Kulturkroniko

En la ĵusaj tagoj en la Pomeria Libroeldonejo en Szczecin (la nordokcidenta Pollando) eblas rigardi senpage diverajn eldonojn  de la Sankta Skribo ekde la pergamenaj rulaĵoj tra presaĵoj de antaŭ kelkcent jaroj ĝis la plej novaj bitaj eldonoj. Laŭ la organizanto de la ekspozicio pastoro Tytus Gudzowski eĉ se la Biblio ne diferencas kiel libro disde la aliaj, aliflanke temas pri la verko, kiu influas la mondon kaj homojn de tri kaj duona mil jaroj.La ekspozicio rakontas kiel estis verkata la Biblio, kiel kopiata, ĝi rakontas pri la kanonoj de la Malnova kaj Nova Testamentoj. La vizitantoj ekscias, kiel tio eblis, ke la Sankta Skribo ne ŝanĝiĝis de tiom da jarmiloj. Ili konatiĝas kun internaj pruvoj kiel plenumiĝintaj profetaĵoj, kaj ankaŭ kun arkeologiaj pruvoj, kiuj konfirmis la priskribitajn en la Biblio lokojn kaj eventojn. La ekspozicion akompanas lekcioj ligitaj kun la Biblio, traktantaj i.a. ĝiajn profetaĵojn aŭ instruon.

El la elsendo 30.11.2018. Legas Gabi kaj Barbara – 1’19”

Barbórka, tradicia minista festo solenata la 4-an de decembro ektroviĝis sur la landa listo de nemateria kulturheredaĵo. Kunordiginto de tiuj klopodoj estis Muzeo de la Ŝtona Karbominado en Zabrze (la suda Pollando). La 4-a de decembro, la festo de s-ta Barbara, patronino de ministoj estas solenata en minejoj de la ŝtona karbo en la Supra Silezio ekde la komenco de la 19-a jarcento kiel evento religia, profesia kaj familia. Barbórka estas elemento de pli vasta fenomeno, la kulto de s-ta Barbara inter ministoj. Tio manifestiĝas kiel altaroj kun bildoj kaj figuroj de s-ta Barbara subtere. Barbórka en la minindustrio estas tago laborlibera kaj abundo de la akompanaj eventoj kaŭzas, ke la porokaza festado daŭras inter la mezo de novembro kaj decembro. La Babórka-festado estas la okazo por koncertoj, paradoj de ministaj orkestroj, porokazaj diservoj kaj mesoj, preĝoj, florornamado de s-ta Barbara-altaroj, organizado de  profesiaj jubileoj, ministaj solenaĵoj, bankedoj kaj familiaj festoj. De 70 jaroj Barbórka la Minista Tago akiris la statuson de branĉa festo de ĉiuj laborantoj de minindustrio, kiuj elterigas ankaŭ aliajn krudaĵojn. Tio popularigis la feston en la tuta lando.

El la elsendo 30.11.2018. Legas Gabi kaj Barbara – 1’40”

Okaze de la 100-jariĝo de la regajnita suvereneco de Pollando al la Instituto de Ossoliński-familio estis transdonita la unua ekzemplero de la porkolektista eldono de la kroniko de Gall Anonim el la komenco de la 12-a jarcento. La origine latina kroniko estis aperigita en la pola lingvo laŭ la traduko de Zygmunt Komarnicki el 1873. Ĝi estis eldonita en 966 ekzempleroj, kio referencas al la dato de la kristianigo de Pollando. La kroniko inspirita per la 11-jarcentaj manuskriptoj estis provizita per centjaraj kverkaj lignokovriloj, ene de kiuj troviĝas duonkilograma arĝenta medalo. Por ĝin verki estis aplikita Karolida minuskla skribo kaj ĝi estis presita sur pergameno.  La laboro daŭris du jarojn. Oni antaŭvidas ĝian prezenton fine de la jaro en la vroclava Muzeo de S-ro Tadeo, kiu estas parto de Ossolineum. 

El la elsendo 23.11.2018. Legas Maciek – 1’01”

La 27-an/28-an de novembro en la Muzika Akademio de Feliks Nowowiejski en Bydgoszcz (la norda Pollando) okazos la 4-a Internacia Konferenco dediĉita al la temo „Interpretatio artis musicae” – Interpreto de la muzikverko – universaleco kaj naciaj valoroj. Partoprenos ĝin dudeko da prelegantoj el diversaj muzikcentroj de Pollando kaj eksterlando. En la merkreda matena sesio de la konferenco d-ro Marek Nahajowski parolos pri „La interna ideo de Ludoviko Lazaro Zamenhof kaj ĝia resonanco en la muzika E-kulturo”.

