Kulturkroniko

La premion „Lumo de Memoro”, kiun atribuas la Memorloko Auschwitz al personoj meritiĝintaj por la edukado pri Auschwitz-koncentrejo kaj ekstermo ricevis Luis Ferreiro. La direktoro de la hispana Musealia kunlabore kun la Muzeo Auschwitz prilaboris la plej grandan ĝis nun moviĝantan ekspozicion pri la koncentrejo. Ĝi estis jam prezentita en Madrido, sekve en Novjorko, kaj ekde la 14-a de junio ĝi estas prezentata en Kansas City sub la titolo „Auschwitz. Antaŭ ne tro multa temo. Ne tro for’” . La ekspozicio prezentas kelkcent objektojn el la muzo, i.a. temas pri personaj objektoj apartenintaj al la viktimoj, kiel iliaj valizoj, okulvitroj, ŝuoj. Estas prezentataj betonaj fostoj el la ĉirkaŭkoncentreja palisaro, fragmento de originala barako por la malliberigitoj de Auschwitz III-Monowitz, skribotablo kaj objektoj apartenintaj al la komandanto de la koncentrejo, Rudolf Hoes kaj litografaĵo de Pablo Picasso prezentanta la vizaĝon de koncentreja malliberigito. La ekspozicio en Kansas City daŭronta ĝis la 22-a de januaro 2022 estas unu el la plej grandaj entreprenoj dediĉitaj al la historio de Auschwitz en la lastaj jardekoj. Oni antaŭvidas, ke en ĉiuj tri menciitaj lokoj vizitos ĝin ĉirkaŭ tri milionoj da homoj.

El la elsendo 02.07.2021. Legas Maciek – 1′ 27″

La 22-an de junio 2021 en 500 usonaj kinejoj la spektantoj povis rigardi la dokumentan filmon de Łukasz Czaja „Of Animals and Men”. Ĝi prezentas la historion de la geedza paro Jan kaj Antoninina Żabiński, kiuj dum la milito kaŝis judojn sur la tereno de la varsovia Zoo-ĝardeno. Kiel skribis lige kun la prezento la portalo Movieguide „Kiam germanoj kreadis koncentrejojn la geedzoj Żabiński utiligis la malplenan Zoo-ĝardenon por kaŝi judojn. Dank’ al sia kuraĝo ili savis pli ol 300 judojn. La disbildigo de la dokumenta filmo okazis kadre de la unutaga evento Fathom Events. La filmo estos ankaŭ estonte prezentata en elektitaj usonaj kinejoj.

El la elsendo 02.07.2021. Legas Maciek – 0′ 50″

La Muzeo ĉe la Palaco de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en Varsovio ĝis la mezo de aŭgusto prezentas al la publiko 400 eksponaĵojn, inkluzive de 250 grafikaĵoj bildigantaj ekzotikajn fiŝojn, pli ol 50 originalajn grandformatajn afiŝojn kun la desegnaĵoj de birdoj kaj plantoj, pli ol 40 atlasojn de flaŭro kaj faŭno. Krome en la ekspozicio „Plantoj kaj bestoj. Atlasoj de la naturhistorio en la epoko de Linneus” troviĝas kelkdek porcelanaj elfaraĵoj. La ekspozicio prezentanta objektojn el diversaj polaj sciencaj kaj privataj kolektoj proksimigas la historion de la malkovrado kaj pridokumentado de la natura mondo en la moderna epoko. La organizantoj fieras aparte pri laboraĵoj dokumentantaj la dujarajn esplorojn gviditajn de Maria Sibilla Merian en Surinamo. Temas pri kvar volumoj de ŝia granda verko „Matamorfozoj de la surinamaj insektoj”. Du el ili devenas el la Nacia Biblioteko en Varsovio. La ekspoziciataj porcelanaĵoj kun plantmotivoj inspiritaj de la fama „Flora Danica” kaj kolekto de florvazoj de Johan Joakim Kaendler devenas el la palaca kolekto.

