Novaĵoj

La Eŭropa Komisiono memorigis lastvendrede pri la pasonta lunde, la 23-an de aŭgusto datreveno de la pakto Ribbentrop-Mołotow. En la porokaza mesaĝo legeblas „Libereco de totalismo kaj aŭtoritatismo ne estas donita porĉiame. Necesas favore al ĝi batali ĉiun tagon denove”. Sciencistoj el la pola Pilecki-Instituto proponis, ke la pakton oni konsideru novmaniere en pli vasta kunteksto. Alivorte kiel finon de reveoj pri libera Eŭropo renaskiĝinta post la 1-a mondmilito kaj kiel imperiisman koloniigadon laŭ la modelo de koloniigita Afriko. La pakto kune kun sekreta aldona protokolo traktis la reciprokan dividon de la interesferoj en la Centra kaj Orieta Eŭropo inter Tria Regno kaj Sovetunio. Ĝi signifis finon de la suverenaj ŝtatoj ekde la baltaj respublikoj ĝis Balkanoj. Ĝi signifis dispartigon de Pollando kaj faktan koloniigon de ĝia teritorioj. La 23-a de aŭgusto estas la okazo por flegi la memoron pri la viktimoj, kies milionoj ankoraŭ longe suferis post la fino de la 2-a mondmlito kaj la malvenko de Germanio.

El la elsendo 24.08.2021. Legas Milada – 1′ 42″

Ĉirkaŭ la 400-jara kverko Dunin el la loko Przybudki en la nord-orienta Pollando reprezentos en 2022 Pollandon en la konkurso por la Eŭropa Arbo de la Jaro. En la interreta plebiscito voĉdonis por ĝi 7380 personoj. Tiu ĉi arba gigantulo el Białowieża Praarbarego estas simbolo de forto kaj potenco kaj de jaroj ravas pro sia beleco inspirante multajn artistojn kaj sociajn agantojn. Al turistoj ĝi servas kiel fono de iliaj memorfotoj. Dunin altas 13 metrojn kaj ĝia perimetro egalas al ĉirkaŭ 700 centimetroj. Laŭ legendo ĝi indikas la iaman limon de Białowieża Prarbarego. La premia Statueto de la Arbo de la Jaro estos enmanigita al la venkaj ideodonintoj kaj al reprezentantoj de la komunumo Narew en oktobro 2021 dum la 19-a eldono de la Festo de la Arbo organizata de la Klubo Gaja.

El la elsendo 24.08.2021. Legas Milada – 1′ 17″

Lige kun la situacio en Afganlando por mardo estis planita eksterordinara videokonferenco de la uniaj ministroj por la eksterlandaj aferoj. Ĝia celo estas pritaksi la situacion post kiam dimanĉe la kontrolon en Afganlando transprenis talibanoj. La uniaj kaj NATO-landoj evakuas siajn civitanojn kaj kunlaborantojn. La pola registaro direktis jam siajn aviadilojn por polaj civitanoj kaj ankaŭ por laborantoj de la pola militista misio en ĉi tiu lando. Daŭras interparoloj kiom da afgalandanoj Pollando povus akcepti. Laŭ informoj de Reuter-agentejo marde matene komencis starti el Kabulo militistaj aviadiloj kun evakuataj diplomatoj kaj civiluloj. Sur la ekranoj de unu el la plej gravaj afganaj televdstacioj ToloNews reaperis ĵurnalistinoj. Unu el ili faris intervjuon kun membro de la gazetara oficejo de talibanoj. Ilia reprezentanto Enamullah Samangani alvokis hodiaŭ afganajn virinojn aliĝi al establo de la nova registaro. Pli frue talibanoj deklaris amnestion por ŝtataj ofcistoj alvokante ilin reveni al laboro.

