Kulturkroniko

En Megiddo en la norda Israelo estis retorvita eksterordinara planka mozaiko dediĉita al Jesuo, kion konfirmas surskribo „Al Dio, Jesuo Kristo”. Tiu rara historia antikvaĵo troviĝas ene de la muroj de la loka malliberejo konstruita antaŭ kelkdek jaroj. Post kiam arkeologoj en la jaroj 2004-2008 entreprenis tie siajn laborojn oni decidis transloki la malliberejon. Tiun decidon la isrealaj aŭtoritatoj alprenis antaŭ unu semajno. Oni esperas, ke ĝis somero oni alilokos la malliberejon kaj la mozaiko povos esti prezentita al la vizitantoj. Dum siaj laboroj la arkeologoj malkovris restaĵojn de la juda vilaĝo el la romia epoko. Aparte impresis malkovro de frua kristana socio, longe antaŭ kristanismo fariĝis oficiala religio. Ĝiaj membroj estis romiaj oficiroj. Antaŭ ol la romianoj forlasis Megiddo-n ili protektis la mozaikon tiel, ke ĝi transdaŭris ĝis nun en perfekta stato.

El la elsendo 20.04.2022, legis Maciek – 01’10”

En la Biblioteko de la Supera Sacerdotiga Seminario >Hosianum< en Olsztyn (la norda Pollando) estis retrovitaj ĉirkaŭ 800 muziknotoj de komponaĵoj kun religia karaktero, kiujn en la regiono de Varmio plenumadis iam la preĝejaj kapeloj. Nun parto de ĉi tiuj komponaĵoj estis surbendigitaj kaj eblas ilin aŭskulti senpage en la interreto ĉe la paĝo hosianum.pl. Por ke ilia plenumo konformu al la spirito de la epoko la surbendigoj okazis en la katedralo de la urbo Frombork. La publika prezento de ĉi tiuj komponaĵoj okazos en junio en la kolegiato de la urbo Dobre Miasto kaj en aŭgusto en Frombrok. La plej malnovaj komponaĵoj, kies muziknotoj estis retrovitaj, povas deveni el la 16-a jarcento. En la iama Varmio la preĝejaj kapeloj akompanis la liturgiajn celebradojn. Iliajn spurojn oni pridokumentis en ĉiuj regionaj urboj kaj eĉ en iuj vilaĝoj. Temis i.a. pri arioj, vesproj, litanioj, mesoj kaj ankaŭ simfonioj. Jam en la 14-a jarcento en la varmiaj urboj funkciis lernejoj, en kiuj la lernantoj – krom lerni la legadon kaj skribadon – povis ekzerciĝi pri la liturugio kaj religia kanto, povis lerni instrumentan muzikon. La plej grandan signifon en la diocezo havis la katedrala lernejo en Frombork. La alia kun la sama karaktero estis kolegiata lernejo en Dobre Miasto establita en 1347. La retrovitaj muziknotoj ankoraŭ estas analizataj kaj povas esti, ke baze de ili kreiĝos plia disko kun la malnova religia muziko.

El la elsendo 10.04.2022. Legas Maciek – 1′ 48″

Nur pasintsemajne en la vilaĝo Orawka eblis post la unujara paŭzo rigardi en la tiea preĝejo de s-ta Johano Baptisto la unikajn Karesmajn Kurtenojn. Ornamitaj per Pasionaj Scenoj ĉi tiuj teksaĵoj kovras la altarojn dum Karesmo. Nunjare estis prezentitaj nur tri el ili kun la scenoj – „La vipado de Kristo”, „la Pentanta Maria Magdalena” kaj „Dipatrino pro sep vundoj doloranta”. La kvara kaj la plej malnova karesma teksaĵo en Orawka-sanktejo „Pieto ĉe la kruco” el 1676 ne estis prezentita pro konservistaj konsideroj. Tiuj – nun unikaj teksaĵoj – estis ĝenerale uzataj en la Mezepoko dum la karesma periodo. Origine temis pri kurtenoj blankaj aŭ violaj, kiujn poste oni komencis ornami per pasionaj motivoj. Tio ebligis al la kredantoj kontempladon kaj samtempe servis kiel la bilda evangeliinstruo. La Karesmaj kurtenoj en Orawka kalkuliĝas kiel vere unikaj, ĉar ĝis nun konserviĝis nur kelkdek ĉi-specaj historiaj teksaĵoj el Mezepoko, Renesaco kaj Baroko. La plej bone konata estas Großes Zittauer Fastentuch en Germanio el 1472. La Orawka-kurtenoj troviĝas en la ligna preĝejo el la 17-a jarcento. Ĝiajn internojn kovras polikromiaĵoj el 1711 prezentantaj biografiajn scenojn de sankta Johano Baptisto, Dekalogon kaj bildojn de 49 hungaraj sanktuloj. En la preĝejo funkcias la 17-jarcenta orgeno el 1670. Pasintjare la preĝejo de sankta Johano Baptisto en Orawka eniris la liston de la Polaj Historimonumentoj.

