Sciencaj informoj

Perioda subnutro alterne kun periodoj de satmanĝo kaj eĉ abundmanĝo povas longigi vivon, same kiel la malaltkaloria dieto. Tion sugestas laboro de sciencistoj el Florido.

Jam eksperimentoj kun bestoj pruvis, ke limigo de manĝokalorieco longigas vivon kaj malaltigas la evoluriskon de multaj longiĝaj malsanoj.  Tio ligiĝas kun la fakto, ke la malaltkaloria dieto periode kreskigas la nivelon de liberaj oksigenaj radikoj, kio laŭvice stimulas aktivecon de la enzimoj el la la grupo sirtuin. Tiuj proteinoj partoprenas tre gravajn vivprocezojn, inkluzive tiujn ligitajn kun la maljuniĝado, kvankam ilia mekanismo daŭre estas esplorata.

Sciencistoj konscias, ke longdaŭra malmanĝado estas malfacila por plimulto de homoj, tial ili testis alternativan dietostrategion, kiu konsistas en alterna malaltkaloria dieto kun abundmanĝado. La eksperimenton patoprenis 24 studentoj, kiuj unu tagon povis manĝi nutraĵojn kun kaloria valoro egala al unu kvarono de ilia ĉiutaga dieto, la sekvan tagon la kalorieco de ilia manĝo povis egali al 175 procentoj de la energetika valoro de ilia ĉiutaga manĝo.  Tio evidentiĝis esti bone tolerita solvo kaj ne kaŭzis la pezokreskon. Laŭ studentoj estis pli facile malmulte manĝi unu tagon ol abundmanĝi la sekvan.

Laŭ unu el la sciencistoj estas necesaj pliaj esploroj por verkonformigi ĉu tiu manĝosistemo efektive estas sekura kaj salubra. Al esploroj devas esti subigitaj pli multaj homoj. Oni devas ankaŭ konsideri ŝanĝojn en muskoloj kaj grasohisto.

El la elsendo 03.03.2015. Legas Barbara

Polaj informadikistoj gajnis ĝeneralan klasifikon de internacia rivalado pri la teleinformadika sekureco „Capture the Flag” 2014. Polacy evidentiĝis pli bonaj ol la teamoj el Usono, Japanio, Germanio, Rusio.

La rivalado „Capture the Flag” (CTF) estas internacia ciklo da turiniroj, en kiuj naciaj teamoj solvas taskojn ligitajn kun la sekureco de mobilaj aplikaĵoj, analizado de teknologioj aŭ programoj por malkaŝi mekanismojn de ilia funkciado, kriptoanalizo, algoritmiko kaj gvatinformadiko.  La turniroj okazas en la tuta mondo – distance aŭ surloke – ĉiun kelkan semajno. Povas ilin partopreni de 10 ĝis eĉ 2 mil taĉmentoj kaze de finaloj.

La venka pola taĉmento „Dragon Sector” partoprenis 33 klasifikigajn turnirojn, en 7 ĝi okupis la unuan lokon, en 18 ĝi akiris la surpodian lokon. La polan teamon eniris informadikistoj okupiĝantaj pri teleinformadika sekureco en la privataj kaj publikaj firmaoj, kaj du studentoj el la Varsovia Universitato. La laboron de la venka teamo subteas la esplorinstituto NASK (Sciencista kaj Akademia Komputila Reto), kadre de kiu funkcias la kolektivo CERT Pollando kaj la Varsovia Universitato.

El la elsendo 24.02.2015. Legas Tomek

La 2015-a jaro pasas en la plej granda pola Nacia Parko de Biebrza-rivero [bjebĵa-rivero] kiel Jaro de Siluro. Dum la plej proksimaj tri jaroj entute ne eblos fiŝkapti silurojn.  Kvankam Biebrza-rivero riĉas je multaj taŭgaj vivejoj kaj nutrejoj favorantaj la vivkondiĉojn al siluroj, sed ilia populacio – pro civilizaciaj ŝanĝoj – malkreskas kaj necesa estas protekta programo. Krom tio kunlabore kun iĥtiologoj, fiŝkaptistoj kaj amikiĝintaj plonĝistoj siluro estos monitorata en la Parko dum la tuta jaro.

