Novaĵoj

Estis solvita konkurso por Zamenhof-monumento en Bjalistoko. La konkurson partoprenis 18 skulptistoj. Komence la ideodonintoj de monumentoprojekto imagis, ke juna Zamenhof ruligos la gisan cirklan fajrokovrilon de ligno/karba fornelo, kio estis ŝatata distro de knaboj en la epoko, kiam Zamenhof vivis en Bjalistoko. La ĵurio decidis tamen, ke pli serioze aspektos juna Zamenhof kun libro subbrake. Kaj tiu projekto de Ryszard Piotrowski, Katarzyna Piotrowska el Varsovio venkis en la konkurso. La aŭtoroj gajnis la monpremion en la alteco de 14 mil zlotoj (pli ol 3 mil eŭroj)  kaj estis invititaj al intertraktoj pri ĝia realigo. La monumento de juna Zamenhof ekstaros en la urbocentro ĉe Zamenhof-strato lime kun la Foirplaco de Kościuszko.

El la elsendo 05.12.2017. Legas Milada – 1’07”

Laŭ la pola klerigministerio la laboroj pri la pola-germana lernolibro pri historio finiĝos ĝis 2020. Antaŭnelonge estis prezentita ĝia dua volumo. La lernolibro „Eŭropo. Nia historio” estas la pola-germana projekto iniciatita en 2008 fare de la pola kaj germana registaroj. Temas pri la dua ĉi-speca iniciato en Eŭropo. La unua komuna lernolibro pri historio por lernantoj de abiturientaj klasoj en la lingvoj franca kaj germana aperis en 2006 samtempe  en Francio kaj Germanio. La taskon verki la lernolibron uzeblan same en la polaj kiel ankaŭ en la germanaj superelementaj lernejoj transprenis Komuna Pola-Germana Lernolibra Komisiono. Konforme al la premisoj la pola kaj la germana eldonoj diferencas sole per la lingva versio, dum ĝia enhavo,  strukturo, grafika aspekto estas identaj. Ĉiun lingvoversion kompletigas didaktita materialo pri naciaj problemoj, apartaj por ĉiu el la landoj. La unua volumo de la lernolibro „Eŭropo. Nia historio” ĉirkaŭprenanta la periodon de prahistorio ĝis la fino de la mezepoko aperis en 2016. La dua rilatas al hstorio ĝis 1815. Ĝis 2020 aperos du pliaj volumoj, kies enhavo traktas historion ĝis la politikaj transformiĝoj en Eŭropo en la jaroj 1989/90.

El la elsendo 28.11.2017. Legas Milada – 0’48”

Pasintsemajne la Sejmo proklamis leĝon, malpermesantan dimanĉan vendejkomercon. Ĝi ekvalidos la 1-an de marto 2018 kaj koncernos du dimanĉojn monate. Ekde la 1-a de januaro 1919 eblos butikumi dimanĉe dum la lasta dimanĉo de la monato. Ekde 2020 la malpermeso rilatos alĉiuj dimanĉoj. La dimanĉa butikumado tamen estos ebla en fervojaj stacidoj, fluĝavenoj kaj ankaŭ i.a. en bakejoj, sukeraĵejoj kaj glaciaĵejoj. Malpermeso ne rilatas al la interreta butikumado. Pluvalidos la principo, ke vendejoj povos funkcii dimanĉe, se kiel vendisto laboros ĝia posedanto.

El la elsendo 28.11.2017. Legas Milada – 0’54”

Semajnfine en la Memorkapelo de la Sanktejo de la Plej Santa Maria, Stelo de nova evangelizo kaj sankta Johano Paŭlo la 2-a okazis internacia konferenco „Memoro kaj espero” dediĉita alpoloj savantaj judojn dum la 2-a mondmilito. Organizis ĝin Supera Lernejo de la Socia kaj Amaskomunikila Kulturo en Toruno, Instituto de s-ta Johano Paŭlo la 2-a „Memoro kaj identeco” kaj la fondaĵo  From The Depths de Jonny Daniels. La konferencon partoprenis ĉefministro Beata Szydło, pluraj ministroj de ŝia registaro, parlamentantoj, reprezentantoj de la israela registaro, israelaj deputitoj, rabenoj el Pollando kaj multaj eŭropaj landoj. La Memorkapelo enhavas nomojn ĉizitaj en nigra granito de 1170 poloj kiuj dum dum la 2-a mondmilito estis avantaj judojn kaj pro tio estis murditaj de germanoj. La entrepreno kun rekono estis akceptita en Isrealo.

