Kulturkroniko

En la okcidenta Londono en la Bunkro de Defendbatalo por Britio estos malfermita konstanta publika ekspozicio dediĉita al partopreno de polaj aviadistoj en la defendbataloj por Britio dum la 2-a mondmilito. Solena inaŭguro okazos post mildigo de la kronvirusaj restriktoj. Jam nun tamen en la interreta paĝo de la muzeo kaj en la sociaj forumoj aperis la rilataj al ĝi informoj. Notindas, ke alia kontanta ekspozicio dediĉita al la polaj pilotoj troviĝas en la proksima bazo de RAF Northolt, sed pro tio, ke temas pri militista objekto ĝi ne estas vizitebla de la publiko. Kiel informas la muzeo en Uxbridge la baldaŭ disponigita ekspozicio prezentas la riskoplenajn vojojn tra kiuj Okcidenton atingis membroj de la Polaj Aviadfortoj post la germana kaj sovetunia invadoj kontraŭ Pollandon en 1939. La eksponataj objektoj kaj dokumentoj liveras informojn pri iliaj kromaj batalmisioj dum la 2-a mondmilito. La eksponaĵoj reliefigas ankaŭ diversajn rolojn de la Polaj Aviadfortoj, kiuj koncernas pilotojn, observantojn, surteran personalon kaj Helpan Aviadan Virinan Servantaron. Multaj estas prezentataj la unuan fojon. La decido pri la establo de ekspozicio omaĝanta polajn pilotojn estis alprenita okaze de la 80-jariĝo de la defendbatalo por Britio en 2020 fare de la komunumo Hillingdon, Protektokomitato pri Monumento de Polaj Aviadistoj. La iniciaton subtenis la pola ambasadoro en Londono. En la nuna Bunkro de Batalo por Britio dummilte troviĝis la operaca centro 11 de RAF. En la bataloj por la aerspaco de Brito polaj aviadistoj formis la duan plej grandan nacian grupon flanke de aliancanoj. Konsistigante ne plenajn 5 procentoj de pilotoj ili sukcesis pafkraŝi 10 procentojn de atakantaj germanaj aviadiloj.

El la elsendo 19.03.2021. Legas Maciek -2′ 07″

Sub la devizo Muzikaj Pontoj kvar muzikaj institucioj decidis pri kunlaboro. Temas pri la Filharmonio de Krakovo kaj la krakova Muzika Akademio, Capella Cracoviensis kaj Societo de Ludwig van Beethowen. Kadre de la kunlaboro estos realigata cikloj da koncertoj kaj okazos edukaj eventoj por studentoj en Krakovo kaj ĝia regiono, en Pollando kaj en la mondo. La ideo kreiĝis dum la pandemio, kiam homoj estis administracie distancigitaj de la arto kaj de la kulturinstitucioj devis serĉi novajn agadeblojn. Por la lastaj tagoj de marto estis planitaj kadre de la kunlaboro tri realtempaj koncertoj. Oni premisis, ke pro la pandemiaj rigoroj, la koncertoj povos esti registritaj kaj aperos en sociaj medioj aŭ sur la platformo playkrakow. Estas planite, ke dum la septembra Festivalo Szymanowski-Pollando-la Mondo la kunlaboro de la institucioj akiros internacian dimension dank’ al reala partoprno de eksterlandaj gastoj. Kvankam la kunlaboron kadre de Muzikaj Pontoj inaŭguris kvar krakovaj institucioj la iniciato estas malfermita por ĉiuj aliaj interesitaj kunaborantoj.

El la elsendo 19.03.2021. Legas Maciek -1′ 15″

La nederlanda registaro deklaris establon de speciala komisiono, kiu decidos pri redono de artverkoj forrabitaj de la iamaj koloniigitaj landoj. Laŭ pritakso temas pri centoj da miloj da tiuj objektoj.
Redonante objektojn de la kultura heredaĵo al la devenlandoj la nederlanda registaro volas ripari, forigi la historian majustaĵon – oni deklaris en speciala komuniko. Tio estas respondo al la raporto de Konsilio por la aferoj de kulturo publigita en oktobro 2020. La konsilio celis ellabori politikon pri tio, kiel Nederlando reagu, se la iamaj kolonioj postulos redonon de la artverkoj kaj historiaj objektoj. La dokumento enhavas la konstaton, ke en nederlandaj muzeoj troviĝas kelkcent mil objektoj el la eksaj kolonioj. Speciala komisiono okupiĝos pri la pritakso de redonendaj objektoj. Laŭ nedelandaj aŭtoritatoj estas necesa „sendependa, fakula kaj klara pritakso” de petpostuloj pri tiuj havaĵoj, kaj se koncerna objekto estis efektive ŝtelita el la eksa nederlanda kolonio ĝi estos senkondiĉe redonita.

