Kulturkroniko

Printempe de 2021 en la Reĝa Wawel-Kastelo en Krakovo estos prezentita la ekspozicio „Ĉiuj arasoj (murteksaĵoj) de la reĝo. Revenoj 2021-1961-1921”. Ĝi estas pretigita lige kun la 100-jariĝo de ilia revenigo el Sovetunio kaj lige kun la 60-jariĝo de ilia reveno el Kanado. La unuan fojon estos prezentita plena kolekto de la arasoj, inkluzive de la damaĝitaj kaj fragmente konservitaj.
La reĝo Sigismundo Aŭgusto mendis ilin en la plej elstaraj teksistaj metiejoj de Bruselo en la jaroj 1550-60. Ili prezentas bibliajn scenojn, riĉan flaŭran kaj faŭnan mondon kaj blazonojn de Pollando kaj Litovio memorigantajn pri la Respubliko de Ambaŭ Nacioj. Komence la kolekto konsistis el 160 objektoj, ĝis nun konserviĝis 138. Preskaŭ ĉiuj troviĝas en Krakovo krom unu en Varsovio kaj la alia en Amsterdamo. La reĝaj murteksaĵoj estis teksitaj el lano, silko kun grandakvanta uzo de arĝentaj kaj oraj fadenoj. Origine ili servis kiel ornamo dum la plej pompaj solenaĵoj de la reĝa kortego. La kolekto de la murteksaĵoj el Wawel-kastelo estas la plej granda en Pollando kaj unu el la plej gravaj en Eŭropo.
La reĝajn murteksaĵojn heredis la fratinoj de la reĝo kaj post ilia morto ili fariĝis la proporaĵo de la Pola Reĝolando. En 1795 rusoj forveturigis ilin al Peterburgo, de kie ili revenis baze de la Riga Traktato en 1921. Kelkaj damaĝitaj. Post la eksplodo de la 2-a mondmilito la teksaĵoj estis evakuitaj tra Rumanio, Francio kaj Britio al Kanado, de kie ili revenis postmilite al Wawel-kastelo en 1961.

El la elsendo 15.01.2021. Legas Gabi kaj Barbara – 2′ 21″

La Mazovia Bita Biblioteko, MBB disponigis rete la unikan ekzempleron de la atlaso „Speculum orbis terrae” aŭtorita de Gerard de Jode el la kolekto de la Nacia Muzeo en Varsovio. En la publikaj kolektoj en la mondo troviĝas ĉirkaŭ 50 ekzempleoj de ĉi tiu artverko eldonita en Antverpeno en 1593. En Pollando la dua ekzemplero de la atlaso troviĝas en la Muzeo de Włocławek. La atlaso „Speculum orbis terrae” distingiĝanta per fajna eldona kaj grafika vesto referencanta al la plej bonaj renesancaj imitmodeloj fariĝis la posedaĵo de la biblioteko post la 2-a mondmilito. Kaj kompare al tiu ĉi en Włocławk troviĝas en pli bona stato, kun 80 el inter 86 mapoj kaj 16 tekstopaĝoj. Ĝi prezentas ankaŭ mapojn de Pollando i.a. unu kun portreto de la reĝo Sigismundo la 3-a Vasa. La konservistaj laboroj pri la unika atlaso komenciĝis en 2019. La ĉefa celo de la bitigo estis certigi al ĉiuj virtualan, senpagan foliumadon de la verko de la 17-jarcenta kartografio. La alia pola ekzemplero de la atlaso bitigita en 2009 estas konsultebla nur surloke, en la muzeo de Włocławek. La skanaĵoj de „Speculum orbis terrae” ne ofte aperas rete. Ili estis disponigitaj en la Mazovita Bita Biblioteko kaj dank’ al ĝi troviĝas en Federacio de Bitaj Bibliotekoj, Europeana, Karlsruher VirtuellerKatalog kaj multaj aliaj.

