Kulturkroniko

En la unua duono de la nuna jaro 232 mil eksterlandanoj ricevis laborpermeson en Pollando. Tio estas je 34 mil pli ol en la sama periodo de antaŭa unu jaro. Plej multaj pemesoj koncernis stiristojn de kamionoj kaj industraiajn laboristojn. Laŭ la firmao Personnel Service ĝis 11 mil kreskis ilia enlaborigo ĉe la oficejaj postenoj, ĝis ĉ. 6,5 mil en la teknikaj profesioj kaj en grupo de specialistoj. Krome en la sama periodo en la registroj de laboroficejoj estis anoncitaj 998 mil deklaroj pri enlaborigo de laboristoj el la orientaj regionoj, kio signifas 63-procentan kreskon. La kondiĉo de enlaboigo de eksterlandano de Pollando estas konforma permeso kaj legala estado de eksterladano sur la tereno de Pollando. Pri laborpermeso ĉe adiministraj aŭtoritatoj petas labordonanto de koncerna eksterlandano. Civitanoj de Armenio, Belarusio, Kartvelio, Moldavio, Rusio kaj Ukrainio povas labori en Pollando laŭ simpligita proceduro, tio estas deklaro, ke al ili estis konfiditaj labortaskoj. La kondiĉo estas, ke la enlaborigo ne superos 6 monatojn en la daŭro de 12 sekvaj monatoj kaj ĝi ne koncernas sezonlaborojn.

El la elsendo 21.09.2021. Legas Maciek -1′ 24″

Hodiaŭ pasas la 82-a datreveno de la invado de Sovetunio kontraŭ Pollandon. La 17-an de septembro 1939 la Ruĝa Armeo rompante la polan-sovetuniaj pakton de neageso kaj realigante decidojn de la sekreta protokolo de la pakto Ribbentrop-Mołotow invadis Pollandon. Tiel en septembro 1993 Pollado fariĝis la areno de militagadoj provokitaj de Germanio kaj Sovetunio.
Kadre de eventoj memorindigantaj ĉi tiun agreson apartan kvartagan programon pretigis Muzeo de la Memoro pri Sibirekzilitoj en Bjalistoko. Ĝia oficiala inaŭguro okazis vendrede, en la Tago de Siberiekzilito. La ideo de la Muzeo, kreiĝis antau kvar jaroj kiel la urba kulturcentro. Ĝian ĉefan parton konsistigas konstanta ekspozicio prezentanta la ekzilojn de poloj al Siberio – ekde la caraj periodo, tra sovetuniaj reprezalioj kaj krimoj, inkluzive de la deportatoj de la civila loĝantaro komencitaj dum la 2-a mondmilito. Ĵaude estis inaŭgurita Esplorinstituto de Seweryn Nowakowski, sciencpopularigas institucio okupĝonta krome pri la historio de orientaj regionoj de la antaŭmilita Pollado kun aparta konsidero de socia hstorio. Ĝia prioritata celo estos malferma diskuto kaj dialogo inter la nacioj de la orienta Eŭropo.

El la elsendo 17.09.2021. Legas Krystyna kaj Barbara – 1′ 38″

Pli ol du mil fotografaĵojn kun eksterordinara historia kaj arta valoroj disponigis en la bita formo la Etnografia Muzeo en Krakovo. Ili dokumentas la socian vivon de la suda Pollando en la limperiodo de la 19-a kaj 20-a jarcentoj. La fotoj neniam pli frue publikigitaj en la Interreto troviĝis sur plakoj aŭ tradiciaj pozitivaj bildoj. La kolekto havas etnografian karakteron registrinte la realan vivon. Etnografoj aŭ artistoj ne serĉis belajn panoramojn aŭ portretmodelojn. Ili celis registri diversajn socimediojn, iliajn kostumojn, ritojn, metiojn, karakterizan kamparanan aŭ malgrandurban arkitekturon kaj laborilaron. Ekde la 2018-a jaroj estis ciferigitaj 2423 fotoj el la krakova regiono kaj el la Orientaj Randregionoj en la iama Galicio. La plej malnovaj devenas el ĉ. la 1860-a jaro. Al la plej valoraj apartenas i.a. kolekto de pli ol 300 fotoj de Walery Eljasz-Radzikowski, kiu surplake eternigis la loĝantaron kaj arkiterkturon de Podlahe-regiono, situanta ĉe la piedoj de Tatry-montaro kaj komencon de la tiuregiona turismo. La fotoj de aliaj fotografiistoj dokumentas i.a. vivon en la Karpatia regiono, antropologiajn portretojn de la loĝantoj de Polesie-regiono, la vivon en la ĉirkaŭlokoj de la lokoj Dobra, Orawy, Myślenice.
Dank’ al speciale kreita portalo (https://www.zbiory.etnomuzeum.eu/pl) esploristoj, studentoj, artistoj, etografoj povas konsulti la heredaĵon de fotopioniroj. La bita bazo estos estonte vastigita je pliaj objektoj el la kolekto de la krakova Etnografia Muzeo.

