Kulturkroniko

Dum la 30-a Librofoioro en Abu Zabi, la Unuiĝintaj Arabaj Emirandoj Pollandon en majo reprezentis la libroeldonejo Manuscriptum, de kelkaj jaroj taksata kiel unu el la plej bonaj en la mondo eldonantoj de faksimilaj kaj artaj libroj. Manuscriptum kunportis faksimilojn unikajn. Kiel trezoroj de la monda heredaĵo ili estas de jaroj aŭ jarcentoj zorgeme gardataj en polaj kaj mondaj librokolektoj. Temas pri la kolekto „7Wonders”, kiun formas sep mirobjektoj de la monda eldonheredaĵo, inkluzive de Gutenberg-Biblio el la Dioceza Muzeo en Pelpin. La libroj kiel faksimiloj, t.e. sciencaj kopioj spegulantaj la originalojn en la skalo 1:1 (unu je unu), estis tuj disvenditaj. La tutan kolekton aĉetis la edukministerio de la Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj konforme al la principo „unu bildo anstatŭigas 1000 vortojn” por realigi projekton, kiu ebligos al emirlandaj lernantoj fari eksterordinaran veturon en tempo kaj spaco. Ili propraokule povos konatiĝi kun pergamenaj rulaĵoj ornamitaj per hieroglifoj, kun paĝoj zorge kaligrafiitaj, kun la presverko de Gutenberg, kun spegulskribitaj notoj de genia maldekstramanulo aŭ kun mistera manuskripto, kiun ne malĉifris kriptologoj, lingvistoj, nek NASA-komputiloj.
La troviĝanta de jaroj en la Dioceza Muzeo en Pelpin (la norda Pollando) originalo de Gutenberg-Biblio estas unu el la 20 kompletaj ekzempleroj troviĝantaj en la mondo. La valoro de la originalo i.a. pro la enestanta en ĝi la unua preseraro en la Paska Liturgio pri „felix culpa” egalas al 150 milionoj da dolaroj.

El la elsendo 18.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 59″

Ĝis la 15-a de aŭgusto la Silezia Muzeo en Katowice prezentas pli ol 100 eksponaĵojn ligitajn kun la plej malnovaj grafikaj teknikoj aplikataj en la popola religia lignogravurado. Troviĝas en ĝi ne sole lignogravuraĵoj, sed ankaŭ uzataj por ili lignostampoj el la 18-a, 19-a kaj el la komenco de la 20-a jarcentoj. Plej ofte ili estis farataj el pomuja, piruja, ĉerizuja, tilia kaj alna ligno.
La lignogravuraĵoj populariĝis en Pollando jam lime de la 15-a kaj la 16-a jarcentoj. Ili estis aplikataj kiel libroilustraĵoj, por la produktado/ornamado de murteksaĵoj en la biendomoj, preĝejoj, kapeletoj. La popola religitema lignogravurado floris unuavice ĉirkaŭ grandaj kultolokoj kiel Częstochowa, Krakovo, Wilno, Kalwaria Zebrzydowska, Kalwaria Pacławska. Ĝi disvolviĝis ankaŭ en malgrandaj kultolokoj. La religiaj bildoj produktataj laŭ la lingvogravura tekniko estis obligataj, do malmultekostaj kaj dank’ al tio akireblaj por la plej mizeraj pilgrimantoj. Ili bildigadis miraklofaran Madonon, Kriston kaj scenojn el lia vivo, sanktulojn. Por pilgrimantoj ili havis ne sole religian valoron, sed ankaŭ praktikan. Religiajn lignogravuraĵojn oni traktis kiel garantion pri garda protekto de domoj kaj hejmanoj, bonhavaĵo kaj bestoj. La kreantoj de religiaj lignogravuraĵoj kreis grafikaĵojn laŭstile apartajn. Karakterizis ilin la bildoplateco, manko de perspektivo, forte akcentitaj konturoj, simetrio kaj riĉa ornamenhavo. Produktataj permane plej ofte ili estis kolorigataj. La plej grandan interesiĝon pri la religia popolarta lignogravurado oni notis komence de la 20-a jarcento. Oni serĉis tiam konserviĝintajn lignogravuraĵojn kaj lignostampojn, oni klopodis rekrei la popolan lignogravuradon. Tiam kreiĝis la unuaj sciencaj prilaboroj dediĉitaj al ĉi tiu artbraĉo.