El la elsendo 17.08.2021. Legas Barbara – 1′ 26″

En Pollando funkcias bita interbiblioteka luprenejo de sciencaj publikaĵoj, Academica. Ĝi ebligas utiligon de la bitaj kolektoj de la Nacia Biblioteko por la esploraj kaj konigaj celoj pere de konektoj al la informsistemo, t.e. terminaloj troviĝantaj en partneraj institucioj. Ili funkcias ankaŭ for de grandaj centroj, kaj lastatempe unu el ili estis instalita en la reta legejo de la urba kaj distrikta biblioteko en Drawsko Pomorskie (la norda Pollando). Academica ebligas konsulton de preskaŭ 3 milionoj 450 mil publikaĵoj el ĉiuj sciencbranĉoj, ankaŭ la plej novaj, rilate kiujn validas la aŭtoraj rajtoj. Publike disponeblaj estas unuavice libroj kaj sciencaj periodaĵoj el la Nacia Biblioteko, inkluzive de akademiaj lernolibroj, sciencaj kaj popularsciencaj disertaĵoj, legaĵoj por konkursoj kaj lernoobjektaj olimpikoj kaj sciencaj periodaĵoj el la registro de la Ministerio pri scienco kaj supera instrusistemo. Parto de publikaĵoj signitaj per verda punkto estas dsponigitaj al ĉiuj internaŭtoj sen limigoj. Publikaĵoj protektitaj per la aŭtoraj rajtoj estas konsulteblaj pere de elektitaj terminaloj en bibliotekoj apartenantaj al la sistemo Academica.

El la elsendo 17.08.2021. Legas Maciek – 1′ 23″

La nova Pledanto por la Civitanaj Rajtoj, prof-o Marcin Wiącek esprimis sian tre skeptikan rilaton al la ideo de deviga vakcinado. Kiel li atentigis certa deficito de juraj solvoj dum la pandemio estis tio, ke ili fontis el ministeriaj decidoj alprenataj ene de kabinetoj. Dume liaopinie tiuj problmeoj estas tiom esencaj, fudamentaj laŭ la vidpuntko de libereco kaj homaj rajtoj, ke debato pri ili devus okazi en la parlamento kaj frukti per proklamita leĝo kaj ne plenumrekomendoj. Prof-o Marcin Wiącek atentigis tiurilate pri la rezolucio de la parlamenta asembleo de Konsilio de Eŭropo. Laŭ ĝi la fakto esti vakcinita ne povas esti ekskluziva premiso por variigi la leĝan situacion de civitanoj. Kiel la membro de la Konsilio Pollando devus sekvi tiun rekomendon. Liaopinie eĉ se eblas allasi iun variigon de situacio de vakcinitoj kaj nevakcinitoj, necesas en tiu situacio konsideri la demandon, ĉu koncerna persono kreas minacon por publika sano.

El la elsendo 17.08.2021. Legas Milada – 1′ 11″

En la Botanika Ĝardeno de la Universitato en Kaunas, Litovio meze de julio estis plantita kverko omaĝanta la memoron de la pola komponistro Krzysztof Penderecki. La iniciatinto de la omaĝkverko estas la Pola Institituto en Vilno. En la kauna Ĝardeno trovigas jam kverkoj omaĝantaj i.a. la memoron de Lech Kaczyński, Tadeusz Kościuszko, Frederiko Chopin. Krzysztof Penderecki kelkfoje gastis en Vilno direktante siajn komponaĵojn, tiajn kiel la Pola Rekviemo kaj komika opero Reĝo Ubu. La Poa Instituto lanĉinte la inciaton planti la omaĝkverkon al Penderecki aliĝis al la kampanjo de Adam Mickiewicz-Instituto vastigi mondan Penderecki-ĝardenon. La arboj omaĝantaj la polan komponiston troviĝas jam en Singapuro kaj Bruselo. Okaze de la evento en Vilno okazis koncerto el la ciklo „Krzysztof Penderecki: Europo omaĝas la Majstron” en la plenumo de la Ĉambra Orkestro de s-ta Kristoforo.

El la elsendo 11.08.2021. Legas Maciek – 1′ 03″

Laŭ la Monda Nutroprogramo 41 milionoj da homoj en pli pl 40 landoj de la mondo vivas rande de malsato, pli ol 500 milionoj suferas la malsaton. De kvin jaroj tiu tendenco kreskas. La pandemio aldone akcelis la procezon. La ĉefajn kaŭzojn de tio oni ligas kun la klimatŝanĝoj kaj sekvantaj el tio kataklismoj, kaj kun armitaj konfliktoj. Sen tuja helpo de humanecaj organizoj en akiro de nutraĵoj al la plej malriĉaj regionoj, ĉefe en Afriko neevitebla estas laŭvica elmigra apogeo. La Monda Nutroprogramo gvidas aktuale sep averiajn savkampanjojn ligitajn kun la pandemio de Kovim-19 kaj kun la situacio reganta en Demokrata Respubliko Kongo, la nordorienta Niĝerio, en Sahelo-landoj, en Sirio kaj Jemeno kaj en la Suda Sudano. Laŭ reprezentantino de la Pola Humaneca Kampanjo Helena Krajewska se ni parolas pri tio, ke necesas helpi surloke, por ne fronti grandegan migrofenomenon necesas helpi al homoj vivantaj tie rekonstrui sian vivon surloke, por ke ili povu daŭre vivi en siaj hejmregionoj. Temas pri longdaŭraj programoj subtenantaj la lokan agrikulturon, subtenantaj homojn kiuj volas produkti nutraĵojn por si mem, por siaj familioj, ĝenerale por siaj landoj.

