Kulturkroniko

Krakovo estis elektita fare de la Eŭropa Gastronimia Akademio, kiel la Eŭropa Ĉefurbo de Gastronomia Kulturo 2019. La Akademio faris tion la unuan fojon kaj Krakovo en ĉi tiu rivalado venkis Lisbonon. La decido estia alprenita unuanime. La Krakovaj restoracioj, krom la varsoviaj havas plurajn distingojn de Michelin, ilij estis honoritaj de  Gaullt et Millau, kaj rekomenditaj de Slow Food Polska. Kiel akcentis la prezidanto de la Eŭropa Gastronomia Akademio, Rafael Anson Oliart, Krakovo jam estis difinita la eŭropa ĉefurbo de kulturo, de literaturo, ĝi  estas tre grava loko laŭ la religia vidpunkto. Sed en ĉi tiu urbo gravas ankaŭ gastronomio, esenca konsistero de kulturo.  Dank’ al la nova titolo la tuta mondo povas ekscii, ke Eŭropo kaj en ĝi i. a. Krakovo estas grava vizitloko ankaŭ pro la kuirartaj konsideroj. Lige kun la nova titolo en Krakovo okazos pluraj, diversaj eventoj popularigantaj gastronomion. Inter ili estas i.a. Eŭropa Virtuala Vespermanĝo, Gastronomia Olimpiko, Monda Kongreso pri la Gastronomi-misio en la 21-a jarcento, konkurso por la Eŭropa Premio pri la Gastromia Kulturo. Krakovo logos lige kun tio ekspertojn  de la kuirarto el la tuta mondo, stelulojn de la monda gastronomio gvidantajn restoraciojn distinigitaj i.a. per la steletoj de Michelin. Krakovo prilaboris propran kalendaron de gastronomiaj eventoj en 2019 kaj en la sekvaj jaroj. Estos realigtaj, ligitaj kun projekto, tiaj eventoj kiel  i.a. La kuirarto de la reĝa kortego, Krakova burĝa kaj akademia.  La krakova gastronomia heredaĵo famis ankaŭ pro moviĝeblaj manĝbutikoj kun simpaj manĝoj por burĝoj, komercistoj, studentoj. La moviĝantaj manĝbutikoj reaperos sur la stratoj de Krakovo. La Eŭropa Gastronomia Akademio funkcias kadre de la Internacia Gastronomia Akademio ekzistanta ekde 1928. Ĝi okupiĝas pro vaste komprenata gastronomia kulturo kaj kunlaboras kun tiaj UN-o agentejoj kiel Unesko, FAO, WHO kaj UNWTO, kun la Eŭropa Unio.

El la elsendo 14.12.2018. Legas Tomek  – 2’19”

La Kristnaskaj Kripetoj de Krakovo ektroviĝis en Unesko-listo de la nemateria kulturheredaĵo de la homaro. Decidis pri tio la debatinta en novembro sur Maŭricio 13-a sesio de la internacia komitato por la protektado de la nemateria kulturheredaĵo de la homaro, kiun partoprenis pli ol 800 delegitoj el 125 landoj. Tio estas la unua kulturobjekto el Pollando en la listo, en kiu troviĝas pli ol 300 aliaj i.a. rumbo el Kubo, la portugala fado kaj la ĉina kaligrafio. Pri la profesia produktado de la kristnaskaj kripetoj de Krakovo okupiĝas  ĉirkaŭ 40 kreantoj.  Temas pri okupo temporaba postulanta grandan fajnecon, en kies rezulto kreiĝas plurnivela, turoriĉa konstruaĵo karakteriza por la arkitekturo de Krakovo. Plej ofte la kripetoj imitas la lokajn preĝejojn rekreante plej ofte la fasadon de Maria-Baziliko kaj turojn kaj kupolojn de la katedralo sur Wawel-altaĵo. Apud la tradiciaj kripetfiguroj estas prezentataj en ili historiaj kaj aktualaj sociaj eventoj el Krakovo, Pollando kaj la mondo. La tradicio de la kristnaskaj kripetoj en Krakovo radikas en la 19-a jarcento kaj malsame al la tradicia Bet Leĥema kripeto ĝi estas multe pli pompa. Ekde 1937-a jaro estas organizata konkurso je la plej bela krakova kripeto. La nunjara, jam la 76-a okazis la 6-an de decembro. La rezultojn oni prezentos la 9-an de decembro kaj la postkonkursa ekspozicio daŭros en la Historia Muzeo de Krakovo ĝis la 24-a de februaro 2019.

