Novaĵoj

Per la planto de „Kverko de Sendependeco” ĉe la Vojevodia Oficejo en Lublin (la orienta Pollando) komenciĝis la kampanjo planti en la vojevodio,  unuavice ĉe lernejoj pli ol 500 kverojn. Ili omaĝas la 100-an datrevenon de la reakiro de suvereneco fare de Pollando. La ĉi-rilatan informtabuleton ĉe la plantita kverko akompanas la teksto: „Ĝi kresku estante la evoluoatesto de suverena, libera kaj justa Respubliko”. La plantataj kveroj estas la simbola dankesprimo kaj omaĝo al la samlandanoj, kiuj laboris por la sukceso de suverenec-reakiro. En la inaŭgura solenaĵo ĉeestis partoprenantoj de la konferenco „Lernejo – komunumo edukanta kaj formanta por la Suverena Pollando. Ĝi estis dediĉita al la rolo de patriota edukado kaj rolo de lernejo en la formado de nacia identeco ĉe infanoj kaj junularo, en la formado de sinteno emfazanta interesiĝon kaj respekton por la patrolanda kulturo kaj historio.

El la elsendo 23.05.2018. Legas Milada – 1’25”

Lastlunde la prezidento de Italio Sergio Mattarella anoncis, ke aŭ en Italio kreiĝos neŭtrala registaro aŭ en la plej proksimaj monatoj estos necesaj novaj balotoj. La tria raŭndo de la konsultoj gviditaj de Mattarella pri supervenko de la kabineta krizo post la balotoj el la 4-a de marto finiĝis per fiasko. La proponojn de la itala prezidento tuj rifuzis la centrodekstrularo kaj Movado de Kvin Steloj, la plej granda partio en la parlamento, subtenante sian posulon, ke jam somere estu anoncitaj novaj  balotoj. La subenon deklaris Demokrata Partio.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Milada – 0’49”

Pollando estis la unua lando, kiun lastlunde vizitis la ĵurenoficigita pasintemajne estro de la hungara registaro Viktor Orban. La hungara ĉefministro renkontiĝis i.a. kun la pola samrangulo, Mateusz Mazowiecki kaj kun la pola prezidento Andrzej Duda. Dum la komuna gazetara konferenco la ĉefministroj de Pollando kaj Hungario rilatigante sin al la unia buĝeto substrekis, ke koncerne la politikon de kohereco kaj agrikulturo ilia starpunkto estas identa. Simile Pollando kaj Hungario havas unusignifan starpunkton pri migrado kaj rifuĝintoj. La interparoloj de la hungara gasto kun la prezidento de Pollando koncentriĝis pri du temoj. Tio estas  regiona kunlaboro kaj aparte infrastrukturaj demandoj, ligoj transportaj kaj energetikaj. La alia temo ligiĝis kun la geopolitikaj problemoj, la maniero en kiu ili perceptas sian pozicion en la eŭropa geopolitiko.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Barbara – 1’12”

Laŭ informoj de la baza administracia strukturo de la Polaj Ŝtataj Arbaroj en Bielsko (la suda Pollando) la plej alta arbo en Pollando havanta 57 metrojn estas marborda duglaso, pinaca pseŭdocugo. Temas pri specio, origine kreskanta en la okcidenta parto de la Norda Ameriko, laŭplane enkondukita en la polan biocenozon. Ĝi kreskas en la montoĉeno Klimczok (klimĉok) en la Silezia Beskidy-montaro inter arboj ne multe malpli altaj, ĉar ĉiu superas 45 metrojn kaj almenaŭ kvar havas inter 53 kaj 55 metrojn. Ĝis nun kiel la plej altajn oni taksis du abiojn, kiuj estis tamen je kvin kaj duona metroj malpli altaj. La novan rekordulon oni malkovris helpe de la aviadila lasera skanado farita de la Centro pri Geodezia kaj Kartografia Dokumentado. Ĝia aĝo estas taksata je 115 jaroj.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Maciek – 1’02”

Kelkdek palestinanoj pereis lunde en la interbataloj kontraŭ la israelaj fortoj en la Sfero de Gazo ĉe la limo kun Israelo. Ekde mateno daŭris tie protestoj kontraŭ la transloko de la ambasado de Usono el Telavivo al Jerusalemo. Temas pri la plej sangoverŝa tago post la milito en la Sfero de Gazo en 2014. La usona prezidento, Donald Trump la usonan decidon pri agnosko de Jerusalemo la ĉefubo de la juda ŝtato anoncis la 6-an de decembro 2017. Baldaŭ poste la Ĝenerala UNO-Asembleo proklamis rezolucion, per kiu ĝi postulis revoki tiun ĉi decidon. La internacia socio ne agnoskas Jerusalemon la ĉefurbo de Israelo.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Milada – 0’57”

La unuan fojon lastlunde okazis la centraj solenaĵoj omaĝantaj la dummilitan martirologion de polaj infanoj. Antaŭ la monumento de Infana Martirologio, difinata ankaŭ Monumento de la Krevinta Koro en Lodzo, en la loko kie dum la milito troviĝis germana infana koncentrejo, estis omaĝita la memoro de la plej junaj viktimoj de la 2-a mondmilito. La funkcianta en la jaroj 1942-45 koncentrejo estis destinita por polaj infanoj kaj junuloj ekde la 6-a ĝis la 16-a vivojaroj. Troviĝis en ĝi ankaŭ infanoj kelkmonataj. Tra tiu ĉi unusola en Eŭropo labortendaro dummilite trapasis dek kelaj mil infanoj, kiuj estis regule pribatataj, subnutrataj kaj severe punataj. Fine de la germana okupacio en Lodzo, la 19-an de januaro 1945, estadis en ĝi 800 junulaj malliberigitoj.

