Novaĵoj

Komence de junio 2018 la Muzeo de la Familia Domo de Johano Paŭlo la 2-a bonvenigis la unuamilionan vizititanon. La muzeon, troviĝantan en la brikdomo – en kiu loĝis Wojtyła-familio, kaj en kiu naskiĝis Karol Wojtyła – vizitas personoj el la tuta mondo, kvankam en plimulto temas pri poloj. La sekvan grupon formas italoj. Entute inter la turistoj estis civitanoj de pli ol 100 landoj. La muzeo kreiĝis en 1984. Dudek jarojn poste ĝi estis reinaŭgurita post la 4-jaraj renovigaj laboroj. Karol Wojtyła loĝis en Wadowice ĝis la abiturienta ekzameno. Poste kun la patro li translokiĝis al Krakovo.

El la elsendo 26.06.2018. Legas Maciek – 0’46”

La Jura Komisiono de la Parlamenta Asembleo de la Konsilio de Eŭropo alvokis Rusion, ke tiu ĉi redonu la vrakon de la aviliadilo,  en kiu en 2010 pereis apud Smolensko la pola prezidenta paro kun 94 aliaj personoj, en plimulto gravaj figuroj  en la pola politika kaj socia vivo. La proklamita lunde rezolucio alvokas senprokrastan redonon de la vrako, kiel ankaŭ de aliaj materialoj apartenantaj al la pola ŝtato. La rezolucion akceptis preskaŭ ĉiuj  ŝtatoj. Sindetenis Germanio.  En la teksto de la rezolucio la komisiono esprimas la bedaŭron, ke la rusaj reprezentantoj ne kunlaboris kun la vizitantaj Moskvon ĝiaj reprezentantoj kaj respondis neniujn petojn pri ricevo de donitaĵoj. Kiel informas la raporto „La 11-an de aprilo 2018 la Komitato por denova esploro de la katastrofo de la aviadilo Tu-154M en Smolensko, funkcianta ĉe la pola mnisterio por la defendo konstatis, ke la aviadilo estis „detruita en la aera spaco sekve de kelkaj eksplodoj”.

El la elsendo 26.06.2018. Legas Krystyna – 1’14”

Laŭ la raporto de Work Service pri la laborcelaj migardoj de niaj samlandanoj eĉ 87 procentoj de poloj ne konsideras la laborcelan forveturon. Eĉ pli ol 40 procentoj kiel motivon elmontras la atrakciajn enspezojn en la lando. Inter la ceteraj motivoj troviĝas la korligiĝo al la familio kaj amikoj. Nur 5 procentoj de la enketitoj timas malbonan, diskriminacian traktadon en la cellando. Nur ne plenaj 12 procentoj de la enketitoj konsideras enspezcelan forveturon. Temas pri personoj ĉefe 18-24 jaraĝaj kaj 35-44 jaraĝaj, en 85 procentoj temas pri personoj sen altlerneja diplomo. 69 procentoj de ili havas laboron kaj nur 13 procentoj estas senlaboraj. La enketon realigitan en marto 2018 ne partoprenis emeritoj, pensiuloj kaj personoj okupiĝantaj pri la hejma mastrumado.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1′

La administracio de la urbo Tychy en la suda Pollando komencis realigi projekton, en kies sekvo ĝiaj oficistoj uzos en siaj dokumentoj kompreneblan, facilan lingvaĵon. Tro longaj frazoj, nekompreneblaj vortumoj, komplka stilo, erara frazkonstruo kaj manko de difaneco kalkuliĝas al oftaj eraroj en la oficistaj dokumentoj. La plej longa frazo, kiun lingvistoj trovis en la interretaj paĝoj konsistis el 130 vortoj, sed la oficista normo oscilas al ĉirkaŭ 60-70 vortoj. La optimuma nombro de vortoj percepteblaj por legantoj egalas al 20 vortoj, en la kazo de pli ol 30 malfacilas sekvi la tekston kaj kompreni ĝian enhavon. Por la klareco de la korespondaĵo grava estas ankaŭ la aspekto de la teksto, i.a. apliko de alineoj kaj de spaco inter ili, faciligontaj la legadon. Pli ol 100 laborantoj de la fako pri mastrumado per nemoveblaĵoj de la urbaoficejo patoprenis prelegon kaj kelkhorajn laborrenkontojn kun lingvistoj el Laborejo de Facila Pola Lingvo de la Vroclava Universitato. La oficistoj sub ilia gvido devis verki facilajn,  kompreneblajn tekstojn. Al la instrukciado estos subigitaj sekve i.a. oficistoj el fakoj pri impostoj kaj pagendecoj, loka mastrumado kaj civitanaj aferoj. Pasintjare la oficistoj de Tychy direktis al la urboloĝantoj preskaŭ 100 mil diversajn leterojn, nunjare ĝis majo preskaŭ 45 mil.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1’35”

