Sciencaj informoj

Sciencistoj el la Universitato Columbia subigis al kontrolo cerbojn de homoj religiemaj kaj nereligiemaj kaj konkludis, ke en ilia cerbo­konstruo ekzistas diametraj diferencoj. Siajn rimarkojn ili publikigis en Usona Medicina Periodaĵo de Psikiatroj. La mistero konsistas en la dikeco de la kortekso. Kiel klarigis d-ino Myrna Weismann,  la kunaŭtorino de la esploroj niaj konvinkoj kaj agordoj speguliĝas en la cerbo, kio estas videbla dank’ al la modernaj teknikoj de la bildigado. Sciencistoj ekzamenis pli ol 100 diversaĝajn personojn dividinte ilin laŭ la skalo de iliaj deklaroj pri religiemo. Personoj, kiuj deklaris plej grandan religiemon havis la plej dikan kortekson. Pli frue estis pruvite, ke personoj kredantaj estas malpli subiĝemaj al deprimo. Nun oni aldone ligis la dikecon de la koreo kun inklino al deprimo­statoj.

El la elsendo 01.04.2014. Legas Barbara

Fama futurologo Raymond Kurzweil antaŭvidas, ke komputiloj komencos krei proprajn progres­intajn formojn, ke ĉirkaŭ 2045 ili preter­kursos la kapablojn de homoj. Komentante tiun ideon Konstanty Młynarczyk el la magazino „CHIP” diris, ke ekde momento, kiam homo ekkonsciis, ke li estas kreiva li komencis pripensi ĉu iam ajn li kapablos krei ion laŭ si mem, al si similan. Kiam aperis la t.n. elektronaj cerboj, kiuj evoluis al komputiloj aperis samtempe spekulativ­adoj, ke iumomente la elektronikaj aranĝaĵoj kapablos pensi memstare. Laŭ la ĉefredaktoro de CHIP tio povas evidentiĝi tre danĝera, ĉar efektive homo pensas pri tio, ke oni provizu maŝinojn per konscio, dum ili jam havas povon.

Laŭ Młynarczyk, se en la roboton ne estos en­konstruita moralo ni frontos tion, per kio horirigas katastrof­ecaj filmoj, kiel Matrix kaj Terminator. La aludita moralo devus evoluigi tri famajn regulojn de robotiko: roboto ne povas damaĝi homon nek – rezignante pri agado – allasi, ke homo estu damaĝita; roboto devas obei homon kondiĉe, ke tio ne malkongruas kun la unua principo;  roboto devas protekti sin mem,  se tio ne malkongruas kun la unua aŭ dua principoj. Laŭ Jerzy Rzymowski el la priodo Nova Fantasto, se en iu momento komputilo ricevos konscion kaj komprenos, ke homoj povos ĝi trakti kiel minacon tiam ĝi – ĝis kiam ĝi ne kapablos plene de homoj dependiĝi – ne manifestos sian scias. Se homaro iumomente efektive ne plu estos bezona – homoj pri tio ekscios tamen tro malfrue.

El la elsendo 25.03.2014. Legas Tomek

La pola firmao Intelclinic kreis okulŝirmilon, kiu analizas la dormo­kvaliton monitorante ĝian formon kaj plibonigante ĝian kvaliton. Tio okazas per  la konektilo Bluetooth, kiu sendas informojn al speciala aplikaĵo en plurfunkcia poŝtelefono. Tiuj informoj estas sekve analizataj kaj telefono en konforma momento vekas dormanton.  En la pariza konkurso LaWen 2013 poloj ricevis la ĉefan premion pro sia projekto inter 700 anoncitaj.  La dormomasko Neuro-On  celas unuavice homojn, kiuj ne havas sufiĉe da tempo por satdormi, volas dormi malpli loge kaj ŝparitan dormotempon utiligi pli efike. La dormo havas diversajn fazojn kaj la homa bonfarto post la vekiĝo dependas ne sole de la dormodaŭro, sed ankaŭ de tio en kiu dormofazo homo vekiĝis. Neuro-On baziĝas sur ĉi tiu propreco kaj helpas dormi ne kontinue, sed dum kelkaj mallongaj, 30-minutaj dormofazoj diurne. Dank’ al tio eblas signife redukti la tutan dormo­kvanton necesan por plene refreŝigi la organismon ĝis du aŭ tri-kvar horoj. La firmao Intelclinic kreiĝis nur komence de 2013 rezulte de la kulaboro tri diplomitoj de la Varsovia Politekniko  Kamil Adamczyk, Janusz Fraczek kaj Krzysztof Chojnowski.