El la elsendo 23.11.2018. Legas Barbara – 0’46”

En Varsovio dum la tuta monato ĝis la 28-a de novembro daŭras la 5-a Internacia Festivalo de Ignacy Jan Paderewski. La organizantoj de la festivalaj eventoj celis nunjare revenigi al Varsovio la memoron pri epokfaraj atingaĵoj de la komponisto. Tie ĉi nome la artisto pasigis sian junecon kaj plurfoje al Varsovio estis revenanta ne nur kiel pianisto kaj komponisto, sed ankaŭ kiel ŝtatviro, elstara politikisto, filantropo, modelo de polo-patrioto. La festivalon inaŭguris Simfonio Si-minora, nomata ankaŭ „Polonia” de Paderewski, difinata kiel lia plej patriota komponaĵo. La festivalaj koncertoj estas okazantaj en la renomaj salonoj de  la Nacia Filharmonio, Koncerta Studio de Lutosławski, Łazienki-parko, Universitato de Frederiko Chopin kaj Reĝa Kastelo. Akompane al la festivalo estis prezentata  i.a. dokumenta filmo „Paderewski – homo de agoj, sukceso kaj famo”.

El la elsendo 23.11.2018. Legas Maciek – 1’05”

Vox Patris, la plej granda balancsolonorilego en la mondo, kiu venontjare trafos al la Sanktejo de la Eterna Patro en la brazila Trinidade estis prezentita antaŭnnelonge en Krakovo. Farita de la polaj muldistoj i.a. specialistoj el la Muldista Laborejo de Jan Felczyński en Przemyśl (la sudorienta Pollando) ĝi pezas 55 tunojn, altas 4 metrojn kaj ĝia diametro egalas al kvar kaj duona metroj. Ĝi estis produktite 78-procente el kupro kaj 22-procente el stano. Por movi ĝin estas necesaj kvar speciale projektitaj, la plej grandaj en la mondo sonorilmotoroj. La sonorilego Vox Patris ne havas ankoraŭ koron, sed ĝi estas jam projektita. Ĝi pezos ĉirkaŭ du tunojn kaj kun fiksa mekanismo longos 6 metrojn. Laŭpremise ĝi havos tre malaltan sonon aŭdeblan en la distanco de kelkaj kilometroj for de la sanktejo. Ĝia sonorado estos ne sole aŭdebla, sed ankaŭ sentebla pere de la tuta korpo. La surfacon de la sonorilego kovras ornamaĵoj referencantaj al la kreiĝo de la sanktejo. Temas pri karakterizaj por Brazilo plantmotivoj, animaloj kaj birdoj.  Krom Vox Patris polaj muldistoj faras por la baziliko en Trinidade 68 malpli grandajn sonorilojn. Ĝis nun la plej granda balansoborilego pezanta pli ol 36 tunojn, muldita en Nederlando, troviĝas en la japana urbo Gotenba sur la deklivo de Fuĵi-monto.

El la elsendo 16.11.2018. Legas Gabi – 1’58”

Lastmarde en la Eŭropa Parlamento estis malfermita ekspozicio dediĉita al la 100-a datreveno de la akiro de la balotrajtoj fare de polinoj. Dum ĝia lanĉo oni parolis pri ilia esenca rolo en la regajno de la pola suvereneco kaj konstruado de la pola ŝtato post la 123-jara mallibereco. Pollando estis unu el la unuaj landoj en la mondo, en kiuj virinoj ricevis la balotrajtojn. Polinoj jam unu jaron poste ne sole partoprenis la balotojn, sed estis ankaŭ  elektataj. La ekspozicio prezentas virinojn, kiuj ludis esencan rolon en la publika vivo ĝis la 2-a mondmilito – en la pola politiko, klerigo, scienco kaj kulturo – aperigante iliajn fotojn kaj mallongajn biogramojn. I.a. eblas konatiĝi kun la siluetoj de ok unuaj virinoj, kiuj en 1919 ektroviĝis en la pola parlamento. Rilate sciencon temas i.a. pri la silueto de Maria Słodowsla-Curie, koncerne la socian agadon temas pri tiaj konataj polinoj, kiel  verkistinoj Zofia Nałkowska,  Zofia Kossak-Szczucka. Dum la inaŭguro de la ekspozicio oni reliefigis grandan kontribuon de la polaj virinoj al la heredigo de la polaj kulturo kaj tradicio al la sekvaj generacioj. Oni akcentis iliajn patriotajn, porfamiliajn kaj porcivitanajn sintenojn,  gardadon de la naciaj valoroj, la transdonadon de amo al la patrolando tiam, kiam Pollando estis forigita de sur la mapo de Eŭropo.

