentas tie la plej novajn solvojn en ĉi tiu sektoro kaj ankaŭ rilatajn ekipaĵaron kaj akcesoraĵojn. En la arabaj landoj ne malkreskas interesiĝo pri polaj jaktoj. Pollando kalkuliĝas al la plej bonaj mondaj produktantoj de jaktoj kaj ilia ekipaĵaro, kiujn oni alte taksas pro ilia kvalito kaj novumaj teknologiaj solvoj. En Pollando jare oni produktas ĉirkaŭ 22 mil jaktojn. La specializo de niaj ŝipfarejoj estas motorjaktoj kun la longeco de 6 ĝis 9 metroj. Pollando estas la dua post Usono produktanto en ĉi tiu kategrio. Inter  la klientoj de polaj jaktoj kaj boatoj dominas loĝantoj de Skandinavio, Norvegio kaj Nederlando. Pasintjare ili elspezis por la polaj jaktoj ĉirkaŭ 120 milionojn da eŭroj.

El la elsendo 26.02.2019. Legas Krystyna – 1’17”

Laŭ enkondukaj donitaĵoj de la Ĉeĥa Statistika Oficejo la valoro de la ĉeĥa importo de la nutraĵproduktoj el Pollando dum la unuaj 11 monatoj de 2015 kompare al la analoga periodo de la antaŭa jaro kreskis je preskaŭ 22 procentoj kaj egalis al 1,1 miliardoj da eŭroj. Eĉ 24 procentojn en la ĉeĥa importo el Pollando okupis kafo, teo, kakao, spicoj kaj spicproduktoj. Preskaŭ 23 procentojn okupis viando kaj viandalifaraĵoj. Sekvis laktoalifaraĵoj kaj ovoj, greno kaj grenelfaraĵoj, fine legomoj kaj fruktoj. La plej granda kresko de la importovaloro el Pollando koncernis kafon, teon kaj kakaon. Tiujn produktojn ĉeĥoj aĉetis eĉ je 126,4 procentoj pli. La plej granda malkresko de importovaloro el Pollando (je 4 procentoj)  rilatis al sukero, sukeralifaraĵoj kaj mielo.

El la elsendo 02.02.2016. Legas Milada – 1’19”

Kelkdek eksaj malliberigitoj partoprenos la solenaĵojn ligitajn kun la 71-a datreveno de la liberigo de la germana koncentrejo sur la tereno de Pollando, Auschwitz. Ili estos la plej gravaj gastoj de la morgaŭaj solenaĵoj disvolviĝontaj sur la tereno de la koncentrejo Auschwitz II-Birkenau. La ĉefajn solenaĵojn partoprenos ankaŭ la filo de kavaleria kapitano Witold Pilecki, la organizinto de la rezista movado en la koncentrejo, Andrzej. Antaŭtage Andrzej Duda estos unu el la herooj de speciala eduksesio pretigita de Internacia Edukcentro ĉe la Auschwitz-muzeo dediĉita al la dua transporto de malliberigitoj el la okupaciata Varsovio, en kiu venis i.a. Witold Pilecki. Post la demonstra proceso en 1948 li estis murdita de komunistoj. Li estis rehonorita en 1991. Postmorte prezidento Lech Kaczyński distingis lin per Ordeno de la Blanka Aglo. Honoran patronecon super la solenaĵoj transprenis prezidento Andrzej Duda. Germanoj establis la koncentrejon Auschwitz en 1940 kun la celo malliberigi en ĝi polojn. Auschwitz II-Birkenau kreiĝis du jarojn poste kaj fariĝis la plej granda pereigejo de eŭropaj judoj. Germanaj nazioj ekstermis sur ĝia tereno ĉirkaŭ unu milionon 100 mil personojn. Krom judoj ankaŭ polojn, romaojn, sovetuniajn ostaĝojn kaj alinacianojn. La 27-an de januaro 1945 la koncentrejo estis liberigita de soldatoj de la Ruĝa Armeo. Dank’ al klopodoj de malliberigitoj en 1947 sur la terenoj de eksaj tendaroj Auschwitz I kaj Auschwitz II-Birkenau estis establita muzeo. En la lastaj jaroj ĉiujare vizitas ĝin ĉ. 1,5 milionoj da personoj el la tuta mondo. En 2015 vizitis la terenon de la eksa germana koncentrejo Auschwitz i.a. pli ol 50 mil italaj lernantoj kaj studentoj. Tiuj vizitoj daŭras. Informis pri tio la itala klerigministro Stefania Giannini post la reveno el Pollando, kie ŝi en la ĵusaj tagoj akompanis laŭvican grupon de gejunuloj. Ekde 20 jaroj estas organizataj la t.n. Vojaĝoj de Memoro, kadre de kiuj mezlernejanoj el la tuta Italio vizitas Auschwitz-muzeon kaj Krakovon. Akompanas al ili italaj judoj saviĝintaj de la holokaŭsto. En la lasta grupo,  kiun akompanis la itala klerigministro partoprenis 130 lernantoj. En la krakova sinagogo Tempel ministro Giannini subskribis interkompreniĝon kun la itala asocio de judaj komunumoj pri la instruado pri holokaŭsto en lernejoj kaj universitatoj. Partoprenis la eventon la itala prezidantino de la Deputita Ĉambro, Laura Boldrini.

