Kulturkroniko

Ĝis la fino de junio la varsovia  Muzeo de Frederiko Chopin prezentas aŭtografojn de leteroj de la elstara pola komponisto. La muzeo akiris ilin en la lastaj jaroj (2011-2017) pere de aŭkcidomoj, internaciaj antikvaĵejoj kaj de privataj personoj. Ĉiuj estas provizitaj per informoj pri la cirkonstancoj de la kreiĝo, informas pri la originala teksto ne subigita al redakto. Kelkiuj leteroj neniam pli fre estis publikigitaj aŭ ekspoziciitaj. Ili ĉiuj proksimigas la figuron de la komponisto kaj krome ebligas enrigardi la epokon, en kiu Chopin vivis kaj kreis.  La leteroj enhavas menciojn pri unuopaj komponaĵoj, ilia verkado, kontaktoj kun eldonejoj. Troviĝas en ili ankaŭ pripensoj pri la propra vivo, pri la aktuala monda situacio. La leteroj de Chopin estas ankaŭ gravaj literaturaj dokumentoj, ĉar la komponiston karakterizis enorma lingvolerteco, vortkrea talento. Lian stilon karakterizas vigla, inteligenta priskribmaniero spegulanta lian penetreman, akrarigardan manieron percepti la realon. Inter la korespondaĵoj troviĝas iom neformalaj – ankaŭ laŭaspekte – leteroj al la familio, kiel ankaŭ oficialaj leteroj i.a. al la konataj tiuperiode muzikistoj kaj muzikeldonejoj.

El la elsendo 29.06.2018. Legas Maciek – 1’28”

Virtualan promenon tra la plej fama pola Dipatrina  Sanktejo ĉe la Hela Monto en Częstochowa (la suda Pollando) disponigis en la interreta paĝo de la klostro pastroj paŭlanoj. La promeno estas prezentita en la teknologio 3D.[http://www.zdjecialotnicze.pl/wirutalnyspacer/JasnaGoraPL.html]. Ĝi estas la okazo konatiĝi kaj kvazaŭ denove malkovri la sanktejon, kiu estas ne sole grava religia centro, sed ankaŭ historimonumento. Vizitante virtuale la sanktejon dank’ al fotoj de fajna kvalito kaj riĉaj priskriboj en diversaj lingvoj, eblas konatiĝi ankaŭ kun lokoj kutime ne viziteblaj de la pilgrimantoj, kiel la helmonta biblioteko aŭ la klostra manĝejo. Eblas rigardi detalojn, pri kiuj ne rakontas la ĉiĉeronoj, raviĝi pri perspektivo,  laŭ kiu estas prezentitaj  unikaj arkitekturo kaj la pentroarto, admiri la sanktejon en diversaj jarsezonoj. Por personoj havantaj problemojn kun legado de malgrandaj literoj estas pretigata aŭdoversio. La virtuala promeno estis kromfinancita el la uniaj rimedoj por la projektoj „La naciaj perloj de la Paŭlana Klostro ĉe la Hela Monto en Częstochowa, protekto de la eŭropa kulturheredaĵo”.

El la elsendo 23.06.2018. Legas Gabi – 1’27”