El la elsendo 14.03.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 0′ 17″

Laŭ iniciato de la Muzulmana Religia Asocio en Pola Respubliko aperis publikaĵo dediĉita al muzulmanaj tombejoj en Pollando. Ĝi enhavas informojn pri historiaj kaj nuntempaj nekropoloj de la polaj islamanoj. Aktuale sur la tereno de Pollando troviĝas sep iliaj tombejoj, inkluzive de du daŭre funkciantaj kaj agnoskitaj kiel Historimonumentoj en la lokoj Bohoniki kaj Kruszyniany (en la nordorienta Pollando). Tie vivas plej multnombraj grupoj de polaj tatardevenaj muzulmanoj. La tombejo en Kruszyniany estis establita plej verŝajne fine de la 17-a jarcento, ĝia plej malnova tomboŝtono devenas el 1696. La alia muzulmana nekropolo en Bohoniki estas taksata kiel la plej granda kaj devenas el la 2-a duono de la 18-a jarcento. Ĝia plej malnova tombo devenas el 1796. Malmultaj scias, ke ankaŭ en Varsovio troviĝas funkcianta muzulmana nekropolo. Ĝi konsistas el du elementoj – Muzulmana Tatara Tombejo kaj Muzulmana Kaŭkaza Tombejo. La libro estas eldonita en la pola lingvo kun la tradukoj en la anglan kaj araban lingvojn. Ĝi entenas informojn pri validaj regularoj en la tombejoj, pri entombigo, pri la viziteblecoj kaj kontaktoeblecoj. La publikaĵo estas konsultebla elektronike en la kolekto de Tatara Biblioteko, www.bibliotekatatarska.pl.

El la elsendo 14.03.2021. Legas Maciek – 1′ 28″

La du fojojn prokrastata – pro la kronvirusa pandemio – ekspozico en la londona The National Gallery, kies ĉefheroo estos la tolaĵo de Jan Matejko „Astronomo Kopernik, alivorte interparolo kun Dio” okazos inter la 21-a de majo kaj la 22-a aŭgusto 2021. La unuan fojon pentraĵo de Matejko estos prezentita en la plej grava brita artgalerio. La devenanta el 1873 tolaĵo kun la dimensio de 225 je 315 centimetroj omaĝanta la 400-an naskiĝdatrevenon de Mikołaj Kopernik ĉiutage estas ekspoziciata en la aŭlo de Collegium Novum ĉe la Jagelona Universitato en Krakovo. La ekspozicion kompletigos ekzemplero de la plej grava verko de Kopernik “De revolutionibus orbium coelestium” el la Nacia Mara Universitato en Greenwich, Londono, astronomiaj instrumentoj el la kolektoj de la Muzeo de la krakova Jagelona Universitato kaj ankaŭ aŭtoportreto de Matejko kaj studaĵo „Kopernik. Interparoloj kun Dio” el la Nacia Muzeo en Krakovo. La situanta ĉe Trafalgar Square The National Gallery estas la plej grava en Britio pentroarta galerio kaj unu el la plej multnombre vizitataj muzeoj de la mondo.

El la elsendo 14.03.2021. Legas Maciek – 1′ 19″

Dum la nuna semajnfino la Reĝa Kastelo en Varsovio prezentas apartajn artverkojn kaj eksterordinarajn virinojn el la historipaĝoj daŭre vivaj en la memoro de la posteuloj. La evento ligita kun la Tago de Virinoj pasonta la 8-an de marto prosimigas la figurojn de i.a. sankta Jadwiga, la reĝinoj Bona kaj Anna Jagiellonka. La vizitado estas senpaga kaj la kastelo funkcias pli longe. La tolaĵo de la unua virino fariĝinta la reĝo de Pollando s-ta Jadwiga, memorigas la figuron de la virino, kiu dank’ al edziniĝo al Vladislavo Jegiello alportis al Litovio bapton kaj en Pollando fundamentis la strukturon, kiu estis la Respubliko de Ambaŭ Nacioj. La reĝino Bona Sforza, la edzino de Sigismundo Aŭgusto en la ĝenerala memoro estas la virino, dank’ al kiu intimiĝis la rilatoj inter Pollando kaj la renesanca Italio kaj la pola kuirarto riĉiĝis per legoma menuo. La alia memorigita reĝino estas Anna Jagelonidino, kiun kiel reĝon elektis la pola nobelaro. Stefan Batory, dank’ al geedziĝo fariĝis reĝo de Pollando „iure uxoris”, sed post lia morto dank’ al ŝiaj klopodoj ŝia nevo Sigismundo la 3-a Vasa transprenis la tronon. La kastelo ĉeokaze inaŭguras novan lekciciklon „Virinoj de la arta mondo” . Ĉiujn sinjorinojn vizitantajn semajnfine la kasteon atendas en la kastela butiko rabato je „reĝaj” koltukoj.