El la elsendo 10.04.2022. Legas Maciek – 2′ 06″

Ĝis dimanĉo, la 3-a de aprilo en Londono daŭras festivalo de la pola kinoarto. La tuta enspezo estas destinita por infanoj suferantaj pro la daŭranta en Ukrainio milito. La jam 20-a eldono de la Festivalo de la polaj filmoj Kinoteka estas organizita de la Instituto pri la Pola Kulturo en Londono kunlabore kun la Pola Instituto de la Filmarto kaj IKH Productions. La plena repertuaro troviĝas rete https://kinoteka.org.uk/. Krome sur la platformo BFI Player eblas rigardi 10 klasikajn filmojn de la pola kinoarto.

El la elsendo 01.04.2022. Legas Maciek – 0′ 43″

Ĉirkaŭ 150 eksponaĵojn prezentas la ekspozicio dediĉita al Antoni Gaudi en la Kulturcentro Zamek de Poznano daŭronta ĝis la 3-a de julio. Ĝi estas la unua en Pollando kaj la plej granda en Eŭropo prezento de la arto de ĉi tiu hispana artisto. Inter la eksponaĵoj estas planoj, basreliefoj, desegnaĵoj, skulptaĵoj, mebloj, akitekturaj elementoj, ceramikaĵoj kaj fotografaĵoj de Gaudi. Ili devenas el la kolektoj de la hispanaj publikaj institucioj kaj de privatuloj. La preparoj al la ekspozicio daŭris kelkajn jarojn kaj ĝia okazigo prokrastiĝis pro la pandemio. La ekspozicio sub la honora patroneco de la Hispana Ambasado en Pollando kaj la urbo Poznano estas interesa kultura oferto same por personoj, kiuj vizitis Barcelonon, kiel ankaŭ por personoj kiuj ankoraŭ ne konatiĝis kun la kreado de Gaudi. Ĝi estas la unua en Pollando kaj la plej granda en Eŭropo prezento de la arto de ĉi tiu kataluna artisto.

El la elsendo 01.04.2022. Legas Tomek – 01′ 09″

La pola kulturministerio informis, ke la Instituto de Adam Mickiewicz, Centro de la Nuntempa Arto Ujazdów-kastelo, Nacia Artgalerio Zachęta – ambaŭ en Varsovio kaj la Centro de la Pola Skulptarto en Orońsko deklaris sian helpon al Ukrainio organizante artajn rezidejojn. La menciitaj institucioj ofertas al ukrainaj artistoj i.a. lokojn por la krea laboro, aliron al la artgalerioj, bibliotekoj kaj aliaj objektoj troviĝantaj en ilia dispono, kuratoran protekton kunlabore kun la pola arta medio, loĝigon en Varsovio aŭ Orońsko. La loĝiga helpoformo rilatas ne sole al la kreantoj mem, sed ankaŭ al iliaj familioj. La menciitaj institucioj certigas ankaŭ al la koncernatoj la loĝistikan helpon kaj krome helpon rilate la medician protekton. Kiel informis la pola kulturministerio la rezidejoj por ukrainaj artistoj en Pollando estas organizataj konforme al la proceduroj validaj en la polaj kulturinstitucioj.

El la elsendo 25.03.2022. Legas Maciek – 1′ 04

Internacia Konsilio pri Libroj por Junularo (IBBY) anoncis mallongan liston de aŭtoroj kaj ilustristoj nomumitaj por la nunjara Premio de Hans Christian Andersen. Temas pri la plej prestiĝa interacia premio por la infanaj libroj. Inter ses finalanoj en la ilustrista kategorio troviĝas pola desegnistino Iwona Chmielewska. Ŝi troviĝas inter aliaj finalanoj – Beatrice Alemagna el Italio, Ryoji Arai el Japanio, Gusti el Argentino, Suzy Lee el Koreio kaj Sydney Smith el Kanado. La polino la unuan fojon estis nomumita por Anderson-premio en 2018 kaj en la finalo ŝi ektroviĝis jam antaŭ du jaroj. Iwona Chmielewska estas unu el la plej bonaj nuntempaj polaj ilustristoj. Ŝian kreadon konas kaj alte taksas ankaŭ eksterlandaj legantoj. Ilustritaj de ŝi libroj estas eldonitaj i.a. en la Suda Koreio, Ĉinio, Japanio, Tajvano, Meksikio kaj Germanio. Chmielewska estas la duobla laŭreatinno de la premio Bologna Ragazzi Award pro la aŭtora libro „Okuloj” kaj pro „Maum. La domo de animo” por la teksto de Heekyoung Kim. La premio de Hans Christian Andersen estos atribuita la 66-an fojon en la literatura kategorio, kaj la 56-an fojon en kategorio grafika. La premioj en la formo de ora medalo kaj diplomo estos enmanigitaj dum la solenaĵo kadre de la 38-a Kongreso de Internacia Konsilio pri Libroj por Junularo (IBBY) en Putraĝajo en Malajzio.