El la elsendo 02.07.2021. Legas Pamela – 1′ 27″

Profesoro Tokimasa Sekiguchi, populariganto de la pola kulturo en Japanio fariĝis laŭreato de la Premio Transaltlantyk, atribuata de la Libroinstituto por elstara ambasadoro de la pola literaturo eksterlande. Laŭ la klarigoj de la Instituto dank’ al lia nelaciĝebla laboro japanoj ricevis ŝlosilon por kompreni la polan animon kaj Pollandon. La elano, la skalo kaj plurfaceteco de la traduklaboro de la laŭreato – ekde la renesanca Kochanowski tra la 19-jarcenta Mickiewicz ĝis nuntempuloj, kiel Gombrowicz kaj Lem – permesas nomi profesoron Sekiguchi ne nur tradukisto, sed ankaŭ la ambasadoro de la pola literaturo en Japanio.
Kiel deklaris la laŭreato mem „Mi estas japana importanto de la pola kulturo al Japanio, kvanam ne temas pri enspeziga laboro. Disponigante la polan kulturon al japanoj mi pagas dankoŝuldon rilate polajn amikojn, kiuj min edukis kaj klerigis ekde la unua estado en Krakovo en la jaroj 1974-76”. La naskiĝinta en 1951 Tokimasa Sekiguchi en la 70-aj jaroj komencis romanistikajn kaj komparajn studojn en la Tokia Universitato kaj studojn pri la pola filologio en la Jagelona Universitato en Krakovo. En la jaroj 1992-2013 li lekciis la polan kulturon en la Tokia Universitato de Internaciaj Studoj, TUFS kaj ekde 2011 li gvidis tie la polan filologion. En 2013 prof. Tokimasa Sekiguchi iniciatis la serion Klasiko de la Pola Literaturo. Li estas ankaŭ la kunorganizanto de „Forumo Pollando” en Japanio, kiu ligas la esplorantojn de la pola kulturo el diversaj sciencbranĉoj, artistojn kaj reprezentantojn de la pola kolonio en Japanio. En 2008 li inciatis la organizadon – kune kun Internacia Kulturcentro en Krakovo – de migraj seminarioj „Heredaĵo de limregionoj” por diversbranĉaj japanaj esploristoj okupiĝataj pri Pollando kaj la Centra Eŭropo. Profesoro Sekiguchi estas distingita i.a. per la pola diplomo Meritiĝinta por la Pola Kulturo, per diplomo de la ministerio por la eksterlandaj aferoj, per la Oficira Kruco de la Maritordeno de Pola Respubliko, per la Arĝenta Medalo „Meritiĝinta por la Kulturo Gloria Artis”. Lia traduklaboro estis agnoskita per la Literatura Premio de la societo de aŭtoroj kaj kreantoj ZAIKS kaj per la Premio de Chopin-societo pro elstaraj atingaĵoj en la popularigado de la kreado de pola komponisto. Profesoro Sekiguchi tradukis du volumojn de Chopin-korespondaĵoj. Ĝis nun ili aperis nur en la japana kaj franca tradukoj.

El la elsendo 25.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 3′ 16″

La ne prezentata ĝis nun 16-jarcenta bildo „Madono kun la Infaneto inter la dancantaj anĝeletoj” el la staplejo de Lucas Cranach la Aĝa, estas unu el la atrakciaĵoj de la ekspozicio „Cranach en Wawel-kastelo” funkcianta ĝis la 24-a de oktobro. Multo elmontras, ke ĝi kreiĝis en la pentrista laborestaplejo de Lukas Cranach la Aĝa, sed la artkonservistoj ne certas ĉu li mem estas ĝia aŭtoro.
La apartenanta al la krakovaj franciskanoj verko dum jaroj troviĝis en ilia klostro. Fine de la pasinta jaro ĝi trafis al la Wawel-kastelaj laborejoj, kie ĝi estis subigita al pluraj ekzamenoj. „Madono kun la Infaneto inter la dancantaj anĝeletoj” estis pentrita sur la tilia lignotabulo 60- je 40-centimetra. Sur ĝia dorso troviĝas eta informo, ke la bildo devenas el Germanio, sed ne estas sciete kiom longe ĝi estis la franciskana posedaĵo. La bildo povis kreiĝi inter la 1520-a kaj la 1525-a jaroj. Ĝi estas ekspoziciata kun aliaj verkoj de Cranach. El la Arkidioceza Muzeo en Vroclavo estis pruntita „Madono sub abioj”, taksata kiel unu el la plej valoraj bildoj en Pollando. El la kolekto de la Reĝa Kastelo en Wawel devenas krome „Kristo benanta infanojn” kaj „Portero de Georgo Barbohava”. La vizitantoj povas rigardi ankaŭ „Porteron de Juna Viro” de Lukas Cranach la Juna.