Ekde kelka tempo en la Ŝtata Etnografia Muzeo en Varsovio funkcias konstanta ekspozicio dediĉita al la korea kulturo. Kompare kun aliaj landoj de la Fora Azio la koreaj kulturo kaj arto estas malofte prezentataj en Eŭropo. Tio estas la motivo de la varsovia muzeo proksimigi la tradiciojn kaj kutimojon de ĉi tiu lando. Ĝis nun en la varsoviaj ekstereŭropaj kolektoj troviĝis apenaŭ dekkelkaj eksponaĵoj ligitaj kun Koreio. Dank’ al la konstanta ekzpozicio la varsovia korea kolekto fariĝis la plej granda en Pollando. Plej multaj objektoj estis aĉetitaj en la privata artgalerio de la ĉina arto kaj metio en Frankfurto ĉe Majno, unuopaj objektoj devenas ankaŭ el iu torina artgalerio.  En plimulto temas pri koreaj mebloj kaj hejmaj akcesoraĵoj el la 19-a kaj 20-a jarcentoj. Krom mebloj faritaj kun eksterordinara precizeco – reliefiganta la belecon de la lignostrukturo – kun fajnaj ornamelementoj, samtempe funkciecaj, estas lignaj presmatricoj el la fama korea sanktejo en Haein sa [ha-in-sa]. La kolekton kompletigas eksterordinaraj malnovaj ceramikaĵoj „celadonoj” kovritaj per diafana glazuro kun verdeca, griza aŭ blueca koloroj, iliaj nuntempaj imitaĵoj kaj iamaj argilaj ujoj. En la varsovia Korea Artgalerio eblas rigardi la replikon de la tradicia korea domo, „hanok” kun divido je du spacoj – vira kaj virina. Tiu divido ligiĝas kun iliaj roloj en la socio kun patriarka karaktero de la familio. La prezentata hanok enhavas tipajn dekorelementojn redonante la karakteron de la tradicia korea domo kaj reliefigante ĝian apartecon ligitan kun la vivfilozofio de koreanoj.

El la elsendo 23.06.2018. Legas Gabi – 2’12”

Lige kun la  pasanta nunjare 200-a mortodatreveo de Marcello Bacciarelli, la kortega pentristo de la lasta pola reĝo Stanislao Aŭgusto Poniatowski, en la varsovia Reĝa Kastelo ekde la 9-a de junio ĝis la 9-a de septembro daŭras ekspozicio prezentanta liajn 45 portretojn, kiuj kronologie bildigas la pentristan evoluvojon de la artisto. Komencas ilin ankoraŭ rokokostilaj pentraĵoj el la fino de la 50-a jaroj de la 18-a jarcento, tra neformalaj portretoj de la reĝa familio el la fino de la 70-aj jaroj, atentokaptaj bildoj de la reĝaj amikinoj el la 80-aj jaroj ĝis la lastaj verkoj de Bacciarelli kreiĝintaj en la komenco de la 19-a jarcento. Parto de la portretoj devenas el la konstanta kolekto de la varsocia Reĝa Kastelo, kelkaj estis pruntitaj el aliaj muzeaj centroj kaj neniam estis prezentitaj en Pollando. Italo,  Marcello Bacciarelli, kiu ligis parton de sia plenkreska vivo kaj artista kariero kun la Respubliko apartenas al la gravaj figuroj de la kultura pejzaĝo de la pola Kleriga Epoko kaj estas konsiderata kiel la antaŭkuriero de la nacia skolo en la pola pentroarto. Krom la pentrista aspekto estas interesa krome la historia-kultura dimensio de la ekspozicio. La prezentataj portretoj de unuopaj personoj formas specifan kolektivan portreton de la 18-jarcenta societa elito gravitanta ĉirkaŭ la reĝa kortego. La vestodetaloj kaj ĉirkaŭaĵo de la portretitaj personoj peras multajn informojn pri la modo, gustoj aŭ kutimoj de ĉi tiu elita medio.

El la elsendo 15.06.2018. Legas Maciek – 1’44”

