Kulturkroniko

Gniezno, la unua ĉefurbo de Pollando jam preparas sin al la okazonta post kvar jaroj jubileo de la miljara datreveno de la kroniĝo de Bolesław Chrobry (Boleslao la Brava) kiel la unua reĝo de Pollando. Li estis kronita en la loka katedralo en aprilo 1025. Gniezno entute famas kiel la loko de la kroniĝo de kvin reĝoj de Pollando. Krom Boleslao la Brava temas pri Mieszko la 2-a, Bolesław Śmiały (Boleslao la Kuraĝa), Przemysław la 2-a kaj Wacław la 2-a. Al aliaj atutoj de la unua ĉefurbo de Pollando aldoniĝas la fakto, ke en Gniezno troviĝas la dua (post Poznano) plej malnova katedralo en la lando. La urbo fieras, ke en ĝi loĝas la nuna Primaso de Pollando, kaj ke inter la primasoj loĝintaj en Gniezno troviĝis Stefan Wyszyński kaj Józef Glemp. Veran turisman disfloron Gniezno notis en 2016 kiel la kunorganizanto de la solenaĵoj ligitaj kun la 1050-jariĝo de la bapto de Pollando. Nun viglas jam preparoj por la evento en 1025, kiu estos plia okazo diskonigi la urbon kaj ĝian historian valoron.

El la elsendo 14.05.2021. Legas Maciek – 1′ 13″

Denove la vizitantoj de Varsovio povas konatiĝi kun la konstanta vizititinero en la Reĝa Kastelo. Ĝi permesas rigardi la Reĝan Apartamenton kaj Grandan Apartamenton, famajn tolaĵojn de Canaletto, Bacciarelli kaj Matejo kaj du pentraĵojn de Rembrandt „Knabino en la bildokadro” kaj „Sciencisto ĉe pupitro”. La gastojn de la Kastelo atendas krome kvar porokazaj ekspozicioj. En la Senatora Salonego estas prezentata la ekspozicio „Polaj elitoj kaj falo de la Respubliko. La 230- datreveno de la Triamaja Konstitucio”. Ĝuste en la Senatora Salonego estis subskribita la unua en Eŭropo kaj la dua en la mondo Principa Leĝo. Inter eksponaĵoj el pli ol 30 muzeoj, arkivoj kaj aliaj institucioj troviĝas en ĝi ankaŭ objektoj ĝenerale ne prezentataj al la publiko. Sep artverkoj – ĝis nun ne prezentitaj en Pollando prunte ricevitaj de la Vatikana Muzeo, inkluzive de la verkoj de Fra Angelico kaj Guido Reni – troviĝas en la ekspozicio „Artverkoj el Vatikano. La ekspozicio en la 100-a naskiĝdatreveno de Johano Paŭlo la 2-a”. Krome la unuan fojon la publiko povas konatiĝi kun la plej nova kaj plej valora aĉetaĵo por la kastela kolekto. Temas pri tolaĵo de Taddeo Gaddi, la plej konata disĉiplo kaj plurjara kunlaboranto de Giotto di Bondone, „Madono sur trono kun Jesuinfaneto ĉirkaŭita de sanktaj Johano Baptisto, Petro, Paŭlo kaj Zenobio, du anĝeloj kaj subvenciintoj”. La kvara ekspozicio „Riga-trakrato, reakirita heredaĵo” notas la artverkojn reakiritajn baze de Riga-traktato el 1921. Ĝi prezentas krome reproduktitajn fotojn, kiuj dokumentas la ŝanĝojn en la aspekto kaj ekipo de la kastelaj salonegoj en la periodo 1900-1939.

El la elsendo 14.05.2021. Legas Maciek – 1′ 57″

La 4-an de majo malfermiĝis por la vizitantoj i.a. la Nacia Muzeo en Varsovio. Oni denove disponigis al la publiko 6 konstantajn ekspoziciojn. Temas pri la Artgalerio de Antikva Arto, Faras-galerio, Galerio de la Meditereanea Arto, Galerio de la Malnova Arto, Galerio de la 19-jarcenta arto kaj Galerio de la Pola Dezajno. Krom riĉaj kolektoj de konstantaj ekspozicioj la artŝatantoj povas konatiĝi kun la 17-jarcentaj nederlandaj kaj flamandaj artistoj. La porokaza ekspozicio „Variaj alrigardoj” rakontas pri la naskiĝo kaj evoluo de la 17-jarenta nederlanda arto en la kunteksto de la evoluanta arto flamanda. La ekspoziciataj pentraĵoj devenas el la kolekto de la Asekursocieto ERGO Hestia. Temas pri la unusola korporacia kolekto de malnova arto la unuan fojon prezentata al la publiko. La ekspozicion kompletigas elektitaj verkoj el la muzeaj kolektoj.