El la elsendo 25.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 43″

La jubileon de la 425-jariĝo solenas nunjare la Gdanska Biblioteko, la dua laŭ la grandeco – apud la Biblioteko de la Jagelona Universitato – librejo en Pollando. Okaze de la jubileo ĝis la 13-a de aŭgusto funkcias ekspozicio „Monumento super jarcentoj. Bibliotheca Senatus Gedanensis 1596-2021″.
La Gdanska Librejo estis establita en 1596 kiel biblioteko por la funkcianta en la urbo ekde 1558 protestanta Gdanska Gimnazio. Nun kiel la Gdanska Bilioteko ĉe la Pola Sciencakademio ĝi disponas pri pli ol unu miliono da katalogitaj pozicioj, inter kiuj troviĝas veraj unikaĵoj i.a. mezepokaj vaksaj tabuletoj, mane skribita teutona misalo, la unua presita mara atlaso, kolekto de muzikpresaĵoj de Georg Knoff, ĉiuj presitaj verkoj de Jan Heweliusz, fotografaĵoj de la 19-jarcenta Gdansko rivelitaj sur salpapero.
Inter 12 mil manuskriptoj 389 estas mezepokaj, devenante el la gdanskaj preĝejaj kaj klostraj bibliotekoj. La plej valoran parton de la presaĵoj el la 15/18-a jarcentoj konsisitigas 675 inkunabloj. La ikonografia kolekto konsisitas el pli ol 90 mil elementoj. Grafikaĵoj kaj pentraĵoj – ĉ. ok kaj duona mil ekzempleroj – rilatas al Gdansko prezentante alrigardojn al la urbo, ĝiajn fragmentojn aŭ unuopajn konstruaĵojn. La kartografia kolekto konsistas el pli ol 12 elementoj, inter kiuj la plej valoraj estas atlasoj kaj kartografiaj verkoj de la flamanda-nederlanda, franca kaj german skoloj. En tiu kolekto troviĝas ankaŭ la plej malnova atlaso de Baltiko el 1695. La Gdanska Biblioteko enhavas krome dokumentojn pri la socia vivo – afiŝojn, flugfoliojn, statutojn ks. Ĝi kolektas ankaŭ presaĵojn el la periodo 1801-1945.
La jubileaj solenadoj daŭros la tutan jaron. Por aŭtuno estas planataj pliaj ekspozicioj: „La Gdanska Biblioteko kaj ĝia historio” kaj „Nia historio – laborantoj de la Gdanska Biblioteko 1945-2021”.

El la elsendo 18.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 2′ 44″

En julio kaj en aŭgusto eblos viziti la judan tombejon en la varsovia kvartalo Bródno, ĉe la dekstraborda Varsovio. La plej malnova juda tombejo en la pola ĉefurbo estis establita en 1780 origine sur la areo de neplena unu hektaro. Aktuale post la milita rekonstruo de la kvartalo ĝi okupas la areon de 13,5 hektaroj.
Dum la 1-a mondmilito la tomejo estis grave damaĝita. I.a. rusaj soldatoj malkonstuis parton de ĝia ĉirkaŭbarilo. La Juda Konfesia Komunumo klopodis refreŝigi ĝian aspekton en la intermilita periodo, sed la 2-a mondmilito alportis pliajn damaĝojn. En 1941 la germana okupaciinto fermis la tombejon. La ĉirkaŭbarilo estis komplete forigita kaj la tomboŝtonoj estis utiligitaj kiel pavimo en militistaj ostaĝejoj proksime de Varsovio kaj por konstruado de bunkroj. En decembro1947 okazis en ĝi la lasta sepulto, la solena entombigo de la viktimrestaĵoj el diversaj partoj de Varsovio.
Fine de 2012 la tombejo estis transdonita al la Juda Konfesia Komunumo en Varsovio. Dum la someraj julio kaj aŭgusto nunjare eblos viziti ĝin ĉiudimanĉe inter la 10-a kaj la 16-a horoj.

El la elsendo 18.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 32″

Dum la 30-a Librofoioro en Abu Zabi, la Unuiĝintaj Arabaj Emirandoj Pollandon en majo reprezentis la libroeldonejo Manuscriptum, de kelkaj jaroj taksata kiel unu el la plej bonaj en la mondo eldonantoj de faksimilaj kaj artaj libroj. Manuscriptum kunportis faksimilojn unikajn. Kiel trezoroj de la monda heredaĵo ili estas de jaroj aŭ jarcentoj zorgeme gardataj en polaj kaj mondaj librokolektoj. Temas pri la kolekto „7Wonders”, kiun formas sep mirobjektoj de la monda eldonheredaĵo, inkluzive de Gutenberg-Biblio el la Dioceza Muzeo en Pelpin. La libroj kiel faksimiloj, t.e. sciencaj kopioj spegulantaj la originalojn en la skalo 1:1 (unu je unu), estis tuj disvenditaj. La tutan kolekton aĉetis la edukministerio de la Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj konforme al la principo „unu bildo anstatŭigas 1000 vortojn” por realigi projekton, kiu ebligos al emirlandaj lernantoj fari eksterordinaran veturon en tempo kaj spaco. Ili propraokule povos konatiĝi kun pergamenaj rulaĵoj ornamitaj per hieroglifoj, kun paĝoj zorge kaligrafiitaj, kun la presverko de Gutenberg, kun spegulskribitaj notoj de genia maldekstramanulo aŭ kun mistera manuskripto, kiun ne malĉifris kriptologoj, lingvistoj, nek NASA-komputiloj.
La troviĝanta de jaroj en la Dioceza Muzeo en Pelpin (la norda Pollando) originalo de Gutenberg-Biblio estas unu el la 20 kompletaj ekzempleroj troviĝantaj en la mondo. La valoro de la originalo i.a. pro la enestanta en ĝi la unua preseraro en la Paska Liturgio pri „felix culpa” egalas al 150 milionoj da dolaroj.