Siluro (Silurus glanis) estas la plej granda dolĉakva fiŝo de Eŭropo povante atingi la longecon de du metroj kaj pezon de pli ol 100 kilogramoj. Siluroj nutras sin per malgrandaj mamuloj, akvobirdoj, unuavice per malgrandaj fiŝoj. Ili vivodaŭro povas egali al. ĉ. 80 jaroj. La Nacia Parko de Biebrza-rivero ekde la komenco (1993) limigas permesojn kaj licencojn por la fiŝkaptado, sed ĝi ankaŭ frontas la problemon de ŝtelĉasado. Pli frue  pri la monitorado de siluroj okupiĝis Pola Fiŝkaptista Asocio kaj el ĝiaj raportoj rezultas, ke en la jaroj 1972-78 estis fiŝkaptitaj pli ol 5 tunoj da siluro. Nun pri vendado de fiŝkaptistaj licencoj okupiĝas la Nacia Parko. Ekde 2003 tamen oni notas nur sporadajn fiŝkaptojn de siluroj. Des pli estas pravigita la protektoprogramo rilate ĉi tiun fiŝspecion.

 El la elsendo 17.02.2015. Legas Tomek

38 594 vespertoj vintrumas en la Regiono de Międzyrzecz-Fortikaĵo en la lubuŝa vojevodio (la nordokcidenta Pollando). Temas pri rekordo dum la 15-jara monitorado de vespertoj en ilia plej granda vintrumejo. La  plej multnombraj estas vespertoj el la specio Myotis myotis superante 29 mil ekzemplerojn. 4 kaj duonan milnombran grupon konsistigas vespertoj Myotis daubentonii, la sekvan lokon okupas vespertoj Myotis nattereri.

La grandaj vespertoj Myotis myotis dominantaj super la ceteraj specioj falas en la vintran dormon jam kiam aperas la unuaj simptomoj de la malvarmiĝo kaj tial ilia nombro estas stabila. La aliaj specioj en la sama periodo kapablas esti aktivaj kaj venas al vintrumejo nur kiam ekregas vere severa vintro. Ili ankaŭ forlasas la vintrumejojn kiam ekstere ne estas varme.

Nunjare en la vesperta vintrumejo en Miedzyrzec oni konstatis sume 9 vespertospeciojn.

El la elsendo 17.02.2015. Legas Tomek

Dank’ al aplikitaj miniregistriloj al 29 tibetaj anseroj (Anser indicus) el la regiono de la mongola lago Terkhiin Tsagaan oni sukcesis analizi la flugitineron de ĉi tiuj birdoj super Himalajo. La miniregistriloj monitoris multajn parametrojn, inkluzive de geografia situo, flugoalto, flugilfrapado kaj korfunkciado. Kiam post unu jaro la anseroj revenis oni sukcesis kapti 14 ekzemplerojn kun enplantaĵoj kaj akiri sufiĉe da analizendaj donitaĵoj el 7 registriloj.

La tibetaj anseroj apartenas al birdoj flugantaj plej alte. Por atingi al la varma Hindio, kie ili pasigas vintron el la malvarma Mongolio ili ĉiujare superflugas Himalajon. Oni notis ilian transflugon ankaŭ super Mount Everest, ĉirkaŭ 9 kilometrojn super la marnivelo. Tio estas la unusolaj grandaj birdoj flugantaj tiom alte sen glisado. Kvankam super Himalajo traflugas ankaŭ stepaj gruoj (Grus virgo), sed ili ofte glisas dank’ al siaj larĝaj flugiloj. La tibetaj anseroj ne glisas eĉ dum la descenda flugo.

