Novaĵoj

Ĉiam pli da polaj konsumantoj elektas frostigitajn nutraĵproduktojn. Ekde la unuaj kovrimrestriktoj ilia vendokresko egalis al 15 procentoj kompare al la sama periodo de antaŭ unu jaro. Poloj alte taksas la avantaĝojn de la frostigaj produktoj – la naturan konservometodon, konservon de iliaj altaj nutrovaloroj, la komforton teni ilin en fridujo. Laŭ la raporto de Gemius poloj ĉiujare aĉetas 92 milionojn da kilogramoj da frostigtaj nutraĵoj. Ili troviĝas en la menuo de preskaŭ 70 procentoj de hejmaj mastrumejoj. La pendemio ne ĉesigis tiun ĉi tendencon, eĉ pli – spronis la kreskon. Ĉiam pli da poloj aĉetas frostigitajn fruktojn, legomojn kaj manĝopretajn pladojn. Tiu ĉi kreskotendco koncernas ne sole la polan konsummerkaton. La plej frapa ekzemplo estas Britio. Laŭ la Brita Federacio de Frositigitaj Nutraĵoj britoj aĉetas frostigitajn produktojn ĉiam pli ol iam ajn antaŭe. Pasintjare la britaj klientoj elspezis kromajn 872 milionojn da pundoj por diversspecaj frostigitaj nutraĵproduktoj. Tiu ĉi sektoro estas en Britio la dua plej bone evoluanta nutraĵkategorio krom alkoholaĵoj.

El la elsendo 21.09.2021. Legas Milada -1′ 45″

Pli ol 600 junaj poldevenuloj el la tuta mondo ricevos stipendiojn kadre de la programo por la Pola Kolonio Eksterlande, al kiu patronecas generalo Władysław Anders. Laŭ informo de la Nacia Agentejo por la Akademia Interŝanĝo la programo ebligos al ili studi en la pola lingvo en polaj altlernejoj. Nunjare kadre de la rekrutigo por studoj de la 1-a grado aŭ magistrigaj studoj povis anonci sin personoj posedantaj la polan civitanecon kaj civitanecon de alia lando, kiuj sian kompleksan lernadon sur la nivelo de la mezgrada lernejo partoprenis eksterlande. En Pollando studos 471 tiaj stipendiitoj kaj 131 stipendiitoj de la 2-a grado. La programo de jaro al jaro ĝuas ĉiam pli grandan interesiĝon. Nacia Agentejo por la Akademia Interŝanĝo garantias al ĉiuj ĉiumonatan stipendion. Senpaga estas kleriĝado dum la preparaj kursoj aŭ en publikaj altlernejoj. Inter la polkolonia junularo plej grandan interesiĝon ĝuas ekonomikaj sciencoj kaj administrado, informadiko kaj internaciaj rilatoj.

El la elsendo 14.09.2021. Legas Maciek – 1′ 14″

La Muzeo de Auschwitz dokumentanta la germanan koncentrejon sur la pola teritorio pretigis la virtualan lecionon pri infanoj tien deportitaj. Ĝia aŭtorino Helena Kubica skribas pri preskaŭ 232 mil infanoj kaj junuloj senditaj tien dum preskaŭ 5-jara funkciado de Auschwitz-koncentrejo. La judaj infanoj trafis tien kadre de la kampanjo de plena ekstermo de la juda loĝantaro, la romaaj kadre de la programo izoli kaj ekstermi la romaan loĝantaron, la polaj pro patriota kunlaboro aŭ partopreno en la rezista monado, lige kun la kampanjo eksloĝiganta tutajn familiojn el Zamość-regiono kaj el la insurekcia Varsovio. Ankaŭ pro la t.n. krimoj kontraŭ la Tria Regno, al kiuj oni kalkulis fuĝon for de trudlaboro kaj kontrabandadon de nutraĵoj. Kelkcent infanojn registritajn kiel malliberigitajn naskis virinoj venigitaj al Auschwitz estante jam gravedaj. La leciono konsistas el dek kelkaj ĉaptroj. Krome eblas legi pri la vivo kaj laboro de infanoj-malliberigitoj, pri la koncentrejo mem, pri infanoj kiel la viktimoj de krimaj medicianj eksperimentoj, pri la evakuo de la koncentrejo kaj pri la plej junaj liberigitoj de Auschwitz.
http://lekcja.auschwitz.org/dzieci_PL/; http://lekcja.auschwitz.org/dzieci_EN/.