El la elsendo 15.01.2021. Legas Maciek – 1′ 43″

La Muzeo en Pontevedra en la hispana Galicio redonos al Pollando du 16-jarcentajn tolaĵojn ŝtelitajn de germanoj dum la 2-a mondmilito, kiuj poste trafis al Hispanio. Temas pri „Dolorosa” kaj „Ecce Homo” konsisitigantaj origine religian diptikon de la flamanda pentristo Dirk Bouts.
La retrovitaj en Pontevedra artverkoj troviĝis origine en la artkolektoj de Czartoryski-princoj en la loko Gołuchów. La heredanto de la familia kolekto kaj lia edzino princino Maria de los Dolores de Borbon Dos Sicilias y Orleans post la germana invado kontraŭ Pollandon klopodis savi la artkolekton kaŝante ĝin ekster sia rezidejo. Tamen germanoj malkovris la kaŝlokon prirabante la plej valorajn objektojn. La tolaĵoj estis forveturigitaj eksterlanden en 1944 kaj aperis sur la merkato de artverkoj en Madrido en 1973. Tiam aĉetis ilin mecenato de la muzeo Fernando Lopez. Ĝi estis sekve aĉetita de la Muzeo de Pontevedra, kiu ne havis sciojn pri la deveno de la pentraĵoj. Post la marta plenda interveno de la pola flanko la direktoro de la muzeo Juan Manuel Rey konfirmis, ke sendube temas pri tolaĵoj, kies redonon postulas Pollando. Antaŭ la redono al Pollando ili estos la lastan fojon prezentitaj al la hispana publiko en januaro 2021. La temo de la ekspozicio estos la prirabado de la artverkoj, kiu okazas dum militoj.

El la elsendo 08.01.2021. Lagas Barbara kaj Maciek – 1′ 46″

En la konservista laborejo de la krakova Wawel-kastela Muzeo al la restaŭraj labroj estas subigota pentraĵo probable de Lucas Cranach Aĝa. Specializaj analizoj klarigos, ĉu efektive la bildon aŭtoras la germana pentristo aŭ ĝi estis sole kreita en lia pentrista ateliero.
La prezentita neniam ĝis nun pentraĵo devenas el la kolektoj de la franciskana klostro en Krakovo kaj prezentas Madonon kun Jesu-Infaneto en la akompano de dancantaj, muzikantaj anĝeloj. Post la konservistaj labroj ĝi estos ekspoziciita publike. Antaŭ kelkaj jaroj la artkonservistoj sur la krakova Wawel-altaĵo restaŭris alian tolaĵon de Lucas Cranach Aĝa „Kristo benanta infanojn”, kiu en Wawel-kolektoj troviĝas ekde 1928. Dum la pasintjara decembro Wawel-konservistoj prezentis al la publiko post la restaŭraj laboron la pentraĵon „Madono en protektomatelo” el 1448, kiu estas unu la unuaj datumitaj verkoj de Giovanni da Gaeta.

El la elsendo 08.01.2021. Lagas Barbara kaj Maciek – 1′ 11″

„Brazila pejzaĝo” datumita je la jaroj 1650-1680 estas la unusola tolaĵo de nederlanda pejzaĝisto Frans Post troviĝanta en la polaj muzeoj. Ĝi estis ŝtelita postmilite el la Lublina Muzeo (la orienta Pollando). Nun ĝi denove fariĝis posedaĵo de la Nacia Muzeo en Lublino dume lasita depone por kelkaj jaroj en la Nacia Muzeo de Varsovio, kiu aĉetis ĝin en 1949.
Muzeaj specialistoj el Lublino identigis ĝin baze de la registro de militperdoj. Evidentiĝis tamen post tiu malkovro, ke la tolaĵo en Varsovio kompare kun la originalo estis post la ŝtelo pritondita, malaperis la aŭtografo de la pentristo kaj ĝia surfaco malgrandiĝis je ĉirkaŭ 45 procentoj. Frans Janszoon Post (1612 – 1680) estas agnoskita kiel la unua eŭropano, kiu pentris pejzaĝojn de la Suda Ameriko. En la jaroj 1637-1644 li partoprenis ekspedicion al Brazilo organizitan de la Okicdent-hinda Kompanio. En ĝia daŭro Post pentris kelkajn tolaĵojn kaj faris multajn detalajn desegnaĵojn kaj skizojn, servantajn por pli postaj bildoj. Li pentris unuavice brazilajn pejzaĝojn, la tiean faŭnon kaj flaŭron kaj scenojn kun la partopreno de indiĝenoj. Kolektoj de liaj verkoj troviĝas i.a. en Luvro, Irlanda Nacia Galerio kaj Ham House en Londono.