Eksterordinaraj kapabloj de tiuj birdoj fascinas sciencisojn de jarcentoj. Estis i.a. konstatie, ke iliaj pulmoj estas je unu kvarono pli grandaj ol ĉe aliaj anseroj, kaj ke ilia hemoglobino kapalas efike absorbi oksigenon en granda alto. Ili disponas pri kromaj vejnoj provizantaj per sango koron kaj muskolojn. Nun sciencistoj el la brita  Bangor University konstatis, ke la tibetaj anseroj ne leviĝas tiom alte por flugi rektlinie super la montopintoj, sed ili flugas laŭ itinero kiu memorigas telferon fidele spegulanta la formon de montoj kaj valoj. Dank’ al tio ili povas ŝpari ĉirkaŭ 8 procentojn de la energio, kio estas des pli grava, ĉar dum la tuta traflugo ili svingas per la flugiloj ne farante paŭzon por la glisado.

El la elsendo 10.02.2015. Legas Maciek

Laŭ sciencistoj el Cambridge neniu konas nin tiom bone kiom niaj komputiloj, do certe ne la familianoj aŭ koramikoj. Niaj fejsbukprofilaj ŝatosignoj estas vera minejo de tiaj konoj. Eksperimentoj kun dekoj da miloj da internaŭtoroj konfirmis, ke komputilo pere de speciala programo efektive deĉifras perfekte niajn verajn ŝatojn kaj inklinojn. Esplorrezultoj pri tiu temo aperis en la periodaĵo PNAS. Jam pli fruaj esploroj de la universitato en Cambridge kaj en Stanford-Universitato elmontris, ke baze de la ŝatosignoj kun granda verŝajno eblas difini tiajn personajn trajtojn, kiel politikaj vidpunktoj aŭ seksan orientiĝon. En la menciita komence esploro oni volis ekzameni, ĉu maŝinoj aŭ homoj pli bone difinas trajtojn de nia personeco kaj karaktero.

Evidentiĝis, ke analizinte 10 ŝatojn komputilo pli bone analizis tiujn donitaĵojn ol laborkolegoj. Kiam estis analizitaj 70 ŝatoj – pli bonaj ol amikoj aŭ personoj kunloĝantaj kun ni – estis maŝinoj. Analizinte 150 ŝatojn komputilo sciis pli pri nia personeco ol la membroj de la plej proskima familio. Post la analizo de 300 ŝatosignoj komputilo sciis pri ni pli ol kungeedzo. Sciencistoj do avertas, ke aktuale komputiloj disponas pri multaj delikataj informoj pri ni mem kaj samtempe ilia memorkapacito estas grandega. Ne havante tamen homajn trajtojn ili povas subiĝi al ies komisio kaj fari tiujn analizojn sen nia scio. Jam nun multaj konzernoj kaj firmaoj utiligas la komputilajn analizojn por krei pli diafanan bildon pri tio, kiu kaj kio envere ni estas. Aldone, virtualaj labordonantoj laŭ ĉi tiu vidpunkto por rekoni laborkandidaton povas ekzameni kaj ekzamenas sociajn portalojn. Tiel do envere internaŭto havas malgrandan kontrolon pri tio, kiajn informojn pri li aŭ ŝi oni kolektas.

  El la elsendo 03.02.2015. Legas Tomek

Laŭ la lastaj esploroj rezultas, ke hormone aktivaj substancoj aldonataj i.a. al kontraŭŝvitigaj kosmetikaĵoj,  medikamentoj, purigaj substancoj de la ĝenerala uzo, pakumoj povas kaŭzi perturbojn de koncentriĝo, malortiĝon de la memorkapablo, movperturbojn, aŭtismon kaj senfekundecon. Usona Epidemiologia Revuo publikigis informojn, ke EDC-substancoj, t.e. kemiaĵoj perturbantaj la hormonprocezojn,  troviĝantaj en senŝvitigaj kosmetikaĵoj malaltigas la viran fekundecon je 30 procentoj.  Laŭ la raporto de la Nordia Konsilio rezultas, ke la konsekvencoj de la malsalubra efikado de la aplikataj EDC-substancoj en la Eŭropa Unio ligiĝas  kun la kostoj egalaj al duona miliardo da eŭroj ĉiujare.