El la elsendo 08.05.2018. Legas Barbara – 1’11”

Pri rekonstruo de la monda heredaĵo ekde lundo debatas en la varsovia Reĝa Kastelo internacia konferenco. La dutagan eventon, organizitan de la pola kulturministerio kaj Nacia Instituto pri la Heredaĵo partoprenas reprezentantoj de ĉiuj Unesko-regionoj. Estis planitaj 20 prelegoj de reprezentantoj de i.a. Sirio, Bahrajno, Irako, Malio, Haitio, Japanio, Hinda Unio, Italio, Bosnio kaj Hercegovino, Kroatio, Usono, Biritio kaj ankaŭ de Barbadoso, Ekvadoro, Nepalo, Pollando kaj Ukrainio. La konferenco referencas al la deklaroj de la Komitato de la Monda Heredaĵo el 2017 dum la sesioj en Instambulo kaj Krakovo. Ĝi respondas al la defioj de nia tempo, en kiu militkonfiltoj aŭ naturaj katastrofoj, en diversaj mondpartoj, kaŭzas damaĝojn en lokoj kun eksterordinara signifo por la tuta homaro. La varsovia konferenco sumigas la ĝisnunajn diskutojn kaj prilaboras universalajn indikojn pri la traktado de la lokoj de la monda heredaĵo, kiuj estis detruitaj. La loko de la konferenco ne estis elektita hazarde. Kiel substrekis la organizantoj dum la 2-a mondmilito Pollando, kaj aparte Varsovio troviĝanta sur Unesko-listo, spertis la konscian, laŭplanan detruadon de la urba substanco.

El la elsendo 08.05.2018. Legas Milada – 1’56”

Kielce,  kiel la unusola pola urbo estis en 2018 premiita per Honora Distingo de la Konsilio de Eŭropo. Tiun distingon ricevas lokoj plenumantaj restrikatajn kondiĉojn rilate la medioprotektadon, infrastrukturon, utiligon de la uniaj rimedoj kaj vivkvaliton de la loĝantoj. Inter 33 eŭropaj urboj rivalantaj pri la distingo ricevis ĝin nur 7. Unu el la atribukriterioj estis la internacia kunlaboro. Kielce ne tenas nur formalajn kontaktojn, sed realigas konkretaajn kunlaborajn projektojn kun la urboj Gotha en Germanio, Winnica en Ukrainio kaj Orange en Francio. Honora Distingo de la Konsilio de Eŭropo estas atribuata de Eŭropa Komitato por la Sociaj Aferoj, Sanko kaj Ekvilibra Evoluo. Kielce jam pli frue ricevis Eŭropan Diplom kaj Flagon de Eŭropo.

El la elsendo 08.05.2018. Legas Maciek – 1’56”

Ekde hodiaŭ ĝis la 6-a de majo i.a. en la varsovia Reĝa Łazienki-Parko la ŝatantoj de la kavaleriaj tradicioj povas partopreni porokazajn eventojn lige kun la 5-a eldono de la Varsoviaj Tagoj de Kavalerio. En la jaro de la 100-jariĝo de la reakiro de suvereneco fare de Pollando ili havas apartan karakteron. I.a. la historiamantoj povas kunĝui la klimaton de la antaŭmilita Varsovio kaj emociojn ligitajn kun la rajdista rivalado. La kavalerio post la 2-a mondmilito cedis lokon al la mekanikigitaj militistaj unuoj, sed daŭre havas gravan lokon en la tradicio de la Polaj Armeaj Fortoj. Aktuale ĝi plenumas reprezentajn kaj edukajn funkciojn atestante pri la historio de la pola rajdistaro.

El la elsendo 01.05.2018. Legas Tomek – 0’49”

La valida ekde 1994 titolo historimonumento estas en Pollando unu el la protektoformoj de historiaj objektoj kun escepta signifo por la nacia historio kaj kulturo. Ĝis nun troviĝis sur ĝi 81 objektoj i.a. Krakovo kiel historia urbokomplekso, Biskupin kiel la arkeologia rezervejo, Częstochowa kun la paŭlena klostrokomplekso sur la Hela Monto, Wieliczka kun fama salminejo. Nun laŭ la rekomendo de la Nacia Instituto pri la Kultura Heredaĵo aldoniĝis sur ĝi 10 objektoj. La gdanska fortreso Wisłoujście, la palaca-parka komplekso Koszuty, la kastela-parka komplekso en Krasiczyn, kastelo de varmiaj episkopoj en Lidzbark Warmiński, katedrala altaĵo en Płock, la palaca komplekso kun ĝardeno kaj parko en Rogalin, komplekso de la iama klostro de norbertulinoj en Strzelno, pilgrimsanktejo en Święta Lipka kaj ruino de la kastelo Krzyżtopór. La ideo estas, ke lige kun la solenata nunjare 100-jariĝo de la reakirita suvereneco de Pollando sur la listo ektroviĝu entute 100 historiaj monumentoj.

El la elsendo 01.05.2018. Legas Tomek – 1’10”