El la elsendo 17.09.2021. Legas Maciek – 1′ 59″

La dekkvarelementa diskaro, diskoalbumo kun la registraĵoj de Chopin-muziverkoj en la plenumo de Tatiana Ŝebanova ĵus ricevis la prestiĝan premion Diapason d’or. Ĉiuj registraĵoj estis faritaj en la varsovia Koncerta Studio de Pola Radio „Witold Lutosławski” en la jaroj 2007-2010. La dekkvardiska skatolo enhavas, plejparte, neeldonitajn muziverkojn aranĝitajn laŭ kronologia sinsekvo (escepte de verkoj por piano kaj orkestro, troveblaj en du lastaj albumoj) ekde polonezoj de sepjara Chopin ĝis mazurko, op. 68 n-ro 4. La libreto akompananta la premiitan diskokolekton helpas facile trovi ĉiujn opusojn. Laŭ franca muzikkritikisto Loïc Chahine – publikigita en la retpaĝo de la pola Nacia Chopin-Instituto, la preludoj interpretitaj de Ŝebanova estas noblaj, ĉarmaj kaj naturaj. Kiel li taksis „mazurkoj kaj nokturnoj estas modestaj, sed ajna perdo de sia distinga karaktero. Rimarkebla estas polonezo, op. 71 n-ro 3, dancigema, plena de nuancoj, kaj samtempe revema. Eble muzikpuristoj bedaŭros, ke ĉiuj verkoj estis registritaj per la sama piano, dum la pli fruaj bezonus iom pli malnovan instrumenton. Ĉi-kaze, tamen, ne gravas, ĉar tiu ĉi preskaŭ kompleta verkaro de Chopin apartenas al la plej belaj plenumitaj per la epoka instrumento. Ĝi estas siaspeca testamento de eksterordinara pianistino Tatiana Ŝebanova, kiu en la 2010-a jaro forpasis pro kancero.

El la elsendo 17.09.2021. Legas Maciek – 1′ 48″

Laŭ diversaj fontoj la 12-an aŭ 13-an de septembro pasas la 100-a naskiĝdatreveno de la plej fama pola fantasta verkisto, Stanisław Lem. En Krakovo komenciĝis Festivalo „Megabita Bombo” en kies progamo estas planitaj diskutoj pri la kreado de Stanisław Lem, renkontiĝoj kun liaj amikoj kaj la tradukisto de „Solaris” en la araban lingvon. I.a. dum la festivalo estos premiere prezentita la verko „Filozofiema Lem” enhvanta dek kelkajn tekstojn pri la filozofia aspekto de lia kreado. Ĝenerale la festivalo reliefigas la intelektan genion de Lem kaj lian vastan interesiĝospektron. La festivala formulo ebligas renkontiĝon de specialistoj el diversaj banĉoj tiaj, kiel kulturo, teknologio kaj scienco. Personoj aparte elstaraj en la ĵus menciitaj sferoj la plej proksiman dimanĉon, dum la oficiala inaŭguro de la festivalo – kiu estas la 100-naskiĝdatreveno de Lem – rivevos Premiojn de la Planedo Lem, inspiritajn de la festivala patrono.