El la elsendo 28.11.2017. Legas Milada – 1’17”

Merkel ne plu por denovaj balotoj

Dum sia unua publika elpaŝo post la fiasko de la koaliciaj interparoloj inter CDU/CSU, FDP kaj Verduloj Angela Merkel esprimis sin  kontraŭ denovaj balotoj en Germanio. La germana kanceliero substrekis, ke Eŭropo bezonas fortan Germanion, tial dezirinde estus formi la registaron. Martin Schultz, la estro de SPD kiu malgraŭ la pli frua sugesto flanke de CDU, decide ekskludis interparolojn kun Merkel, post la renkontiĝo kun la germana prezidento signalis pretecon inaŭguri dialogon, se tia estos la starpunkto de la tuta SPD.

El la elsendo 28.11.2017. Legas Milada – 0’48”

Laŭ la plej nova opinisonda esploro  de CBOS rilatanta al la dujara funkciado de la registaro la respondintoj pli ofte rimarkas pozitivajn sekvojn en la funkciado de la kabineto de Beata Szydło. Inter la plej grandaj meritoj de ŝia registaro estas menciataj la porfamilia programo Familio 500 plus, malaltigo de la emrita aĝo kaj efika ekonomia politiko, kies rezulto estas i.a. kompaktigo de la imposta sistemo kaj la malkreskinta senlaboreco. Kiel elmontris ekspertoj de CBOS preskaŭ la duono de la enketitoj menciis neniujn negativaĵojn en la funkciado de la registaro. Dum la lasta jaro pliboniĝis pritaksoj de la registaro en ĉiuj sferoj pridemanditaj de CBOS i.a. koncerne kontraŭbataladon de deliktoj kaj certigon de sekureco, kontraubataladon de korupto.  Du kvinonoj de la enketitoj bone aŭ tre bone taksas la ŝtatgvidadon kaj manieron mastrumi per la publika mono. Laŭ la opinisondado de Kantar Public por Pola Televido rezultas, ke se balotoj okazus nun por Juro kaj Justeco voĉdonus 45 procentoj de la balotintoj, por Civitana Platformo 23. Malpli ol 10 procentojn akiris Moderna kaj Kukiz’15.  Alianco de Demokrata Maldekstrularo akiris 5 procentojn. 

El la elsendo 07.11.2017. Legas Milada – 1’49”

Germanio frontas politikan krizon pro la ŝiritaj dumonataj koaliciaj interparoloj inter CDU/CSU, FDP kaj Verduloj. Angela Merkel, la germana kanceliero deklaris en ARD-televido, ke ŝi pretas gvidi sian partion al akcelitaj balotoj ol krei nestabilan, malplimultecan registaron. Laŭ la germana prezidento temas pri la unua ĉi-speca krizo de preskaŭ 70 jaroj.

Pliaj poloj distingitaj pro savado de judoj

Lastlunde en Lublin (la orienta Pollando) reprezentantoj de dek polaj familioj transprenis postmorte medalojn de Yad Vaŝem Justulo inter la Nacioj de la Mondo en la nomo de siaj familianoj, kiuj estis savantaj judojn dum la 2-a mondmilito. Laŭ la statistiko el la 1-a de januaro 2017 inter 26 513 personoj honoritaj per la plej supera israela civila distingo troviĝas 6706 poloj.

Tago de la Infanaj Rajtoj – raporto de UNICEF

Kiel rezultas el la raporto de UNICEF publikigita okaze de la Tago de la Infanaj Rajtoj, pasinta lastlunde, malgraŭ tutmonda evoluo unu je dek du infanoj en la mondo vivas en landoj, en kiuj iliaj vivŝancoj estas malpli bonaj ol antaŭ 20 jaroj koncerne forlason de ekstrema mizero, ricevon de baza klereco, mortoeviton pro perforto.  Entute temas pri 180 milionoj da infanoj en 37 landoj de la mondo. Specialan mesaĝon lige kun la tago eldonis UEA-oficejo ĉe Unuiĝintaj Nacioj en Novjorko.