El la elsendo 14.09.2021. Legas Maciek – 1′ 25″

Dum la unua vendredo de aŭgusto pasis la Internacia Tago de Biero kaj Bierfarado. Tiuokaze la unia statistika oficejo Eurostat publikigis donitaĵojn pri la produktado kaj eksporto de ĉi tiu alkoholaĵo en 2020. La unuan lokon okupis Germanio, kiu produktis preskaŭ unu kvaronon de la tuta unia produktado, 24 procentojn. Temis pri 7,5 miliardoj da litroj. La duan lokon okupis Pollando, en kiu oni produktis 3,8 miliardojn da litroj da biero. Ĉe la tria loko troviĝas Hispanio, kiu produktis 3,3 miliardojn da litroj da biero, kio konsistigis 10 procentojn de la unia produktado. Tute alie aspektas la rangolisto de la uniaj biereksportantoj. La unuan lokon okupis Nederlando eksportinte 1,9 miliardojn da litroj de la ora drinkaĵo. La duan kaj la trian lokon okupis Belgio kaj Germanio eksportinte 1,7, respektive 1,5 miliardojn da litroj da biero. La plej granda kliento de la unia biero estas Usono, kien oni direktis unu kvinonon de la tuta biereksporto. Simila kvanto direktiĝis al Britio. Al la plej grandaj klientoj de la unia biero kalkuliĝis ankaŭ Ĉinio, Rusio kaj Kanado.

El la elsendo 14.09.2021. Legas Milada – 1′ 46″

La pandemio ŝanĝis la konsuman butikummanieron de poloj. La duono realigas iom pli grandan butikumadon nur unufoje, en la nutraĵbutikoj ili butikumas malpli ofte.
La konsuma sektoro evidentiĝis rezita je la pandemio. Laŭ Euromonitor International rezultas, ke la vendateco en la konsuma branĉo malkresis nur je 9 dekonoj de la procento, dum la podetala malkresko egalis al 6,7 procentoj. En la antaŭaj jaroj la konsuma branĉo estis kreskanta je 2,7 procentoj jare. 22 procentoj de enketitaj poloj pli ofte dum la pandemio aĉatas varojn rete, ĉiu kvina kliento butikumas en la amasvaraj vendejoj, 11 procentoj preferas loĝprokismajn nutraĵbutikojn.
Plimulto de poloj – 87 procentoj – por la nutraĵoj elspezas ĝis unu mil zlotoj. Inter ili 44 procentoj elspezas tiucele 500 mil zlotojn, dum 43 procentoj elspezas inter 500 kaj unu mil zlotoj por unu persono. Nur 13 procentoj de la klientoj elspezas pli. Plimulto de la enketitoj – 71 procentoj – ne rimarkis kreskon de la elspezoj dum la pandemio. Tion konstatis tamen 19 procentoj de la enketitoj. Ĉiu 10-a persono devis limigi siajn konsumelspezojn.

El la elsendo 07.09.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 2′ 16″

Kiel informis nin Alvaro Motta el Rio de Janeiro, la lastsabatan eventon, kiu estis Tago de la Nacia Legado partoprenis en Brazilo 7 esperantistoj – Paulo Sergio Viana el Lorena, James Piton en Campinas, Ivan Colling kaj Rita Moraes el Kuritibo kaj Tania Paixão, Dirce Salles kaj Alvaro Motta el Rio de Janeiro. La komuna legado (per Zoom) de la fragmento el la esperantigita verko de Gabriela Zapolska “La Moralo de S-ino Dulska” estas registrita. Lastĵaŭde okazis la provlegado de la teksto tiel, ke sabate ĉio okazis glate kaj oni ĝuis agrablan etoson de la evento. La nunjara legado de esperantigita pola literaturaĵo havas apartan emfazon. Kiel aldonas Alvaro Motta, la 2021-a jaro estas tre speciala jaro por la pola komunumo en Brazilo, ĉar en tiu ĉi jaro oni festas la 150 jariĝon de pola enmigrado en Brazilon. Dank’ al Esperanto, brazilaj esperantistoj jam la 6-an fojon sinsekve paroprenis en tiu grava literatura evento en Pollando, kiu estas la Tago de la Nacia Legado.