El la elsendo 11.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 2′ 11″

Por la nunjara Tago de la Nacia Legado, organizata de la pola prezidento ekde 2012, estis elektita dramo „La moralo de sinjorino” Dulska de Gabriela Zapolska. Andrzej Duda instigis, ke ĉi-jare la 4-an de septembro poloj denove unuiĝu ĉirkaŭ la nepaseblaj valoroj de la pola literatura kanono por ĝui la ĝojon esti kune dum la komuna legado.
„La moralo de sinjorino Dulska” de pli ol 100 jaroj vekas nemalgrandiĝantan interesiĝon dank’ al multaj teatraj enscenigoj, sukcesaj televidaj kaj filmaj adaptoj. La aparteco de la verko konsistas en tio, ke ĝi entenas universalan moralan instruon, kiu ordonas kondamni malbonon en la nomo de honesteco kaj justeco. Ĝi hontmakulas la homan hipokritecon kaj malsincerecon. Dank’ al ĝi la pola literaturo riĉiĝis je grava socie enpensiĝo. La deriviĝanta laŭ la nomo de la dramheroino ideo de „dulskismo” (pole dulszczyzna) por konstante eniris la polan ligvon La aŭtorino majstre skizas la siluetojn de la herooj kaj brile uzas la lingvon. La partoprenon en la nunjara tago eblas jam anonci pere de interreta paĝo de la pola prezidento – https://www.prezydent.pl/kancelaria/narodowe-czytanie/narodowe-czytanie-2021/uczestnicy-akcji/zgloszenie.html.

El la elsendo 11.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 22″

Kvin verkoj de Jan Heweliusz estis metitaj en la Polan Liston de Unesko-programo „Memoro de la mondo”. Inter ili troviĝas unikaj ekzempleroj de „Selenographia” kaj „Machina coelestis” kun dediĉvortoj de la aŭtoro kaj desegnaĵoj de li mem kolorigitaj. La Gdanska Biblioteko ĉe la Pola Sciencakadmio estas la unusola en la mondo, kiu posedas kompleton de la presitaj verkoj de la astronomo. Tio estas 19 publikaĵoj de Jan Heweliusz eldonitaj inter la jaroj 1674 kaj 1690 en Gdansko kaj pluraj presaĵoj kun raportoj pri la observado de la ĉielo. Heweliusz komencis publikigadon de siaj verkoj per mapoj de la Luno. Li okupiĝis ankaŭ pri la moviĝado de planedoj kaj pri la naturo de kometoj. Postmorte aperis lia katalogo de steloj kaj atlaso de la ĉielo. La tutan kolekton eblas rigardi sur la platformo de Pomeria Bita Biblioteko (https://pbc.gda.pl/).