El la elsendo 18.03.2014. Legas Barbara

Prototipo de unu el la plej modernaj en la mondo radiografoj estis prilaborita en la Nacia Centro de Nukleaj Esploroj en Świerk apud Varsovio. Canis, ĉar tia estas ĝia nomo kapablos „rentgenumi” eĉ fervojajn karo­vagonojn kaj sekve faciligos kaj mallongigos la laboron de doganistoj. Ekde nun ili ne devos kontrol­eniri kamionojn kaj kontenerojn, sed faros tion, se la radiografo malkaŝos  plumbon, kiun ĝi ne povos „rengenumi” kaj kiu estas utiligata en protektiloj de radioaktivaj materialoj.  La Nacia Centro por la Nukleaj Esploroj en Świerk pretigis ankaŭ prototipojn de aliaj aranĝaĵoj por batali kontraŭ terorismon, en kiuj estis aplikitaj detektiloj de fotonoj kaj neŭtronoj. La esploroj kun la valoro de   85 milionoj da eŭroj estis financitaj el la eŭropuniaj rimedoj.

El la elsendo 11.03.2014. Legas Barbara

Alkohola fet­sindromo (aŭ Feta alkoholsindromo) – FAS karakterizas novnaskitojn, kies patrinoj drinkis dum gravedeco. Temas pri vico da denaskaj somataj kaj neŭrologiaj difektoj influantaj la tutan estontan vivon de la infano. La damaĝitaj de ili infanoj i.a. spertas malrapidig­itan fizikan evoluon, anatomiajn anomaliojn, moviĝ­perturbojn, perturbojn de atento kaj memoro.  Ĝis nun FAS estis ligita ekskluzive kun la drinkantaj gravedulinoj. La turnopunktaj evidentiĝis esploroj de sciencistoj el Konkuk-Universitato en Seŭlo, la Suda Koreio. Laŭ ili pri la lezo de infanoj en la feta fazo kun­respondecas drinkantaj patroj. La ek­sperminetoj okazigitaj je musoj elmonris, ke la drinkado de la patroj povas rekte influi la evoluon de la infano. Ĉe signifa elcento de musaj fetoj koncipititaj de maskloj influitaj de alkoholo sekvis i.a. malregul­aĵoj en la organevoluo, inkluzive de la cerbo. Tio signifas, ke la evolu­perturboj estis determinitaj jam en momento de la koncipiĝo.

El la elsendo 25.02.2014. Legas Barbara

Evidentiĝas, ke ne nur iuj homoj ŝatas cigaredojn, sed birdoj ankaŭ. Ili uzas cigaredojn evidente por aliaj celoj ol la homo, nome por tegado de la nestoj, ĉar ilia odoro fortimigas parazitojn. Duonuzitajn cigaredojn eblas trovi en nestoj de diversaj birdoj en la tuta mondo. Ne devas temi nur pri hazardo eĉ se en la birdonestoj en la urbo eblas trovi multajn kuriozajn materialojn. Nome la cigaredoj havas proprecojn, kiuj mortigas bakeriojn kaj akariojn. La birdoj do utiligas trovitajn, duonuzitajn cigaredojn por certigi pli sterilajn kondiĉojn en siaj nestoj. Tio similas ekzemple al la konduto de abeloj, kiuj enportas en abelujojn rezinon, kiu ankaŭ havas la bakterimortigan efikon.

El la elsendo 25.02.2014. Legas Barbara

Specialistoj el la Ŝtata Universitato de Georgio pruvis, ke ĉimpanzoj havas propran gestolingvon ebliganta peri tre precizajn komunikojn. Ĝi helpis en la serĉado de nutraĵoj kaj reciproka informado pri minacoj. Ĝi estas ankaŭ elemento en la evoluo de parola lingvo. Kolektivo de doktoro Charles Menzel projektis eksperimenton, en kiu du ĉimpanzoj gvidu la aktivadojn de homo serĉanta nutraĵon en libera spaco. Homo, ne sciis kie ĝi troviĝas dum la ĉimpanzoj jes. Ili per la gestoj logis homoj direktiĝi al. koncerna loko. La simioj elektis la metodon de la komunikado kaj inaŭguris inter­paprolon. Ĉimpanzo devis kapti la atenton de la homon kaj gvidi laŭ la dezirata de si maniero. Laŭ Sarah-Jane Vick kvankam sciencistoj jam antaŭe sciis pri la kapablo de la ĉimpanzoj interkomuniki geste, sed la unuan fojon oni observis tiom komplikajn komunikojn kaj kunordigon de la agadoj.