El la elsendo 10.09.2021. Legas Barbara – 1′ 49″

Ekde mezo de aŭgusto ĝis la 5-a de decembro 2021 en la Nacia Muzeo de Krakovo eblas admiri verkojn de japana artisto Katsushika Hokusai, la kreinto de la fama ciklo „36 bildoj de la monto Fuĵi”. La ekspozicio titolita „Hokusai. Vagante…..” estas la unua tiom ampleksa prezento de liaj lignogravuraĵoj el la krakova kolekto. Vizitantoj havas la eblecon rigardi preskaŭ 180 panelojn kaj 45 albumojn. Inter ili estas la plej famaj verkoj de Hokusai, prezentantaj la monton Fuĵi laŭ diversaj perspektivoj, en malsamaj momentoj de la tago kaj en malsamaj momentoj de la jaro. Ili devenas el la krakova Nacia Muzeo, ĉefe el la kolekto de Feliks „Manghha” Jasieński. En 1920 li donacis al la muzeo sep mil japanajn artverkojn, inkluzive de ĉirkaŭ 5 mil lingvogravuraĵojn, inter kiuj 300 aŭtoris Hokusai. La ekspozicion kompletigas pli ol 80 lignogravuraĵoj donacitaj de doktoro Jens Wiebel el Hamburgo. La naskiĝinta en 1760 Hokusai estas agnoskita kiel la plej fama majstro de lignogravuraĵoj de la skolo >ukiyo-e<.

El la elsendo 10.09.2021. Legas Gabi – 1′ 38″

Inter la 9-a kaj la 12-a de septembro okazos laŭvica, jam la 11-a, eldono de la Varsovia Librofoiro, unu el la plej gravaj eventoj de sur la pola libro- kaj eldonmerkatoj. La ĉi-jara eldono, konforme al la pandemiaj restriktoj limigantaj la nombron de la vizitantoj okazos subĉiele, sur Plac Defilad antaŭ la Palaco de Kulturo kaj Scienco. Sur la placo estos starigitaj pluraj tendoj kaj podioj. Inter ili troviĝos la ĉefa scenejo, la tiel nomata Literatura Sofo, kaj la ĉefa pavilono, dediĉita al la ĉefa gasto de la Foiro – Ĉeĥio. Same kiel ĉiujare, ankaŭ ĉi-foje okazos literaturaj randevuoj kun polaj kaj eksterlandaj aŭtoroj. La publiko povos renkontiĝi interalie, kun Jakub Żulczyk, Eustachy Rylski, Grzegorz Kalinowski, Rafał Kosik, Magdalena Salik, Jack Fairweather kaj Agnieszka Waligóra. La programkomitato, en kies konsisto troviĝas en la nunjara eldono reprezentantoj de la ĉeĥa literatura medio, invitis el Ĉeĥio 11 aŭtorojn. Temas pri Michal Ajvaz, Bianca Bellova, David Böhm, Radka Denemarkova, Petr Hruška, Petra Hulova, Galina Miklínova, Iva Procházkova, Jaroslav Rudiš, Jaroslav Rudiš, Marek Šindelka kaj Kateřina Tučkova kaj Pavel Čech. Entute kadre de la ĉeĥa programo oni planis preskaŭ 50 aranĝojn: renkontiĝojn kun proz- kaj dramverkistoj, poetoj, libroilustristoj, aŭtoroj de porinfana literaturo, desegnofilmoj kaj tradukistoj. La gvidanto de ĉi tiu programo estas verkisto, ĵurnalisto kaj aktiva populariganto de la ĉeĥa kulturo en Pollando, Mariusz Szczygieł. La Librofoiron ĉeestos ankaŭ Hispanio, reprezentata de la Ambasado de la Hispana Regno en Pollando, de la Instituto Cervantes kaj Turespan. En la skandinavia stando, siavice, troviĝos ĉefe dana literaturo – de la fabeloj de Andersen ĝis la nuntempa prozo. Amantojn de la rusa literaturo invititas laRusa Instituto de Literatura Traduko, la rumanajn literaturamantojn – la Rumana Kultura Instituto. Laŭ la iniciato de la Pola Libro-Ĉambro estas planitaj apartaj renkontiĝoj kun la gajnintoj de la Literatura Premio de Eŭropa Unio.