El la elsendo 08.01.2021. Lagas Barbara kaj Maciek – 1′ 47″

La 24-an de decembro la hunagara registaro decidis, ke unika objekto el la Nacia Muzeo en Budapeŝto, kiel parto de la pola historia heredaĵo, revenu al Pollando. Temas pr renesanca kiraso de reĝido Sigismundo Aŭgusto, estonta reĝo de Pollando. Ĝi estis farita en la 16-a jarcento kiel donaco de imperiestro Ferdinando okaze de la geedziĝo de la pola reĝido kun la imperiestra filino, Elizabata. Temos plej verŝajne pri la unusola, plene konservita kiraso de pola reĝo en la nunaj kolektoj de Pollando. En ĝia fronta parto estas gravurita la mongramo „E S” por difini la nomojn Elizabeta kaj Sigismundo.
Post la 1-a mondmilito kadre de interkonsento pri divido de vienaj imperiestraj kolektoj la kiraso trafis al Budapeŝto pro erara aserto, ke ĝi estis farita okaze de la gefianĉiĝo de la nepino de imperiestro Maksimiliano, Maria kun Ludoviko, la filo de la hungara reĝo Vladislao la 2-a. Jam en 1939 ekspertoj difinis ĝian apartenon al Sigismundo Aŭgusto. Baldaŭ ĝi revenos al Pollando.

El la elsendo 02.01.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 1′ 21″

La Pola Poŝto akiris la unuan premion en la filatela konkurso EUROPA Stamp 2020. Ĝia temo estis la iamaj poŝtaj itineroj. La poŝtmarko aŭtorita de Maciej Jędrysiak prezentas skeme la mapon de Pollando kun la plej gravaj poŝtaj itineroj en la 16-a jarcento kune kun desegnaĵoj de marŝantaj kaj ĉevalrajdantaj kurieroj. En la centra parto de la poŝtmarko bilidigita estas la riverfluo de Vistulo kun la siluetoj de situantaj ĉe ĝiaj bordoj reĝaj urboj – Kraków, Sandomierz, Warszawa, Toruń, Elbląg, Gdańsk.
La premion atribuis ĵurio de internaciaj ekspertoj de PostEurop el diversaj medioj inkluzive de artistoj, kolektantoj kaj blogistoj. Ĝi konfirmas la brilajn talentojn de polaj artistoj kaj estas rekonesprimo por la filatelista medio de la Pola Poŝto. La duan premion egalvalore gajnis Postverk Foroya (Ferooj), Swiss Post (Svislando) kaj SC Ukrposhta (Ukrainio). La trian lokon okupis Deutsche Post DHL Group. Aldonendas, ke la Pola Poscto enlaborigas pli ol 80 mil personojn. Siajn klientojn ĝi priservas en 7600 poŝtoficejoj, filioj kaj poŝtistaj agentejoj.

El la elsendo 02.01.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 1′ 32″

La funkcianta de 75 jaroj Pola Muzikeldonejo malfermas siajn unikajn kolektojn interrete. Ĝi estas la plej granda eldonanto de muziknotoj kaj muziktemaj libroj en Pollando. Inter pli ol 10 mil konsulteblaj bitaj objektoj troviĝas notmuzikaj materialoj de solistaj, ĉambraj kaj orkestraj komponaĵoj, verkoj ekde la mezepoko ĝis nuntempo, kiuj reprezentas diversajn stilojn kaj ĝenrojn destinitajn same por la plej junaj muzikadeptoj kiel ankaŭ por profesiuloj.
Inter komponistoj, kies komponaĵoj troviĝas en la reta Pola Muzika Bilbioteko plej multnombre estas reprezentitaj Grażyna Bacewicz, Tadeusz Baird, Fryderyk Chopin, Wojciech Kilar, Janina Garścia, Marta Ptaszyńska, Witold Szalonek kaj Romuald Twardowski. La ikonografiaj kolektoj ampleksas fotografaĵojn kaj grafikaĵojn pri i.a. ĉiutaga vivo de tiaj komponistoj kiel Ignacy Jan Paderewski, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Karol Szymanowski, iliaj kuzoj kaj proksimuloj. La uzantoj de la Pola Muzika Biblioteko povos utiligi fragmentojn de la komponaĵoj por sia scienca kaj didakta laboro. (www.polskabibliotekamuzyczna.pl)