La perturbojn kaŭzas ĉefe hormone aktivaj substancoj, kiuj estas signitaj per la siglo EDC. Inter la plej popularaj troviĝas dioksinoj, pesticidoj, bifenoloj, kiel bisfenolo A.  Ili ĝuste kaŭzas misfunkciojn en la produktado kaj metabolo de naturaj hormonoj de la homa organismo. Ili povas influi ankaŭ ilian dislokon, kio grave damaĝas la funkciadon de organo kontrolata de koncerna hormono. Laŭvicaj ekzamenoj el la lastaj jaroj alportas informojn pri la ligo inter EDC-substancoj perturbantaj la hormonprocezojn kaj antaŭdata maturiĝo, pertuboj de koncentriĝo, malfortiĝo de memoro, movfunkciaj deficitoj, aŭtimo kaj senfekundeco. Ŝanĝoj rezultigitaj de kemiaĵoj povas ne tuj aperi, sed  nur en laŭvicaj generacioj. Reprezentantoj de la Nordia Konsilio alvokis la Eŭropan Union enkonduki normojn malpermestantajn la uzon de tiuj substancoj por la produktado de kosmetikaĵoj, medikamentoj kaj purigaj substancoj.

Profesoro Andreas Kortenkamp, toksikologo el la londona Brunel-universitato atentigas, ke estas tre malfacile unusignife pruvi la ligojn inter la aplikataj konsmetikaĵoj enhavantaj  tiujn ĉi substancojn kaj malsaniĝado, ĉar pro evidentaj kialoj oni ne faras tiajn eksperimentojn ĉe homoj. Alilflanke ekzistas tre konvinkaj pruvoj pri negativa influo de kemiaj substancoj je animalaj ĉeloj. Liaopinie la raporto de la Nordia Konsilio devus esti konsiderita por reguligi normojn ligitajn kun la aplikado de substancoj perturbantaj la hormonprocezojn.

  El la elsendo 27.01.2015. Legas Barbara

Unu dekono de ĉiuj formikoj formas unu familion. Kiel informis sciencistoj en “Royal Society B: Biological Sciences” ĉiujn reprezentas la genron Pheidole. Ankoraŭ anaŭnelonge sciencistoj ne antaŭvidis, ke povis evolui tiom multaj  specioj de Pheidole, kiuj ekregi teron kun tiom malsamaj ekosistemoj,  kiel dezertoj kaj pluvarbaroj. Pli da informoj venis dank’ al Evan Economo, profesoro de Okinawa Institute of Science and Technology (OIST) kaj liaj kunlaborantoj el Universitato de Michigan. Ili komparis la genomojn de 300 specioj de Pheidole el la tuta mondo kaj skizis „genealogian” arbon, kiu bildigas kiam kaj kie ĉiu el ĝiaj specioj aperis sur la tero. Analizante publikaĵojn kaj datumbazojn, serĉante en muzeoj de la naturhistorio en la tuta mondo ili kolektis donitaĵojn pri la aperado de ĉiuj 1200 specioj de Pheidole en la tuta mondo. Evidentiĝis ĉeokaze, ke la Pheidole evoluis du fojojn. La unuan fojon por  konkeri ambaŭ Amerikojn, la alian fojon ekregante Afrikon, Eŭroazion kaj Aŭstralion. Tiu evoluo okazis sendepende pere de individua formiko traiĝinte el la tiel nomata Nova al la Malnova Mondo. La aperado de Pheidole dependas de la klimato, ili estas pli multnombraj en la regionoj varmaj kaj humidaj. Nun Economo volas ekzameni kiel eblas, ke multaj specioj de Pheidole kapablas kunekzisti kaj ankaŭ tion, kiel ili serĉas nutraĵojn, lokojn por nestoj k.s. Formikoj multas en plimulto de la ekosistemoj, kie ili plenumas diverajn gravajn rolojn. Sciencistoj interesiĝas ne sole pri tiu roloj, sed ankaŭ pri ilia socia konduto.