El la elsendo 21.11.2017. Legas Barbara – 1’59”

Laŭ la  donitaĵoj de Eurostat Pollando okupas la 2-an lokon en la Unio laŭ la vidpunkto de enmigrantoj akceptitaj en 2016. Anticipas nian landon Britio, sed inter venantaj tien enmigrantoj plej grandan grupon konsistigas usonanoj. Pollando eldonis plej multe da t.n.  unuaj estaddokumentoj lige kun laboro por eksteruniaj civitanoj. Temis pri 585, 9 mil. Tio estas pli ol Germanio – 504 mil kaj duoble pli ol Francio – 235 mil.  En statistiko Pollandon anticipas Britio kun 865,9 mil enmigrintoj el inter kiuj 183, 8 mil estis usonanoj. Inter enmigrintoj akceptitaj de Pollando 512,5 mil estis ukrainanoj. Laŭ donitaĵoj de Eurostat Pollando okupis la unuan lokon laŭ la vidpunkto de dokumentoj donitaj al eksterlandanoj lige kun la deziro entrepreni laboron. Temas pri 58 procentoj de ĉiuj uniaj permesoj ligitaj kun laborcela enmigrado. Plej multajn permesojn lige kun la studdeziro eldonis Britio. En Pollando  plej multajn permesojn pro la studdeziro ricevis ĉinoj. En la ceteraj uniaj landoj dominas portempaj estadpermesoj ligitaj kun la familimotivoj.

El la elsendo 21.11.2017. Legas Milada 

Iom post iom ŝanĝiĝas gastronomiaj konsumkutimoj de poloj. Laŭ ĉiujara raporto „Pollando surtalere 2017” de MAKRO Pollando evidentiĝas, ke poloj ĉiam pli ofte vizitas restoraciojn ne nur dum tagoj laborliberaj, sed ankaŭ dumsemajne. Kompare kun la pasinta jaro oni notis 3-procentan kreskon. La vizito en restoracio fariĝas loko ne sole por forigi malsaton, sed ankaŭ por pasigi agrable tempon en la akompano de familianoj aŭ amikoj. Multaj konsumantoj kiel motivon elmontras komforton kaj ŝparon de la tempo. 62 procentoj de la respondintaj poloj alte taksas la menukvaliton. Favora prezo gravas por 52 procentoj de la enketitoj kaj por 29 procentoj signifon havas bona lokalizo de vizitota restoracio. 27 procentoj de la demanditoj kiel gravan taksis la priervokvaliton de la kliento. Polaj konsumantoj ĉiam pli ofte demandas pri konsisto de la pladoj kaj pri la maniero, en kiu ili estas pretigitaj. Plej oftan kritikon provokas maleblo ŝanĝi pladokonsisterojn, maleblo uzi sendratan retkonekton, manko de aparta loko por infanoj kaj beboj. Sian kontenton pri la vizito en restoracio polaj konsumantoj ĉiam pli ofte pretas premii per trinkmono, kiu ĝenerale egalas al la 10 procentoj de la menufakturo.

El la elsendo 21.11.2017. Legas Maciek – 1’27”

Ĉe la Medicina Universitato en Bialistoko estis inaŭgurita la plej moderna en Pollando interbranĉa Centro de Medicina Simulado utiliganta la plej modernajn teknologiajn solvojn. La tieaj medicinaj hommodeloj tusas, palpebrumas kaj eblas ekzameni ĉe ili i.a. la pulsadon. Malantaŭ la tiel nomata venecia spegulo, alivorte duonreflekta spegulo troviĝas kontrolanto, ekzamenanta kiel procedas studentoj aŭ stiranta la hommodelon. Studentoj lernas baze de pretaj scenaroj, kiuj antaŭvidas i.a. internan aŭ eksteran sangoverŝiĝon, korinfarkton, misritmon de la koro kaj aliajn intervenokazojn. Medicinaj studenoj en la centro pasigas 5 procentojn de klinikaj okupoj, la ceteraj okazas en hospitalaj salonegoj, kie kun ili laboras realismaj, sendrataj  simuliloj reagantaj adekvate al la bezonojn  de la ekzercantaj studentoj.

El la elsendo 14.11.2017. Legas Maciek – 1’03”