En la elsendo 07.05.2021. Lagas Barbara kaj Maciek – 1′ 11″

Post unujara paŭzo kaŭzita de pandemio revenas Nokto de Muzeoj. La evento okazos en nova formulo jam la 15-an de majo kaj partoprenos ĝin en Varsovio 180 centroj. La nova formulo ĉirkaŭprenas tri variantojn. La unua antaŭvidas la tradician vizitmanieron de muzeoj, kondiĉe ke la sanitaraj rigoroj tiutage permesos tion. Jam ekde la 4-a de majo refunkciis ekspozicentroj kun limigoj koncerne observadon de distancoj kaj uzon de maskoj. Krome en la nuna jaro eĉ 80 institucioj antaŭplanis ekster siaj sidejoj la tiel nomtajan promenojn kun kulturo. Laŭ du itineroj oni celos al la plej interesaj kulturlokoj en la centro de Varsovio. Fine la tria varianto rilatas al eventoj retaj, entute 100 planitaj, por la 15-a de majo. Tradicie okazos parado de historiaj busoj kaj tramoj, post kio la veturiloj estis disponigitaj al la vizitantoj.

En la elsendo 07.05.2021. Lagas Barbara kaj Maciek – 1′ 08″

La listo de la polaj Historimonumentoj riĉiĝis en aprilo 2021 je nova objekto. Temas pri la 17-jarcenta ligna preĝejo de s-ta Johano Batisto en Orawka. Tio estas malgranda vilaĝo en la distrikto de Nowy Targ proksime al la limo kun Slovakio. Ĝi troviĝas en la historia regiono de la Centra Eŭropo Orawy aparteninta iam al la Hungara Reĝolando.
La ligna preĝejo estis konstruigita en la mezo de la 17-a jarcento. Ĝian internon kovras polikromiaĵoj el 1711, kiuj prezentas la vivon de la sanktejpatrono, Dekalogon kaj bildojn de 49 hungaraj sanktuloj. Ĝi disponas pri la funkcianta orgeno el 1670. La preĝejo en Orawka famas pri la kvar konserviĝintaj tiel nomata Karesmaj Kuretnoj pentritaj per pasionaj motivoj. Eblas ilin rigardi nur dum 10 tagoj de la jaro. La plej malnova „Pietato sub la kruco” devenas el 1676. La tri pliaj – „Vipado de Kristo”, „Pento de Maria Magdalena” kaj la „Doloranta Dipatrino” estas la 19-jarcentaj.

En la elsendo 07.05.2021. Lagas Barbara kaj Maciek – 1′ 19″

Pollando, Aŭstrio, Ĉeĥio, Germanio, Hispanio kaj Litovio komune direktis petpostulon, ke la historia flosa vartransporto ektroviĝu en la Listo de Nemateria Kulturheredaĵo de Unesko. Decido estos alprenita en decembro 2022. La flosa vartransporto havas en Pollando longan historion kaj riĉan tradicion. En la pola listo de kulturheredaĵo ĝi aperis jam en 2014-a jaro laŭ la iniciato de flosistoj el la loko Ulanów en la apudkarpatia vojevodio, membrantaj en la Flosista Fratularo de S-ta Barbara. Ulanów situanta ĉe enfluejo de la rivero Tanew al San-rivero ekde la 16-a jarcento estis grava flosista centro. Tie oni konstruadis kaj riparadis flosojn, instruadis flosistojn, kiuj poste gvidis flosojn kun varoj laŭ la riveroj San, Wieprz, Bug, Narew kaj Wisła al la urboj Toruno, Grudziądz kaj Gdansko. Unuavice temis pri ligno, malpli ofte pri greno. La Flosista Fratularo el Ulanów ligas al la historiaj flosistaj tradicioj strebante florigi kaj kultivi en la loka socio la nuntempajn formojn de flosigado. La fratulato gvidas flostransportojn laŭ la riveroj San, Wisła, Odra kaj Warta. La plej longa flositinero egalas al 700 kilomentroj kondukante el Ulanów ĝis Gdansko. Tiam dum la tuta monato flosistoj vivas sur flosoj. Al la flosistaj tradicioj apartenas ankaŭ ilia lingvaĵo, specifaj terminoj, kantoj kaj kutimoj. Aparte spektaleca estas la rito de investado de novaj adeptoj por simplaj kaj honoraj flosistoj.

El la elsendo 30.04.2021. Legas Maciek – 1′ 52″

La 15-an de aprilo komenciĝis virtuala kampanjo „Poezio en la urbo” organizita de la varsovia filio de la societo EUNIC – EU National Institutes for Culture kaj partneroj i.a. Eŭropa Komisiono, la ĉefurbo Varsovio kaj Societo de literaturaj tradukistoj. La devizo de la 5-a eldono de la evento estas „Komunumo”. Ĝi alprenis en la tempo de pandemio apartan signifon, kiam la intimado kun poezio kaj arto ĝenerale povas evidentiĝi unu el la plej efikaj manieroj fronti la senton de endanĝerigo kaj trudan izoliĝon. Ĝis la 15-a de majo poetoj el 20 landoj i.a. el Estonio, Irlando, Litovio, Luksemburgio kaj Portugalio prezentas siajn verkojn al la polaj partoprenantoj de la kampanjo. Iliajn verkojn eblas legi, aŭdi kaj rigardi en la reta paĝo de la evento, en ĝia fejbuka profilo kaj diversplatforme en multaj blogoj. Speciala listo kun ĉiuj poeziaĵoj de la nunjara kampanjo funkcias ĉe Spotify. (https://bit.ly/wierszewmiescie)