El la elsendo 11.06.2021. Legas Barbara kaj Maciek – 1′ 05″

La Muzeo de la Varsovia Arkidiocezo Abatinoj de la Armenaj Benediktinoj el Lvovo. Ili devenas el la kolekto de la Fondaĵo de la Kulturo kaj Heredaĵo de Polaj Armenoj. La fondaĵo ricevis de iliaj posteulinoj 11 portetojn el la 18-a kaj 20-a jarcentoj. La tolaĵoj estas ne sole nesubtaksebla memoraĵo de la malnova historio, sed ankaŭ eksterordinara kolekto de portretoj de la lvova pentrista skolo. La pentraĵoj post la 1945-a jaro estis venigitaj al Pollando kaj kiel hereda rulaĵo pli ol 70 jarojn kuŝis en la monakinejaj subtegmentejoj unue el la loko Lubiń, sekve en Wołów. Laŭ la iniciato de la Fondaĵo sep portetretoj jam estis subigitaj al ĝisfunda restaŭro, kvar aliaj estas ekzamenataj kaj estos submetitaj al konservistaj laboroj. La vizitantoj povas rigardi 7-minutan fotoprezenton, kiu proksimigas la konstatitajn bildodamaĝojn kaj la rezultojn de la konservistaj laboroj. Krom la portretoj la ekspozicio prezentas la pruntitan el Wołów aŭtentan animpaŝtistan bastonon, kiun uzis la lastaj armenaj abatinoj kaj ruĝan kazublon el la 1-a duono de la 17-a jarcento. La ekspozicion kompletigas tekstoj proksimigantaj la kulturon kaj heredaĵon de polaj armenoj, dokumentojn kaj memoraĵojn post la lvovaj monakinoj. Troviĝas inter ili preĝolibro, leteroj de la lasta abatino, administraciaj raportoj kaj kajero de iu el la lernantinoj de la monakinoj, kiuj kadre de sia aktivado gvidis ankaŭ lernejon.

El la elsendo 05.06.2021. Legas Maciek – 1′ 55″

Leping Ho el Kanado, Pei Lin Oisin Pu el Irlando kaj Yiming SUN el Ĉinio fariĝis la laŭreatoj de la unuaj premioj de la 28-a Internacia Chopin-konkurso por Infanoj kaj Junularo en la loko Szaflarnia. Ili rivalis en tri grupoj ĝis la 10-a, ĝis la 13-a kaj ĝis la 16-a vivojaroj. En la grupo ĝis la 10-a vivojaro la duan premion ricevis Alicja Pia Borkowska el Pollando, kaj la trian Zhang Colin el Kanado. En la grupo ĝis la 13-a vivojaro la 2-an kaj 3-an premiojn ricevis infanoj el Pollando Joanna Maja Jasnowska kaj Bartosz Aleksander Frydel. En la grupo ĝis la 16-a vivojaro la 2-an premion akiris Yonghuan Zhong el Ĉinio. La tria estis egalrange dividita inter Yehuda Prokopowicz el Pollando, Zihan Jiang el Ĉinio kaj Eryk Koszela el Pollando. La laŭreatoj krom monpremioj ricevis specialajn premiojn en la formo de koncertoj kaj muziknotaj eldonaĵoj. La ĉefa celo de la konkurso estas frua malkovrado de junaj talentoj, popularigado de Chopin-muziko kaj de la pola kulturo inter infanoj kaj junularo en Pollando kaj eksterlando.

El la elsendo 05.06.2021. Legas Przemek – 1′ 18″

Dank’ al kunlaboro de la Ŝtataj Arkivoj kaj la universitato de Opole kreiĝis speciala paĝo lige kun la 800-jariĝo de la Padova Universitato, solenota en 2022 (www.polskiearchiwa.eu). Ĝi enhavas i.a. informojn pri la studintaj tie poloj. La materialoj rilatas unuavice al historiaj objektoj en la Baziliko de s-ta Antonio. Polaj esploristoj memorigas pri la eksterordinara signifo de la itala altlernejo por la pola scienco. Studis en ĝi reprezentantoj de la polaj elitoj de la 16-a kaj el la komenco de la 17-a jarcentoj. Poloj laŭ sia nombro konsisitigas la duan nacian grupon inter la studentoj, kion konfirmas la konserviĝinta nacia registro, en kiu troviĝas la polaj nomoj ekde la fino de la 16-a ĝis la 18-a jarcento. La studoj en Padowo certigis al ili rafinitan kulturon, akiron de filologiaj aŭ medicinaj kompetentoj. Ne ĉiuj revenis al la lando. En la padova baziliko de s-ta Antonio troviĝas i.a. la tomboŝtono de Erazm Kretkowski kun la ĉizita epigramo aŭtorita de elstara pola renesanca poeto Jan Kochanowski. Ĝi konfirmas ne sole la studojn de Kochanowski tie, sed estas taksata kiel lia unua presita verko. Nome ĝi ektroviĝas en la kolekto de tekstoj kopiitaj de sur la padovaj monumentoj eldonita en Bazileo en 1560, do antaŭ ol aperis aliaj presitaj verkoj de la fama pola poeto. Jam ekde la 1607-a jaro en la baziliko troviĝas altaro de la pola nacio, en kies kripto estis sepultataj polaj studentoj. La padova sanktejo estis ankaŭ grava loko por la flegado de la pola nacia konscio, kiam Pollando estis forviŝita de sur la mapo de Eŭropo. Atestas pri tio la kreiĝinta tie fine de la 19-a jarcento  pola kapelo.