El la elsendo 10.09.2021. Legas Maciek – 2′ 38″

Morgaŭ, la 4-an de septembro okazos la tutlanda evento sub la patroneco de la pola prezidento. Temas nome pri la Tago de la Nacia Legado, kiu ankaŭ de kelkaj jaroj okazas eksterlande, ankaŭ en la esperantistaj medioj. Por la nuna jaro estis elektita la teatraĵo „Moralo de s-ino Dulska” de Gabriela Zapolska. Tio estas rakonto pri malsincera, mensogema, avida kaj egoisma burĝino. Unu el la plej ofte enscenigataj polaj teatraĵoj ekde sia premiero en 1906 estis prezentitaj sur teatraj scenejoj 210 fojojn. La familia nomo de la ĉefherono Dulska por konstante eniris la polan lingvon kiel „dulszczyzna”, kiu vorto karakterizas burĝan hipokritecon, malprogresemon, malvastajn penshorizontojn ligitajn kun alta pritakso de propraj moralaj valoroj.

El la elsendo 03.09.2021. Legas Barbara – 1′ 04″

Yusef Komunyakaa – usonano, militveterano de la vjetnama milito, poeto inspiriĝanta per ĵazo kaj bluso fariĝis la laŭreato de Internacia Literatura Premio, kies patrono estas fama pola poeto, Zbigniew Herbert. Pravigante tiun elekton la prezidanto de la ĵurio Tomasz Różycki konstatis i.a., ke Yusef Komunyakaa estas unu el la plej originalaj kaj plej karakterizaj poetoj de la nuntempo. Lia voĉo kunliganta la spertojn de la nigrahaŭta viro naskiĝinta en la usona sudo, soldato batalinta en Vjetnamio, artisto edukita en la tradicio de ĵazo kaj bluso, verkanta pri la plej doloraj spertoj de la nuntempa vivo en Usono referencante al tradicio de multaj kulturoj – estas samtempe universala”. Yusef Komunyakaa komencis verki dum la vjetnama milito. Ĝis nun li aperigis dek kelkajn poezivolumetojn. Li aŭtoris libretojn por ĵazoperoj, estas redaktoro de poeziaj antologioj, laŭreato de Pulitzer-premio 1994, lekcianto. La pola leganto konatiĝis kun lia poezio dank’ al la volumo „Laŭdo de obsukraj lokoj” el 2005. Nun oni reeldonas ĝin en ampleksigita versio titolita „La blua horo”.

El la elsendo 03.09.2021. Legas Gabi – 1′ 34″

Ekde la plej proksima sabato, la 4-an de septembro en la Centro de la Pola Skulptarto en la vilaĝo Orońsk eblos rigardi ekspozicion de monumentecaj skulptaĵoj de Ursula von Rydingsvard, unu el la plej konataj artistinoj en Usono. Ursula von Rydingsvard naskiĝinta en 1942, loĝanta kaj kreanta en Novjorko havas polajn radikojn estante filino de polino. Ŝiaj verkoj troviĝas en la plej renomaj artgalerioj kiel Museum of Modern Art kaj National Gallery of Art w Vaŝingtono. Ursula von Rydingsvard estas unu el malmultaj en la mondo artistinoj, kiu en maniero eksterordiara regas la monumentecan formon samtempe ligante precizecon kaj laboremon – karakterizan por la mezepokaj kreantoj – kun moderna abstrakta arto, al kiu ŝi donis apartan, unikan karakteron. La prezentataj skulptaĵoj estis kreitaj el la cedra ligno, bestaj intestoj, poliuretana rezigo. En la ekspozicio estos krome prezentitaj ŝiaj desegnaĵoj kaj artinstalaĵoj. Aŭtune la ekspozicio de skulptaĵoj de Ursula von Rydingsvard estos prezentita en la Nacia Muzeo de Krakovo kaj en la reĝa Łazienki-parko en Varsovio.

El la elsendo 03.09.2021. Legas Maciek – 1′ 24″