El la elsendo 07.12.2018. Legas Gabi  – 2′

Okaze de la 100-a datreveno de la regajnita suvereneco en la Palaco de la Regantoj en Vilno estis inaŭgurita fine de novembro la ekspozicio „Litvo, Patrujo mia…. Adam Mickiewicz kaj lia poemo S-ro Tadeo”.  Oni prezentas ĝian manuskripton, kiu nur la 2-an fojon estas ekspoziciata eksterlande. Oni esperas, ke la ekspozicio proksimigos la figuron de Adam Mickiewicz al la litova socio. Krom la manuskipto la ekspozicio daŭronta ĝis la 24-a de februaro 2019 prezentas la vivon kaj la kreadon de la pola poeto, lian poemon  en la historia kunteksto, pli ol 250 unikajn eksponaĵojn el la polaj kaj litovaj muzeaj centroj. Al la ekspozicio akompanas riĉa programo de kulturaj kaj edukaj eventoj t.e. koncertoj, filmprezentoj, prelegoj.

El la elsendo 07.12.2018. Legas Gabi  – 1’01”

En la ĵusaj tagoj en la Pomeria Libroeldonejo en Szczecin (la nordokcidenta Pollando) eblas rigardi senpage diverajn eldonojn  de la Sankta Skribo ekde la pergamenaj rulaĵoj tra presaĵoj de antaŭ kelkcent jaroj ĝis la plej novaj bitaj eldonoj. Laŭ la organizanto de la ekspozicio pastoro Tytus Gudzowski eĉ se la Biblio ne diferencas kiel libro disde la aliaj, aliflanke temas pri la verko, kiu influas la mondon kaj homojn de tri kaj duona mil jaroj.La ekspozicio rakontas kiel estis verkata la Biblio, kiel kopiata, ĝi rakontas pri la kanonoj de la Malnova kaj Nova Testamentoj. La vizitantoj ekscias, kiel tio eblis, ke la Sankta Skribo ne ŝanĝiĝis de tiom da jarmiloj. Ili konatiĝas kun internaj pruvoj kiel plenumiĝintaj profetaĵoj, kaj ankaŭ kun arkeologiaj pruvoj, kiuj konfirmis la priskribitajn en la Biblio lokojn kaj eventojn. La ekspozicion akompanas lekcioj ligitaj kun la Biblio, traktantaj i.a. ĝiajn profetaĵojn aŭ instruon.

El la elsendo 30.11.2018. Legas Gabi kaj Barbara – 1’19”

Barbórka, tradicia minista festo solenata la 4-an de decembro ektroviĝis sur la landa listo de nemateria kulturheredaĵo. Kunordiginto de tiuj klopodoj estis Muzeo de la Ŝtona Karbominado en Zabrze (la suda Pollando). La 4-a de decembro, la festo de s-ta Barbara, patronino de ministoj estas solenata en minejoj de la ŝtona karbo en la Supra Silezio ekde la komenco de la 19-a jarcento kiel evento religia, profesia kaj familia. Barbórka estas elemento de pli vasta fenomeno, la kulto de s-ta Barbara inter ministoj. Tio manifestiĝas kiel altaroj kun bildoj kaj figuroj de s-ta Barbara subtere. Barbórka en la minindustrio estas tago laborlibera kaj abundo de la akompanaj eventoj kaŭzas, ke la porokaza festado daŭras inter la mezo de novembro kaj decembro. La Babórka-festado estas la okazo por koncertoj, paradoj de ministaj orkestroj, porokazaj diservoj kaj mesoj, preĝoj, florornamado de s-ta Barbara-altaroj, organizado de  profesiaj jubileoj, ministaj solenaĵoj, bankedoj kaj familiaj festoj. De 70 jaroj Barbórka la Minista Tago akiris la statuson de branĉa festo de ĉiuj laborantoj de minindustrio, kiuj elterigas ankaŭ aliajn krudaĵojn. Tio popularigis la feston en la tuta lando.

El la elsendo 30.11.2018. Legas Gabi kaj Barbara – 1’40”

Okaze de la 100-jariĝo de la regajnita suvereneco de Pollando al la Instituto de Ossoliński-familio estis transdonita la unua ekzemplero de la porkolektista eldono de la kroniko de Gall Anonim el la komenco de la 12-a jarcento. La origine latina kroniko estis aperigita en la pola lingvo laŭ la traduko de Zygmunt Komarnicki el 1873. Ĝi estis eldonita en 966 ekzempleroj, kio referencas al la dato de la kristianigo de Pollando. La kroniko inspirita per la 11-jarcentaj manuskriptoj estis provizita per centjaraj kverkaj lignokovriloj, ene de kiuj troviĝas duonkilograma arĝenta medalo. Por ĝin verki estis aplikita Karolida minuskla skribo kaj ĝi estis presita sur pergameno.  La laboro daŭris du jarojn. Oni antaŭvidas ĝian prezenton fine de la jaro en la vroclava Muzeo de S-ro Tadeo, kiu estas parto de Ossolineum. 

El la elsendo 23.11.2018. Legas Maciek – 1’01”

La 27-an/28-an de novembro en la Muzika Akademio de Feliks Nowowiejski en Bydgoszcz (la norda Pollando) okazos la 4-a Internacia Konferenco dediĉita al la temo „Interpretatio artis musicae” – Interpreto de la muzikverko – universaleco kaj naciaj valoroj. Partoprenos ĝin dudeko da prelegantoj el diversaj muzikcentroj de Pollando kaj eksterlando. En la merkreda matena sesio de la konferenco d-ro Marek Nahajowski parolos pri „La interna ideo de Ludoviko Lazaro Zamenhof kaj ĝia resonanco en la muzika E-kulturo”.