El la elsendo 28.05.2021. Legas Gabi – 2′ 14″

La loĝanta en Hungario pola pianistino Izabela Darska apartenas al la nunjaraj laŭreatoj de la premioj Pro Cultura Minoritatum Hungariae. La premioj estas atribataj pro la meritoj favore al la vivantaj en Hungario minoritatoj. Izabela Darska estis premiita rekone pro sia aktivado en la flegado de la muzika heredaĵo de Frederiko Chopin kaj pro sia laboro kiel muzika pedagogo. La establita de ŝi fondaĵo organizas en Hungario internaciajn Chopin-kokursojn por junularo en diversaj aĝgrupoj kaj ankaŭ koncertojn de konkurslaŭreatoj same en Hungario kiel ankaŭ en Pollando. Tiun agadon ŝi gvidas ekde 2004. Povas esti, ke la nunjara Chopin-konkurso por lernejanoj en novembro okazos fizike.

El la elsendo 28.05.2021. Legas Maciek – 0′ 52″

La Nacia Chopin-Instituto disponigis al publika rigardo muzeajn memoraĵojn, muzikajn manuskriptojn, korespondaĵojn kaj unuapresaĵojn de la verkoj de Frederiko Chopin, Chopin-ikonografion. Ekde nun preskaŭ 40 mil objektojn eblas rigardi kaj elŝuti senpage el la portalo „Chopin-heredaĵo malferme disponigta” (https://chopin.musicsources.pl/). Temas pri objektoj el la kolektoj de Chopin-Muzeo kaj de Chopin-Instituto ciferecigitaj/bitigitaj por la bezonoj de la projekto. Ĝi kreiĝis kadre de la Operaca Programo Pollando Ciferecigita.

El la elsendo 28.05.2021. Legas Maciek – 0′ 37″

Piotr Pielaszek el Pollando akiris du unuajn premiojn en la Internacia Liutfarista Konkurso en Poznano. La Konkurso – unu el la plej grandaj kvar en la mondo – kies patrono estas elstara pola violonisto Henryk Wieniawski okazis la 14-an fojon. Liutfaristoj el 14 landoj i.a. Italio, Francio, Japanio kaj Suda Koreio anoncis por la konkurso 88 violonojn, sed nur 72 atingis Pollandon. La konkurso estis anonima kaj la kvaliton de la instrumentoj taksis internacia ĵurio konsistanta el liutfaristoj kaj violonistoj sub la gvido de Roberto Regazzi. La unuajn du premiojn, t.e. la oran kaj arĝentan medalojn ricevis Piotr Pielaszek el Pollando pro la instrumentoj DALI kaj SELVA. La bronzan medalon akiris polo Jan Jakub Lipiński pro la instrumento FONS. La premion pro la plej altaj liutistaj valoroj de instrumento ricevis Gonzalo Bayolo el Hispanio pro la instrumento QUERCUS. Krom medaloj la laŭreatoj ricevis monpremiojn. La premiita per la unua premio instrumento eniros Kolekton de Liutinstrumentoj, dank’ al kiu same junaj kiel ankaŭ maturaj polaj violonistoj povas ludi per la plej altklasaj instrumentoj.

El la elsendo 21.05.2021. Legas Maciek – 1′ 25”