El la elsendo 26.01.2016. Legas Tomek kaj Milada – 3’16”

En tri Panoramaj Parkoj de la okcidenta vojevodio de Zielona Góra finiĝis la monitorado de blankaj cikonioj. Tie ili estas ĉiujare plej multnombraj. Kvankam ĝenerale estis malpli da kovoparoj, ili havis similan kvanton da cikonidoj, kiel en la pasintjara sezono. La plej favorajn kondiĉojn cikonioj ĝuis en la Panorama Parko de Pszczew, kie la nombro de la birdidoj estis nunjare duoble pli granda.  Kvankam la laŭvican jaron malkreskis la kvanto de kovoparoj en la Panorama Parko de Krzesin tio tamen ne speguliĝis en la kvanto de junaj birdoj, kiuj de tri jaroj egalas al 35. Sur la tereno de la Panorama Parko Riverbuŝo de Warta estis ringumitaj 85 junaj cikonioj el inter 159, kiuj prepariĝis al la forflugo. Nunjare la cikonioj el la regiono de Zielona Góra, simile kiel el aliaj regionoj de Pollando multe pli frue, ĉar meze je ĉirkaŭ 10-14 tagoj, forflugis al Afriko. Signifagrade influis tion atmosferaj kondiĉoj. Pro pli altaj temperaturoj pli rapide okazis rikolto, kio estis okazo por cikonioj ĝui pli abundan manĝooferton, i.a. ronĝulojn. Akiro de necesa energio antaŭ la forflugo efikis per pli frua malapero de la birdoj.

El la elsendo 25.09.2018. Legas Gabi – 1’41”

Laŭ  la israela stacio Arutz Sheva en la jaroj 2010-2017 pli ol 20 mil judoj akiris polan civitanecon, kio signifas 250-procentan kreskon. Laŭ la donitaĵoj de la Pola Respubliko en Israelo nur en la jaroj 2015-2017 eĉ 10 mil 820 israelanoj fariĝis poloj, kio estas pli ol sume en la 8-jara periodo 2002-2010. Tiuj donitaĵoj estis disponigitaj de la pola ministerio por la eksterlandaj aferoj post la interpelacio de Marek Jakubiak el la partio Kukiz’ 15. Novaj polaj civitanoj rajtas entrepreni laboron kaj studojn sur la tereno de la tuta Eŭropa Unio. Same ili ne havas limigojn por investi kaj gvidi merkatagadon.

El la elsendo 25.09.2018. Legas Milada – 1’03”