El la elsendo 30.04.2021. Legas Maciek – 1′ 05″

En la Muzeo de Ikonoj en Supraśl en la nordorienta Pollando daŭras la portempa ekspozicio de 118 miniaturaj ikonoj rusaj, grekaj kaj el Balkanio el la periodo inter la 17-a kaj 20-a jarcentoj. Ili devenas el la propra riĉa kolekto de de la muzeo kaj el privataj kolektoj. La ekspoziciataj ikonoj prezentas Dipatrinon, Kriston kaj ankaŭ aliajn sanktulojn alvokatajn en diversaj vivcirkonstancoj. Ekzemple sankta Bonifaco estis helponta kaze de gorĝomalsanoj, kaj sankta Nikolao estis patrono de vojaĝantoj kaj maristoj. Miniaturaj ikonoj servis por la persona uzo, por persona devoteco. Kvankam ikonoj vekas asociaciojn unuavice kun kirkoj kaj liturgiaj spacoj, ili kutimis akompni homon ĉe ĉiu vivetapo. En la hejma spaco ili estis lokataj unuavice en la tiel nomataj sanktaj anguloj. Miniaturajn ikonojn oni enmanigadis sojle de vojaĝo, oni venigadis ilin de la pilgrimadoj. Pro la pandemiaj rigoroj la ekspozicio dume ne estas vizitebla fizike. En la sociaj profiloj de la Muzeo estas rigardebla raporto pri ĝia inaŭguro.

El la elsendo 30.04.2021. Legas Przemek – 1′ 18″

La plej proksiman dimanĉon en la jutuba kanalo de la Pola Reĝa Operejo estos prezentita la konĉerta versio de la opero Ijob de Krzesimir Dębski por la tekstoj de Karol Wojtyła. Wojtyła verkis la teatraĵon kiel 20-jarulo en 1940 en la daŭro de la 2-a mondmilito. Kvankam la teksto rakontas la tragedion de Ijob la verko de pli posta Johano Paŭlo la 2-a klare ligas al la politika situacio de Pollando dum la germana okupacio. En la letero al la reĝisoro Mieczysław Kotlarczyk Karol Wojtyła skribis pri sia nova dramverko „greka laŭforme, kristana per la spirito, eterna pro la enhavo….dramo pri la suferado „Ijob”. Krzesimier Dęski en komento pri la mesaĝo de sia komponaĵo skribis i.a., ke ĉiuj homoj pli aŭ malpi frue spertas suferon. Iuj frontas ĝin pli frue, ĉe diversaj vivetapoj, aliaj nur en la vivofino”.

El la elsendo 23.04.2021. Legas Maciek – 1′ 04″

En la japana lingvo ĵus aperis libro de Adam Cyra dediĉita al kapitano Witold Pilecki. Ĝis nun la libro pri fama volontula malliberigito en Auschwitz – malkaŝinta al la mondo la ekstermadon de judoj – aperis en la lingvoj angla, germana, itala, portugala, finna kaj du ĉinaj. La japana eldonejo Misuzu Shobo el Tokio akiris la eldnrajton de la sendependa eldonejo Aquila Polonica, specialistiĝanta pri eldonado de anglalingvaj tekstoj pri polaj spertoj el la periodo de la 2-a mondmilito. La libro kun enkonduko de profesoro Norman Davis kaj antaŭparolo de la ĉefrabeno de Pollando estis tradukita el la originala pola manuskripto. Ĝi rakontas la historion de la pola oficiro, kiu anoncis sin kiel volontulo por sekreta misio. Li lasis sin aresti de germanoj kaj estis sendita al la koncentrejo Auschwitz. Lia misio estis kontrabandi sekretinformojn al aliancanoj kaj inter la malliberigitoj organizi rezistomovadon. Pilecki brile plenumis la mision, en kies daŭro li spertis tri jarojn de brutaleco, malsato kaj malsanoj. Sekretajn raportojn de Pilecki el Auschwitz aliancanoj ricevis komence de 1941. Ili estis inter la unuaj, kiuj plene malkaŝis la kruelecon de la koncentrejo, inkluzive amasan ekstermadon de judoj. La libro ” The Auschwitz Volunteer: Beyond Bravery” kun rekono estis akceptita de la usona gazetaro, i.a. de “New York Timesa”, “The Wall Street Journal”, “The New Republic”, “The Atlantic”, “Tablet Magazine”, “Publishers Weekly” kaj “The Jewish Journal”. Ĝi akiris prestiĝajn premiojn i.a. PROSE de la Societo de Usonaj Eldonistoj kaj en la konkurso Independent Book Publishers Association Benjamin Franklin. Ĝi estis distingita de History Book Club kaj Military Book Club.

El la elsendo 23.04.2021. Legas Maciek – 2′ 33″