El la elsendo 16.11.2018. Legas Milada – 2’02”

“Une avant-garde polonaise: Katarzyna Kobro et Władysław Strzemiński” estas la titolo de ekspozicio, kiu ĝis la 14-a de januaro 2019 estas vizitebla en la pariza Pompidou-Centro. Ĝi estis organizita de la Centro kune kun la Artmuzeo en Lodzo (la centra Pollando) kaj Instituto de Adam Mickiewicz kadre de la internacia programo „Pollando 100”. La eksterlanda segmento de la solenadoj de la 100-a datreveno de la regajno de suvereneco fare de Pollando okazas sub la devizo „Inspiritaj de la pasinteco ni kreas nuntempon”. La ekspozicio enhavas 180 verkojn de Kobro kaj Strzemiński inkluzive de pentraĵoj, skulptaĵoj, spacaj komponaĵoj, projektoj de industria dezajno kaj projektoj arkitekturaj. Ambayh artistoj estas prezentitaj kiel artistoj kun granda signifo por la internacia avangardo. Laŭ ilia rezonado ĉiuj formalaj novumoj estis servontaj al transformado de realo aŭ de la maniero percepti la mondon, pensi pri la mondo.

El la elsendo 16.11.2018. Legas Maciek – 1’10”

La polaj ordenoj kaj distingoj, i.a. diamanta kaj rubena kompleto de la Ordeno de la Blanka Agla ekde la 9-a de novembro estas en la varsovia Muzeo de la Reĝa Łazienki-parko. La ekspozicio enhavanta preskaŭ unu mil objektojn el la polaj kaj eksterlandaj kolektoj estis pretigita okaze de la 100-jariĝo de la regajno de suvereneco fare de Pollando. Inter la eksponaĵoj krom ordenoj kaj distingoj troviĝas dokumentoj kaj portretoj de elstaraj poloj honoritaj pro la meritoj por Pollando. Temas pri la unua ekspozicio, kiu laŭ la kronologia aspekto prezentas la historion de la polaj ordenoj kaj distingoj ekde la 18-a jarcento ĝis nuntempo. Ĝi funkcios ĝis la 3-a de februaro 2019, en novembro senpage. Akompanas ĝin riĉa edukprogramo adresita al. ĉiuj aĝgrupoj kaj kampanjo „Distingitoj – historioj forgesitaj.

El la elsendo 09.11.2018. Legas Barbara – 1’10”

Unikan ŝanĉon viziti la Oran Kapelon en la katedralo de Poznań (la okcidenta Pollando) kaj kliniĝi antaŭ la sarkofagoj de la unuaj regantoj de Pollando havos la fideluloj partoprenantaj tagmezan sanktan meson la 11-an de novembro. Kutime eblas enrigardi ĝian internon nur tra ornama krado. La tereno de Ostrów Tumski, sur kiu troviĝas la katedralo, estas la plej malnova kaj unu el la plej valoraj historie partoj de Poznano. Ĝi fariĝis la sidejo de la unuaj regantoj de Pollando en la 10-a jarcento. Princo Mieszko la 1-a establis tie sian palatinum, kastelon. Sur ĉi tiu tereno kreiĝis la unua katedralo, ĉe kiu en 968-a jaro estis establita la unua en Pollando episkopejo. La Ora Kapelo el la komenco de la 19-a jarcento estas la plej malnova kaj plej granda nekropolo de la polaj regantoj el la unua Piast-dinastio. Troviĝas tie la sarkofagoj de Mieszko la 1-a, Bolesław Chrobry, Przemysław la 2-a, Mieszko la 2-a, Kazimierz Odnowiciel, Władysław Odonic, Bolesław Pobożny kaj Przemysł la 1-a. La bizancostila kapelo laŭ la projekto de la pola, italdevena arkitekto Franciszek Lanci kreiĝis en la jaroj 1836-37. Vid-al-vide al la sarkofagoj de la princo Mieszko la 1-a kaj la reĝo Bolesław Chrobry staras la bronzaj statuoj de ambaŭ regantoj aŭtoritaj de Christian Rauch. En la kapelo troviĝas i.a. altaro kun bildo de la Ĉielpreno de Dipatrino kaj pentraĵo de Edward Brzostowski „Bolesław Chrobry kaj Oto la 3-a ĉe la tombo de sankta Wojciech”. La volbon ornamas la figuro de Dio-Patro kaj bildoj de polaj sanktuloj. La mozaikan plankon de la kapelo faris Liborio Salandri el Venecio. Kiel dirite, la Ora Kapelo estas malfermata nur lige kun la plej eksterordinaraj eventoj. La lasta okazis lige kun la 1050-jariĝo de la bapto de Pollando en 2016.

El la elsendo 09.11.2018. Legas Maciek – 2’11”