El la elsendo 23.11.2018. Legas Barbara – 0’46”

En Varsovio dum la tuta monato ĝis la 28-a de novembro daŭras la 5-a Internacia Festivalo de Ignacy Jan Paderewski. La organizantoj de la festivalaj eventoj celis nunjare revenigi al Varsovio la memoron pri epokfaraj atingaĵoj de la komponisto. Tie ĉi nome la artisto pasigis sian junecon kaj plurfoje al Varsovio estis revenanta ne nur kiel pianisto kaj komponisto, sed ankaŭ kiel ŝtatviro, elstara politikisto, filantropo, modelo de polo-patrioto. La festivalon inaŭguris Simfonio Si-minora, nomata ankaŭ „Polonia” de Paderewski, difinata kiel lia plej patriota komponaĵo. La festivalaj koncertoj estas okazantaj en la renomaj salonoj de  la Nacia Filharmonio, Koncerta Studio de Lutosławski, Łazienki-parko, Universitato de Frederiko Chopin kaj Reĝa Kastelo. Akompane al la festivalo estis prezentata  i.a. dokumenta filmo „Paderewski – homo de agoj, sukceso kaj famo”.

El la elsendo 23.11.2018. Legas Maciek – 1’05”

Vox Patris, la plej granda balancsolonorilego en la mondo, kiu venontjare trafos al la Sanktejo de la Eterna Patro en la brazila Trinidade estis prezentita antaŭnnelonge en Krakovo. Farita de la polaj muldistoj i.a. specialistoj el la Muldista Laborejo de Jan Felczyński en Przemyśl (la sudorienta Pollando) ĝi pezas 55 tunojn, altas 4 metrojn kaj ĝia diametro egalas al kvar kaj duona metroj. Ĝi estis produktite 78-procente el kupro kaj 22-procente el stano. Por movi ĝin estas necesaj kvar speciale projektitaj, la plej grandaj en la mondo sonorilmotoroj. La sonorilego Vox Patris ne havas ankoraŭ koron, sed ĝi estas jam projektita. Ĝi pezos ĉirkaŭ du tunojn kaj kun fiksa mekanismo longos 6 metrojn. Laŭpremise ĝi havos tre malaltan sonon aŭdeblan en la distanco de kelkaj kilometroj for de la sanktejo. Ĝia sonorado estos ne sole aŭdebla, sed ankaŭ sentebla pere de la tuta korpo. La surfacon de la sonorilego kovras ornamaĵoj referencantaj al la kreiĝo de la sanktejo. Temas pri karakterizaj por Brazilo plantmotivoj, animaloj kaj birdoj.  Krom Vox Patris polaj muldistoj faras por la baziliko en Trinidade 68 malpli grandajn sonorilojn. Ĝis nun la plej granda balansoborilego pezanta pli ol 36 tunojn, muldita en Nederlando, troviĝas en la japana urbo Gotenba sur la deklivo de Fuĵi-monto.

El la elsendo 16.11.2018. Legas Gabi – 1’58”

Lastmarde en la Eŭropa Parlamento estis malfermita ekspozicio dediĉita al la 100-a datreveno de la akiro de la balotrajtoj fare de polinoj. Dum ĝia lanĉo oni parolis pri ilia esenca rolo en la regajno de la pola suvereneco kaj konstruado de la pola ŝtato post la 123-jara mallibereco. Pollando estis unu el la unuaj landoj en la mondo, en kiuj virinoj ricevis la balotrajtojn. Polinoj jam unu jaron poste ne sole partoprenis la balotojn, sed estis ankaŭ  elektataj. La ekspozicio prezentas virinojn, kiuj ludis esencan rolon en la publika vivo ĝis la 2-a mondmilito – en la pola politiko, klerigo, scienco kaj kulturo – aperigante iliajn fotojn kaj mallongajn biogramojn. I.a. eblas konatiĝi kun la siluetoj de ok unuaj virinoj, kiuj en 1919 ektroviĝis en la pola parlamento. Rilate sciencon temas i.a. pri la silueto de Maria Słodowsla-Curie, koncerne la socian agadon temas pri tiaj konataj polinoj, kiel  verkistinoj Zofia Nałkowska,  Zofia Kossak-Szczucka. Dum la inaŭguro de la ekspozicio oni reliefigis grandan kontribuon de la polaj virinoj al la heredigo de la polaj kulturo kaj tradicio al la sekvaj generacioj. Oni akcentis iliajn patriotajn, porfamiliajn kaj porcivitanajn sintenojn,  gardadon de la naciaj valoroj, la transdonadon de amo al la patrolando tiam, kiam Pollando estis forigita de sur la mapo de Eŭropo.

El la elsendo 16.11.2018. Legas Milada – 2’02”