El la elsendo 02.01.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 1′ 21″

Pollando estas la honora gasto de la nunjara eldono de la festivalo „Ni renkontiĝu dum Kristnasko”. Organizis ĝin la aŭtoritatoj de Madrido kunlabore kun la ambasado de la Pola Respubliko. En la riĉa kultur-distra programo troviĝas i.a. spektakloj, aŭdovidaj prezentaĵoj, filmoj, dancprezentoj, cirkspektakloj, laborrenkontiĝoj, muziko kaj stratteatro. Ili estas realigataj ĝis la 30-a de decembro en la madrida centro de kulturo kaj arta kreado. La inaŭguro de la speklaklo estis specifa dialogo inter la pola kaj hispana kulturoj en kiu rolis polaj popolaj ensemloj kaj la hispana flamenko, du polaj korusoj plenumis kristnaskajn kantojn kaj la pola ambasadoro en Marido proksimigis nian tradicion de la sanktvespera kundividado de blanka oblato, en kiu momento oni reciproke interŝanĝas bondezirojn. Apartan lokon en la festivala programo havas la aŭdovida spektaklo omaĝe al Frederiko Chopin, kaj ankaŭ la originala „Tablao Chopin” liganta la muzikon de Chopin kun flamenko. Alia atrakciaĵo estas la pola-hispana mikso en kiu polaj mazurkoj, nokturnoj kaj preludoj kaj valsoj alternos kun la tradicia flamenko-kanto la tiel nomata “cante jondo” kaj hispana gitaro. Alia tmbloko estas dediĉita al la pola literaturo, inkluzive la majstrojn de la fantasto Stanisław Lem kaj Andrzej Sapkowski. Ĉiuj planitaj eventoj – rakontoj por infanoj kaj por plenkreskuloj, pupteatro, filmoj, literaturaj laborrenkontoj celas proksimigi la madridan publikon al la pola kulturo. La festivalo pro la pandemio okazas kun observado de la principoj de la sanitara sekureco.

El la elsendo 25.12.2020. Legas Maciek – 1′ 45″

Metropolitan Museum of Art En Novjorko transdonis donace al la Reĝa Wawel-kastelo la portreton de la reĝido Vladislao Sigismundo, kiel signon de amikeco kaj kunlaboro ne nur inter ambaŭ muzeoj, sed ankaŭ inter ambaŭ ŝtatoj. La tolaĵo kreiĝinta en la laborejo de Peter Paul Rubens ekde 1977 estis tie prunte ekspoziciata. Ekde nun provizos ĝin informo kiel pri la tolaĵo donacita de la novjorka muzeo. La portereto de la reĝido Vladislao Sigismundo, pli posta reĝo de Pollando kreiĝis en la artlaborejo de Rubens. Plej verŝajne temas pri la ripetetita portreto pentrita en 1624-a jaro, kiam dum sia vojaĝo tra Eŭropo la pola reĝido pozis al Rubens en lia antverpena ateliero. La originala tolaĵo forbrulis dum incendio en la palaco Coudenberg (kjudenberg – sprawdź wymowę w gogle-translater) en Bruselo en 1731. Dum la reta ĉi-jare kampanjo „Senpaga novembro en la reĝaj rezidejoj” la Reĝan Kastelon en la krakova Wawel, kie troviĝas la tolaĵo vizitis preskaŭ 190 mil personoj.

El la elsendo 25.12.2020. Legas Gabi – 1′ 10″