 El la elsendo 20.01.2015. Legas Tomek

Ĝis la jarfino daŭros esploroj, kiuj servos por krei la brumapon de Baltiko. La donitaĵojn kolektas 40 sondiloj dislokitaj en diversaj lokoj. Sciencistoj el 6 landoj, inkluzive de Pollando, antaŭvidas, ke la kreiĝonta mapo helpos protekti la marbestojn kontraŭ la sekvoj de la subakva bruo. La sondiloj estas lokitaj en la akvoj de Baltiko ĉe la bordoj de Svedio, Danlando, Pollando, Germanio, Estonio kaj Finnlando. Ĉiu lando lokis inter 4 ĝis 10 aranĝaĵojn, Pollando kvin. Ili troviĝas en la profundo de eĉ 90 metroj kaj estis dislokitaj tiel, ke la kolektitaj informoj liveru laŭeble plenajn donitaĵojn pri la bruo en la tuta maro. Ĉar la mezurado daŭras ekde la jarkomenco la finaj donitaĵoj prezentos la staton de la bruo en la Balta Maro dum la tuta jaro.

Paralele kun la registrado de la subakvaj sonoj la aŭtoroj de la projekto kolektas donitaĵojn pri la trafiko de ŝipoj, kiuj estas la ĉefaj bru­kaŭzantoj. Temas pri informoj rilate specon kaj grandecon de la marunuoj kaj rilate rapidecon, kun kiu ili navigas.

Tiel kreiĝos la brumapo de Baltiko ne sole prezentante kiel bruo dismetiĝis sub la marakvo, sed ebligonta prilaboron de komputila programo, kiu kun relative granda precizeco prognozos kiomgrada bruo kreiĝos en elektita parto de la maro depende de la premisita ŝiptrafiko. Tiuj laboroj daŭros ĝis la 2016-a jaro.

Ekde la 2-a mondmilito la brunivelo en la maroj kaj oceanoj kreskis kelkoble, kion pruvis enkondukaj esploroj gvidataj de multaj institucioj. La marbestoj estas tre impresiĝemaj je bruo dum sono sub la akvo disvastiĝas kun pli granda forto kaj atingeblo ol en la aero.

La internacia projekto kadre de kiu estas ekzamenata bruo nomiĝas sigle BIAS (t.e. Baltic Sea Information on Acoustic Soundscape). Ĝi estas subvenciata de la Eŭropa Unio. En Pollando krom­financas ĝin la Nacia Fonduso por la  Medioprotekto kaj Akva Mastrumado.

El la elsendo 13.01.2015. Legas Tomek

Kelkdek akvarioj kun la volumeno de 500 ĝis 40 mil litroj estos el­konstruitaj en la Urba Bestoĝardeno de Płock [pŭock] en la norda Pollando kadre de la projekto „Akvoj de la mondo”. Eblos en ili rigardi la ekzemplojn de faŭno kaj flaŭro el ĉiuj plej grandaj maraj kaj dolĉaj akvo­receptakloj de la mondo. La projekto – la plej granda en Pollando – estos preta lime de somero kaj aŭtuno 2016, kio ligiĝos kun la 65-jariĝo de la loka besto­ĝardeno. La plej granda akvario destinita por ŝarkoj entenos 40 mil litrojn de la akvo. Ĝiaj muroj dikos 10 centimetrojn, ĝi longos 12 metrojn kaj estos vasta je du kaj duona metroj. Tra la ekspozicio kondukos pado memoriganta la sekiĝintan river­fluejon kun la bordaj muroj el akrilo. La ZOO-ĝardeno en Plock kun la surfaco de ĉirkaŭ 15 hektaroj estis establita en 1951. Loĝas en ĝi pli ol 3200 bestoj reprezentantaj 307 speciojn, inkluzive de tiuj al kiuj minacas la formorto. En Płock troviĝas unu  el la plej grandaj en la lando did­aktosciencaj pavilonoj kun ekspozicio de reptiloj kaj amfibioj kaj specimene aranĝita tropika arbaro kun originala, ekzotika plantaro. Ekde 12 jaroj la bestoĝardeno de Płock – vizitata jare de pli ol 250 mil personoj –  apartenas al la Monda Organizo de ZOO-ĝardenoj.

 El la elsendo 06.01.2015. Legas Tomek