Ĝis la fino de junio en la varsovia Palaco de Kulturo kaj Scienco funkcias la ekspozicio „Nepoleon Bonaparte”. Ĝi ĉirkaŭprenas pli ol 100 eksponaĵojn,  inter kiuj estas objektoj apartenantaj al Napoleono kiel personaj objektoj, armiloj, distingoj, mebloj, dokumentoj pri diversaj vivaspektoj, ankaŭ verkoj de artistoj, metiistoj el lia epoko, kiel portretoj, bustoj kaj skulptaĵoj. Ili devens el la kolektoj de Napoleon Fondaĵo kaj Armemuzeo en Parizo. Unu el la plej grandaj kuriozaĵoj estas liaj manaj notoj pri la lernado de la angla lingvo, kio okazis dum la 6-jara ekzilo sur la insulo de la sankta Helena. Tio havis ne sole geografian, sed ankaŭ lingvan dimension. Krom prema varmego kaj pluvo Napoleono suferis ankaŭ pro la senĉese ĉirkaŭanta lin fremda, angla lingvo. La insulon atingadis malmultaj informoj dum plimulto de libroj kaj  gazetoj estis anglalingvaj. Tri monatojn post la alveno al la insulo Napoleon komencis la lingvolernadon. Unu el la plej valoraj fontoj pri la trapaso de lia lingvolernado estas „Taglibro el la S-ta Helena” de Emmanuel de Las Cases, kiu priskribis la ĉitagan vivon dum sia 15-monata estado sur la insulo. Ĝuste li sugestis al la imperiestro la lernadon de la lingvo. La ekspozicio  prezentas ok paĝojn de manaj notoj de Bonaparte  pene deĉifreblajn, inter kiuj estas ankaŭ desegnaĵoj. Tio povas sugesti, ke la lernanto kelkfoje enuis.

El la elsendo 15.06.2018. Legas Maciek – 1’40”

„Vivi per arto. Gołuchów-kastelo de Izabela el Czartorski-familio Działyńska”. Pli ol 300 objektojn, inkluzive arkeologiajn eksponaĵojn el la antikva periodo, kiuj apartenas al la kolekto de Izabela el Czartorski-familio Działyńska eblas admiri en la Nacia Muzeo en Poznano. Temas pri tolaĵoj, mezepokaj artobjektoj, kiel emaliaĵoj, lignoskulptaĵoj, grafikaĵoj kaj objektoj de  la aplikata arto. Princino Izabela el Czartorski-familio Działyńska estis unu el la plej elstaraj sur la polaj teritorioj artkolektantinoj de la dua duono de la 19-a jarcento. Ŝia kolekto en Kastelo de Gołuchów laŭ sia rango egalis al la plej grandaj eŭropaj artkolektoj prezentataj en la tiamaj publikaj muzeoj kaj privataj kolektoj en Francio, Italio aŭ Britio. En la statuto de nedividebla kolekto de Czartoryski-princoj ŝi disponigis ĝin al la vasta publiko. Post la 2-a mondmilito la kolekto tamen diseriĝis kaj aktuale unuopaj eksponaĵoj troviĝas ankaŭ en la Naciaj Muzeoj de Poznano, Varsovio kaj Krakovo. Multaj malaperis dum la militagadoj. En la daŭranta ĝis la 19-a de aŭgusto 2018 ekspozicio troviĝas i.a. interesa pentraĵo, kiu dum jaroj en la kastelo de Gołuchów estis opiniata kiel porterto de fama pola astronomo Nikolao Kopernik. Nur lastatempe post detalaj esploroj evidentiĝis, ke lia bildo estis surpentrita sur la portreto de la fama itala artstokrato kaj artmecenato Lorenzo de’ Medici. La afero estis malkovrita dum la lastaj detalaj konservistaj laboro. Verdire delonge ekzistis duboj pri tio,  ĉu efektive la pentraĵo prezentas la polan astronomon malgraŭ la alpentrita en la bildosupro nomo Nicolaus Copernicus  kaj aldono de butonoj sur la ruĝa vesto, por ke ĝi similu al la vesto sacerdota.