Sakŝalmistoj el la lokoj Zakopane kaj Domachowo kaj metiistoj, kies kreado estis registrita en la Landa Listo de Nemateria Kulturheredaĵo komence de junio prezentis siajn talentojn  en la pariza Unesko-sidejo. Tio okazis lige kun la ekspozicio dediĉita al la nemateria kulturheredaĵo de Pollando. En Salle des Pas Perdu per 30 afiŝoj en la akompano de muziko de ŝakŝalmoj, kordofonoj kaj violonoj estis prezentitaj polaj objektoj de la listo. La ekspozicio kaj koncerto okazis dum la debatoj de la Ĝenerala Asembleo de la Ŝtatoj-flankoj de Unesko-Konvencio el 2003, kiu traktis poblemojn gravajn por la protektado de la nemateria kulturheredaĵo. Gastoj el la tuta mondo povis realtempe rigardi kiel oni faras krakovajn  bobenajn puntaĵojn, kiel kreiĝas la kaŝubaj brodaĵoj, kiel oni elfaras lignajn infanludilojn.  La koncerto de polaj sakŝalmistoj havis apartan pezon pro la fakto, ke la polaj popolmuzikistoj ludantaj sakŝalmojn kune kun sakŝalmistaj grupoj el la Centra kaj Orienta Eŭropo entreprenis klopodojn, ke ilia tradicio estu enskribita en Unesko-listo. La pola Listo de la Nemateria Kulturheredaĵo enhavas 29 poziciojn, inter kiuj troviĝas ankaŭ la lingvo Esperanto, kiel portanto de la E-kulturo.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1’26”

Matteo Salvini, la vicĉefminitro kaj samtempe ministro por la internaj aferoj de la nova itala registaro decidis malakcepti ŝipon kun preskaŭ 630 migrantoj. La ŝipo „Aquarius”, kiel multaj aliaj navigantaj sur la Meditereaneo, estis kolektanta migrantojn el malpli grandaj ŝipoj forlasantaj havenojn de Libio kun la celo transporti ilin al unu el la italaj havenoj. Kiel skribis Salvin en iu el la sociaj portaloj Italio komencas diri ne al la kontrabandado de homoj kaj komencas diri ne al la merkato de nelegala migrado. Lastlunde la germana registaro alvokis Italion kaj Malton acepti pli ol 600 enmigrantojn el la ŝipo „Aquarius” kaj transpreni humanecan respondecon.  Ambaŭ landoj ne esprimis konsenton pri tio. Ankaŭ Eŭropa Komisiono alvokis Italion kaj Malton certigi protekton al migrantoj sur la ŝipo, kiun ambaŭ landoj decidis ne enlasi.  Al la afero engaĝiĝis Hispanio akceptinte la ŝipon en la haveno de Valecio.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Milada – 1’23”

Germanio ricevos de la Unio financan kompenson pro la akceptado de enmigrantoj. La planata unia buĝeto por la jaroj 2021-2027 antaŭvidas, ke temos pri kvar kaj duona miliadoj da eŭroj. Kiel informis Frankfurter Algemeine Zeitung kaj la agentejo DPA por ĉiu migranto Germanio ricevos 2800 eŭrojn. Laŭ la informoj de la germana ministerio por la internaj aferoj rezultas, ke inter personoj ricevantaj monservon por senlaboruloj unu trionon konsisitigas enmigrantoj, en pli multo sen ajna edukiteco. La uniaj kompensorimedoj devenas el strukturaj fondusoj destinitaj por la uniaj regionoj malpli fortaj ekonomie.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Milada – 0’57”

