Kulturkroniko

La polkolonia amatora ensemblo „Drenka Polska” ricevis aŭtune unu el la premioj „Pro Cultura Minoritatum Hungariae” atribuataj rekone pro la meritoj favore al la vivantaj en Hungario naciaj malplimultoj. La ensemblo Drenka Polska el la ne plu ekzistanta vilaĝo Derenek en la norda Hungario funkcias de multaj jaroj plenumante kantojn en la loka lingvaĵo. Ĝi estis distingita pro flegado de la tradicio de la popola kanto. La vilaĝo Derenk havas esencan signifon por la pola kolonio en Hungario, ĉar dank’ al ĝi la tieaj poloj ricevis en 1993 la statuson de la nacia malplimulto. La hungara parlamento kiel principon atribui la nacimalplimultajn rajtojn akceptis la kondiĉon, ke koncerna komunumo devas vivi en Hungario kiel kompakta aglomerejo almenaŭ 100 jarojn. Derenek fariĝis pola centro en 1717, kiam post la elhejmiĝo de la vilaĝo pro pesto venis tien grupo de montaranoj el la regionoj Spisz kaj Podhale. Logis ilin la anonco de la posedantoj, princoj Esterhazy, ke tiuj kiuj akceptos vivi tie kiel servutaj kamparanoj ĝuos la 4-jaran pagoferion. La posteuloj de la tiamaj setliĝintoj loĝis en Derenek ĝis 1943, kiam ili estis translokigitaj, ĉar en la vilaĝo estis planita establo de ĉasrezervejo.

El la elsendo 02.10.2020. Legas Gabi – 1′ 54″

La 21-a eldono de Internacia Romaa Memorveturilaro okazos la 25-an/27-an de septembro en Tarnów (la suda Pollando). En la programo troviĝos i.a. scienca konferenco kaj traveturo laŭ la itinero de la romaa martirologio. La evento okazos en nova formulo, ĉar jam antaŭ unu jaro la orgnizantoj decidis, ke ĝia origina formulo malnoviĝis. Jam de unu jaro temas pri renkontiĝo de polaj kaj eksterlandaj sciencistoj debatantaj pri la plej novaj fluoj en romaologio kaj pri la situacio de romaoj en Eŭropo. Nunjare ankaŭ estas antaŭvidita tradicia traveturo tra la urbo de grupo de romaoj, de la muzea cigana veturilo, cigana muzika bando kaj ankaŭ busa traveturo laŭ la itinero de la romaa martirologio ampleksonta tiajn lokojn kiel Tarnów, Żabno, Bielcza, Borzęcin Dolny kaj Szczurowa. La celo de la evento estas integriĝo de romaoj ĉirkau ilia tradicia migrado kaj omaĝo de ilia ekstermo el la manoj de la germana okupaciinto. La unua ĉi-speca evento okazis en 1996, 32 jarojn post kiam la aŭtoritatoj de komunista Pollando malpermsis al ciganoj la migran vivistilon.

El la elsendo 25.09.2020. Legas Maciek – 1′ 30″

„Ĝis kiam mi pensas – mi ekzistas. Vi ankaŭ ekzistas, ĉar vi transdonis al ni siajn pensojn” skribis en sia omaĝletero al la patrono de Herbert-premio, Durs Grünbein. Grünbein, unu el la plej konataj kaj alte taksataj germanoj poetoj transprenis en la ĵusaj tagoj en Varsovio Internacian Poezipremion, kies patrono estas pola poeto, Zbigniew Herbert. La laŭreato de la premio aktuale lekcias poetikon en la Akademio de Belartoj en Düsseldorf. Durs Grünbein debutis en 1988 kaj estis agnoskita de kritikistoj la unua granda poeto de la unuiĝinta Germanio. Oni reliefigadis lian majstrecon apliki aludojn, asociaciojn, lingvajn eksperimentojn, ironion kaj sarkasmon. Simile kiel Herbert en sia kreado Grünbein gvidas dialogon kun la antikva kulturo – kun Seneko, Paskalo, Kartezio subigante al poezia analizo la ekzistadon kaj konstruante la ruinigitan iam ponton inter poezio kaj filozofio. En la pola lingvo aperis i.a. lia volumo „Mizantropo sur Capri. Hitorioj. Poeziaĵoj” (2011) kaj eseoj „Vulkano kaj poeziaĵo” (2010).