El la elsendo 08.06.2018. Legas  Gabi – 2’13”

125 malnovpresaĵoj, inter kiuj 13 eldonitaj ĝis la fino de la 1500-a jaro,  estas rigardeblaj ĝis la mezo de julio en la Nacia Muzeo en Vroclavo. Inter tiuj ĉi eksponaĵoj la plej malnova estas Dekreto de Graciano publikigita en Starsburgo en 1472 de Heinrich Eggenstein. Temas pri la unua prezento de la plej valoraj objektoj el la kolektoj de la muzea biblioteko en ĉi tiu urbo. Inter ili troviĝas la Bilblio eldonita en Lepsiko en 1544, kun enkondukaj tekstoj de sankta Hieronimo kaj de Erasmo el Roterdamo kaj la ilustrita i.a. de Luko Cranach Pli Juna instrulibro de violonludo „Provo de ĝisfunda violonstudo” de Leopold Mozart, la patro de Wolfgang Amadeus. Inter la presaĵoj troviĝas diversaj eldonaĵoj de la Biblio, verkoj de la antikvaepokaj klasikuloj, publikaĵoj dediĉitaj al historio, arthistorio, matematiko, astronomio, medalarto, medicino.  Estas prezentataj ankaŭ „La vroclavaj mesaloj” el 1483 kaj 1499 eldonitaj en Majenco fare de iu el la metilernantoj de Gutenberg. Atenton meritas ankaŭ „Teutsche Akademie der edlen Bau-, Bild- und Mahlerei-Kuenste” – la monumenteca verko de Joachim von Sandrart, enhavanata pli ol 400 grafikaĵojn kaj konsiderata la plej bela libro de sia epoko. Inter la plej valoraj eksponaĵoj troviĝas ankaŭ la verko de Georg Hayer „Breslische Schutzen…”. Eldonita en 1613 ĝi enhavas unikajn, mane pentritajn de la du vroclavaj pafistaj fratularoj, kuprogravuraĵojn de gemoj.

El la elsendo 08.06.2018. Legas Tomek- 1’48”

La Nacia Instituto de Frederiko Chopin ekde la nuna jaro eldonas du novajn periodaĵojn. Temas pri „Chopin-studoj” kaj „The Chopin Review” prezentantaj la staton de esploroj kaj popularigantaj la konojn pri la pola komponisto kaj pri lia muziko fone de la monda kulturo. Ili referencas al la tradico de la ŝopenologiaj periodaĵoj el la dua duono de la 20-a jarcento „Chopin-jarkolekto” kaj „Chopin Studies”. Ambaŭ eldonaĵoj – la pollingva „Chopin-studoj” kaj la anglalingva „The Chopin Review” celas muzikologojn, muzikistojn kaj muzikŝatantojn, dezirantajn profundigi konojn pri la heredaĵo de la pola komponisto. Ili enhavas artikolojn, raportojn pri eventoj, diskutojn kaj recenzojn pri publikaĵoj, diskoj kaj filmoj. Kvankam ilia enhavo estos paralela tamen ne identa, kio ligiĝos kun disponebleco de unuopaj materialoj en respektivaj lingvoj kaj temoj de la unuopaj numeroj. La unua numero de “The Chopin Review”  estas dediĉita al Chopin-piankonkursoj laŭ la historia, sociologia kaj psikologia konsideroj. Temas krome pri ĉapitroj dediĉitaj i.a. al ĵurianoj de Chopin-piankonkursoj aŭ festivalaj skandaloj/skandaletoj. La pola „Chopin-studoj” estas dediĉita al la 19-jarcentaj muzikfontoj, inkluzive ŝopenologiajn, al la procezoj de ilia prilaborado kaj eldonado same en la tradicia kiel ankaŭ elektronika formo.  La konsiston de la redakcia komitato de la periodaĵoj eniras reprezentantoj de la internacia ŝopenologia medio el Pollando, Usono kaj Britio. La periodaĵoj paperforme aperas por la bezonoj de bibliotekoj kaj arkivoj, ili estas konsulteblaj ankaŭ elektronike.