El la elsendo 18.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 59″

Ĝis la 15-a de aŭgusto la Silezia Muzeo en Katowice prezentas pli ol 100 eksponaĵojn ligitajn kun la plej malnovaj grafikaj teknikoj aplikataj en la popola religia lignogravurado. Troviĝas en ĝi ne sole lignogravuraĵoj, sed ankaŭ uzataj por ili lignostampoj el la 18-a, 19-a kaj el la komenco de la 20-a jarcentoj. Plej ofte ili estis farataj el pomuja, piruja, ĉerizuja, tilia kaj alna ligno.
La lignogravuraĵoj populariĝis en Pollando jam lime de la 15-a kaj la 16-a jarcentoj. Ili estis aplikataj kiel libroilustraĵoj, por la produktado/ornamado de murteksaĵoj en la biendomoj, preĝejoj, kapeletoj. La popola religitema lignogravurado floris unuavice ĉirkaŭ grandaj kultolokoj kiel Częstochowa, Krakovo, Wilno, Kalwaria Zebrzydowska, Kalwaria Pacławska. Ĝi disvolviĝis ankaŭ en malgrandaj kultolokoj. La religiaj bildoj produktataj laŭ la lingvogravura tekniko estis obligataj, do malmultekostaj kaj dank’ al tio akireblaj por la plej mizeraj pilgrimantoj. Ili bildigadis miraklofaran Madonon, Kriston kaj scenojn el lia vivo, sanktulojn. Por pilgrimantoj ili havis ne sole religian valoron, sed ankaŭ praktikan. Religiajn lignogravuraĵojn oni traktis kiel garantion pri garda protekto de domoj kaj hejmanoj, bonhavaĵo kaj bestoj. La kreantoj de religiaj lignogravuraĵoj kreis grafikaĵojn laŭstile apartajn. Karakterizis ilin la bildoplateco, manko de perspektivo, forte akcentitaj konturoj, simetrio kaj riĉa ornamenhavo. Produktataj permane plej ofte ili estis kolorigataj. La plej grandan interesiĝon pri la religia popolarta lignogravurado oni notis komence de la 20-a jarcento. Oni serĉis tiam konserviĝintajn lignogravuraĵojn kaj lignostampojn, oni klopodis rekrei la popolan lignogravuradon. Tiam kreiĝis la unuaj sciencaj prilaboroj dediĉitaj al ĉi tiu artbraĉo.

El la elsendo 11.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 2′ 11″

Por la nunjara Tago de la Nacia Legado, organizata de la pola prezidento ekde 2012, estis elektita dramo „La moralo de sinjorino” Dulska de Gabriela Zapolska. Andrzej Duda instigis, ke ĉi-jare la 4-an de septembro poloj denove unuiĝu ĉirkaŭ la nepaseblaj valoroj de la pola literatura kanono por ĝui la ĝojon esti kune dum la komuna legado.
„La moralo de sinjorino Dulska” de pli ol 100 jaroj vekas nemalgrandiĝantan interesiĝon dank’ al multaj teatraj enscenigoj, sukcesaj televidaj kaj filmaj adaptoj. La aparteco de la verko konsistas en tio, ke ĝi entenas universalan moralan instruon, kiu ordonas kondamni malbonon en la nomo de honesteco kaj justeco. Ĝi hontmakulas la homan hipokritecon kaj malsincerecon. Dank’ al ĝi la pola literaturo riĉiĝis je grava socie enpensiĝo. La deriviĝanta laŭ la nomo de la dramheroino ideo de „dulskismo” (pole dulszczyzna) por konstante eniris la polan ligvon La aŭtorino majstre skizas la siluetojn de la herooj kaj brile uzas la lingvon. La partoprenon en la nunjara tago eblas jam anonci pere de interreta paĝo de la pola prezidento – https://www.prezydent.pl/kancelaria/narodowe-czytanie/narodowe-czytanie-2021/uczestnicy-akcji/zgloszenie.html.

El la elsendo 11.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 22″