El la elsendo 25.09.2020. Legas Maciek – 1′ 27″

La varsovia koncerto de Seong-Jin Cho la 1-an de oktobro inauguros ciklon da recitaloj titolitan „Antaŭ Granda Konkurso”. Kiel ni jam informis la 18-a Chopin-konkurso pro la pandemio estis ŝovita je oktobro 2021, kaj la nunaj majstraj recitaloj estis planitaj por la periodo origine destinta por la konkursrivalado. En la koncerta programo de la revenanta al Pollando brila venkinto de la 17-a Chopin-konkurso aŭdiĝos komponaĵoj de Frederiko Chopin, Robert Schumann, Alban Berg kaj Francisko Liszt. La grandan karieron de Seong-Jin Cho inaŭguris la 1-a premio kaj la ora medalo akiritaj dum Chopin-konkurso 2015. Li nun apartenas al la plej renomaj pianistoj de la mondo. Liaj koncertoj en Koreio logas amasojn, aparte inter junaj aŭskultantinoj, kies emocioj vekas prefere asociaciojn kun korea-pop, k-pop kaj ne kun la serioza muziko. Cho mem rilatas al sia populareco kun distanco kaj humuro akcentante, ke por li la plej grava estas klasika muziko, kiun li amas. Post la invito, li konfesis la ekkomprenon, kiom multe li bezonas koncertojn, kiom multe li bezonas la publikon. La publiko nome donas al artisto energion, ĝojon, vivsencon. Precipe, sed iu kiel li kutimiĝis prezenti sin sursceneje.

El la elsendo 25.09.2020. Legas Maciek – 1′ 43″

En la Reĝa Kastelo en Varsovio ĝis la 6-a de decembro estas rigardebla la unua ekspozicio dediĉita al la kreado de Tommaso Dolabella. Ĝi memorigas la figruon de la nun subtaksata kaj forgesita koretega pentristo de la polaj reĝoj el Vasa-dinastio en la 16-a/17-a jarcentoj. La ekspozicion akompanas verkoj de aliaj veneciaj pentristoj, tiaj kiel Jacopo Palma Il Vecchio, Giovanni de Monte aŭ Domenico Tintoretto. Krome estas prezentataj specimenoj de luksa 16-jarcenta venecia artmetio. Dolabella estis la aŭtoro de unuaj en Pollando modernaj grandformataj religiaj tolaĵoj. La artisto riĉigis la polan pentroarton de ĉi tiu epoko per la apliko de lumo kaj koloreco de la Sudo, per sia pentrista impresiĝemo kaj facila uzo de peniko. Liaj grandformataj tolaĵoj kun multaj figuroj, profunda perspektivo kaj videbla dialogado de la portretitaj personoj atestas pri la eksterordinara talento de la pentristo. En la ekspozicio estas prezentataj 22 pentraĵoj de Tommaso Dolabella pruntitaj tiucele el la krakovaj kaj apudkrakovaj preĝejoj kaj klostroj. Entute estas ekspoziciataj 80 artobjektoj el preskaŭ 30 institucioj. Multaj – speciale por la ekspozicio – estis subigitaj al konservistaj laboroj.

El la elsendo 19.09.2020. Legas Gabi – 1′ 40″

Fine de septembro finiĝos laboroj pri la malkovro kaj restaŭro de pentraĵoj, ornamintaj la Kurban Salonon en la Kastelo Książ (la sudokcidenta Pollando). La Kurba Salono estas unu el la plej malnovaj salonoj de la tiel nomata supra kastelo, aparteninta al unu el la plej belaj. Ĝia aspekto, simile kiel de aliaj kastelaj ĉambroj estis preskaŭ plene detruita dum milita alikonstruo gvidata de la germana organizo Todt. Ĝian malfrugotikan kaj renesancan aspekton kaj anglastilajn dekoraĵojn Arts & Craft la organizo surpentris kaj kovris per plafono. La surpentritaj pentraĵoj estis malkovritaj dum la konservistaj laboroj. Pri la iama brilo de la salono atestas la konserviĝinta renesanca kameno el la griza sabloŝtono. Ornamas ĝin tri portretaj basreliefoj ĉirkaŭitaj de girlandoj subtenataj de puttoj. En la restaŭro helpas tre detalaj fotografaĵoj el la arkivoj de la kastela kuirestro, el la privataj kolektoj de princo Bolko von Pless kaj de la artkonservisto el la tempo de la 2-a mondmilito.