La gvidantoj de Usono, Donald Trump kaj de la Norda Koreio Kim Dzong Un renkontiĝis hodiaŭ en Singapuro. Post preskaŭ unu hora interparolo ili subskribis dokumenton difinitan de la usona prezidento, kiel tre grava. Prezidento Trump devontiĝis en ĝi garantii sekurecon al la Norda Koreio kaj Kim Dzong Un konfirmis sian engaĝiĝon al plena sennukleigo de la Korea Duoninsulo. La prezidento de Usono diris i.a., ke la gvidantoj decidis fermi la pasintecon substrekinte, ke ambaŭ estas tre fieraj pri tio, kio okazis kaj la rilatoj inter Usono kaj Koreio estos „aliaj ol en la pasinteco”.  Donald Trump diris krome, ke estis ellaboritaj apartaj reciprokaj rilatoj. Krome la usona kaj nordkorea gvidantoj subskribis devontiĝon pri senprokrasta reveno al la patrolandoj de identigitaj restaĵoj de la militostaĝoj kaj de personoj perdiĝintaj dum la korea milito.  La dokumento informas pri baldaŭaj intertraktoj inter ambaŭ landoj.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Barbara

Unicef Pollando komencis kampanjon „Pli ol unu tagon” atentigante, ke la mortemo de la novnaskitoj, aparte en la plej mizeraj landoj estas tre alta. La celo de la kampanjo estas akiro de rimedoj por savi infanojn kaj helpi al patrinoj. Ĉiujare unu miliono da infanoj en la mondo mortas dum sia naskiĝotago. Kvankam dum la lastaj dudek jaroj estis atingita grandega progreso en la savado de infanoj  malpli ol kvinjaraj simila progreso ne okazis en la savado de la vivo de la novnaskitoj. Laŭ Unicef eĉ 46 procentoj de la mortoj de infanoj malpli ol kvinjaraj okazas en la unua monato de la vivo. Plej multaj infanoj mortas en la tago de sia naskiĝo, ĉiutage mortas 7 mil novnaskitoj. Pli ol 80 procentoj de la mortoj estis kaŭzitaj de trofrua akuŝo, komplikaĵoj dum akuŝo aŭ infektiĝoj. Plimulton de ili eblus preventi. Tial la kampanjo gvidas sin per la ideo donaci al la novnaskitoj pli ol unu tagon de la vivo, pli ol unu monaton, pli ol solan transvivon. Unicef memorigas,ke infanoj naskiĝintaj en la plej riĉaj landoj havas eĉ 50-oble pli grandajn ŝancojn transvivi la unuan monaton de la vivo ol infanoj el la plej malriĉaj regionoj de la mondo.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Maciek – 1’27”

Marĝene de la Tago de la Patrino, en Pollando solenita la 26-an de majo, la Ĉefa Statistika Oficejo publikigis komparajn donitaĵojn pri la klereco de polaj patrinoj en la jaroj 1990 kaj 2017. Evidentiĝas, ke preskaŭ 52 procentoj de polinoj, kiuj fariĝis patrinoj en 2017 havis altlernejan diplomon. En 1990 havis ĝin nur 6,1 procentoj. Laŭ la Ĉefa Statitsika Oficejo tiom da junaj polaj patrinoj, do 6,1 procentoj  pasintjare havis nur mezan aŭ bazan klerecon. En tiu periodo okazis ankaŭ aliaj ŝanĝoj. 33, 6 procentoj de la akuŝantaj pasintjare polinoj havis inter 30 kaj 34 jarojn, en 1990 temis pri 17, 4 procentoj. Signife ŝanĝigis la nombro de patrinoj 20-24-jaraĝaj. En 1990 temis pri 36, 4 procentoj, pasintjare pri 13,9. Malkreskis la kvanto de junulaj patrinoj. En 2017 nur 2,5 procentoj de polinoj havis malpli ol 19 jarojn, en 1990 tiu procento egalis al  8 procentoj. Je pli ol 1 procento kreskis la nombro de polinoj fariĝintaj patrinoj pli ol 40-jaraj. Pasintjare temis pri 2,6 procentoj de polinoj. Je 3,7 kreskis en 2017 kompare al 1990 la nombro de polinoj patriniĝintaj en la aĝo de 25-29 jaroj. La Ĉefa Statistika Oficejo komparis ankaŭ la fekundecoindicon en 17 polaj vojevodioj en la jaroj 2000 kaj 2017. Ĝi kreskis de 1,37 ĝis 1,45 procentoj. Plej alta ĝi estas en la Pomeria Vojevodio (la nordokcidenta Pollando), kie ĝi egalas al 1,63.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Gabi – 2’22”