[http://chopinreview.com kaj http://studiachopinowskie.pl]

El la elsendo 08.06.2018. Legas Tomek- 1’50”

En la konstruaĵo de la Pola Gimnazio, funkcianta en la intermilita periodo en Gdansko, estis rekreita fresko „La Pola Ĉielo”, kiel unu el pli gravaj entreprenoj de la solenata en Pomerio 100-a datreveno de la reakiro de la suvereneco de Pollando. La gimnazio funkciis ekde 1922 kaj servis ĉefe al infanoj de polaj oficistoj. La eksterordinara ornamo de la lerneja aŭlo kreiĝis en 1938/39. Post la eksplodo de la 2-a mondmilito germanoj komplete ĝin detruis. Pli ol 100 kvadratmetra surfaco, aŭtorita de Bolesław Cybis kaj Jan Zamojski, emfazanta ĝojon kaj junecon omaĝas la ĵus reakiritan sendependencon. La ĉefelemento de la fresko estas Mater Polonia, ĉirkaŭita de junaj virinoj simbolantaj polajn urbojn aŭ regionojn kun atributoj referencantaj al polaj atingaĵoj de la intermlita periodo. La fresko prezentas krome tipajn por Pollando specimenojn de faŭno kaj flaŭro. La fonon por ĉiuj ĉi simboloj formas vespera ĉielo kun 21 konstelacioj, kiujn malkovris aŭ nomis poloj. La konstruaĵo de la iama Pola Gimnazio dum kelkdek jaroj postmilite servis kiel edukobjekto. Aktuale troviĝas en ĝi Marŝala Oficejo de la Pomeria Vojevodio. La aŭlo servos por oficialaj eventoj, sed ĝi estos ĉiutage vizitebla por la urboloĝantoj kaj turistoj kaj specialaj sidlokoj ebligos komfortan admiradon de la fresko. Por la publiko servos ankaŭ broŝuro kun informoj pri la historio de la gimnazio kaj la fresko mem. En la vestiblo de la konstruaĵo speciala panelo ebligos konatiĝi kun la simbolaro de ĝiaj unuopaj figuroj kaj motivoj.

El la elsendo 01.06.2018. Legas  Maciek – 1’50”

En la loko Wielka Nieszawka komencis funkcii la unua en Pollando subĉiela muzeo, kiu sur la areo de 5 hektaroj, proksimigas la setiĝadon de la menonitaj enmigrintoj el Frizio kaj Malaltaj Landoj. Jam en la 17-a jarcento loĝis tie iliaj reprezentantoj kaj ĝis la fino de la 2-a mondmilito Wielka Nieszawka estis unu el la plej gravaj centroj de ĉi tiu socio en Pollando.  La novestablita Etnografia Muzeo en  la kujavia-pomeria vojevodio funkcias kiel filio de la Etnografia Muzeo en Toruń, kies laborantoj baze de pluraj restintaj memoraĵoj decidis protekti la menonitan historion kaj kulturon. La objektoj en la Parko devenas el la 18-a kaj 19-a jarcentoj kaj estas la plej valoraj konserviĝintaj ekzemploj de la arktiekturo karakteriza por la menonitaj enmigrantoj. Temas pri tri mastrumejoj kun 6 renovigitaj kontruaĵoj destinitaj por la loĝado kaj kamparana mastrumado. Kun zorgo estis rekretitaj elementoj de la tiel nomata malgranda arkitekturo, kiel terkeloj, putoj, palisaroj kaj elementoj de la panorama arkitekturo. La solenaĵon de la inaŭguro de la Parko – meze de majo – partoprenis la nederlanda ambasadoro en Pollando, kiu en siaj salutvortoj bonvenigis la nederlandeskan etoson de la loko kaj samtempe reliefigis interesan, plurjarcentan historion de la rilatoj de Nederlando kun Pollando. La inauguro de la Etnografia Parko okazis kadre de la Eŭropa Jaro de la Kultura Heredaĵo 2018.

El la elsendo 01.06.2018. Legas  Maciek – 1’38”