El la elsendo 18.02.2014. Legas Barbara

Antaŭ pli ol mil jaroj en la montoj de Peruo oni praktikis komplikajn kirurgiajn operaciojn, inkluzive de kranitrepanado.  La malkovroj de Danielle Kuris el la Kalifornia Universitato en Santa Barbara pruvas, ke tiuj operacioj antaŭ mil jaroj estis sukcese efektivig­ataj. Danielle Kurin ekzamenis ostojn de 32 personoj sur kies kranioj ŝi trovis spurojn de 45 kirurgiaj intervenoj. Iuj interveno­lokoj estis kunkresk­itaj, kio atestas pri tio, ke paciento vivis post la operacio relative longe.  Sciencistoj estas konvinkitaj, ke temas pri la spuroj de la kuracista helpo kaj ne de torturoj aŭ vundoj. Sur la kranioj videbligas nome spuroj post la forrazado de haroj kaj aplikado de kuracherboj, kio manifestiĝis en ŝanĝo de koloro de la kranio. La unuaj pruvoj pri krani­trepanado el Peruo devenas el la 200-600 jaroj antaŭ nia erao. La lastaj el ĉ. 16-a jarcento.

El la elsendo 18.02.2014. Legas Barbara

Fine de oktobro 2013 estis inaŭgurita la fervoja tunelo sub la Bosfora Merkolo en Istambulo. Ĝi ligis la eŭropan kaj azian parton de Turkio. Laŭ la premiso ĝi estas ero de projekto ligi la azian fervoj­sistemon kun la eŭropa kaj stimulos la turkan mastrumadon.  La tunelo longas 14 kilometrojn, inkluzive de 1 kaj duon­kilometra segmento troviĝanta sub Bosforo mem. Ĝi troviĝas en pli ol 55-metra profundo kaj estas la plej profunda fervojlinia tunelo en la mondo. Kostante 4 miliardojn da dolaroj ĝi ligas kontinentojn de la historia Silka Trako. Unu miliardon investis japanoj. Laŭ enkondukaj pritaksoj la trajnoj de Marmaray povos ĉiutage transporti ĉirkaŭ unu milionon da pasaĝeroj. La trafikdaŭro sub Bosforo egalas al ĉirkaŭ 4 minutoj, veturo de unu rando de Istambulo al la alia postulas 105 minutojn. La konstruado komenciĝis en 2005 sed la investaĵo prokrastiĝis je 4 jaroj pro arkeologiaj esploroj pri i.a. retrovitaj objektoj post la bizanca haveno el la 4-a jarcento de nia erao. Sub Bosforo estas planita krome aŭtomobila tunelo, Istambulo ricevos krome la trian ponton kaj flughavenon laŭpremise la plej grandan en la mondo.

El la elsendo 11.02.2014. Legas Tomek

“Teo kaj Tango” estas la titolo de la eksperimenta programo por pacientoj kun neŭrologiaj malsanoj, kiu antaŭ kelkaj monatoj komenciĝis en la kanada Halifakso. Pacientoj dancas tangon ekzercante kun studentoj de la baleta lernejo kaj post la okupoj renkontiĝas trinkante teon. La unuaj rezultoj estas promeso­plenaj. La terapio estis organizita kunlabore kun porsenjora organizo „Happily Ever Active”. Konforme al la esploroj elmontrantaj signifan dependecon inter moviĝo kaj fizika kaj psika sano la psika kaj fizika bonfarto de pacientoj partoprenantaj tango­lecionojn rapide pliboniĝas. tango­terapio estis testita jam en la uni­veristata skolo de medicino en Vaŝingtono. Laŭ d-ino Gammon M. Earhart danco ŝajnas realigas multajn, se ne ĉiujn el la rekomend­ataj ekzerco­programoj por personoj suferantaj Parkinson-malsanon. Krom Halifkso la lecionoj kun popoldanco okazas en Toronto kaj estas analizataj de sciencistoj el la universitatoj York kaj Ryerson. La eblecon apliki terapie dancon oni esploras ankaŭ en Montrealo, en la teatro de la Granda Kanada Baleto. Funkcias tie  centro de danco­terapio ofertanta al interesiĝantoj i.a. kompletigon aŭ ŝanĝon de kvalifikoj. Krome oni kunlaboras kun 4 universitataj esplor­centroj.

El la elsendo 11.02.2014. Legas Tomek