El la elsendo 06.03.2021. Lagas Barbara – 2′ 04″

Daŭras en Varsovio la komenciĝinta dum la Cindra Merkredo 12-a Interbranĉa Karesma Festivalo. Kadre de ĝi ĝis la Palma Dimanĉo okazas 9 teatraj premieroj, ciklo da koncertoj kun malnova muziko, laborrenkontoj kaj kuirartaj eventoj, renkontiĝoj. La temo de la nunjara eldono estas Apokalipso. Ĉiuj 20 eventoj estas konsulteblaj ankaŭ rete. Novaj Epifanioj disponigas spacon por diskutoj pri aferoj gravaj por varsovianoj. La baza celo de la Festivalo estas iniciatado de krea dialogo de artistoj kun tradicia religia arto konforme al la spirito de „Letero al artistoj” de Johano Paŭlo la 2-a. Al kunlaboro estas invitataj kreantoj kun malsama impresiĝemo, sperto kaj arta matureco. Komuna por ili estas la kuraĝo de teatraj kaj muzikaj serĉadoj.

El la elsendo 06.03.2021. Lagas Maciek – 0′ 54″

En la pola listo de Nemateria Kulturheredaĵo ekde 2015 aperis jam 50 kulturobjektoj, kulturpraktikoj. En 2014 aldoniĝis Esperanto. Lastatempe la listo riĉiĝis per la kariljona muziko el Gdansko, „vagado kun kapro” el la regiono Kujavio (la norda Pollando) kaj ĉenbrodado el la loko Urzecz. Gdansko estas la unusola urbo en Pollando posedanta koncertajn kariljonojn. La unua troviĝas en la preĝejo de sankta Katarina kaj konsistas el 50 sonoriloj kiuj sume pezas 16 tunojn. La alia troviĝas en la turo de la Ĉefa Urbodomo kaj posedas 37 sonorilojn. Krome Gdansko posedas moviĝeblan kariljonon kun 48 sonoriloj. La kulturpraktiko „vagado kun kapro” estas la kutimo viziti domojn en la regiono Kujavio (norda Pollando) fare de grupoj de alivestitoj en la akompano de tiaj figuroj kiel kapro, cikonio, ĉevalo, urso fine de karnavalo. En ĝi eĥas la iamaj popolaj praktikoj kun magia karaktero, kies celo estis certigi bonrikolton. La tria nova kulturpraktiko en la pola listo de Nemateria Kulturheredaĵo estas ĉenbrodado el la mikroregiono Urzecze. En ĉi tiu praktiko rekte perata oni brodas teksaĵojn ĉenmaniere, aplikante la nigran kotonan fadenon. La brodaĵoj nur plantmotivaj iam ornamis elementojn de festa virina vesto. Nun tiamaniere oni i.a. ornamas kaptukojn kaj tablotukojn ĉefe kiel nuptodonacon.

El la elsendo 06.03.2021. Lagas Maciek – 1′ 44″

Inter la novaĵoj de la eldonejo Novae Res aperis informo pri la pollingva traduko de la libro de Tivadar Soros „Maskerado ĉirkaŭ la morto”. La titolo de la pollingva eldono estas kompletigita per la teksto „Nazia mondo en Hungario”. Kovrilpaĝe troviĝas ankaŭ klariga kromteksto pri tio, ke la aŭtoro estas „la patro de konata al ĉiuj merkatisto kaj socia aktivulo Georges Soros, kiu rakontas pri la sortoj de sia familio dum milito”. De la eldonisto devenas krome priskribo de libroenhavo. Ĝi citas el la antaŭparolo de Georg Soros konata el la dua E-lingva eldono aperigita de UEA sub la redakto kaj komentario de Humphrey Tonkin. La informon de Novae Res kompletigas la informoj pri la tradukistino Emilia Ewa Siurawska, pola esperantistino kaj movada agantino mortinta en 2017. La libro aperis ĝis nun en la tradukoj angla, ĉeĥa, ĉina, franca, germana, hungara, itala, japana, rusa kaj turka. Nun aldoniĝis la pola.

El la elsendo 26.02.2021. Legas Barbara – 1′ 20″

En la Centro de Infana Literaturo en Tallin funkcias ekspozicio de ilustraĵoj, kiuj akompanas la unuan estonan tradukon de „Fabeloj de robotoj” de Stanisław Lem. Kuneldonis ĝin la eldonejo Paike ja Pilv kaj la Instituto de Adam Mickiewicz. La fabeloj aperis antaŭ 55 jaroj, nun aldoniĝis ĝia estona traduko (entute la libroj de Lem estis tradukitaj en 41 lingvojn). La „Fabeloj de robotoj” estis tradukita de Hendrik Lindepuu kaj la unuopajn rakontojn ilustris 16 renomaj polaj kaj estonaj desegnistoj. La ilustraĵoj en fragmentoj fariĝis la kerno de la ekspozicio, kiun eblos rigardi krome en Tartu, Haapsalu, Narwa kaj Parnu. La ekspozicio aŭtune estos prezentita ankaŭ en Litovio.
(http://paikejapilv.ee/wordpress/toode/robotite-muinasjutud).

El la elsendo 26.02.2021. Legas Maciek – 0′ 56″