El la elsendo 25.03.2022. Legas Maciek – 1′ 51″

Antaŭnelonge en la Scienca Centro Experyment en Gdynia eblis rigardi artan instalaĵon, kiu popularigas la ideojn de la kvantuma fiziko. Tio estas „Light Travel”, la projekto el la sfero „arto kaj scienco”, kiun doktorino Karolina Wojnowska-Paterek, arkitekto el la Universitato de Mikołaj Kopernik en Toruno realigis kune kun sia edzo, profesoro de fiziko Tomasz Paterek el la Gdanska Universitato. „La vojaĝo de lumo” estis prezentita jam en Gdynia, baldaŭ ĝi akompanos konferencon dediĉitan al la kvantuma fiziko en Gdansko. Meze de aŭgusto eblos rigardi la instalaĵon en la ArtCentro de Bydgoszcz. La artistino intencas prezenti ĝin en kelkaj pliaj lokoj de Pollando kaj ankaŭ ekster ĝiaj limoj, en Oksfordo. Kiel eksplikis la artistino enirante duonluman ejon homo fariĝas observanto de multobligita, moviĝanta skulpta formo vidante ĝin samtempe deekstere kaj deintere. Tiel la instalaĵo ilustras la samtempan estadon en du diversaj lokoj, kio estas la fundamento de la kvantuma fiziko. Ŝiaopinie la arto evoluigas la abstraktan pensadon kaj ebligas popularigi eĉ malfacilajn temojn, klarigante la mondon pere de sentoj kaj emocioj, ŝelpanteformiĝi al intuicio. Ĉe iu esploretapo en fiziko oni ankaŭ agas intuice, tio estas ĉe la etapo de malkovrado de problemoj, kvankam ilia solvado estas tute alia afero. Doktorino Wojnowska-Paterek planas jam nun sian laŭvican artan instalaĵon, ĉi-foje inspirotan de biofiziko.

El la elsendo 25.03.2022. Legas Tomek -1′ 52″

La renoma pola komponisto Krzysztof Penderecki post longa malsano mortis la 9-an de maro 2020. Krom esti komponisto li laboris ankaŭ kiel direktisto kaj muzika pedadogo. Pro sia arta kreado li ricevis la honoroficajn doktortitolojn de 39 universitatoj, li estis membro de la plej gravaj artaj kaj muzikaj akademioj. La sepulta meso okazis komence de aprilo 2020, post kio la urno kun liaj cindroj estis metita en la kripto de la bazilio de s-ta Floriano en Krakovo. La 29-an de marto 2022 post du jaroj okazos oficiala ŝtata ceremonio, dum kiu la urno kun la cindroj de elstara pola komponisto, Krzysztof Penderecki estos transportita al la Nacia Panteno, en la krakova preĝejo de Sanktaj Apostoloj Petro kaj Paŭlo.

El la elsendo 19.03.2022. Legas Maciek – 0′ 57″

Kadre de la finiĝonta fine de marto EXPO 2020 en Dubajo en februaro 2022 en la pola pavilono eblis rigardi la ekspozicion “Understanding the Universe” (Kompreni la Universon). Estis prezentitaj en ĝi multaj artaj instalaĵoj, kiuj referencis al la Kosmo aŭ rekte prezentis la atingaĵojn de polaj astronomoj kaj de la pola scienco. I.a. apartenis al ili projektoj de du astronaŭtaj tutaĵoj, por kiuj estis uzitaj motivoj de konataj fajencaj floroj el Włocławek. La ekspozicio „Kompreni la Universon” referencis ankaŭ al la 550-a naskiĝdatreveno de Mikołaj Kopernik solenota en 2023 kiel invito al Pollando por komune rigardi la ĉielon kaj koncentriĝi pri komunaj valoroj. Dum la ekspozicio inter aparte honoritaj sciencistoj estis radioastronomo, profesoro de fizikaj sciencoj, Aleksander Wolszczan, la malkovrinto de la unuaj ekstersunaj planedoj.

El la elsendo 19.03.2022. Legas Pamela – 1′ 12″