El la elsendo 04.09.2020. Legas Maciek – 1′ 12″

Sciencistoj el la Min-fandindustria Akademio en Krakovo konstruis specialan barilon de orkestriono, loko en operejo aŭ teatro destinita por orkestro, certiganta pli bonan muzikpercepton en la spektejo kaj fajniganta la laborkomforton de muzikistoj. La nun proponita solvo ŝanĝis la kvaliton de la muzikpercepto dank’ al natura sononda reflekto sen la uzo de elektroakustikaj helpiloj. Tiel la modernigita orkiestrono plibonigis la akustikajn rilatojn inter la scenejo, orkestro kaj spektejo. La kunlaboro de esploristoj el la Min-fandindustria Akademo kun la Krakova Operejo datiĝas ekde la komenco de la elkonstruo de la operejo en 2007. Sciencistoj la tutan tempon pretigas i.a. akustikajn opiniojn kaj ekspertizojn.

El la elsendo 04.09.2020. Legas Maciek – 0′ 58″

Ekde la 20-a de julio la trezorejo de la katedralo en Gniezno (la unua ĉefurbo de Pollando) estas vizitebla virtuale (https://wzgorzelecha.pl). En aŭgusto eblos viziti krome la tiean historian preĝejon de la Gardantoj de la Tombo de Kristo sub la alvoko de s-ta Johano, unu el la plej interesaj polaj gotikaj preĝejoj. Ekde februaro eblos virtuale viziti ankaŭ la katedralon mem kaj la proksiman preĝejon de s-ta Jerzy (Georgo). La nuna virtuala vizito en la katedrala trezorejo kreiĝis kadre de la programo de la Nacia Kulturcentro „Kulturo en la reto”. La ĉefa celo estis ebligi la virtualan viziton en la Muzeo de la Arkidiocezo en Gniezno, popularigi la historion de la ĉefa urbo de la polaj Primasoj kaj certigi konstantan kontakton kun la kulturo. La virtuala vizito estas senpaga kaj eblas dum ĝi uzi la aŭdiokomentojn priskribantajn la rigardatajn objektojn aŭ informantajn pri la historia kunteksto de ilia kreiĝo. La virtuala vizito estas vizitebla ankaŭ de surduloj. La Muzeo de la Arkidiocezo en Gniezno enhavas la plej valorajn kaj plej malnovajn objektojn el la oraĵumistaj metiejoj de Pollando. Troviĝas en ĝi  i.a. kaliko de s-ta Wojciech (Adalberto) el la 10-a jarcento,  devenanta el Bizanco.

El la elsendo 21.08.2020. Legas  Maciek – 1’41”

La 7-an de aŭgusto estis lanĉita virtuala  ekspozicio „Kastelo Książ en teknikoloro”. Por ĝiaj bezonoj estis elektitaj kaj profesie kolorigitaj – post la konsulto kun arthistoriisto – 30 fotografaĵoj el la kastela arkivo  kaj el la Fondaĵo de la Prinico Daisy von Pless. La virtuala fotoekspozicio proksimigas kaj priskribas la splendoron de la iama rezidejo Książ en Wałbrzych, la historion de la rezidejaj internoj, ilian ekipaĵaron kaj aplikitajn stilojn. Krom fotoj subigitaj al teknikolora tekniko estas prezentitaj pli ol 150 akompanaj fotoj en plimulto antaŭe nepublikigitaj. En grava parto la fotoaŭtoro estas la kortega kuiristo de la princa familio, Louis Hardouin loĝanta en la Kastelo Książ en la jaroj 1909-1932.

El la elsendo 14.08.2020. Legas  Maciek – 0’59”

Al la Reĝa Kastelo ĉe Wawel-altaĵo en Krakovo, loko kun aparta historia kaj kultura signifo estis atribuita la ora medalo Cracoviae Merenti. La arĝentaj medaloj estis atribuitaj al la krakova Belarta Akademio – la plej malnova plastikista altlernejo en Pollando kaj al la loka Pedagogia Universitato. La medalo Cracoviae Merenti estas la plej supera distingo atribuata al personoj kaj institucioj aparte meritiĝintaj por Krakovo. Ĝis nun estis atribuitaj  6 oraj medaloj, kiujn ricevis: s-ta Johano Paŭlo la 2-a,  kiel la unusola  persono per ĝi distingita kaj krome la Jagelona Universitato, La Societo de la Pafista Kokofratularo, la Hospitalo de la Hospitala Ordeno de s-ta Giovanni di Dio, la Krakova Merkatista Kongregacio kaj la krakova Episkoparo. Pravigante la distingon por la Reĝa Kastelo ĉe Wawel-altaĵo per la ora medalo Cracoviae Merenti la krakovaj aŭtoritatoj konstatis, ke de jarcentoj ĝi estas simbolo de la pola ŝtateco difinanta polan nacian identecon.

El la elsendo 07.08.2020. Legas Barbara kaj Maciek – 1’07”