El la elsendo 11.08.2021. Legas Milada – 2′ 01″

Laŭ la donitaĵoj de antaŭ la pandemio de la Pola Turisma Organizo kaj la Ĉefa Statistika Oficejo la nombro de turistoj el Nederlando kreskis. En 2019 temis pri pli ol 550 mil turistoj el ĉi tiu lando.
Nun post kiam Nederlando signis Pollandon verdkolore – kio signifas mankon de epidemia minaco – ĉiam pli da nederlandaj turistoj rezervas la someran feriadon en nia lando planante veni al Pollando aŭtomobile. Nederlandaj turistoj elektas Krakovon, multaj preferas Vroclavon kaj ĝian regionon.

El la elsendo 03.08.2021. Legas Milada – 0’48’’

ManpowerGroup (internacia firmao pri personala konsilado) publikigis raporton „Nesufiĉo de talentuloj” el kiu rezultas, ke polaj firmaoj ne intencas daŭrigi la modelon de distanca laboro. Laŭ iliaj deklaroj eĉ 88 procentoj de laborantoj revenos al firmloka (oficeja) laboro kaj 9 procentoj ricevos proponon labori en hibrida maniero. Oni pravigas tion per zorgo pri la bonfarto de laborantoj kaj kvalito de la firmaa kunlaboro.
Eĉ preskaŭ ĉiu kvara labordonanto en Pollando supozas, ke laboro eksteroficeja malavantaĝe influas la bonfarton de laborantoj, ĉiun kvinan enzorigas kvalito de kunlaboro en distancaj laborkolektivoj. La rezervoj de la firmaoj koncernas ankaŭ malkreskon de produktiveco (18 procentoj) kaj de inventemo (12 procentoj), fine de la organiza kulturo (2 procentoj). Nur 22 procentoj de labordonantoj ne eprimas similajn rezervojn.
Kvankam la pandemio komencis revoluciajn ŝanĝojn en la rilato de labordonantoj al la distanca laboro nun ĉiam pli da ili revenas al la tradicia labormaniero. Labordonantoj antaŭvidas, ke dum laŭvicaj 6-12 monatoj 88 procentoj de iliaj laborantoj revenos al oficejoj kaj nur 9 procentoj ricevos proponon de hibrida laboro, el inter kiuj nur 5 procentoj povos labori distance dum pli granda parto de la semajno. Eĉ 39 procentoj de labrdonantoj intencas proponi elastajn horojn por komenco kaj fino de laboro kaze de firmloka (oficeja) laboro.
Samtempe, kiel klarigas la pola dungoeksperto de la grupo, laborantoj ne volas perdi la laborelastecon akiritan dum la pandemio. Kiel kompromisa ŝajnas esti vastskala envivigo aŭ konservo de la hibrida labormodelo. Tion atendas unuavice dungotoj en informteknika sektoro, laborontoj rilate priservadon de klientoj, rilate vendan kaj merkatikan sektorojn.

El la elsendo 03.08.2021. Legas Maciek – 02’09’’

Google Arts & Culture kreis malferman programaron, kiu esploras 10 indiĝenajn lingvojn. Woolaroo ebligas samtempe al la lingvosocioj protekti iliajn lingvojn kaj evoluigon. Tio signifas, ke Woolaroo i.a. ebligas vastigi la vortprovizon, aldoni sondokumentojn por helpi korektan prononcon.
Inter la poponitaj estas 10 indiĝenaj lingvoj i.a. luiziana-kreola-franca, kalabria grika, maoria, tamaziĝt’-a, sicilia, Yang Zhuang, rapanui kaj jida. Unusola lingvo, kiu havas rilaton kun Pollando estas la jida. Antaŭ la 2-a mondmilito ĝi estis la lingvaĵo de judoj loĝantaj en Pollando kaj en aliaj landoj de la Orienta Eŭropo. Laŭ la lastaj antaŭmilitaj donitaĵoj en 1931 la jida estis la gepatra lingvo por 79,2 procentoj de polaj judoj. Aktuale jida estas uzata inter la religiaj ĥasidaj komunumoj en Usono kaj Israelo.

El la elsendo 27.07.2021. Legas Maciek – 0’ 55’’