El la elsendo 07.09.2021. Legas Milada – 1′ 44″

Laŭ la opinisondado de UCE RESEARCH i SYNO Poland por la platformo ePsycholodzy.pl pli ol 37 procentoj de poloj asertas, ke ilia psika bonfarto malboniĝis en la pandemia periodo. Inter ili ĉirkaŭ 23 procentoj kiel la ĉefan motivon elmontras la prezokreskon. La prezoj en Pollando kreskas aktuale plej rapide en la tuta Unio kaj samtempe oni notas la plej altan de multaj jaroj inflacion. Ĝuste tiuj faktoroj influis malaltiĝintan sekurecsenton de poloj. Tio aparte influas la bonfarton de personoj, enspezantaj 7-9 mil zlotojn nete. Temas pri grupo konsisitiganta superan mezan klason. La meza enspezo nete en julio egalis al 4214 zlotoj.
Ankaŭ grizaĝuloj negative frontas la prezokreskon kaj inflacion, kio ligiĝas kun prezokresko de nutraĵoj, senalkoholaj trinkaĵoj, ĝeneralaj kostoj de la hejmmastrumado kaj prezoj de medikamentoj. Konsiderante prezokreskon kaj psikan bonfarton estis rimarkitaj diferencoj inter la loĝantoj de urbo kaj kamparo. En somero – la enketado okazis en aŭgusto – loĝantoj de malgrandaj urboj kaj vilaĝoj en pli signifa grado povas kompletigi konsumvarojn utiligante fruktojn kaj legomojn el la propraj ĝardenetoj.
La ekonomian sekurecsenton de personoj laborantaj perturbas aldone la zorgo pri enlaborigo, kion deklaris 14,4 procentoj de la enketitoj. Tamen en Pollando oni sukcesis eviti troan kreskon de senlaboreco kaj tiu situacio estas pli bona ol sur alilandaj labormerkatoj. Samtempe la timon pri laborperdo en la kunteksto de la psika bonfarto pozitive influis la malseverigataj ekde majo pandemiaj restriktoj kaj iom-post-ioma malfrostigado de la mastrumado. Pli da laborofertoj sur la labormerkato ol antaŭ la pandemio.

El la elsendo 07.09.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 1′ 32″

La 1-an de septembro Pollando omaĝe rememoras la 82-an datrevenon de la eksplodo de la 2-a mondmilito, en kiu pereis 6 milionoj da polaj civitanoj, inkluzive de 250 mil soldatoj. La pola prezidento Andrzej Duda dum la porokazaj solenaĵoj en la loko Wieluń konstatis i.a., ke neniu honesta persono povas aprobi, ke post la paso de jardekoj oni akuzu polojn pri ajna, aparte institucia partopreno en la 2-a mondmilito. Pollando estis la viktimo de ĉi tiu milito provokita de Germanio, en kiu pereis 16 procentoj de la pola populacio. La partopreninta solenaĵojn ĉe la promontoro Westerplatte pola ĉefmonistro Mateusz Morawiecki ankaŭ memorigis, ke la milito estis proklamita de la germanaj invadintoj. Li atentigis i.a., ke nun 82 jarojn post la komenco de la 2-a mondmilito necesas konscii pri tio, ke okazas procezo, en kiu el la memoro kaj konscio estas elpuŝata la fakto, kiu estis la fakta kaŭzinto, kiu respondecas pro la tiamaj krimoj, detruoj, mortoj.

El la elsendo 01.09.2021. Legas Krystyna kaj Barbara – 1′ 19″

La 1-an de septembro 2021 la novan lernojaron komencis en Pollando 4,6 milionoj da lernantoj kaj 644,5 mil instruistoj en 20 mil lernejoj. Por 381 mil infanoj temas pri la unua lernojaro en la la bazaj lernejoj. La nova lernojaro por ĉiuj komenciĝas laŭ la antaŭpendemiaj principoj, t.e. ĉiuj frekventas fizike lernejojn tamen kun observado de sanitara reĝimo. La fizika ĉesto en lernejoj kaj inter kolegoj estas bezona por la lernantoj, kion konfirmas psikologoj. Oni elmontras krome la malkreskantan efikecon de la distanca lernado. La lernantoj en klasoj lernos sen makoj, tamen en la komunua spaco dum paŭzoj devos ilin uzi. Laŭ esploroj de la Instituto pri Merkataj kaj Sociaj Esploroj rezultas, ke 86,9 procentoj de la enketitoj deklaras sin por fizika reveno de lernantoj al lernejoj. 55 procentoj asertas, ke lernejoj estas bone al tio preparitaj. Nek instruistojn nek lernantojn koncernas deviga vakcinado. Ne okazos ankaŭ amasa testado kontraŭ Kovim-19. Tamen la nova lernojaro komenciĝos per kampanjo populariganta la vakcinadon.

El la elsendo 01.09.2021. Legas Krystyna kaj Barbara – 1′ 36″

Laŭ la informoj de RFM-FM radio prezidento Andrzej Duda decidis, ke ĵaŭde vespere li subskribos dekreton pri proklamo de eksterordinara stato en la indikitaj de la ĉefministro kaj la ministro por la internaj aferoj lokoj laŭe de la limo kun Belorusio. Pollando, Litovio, Latvio kaj Estonio akuzas Belorusion pri la organizita kontrabandado de enmigrantoj sur ilian teritorion kadre de la t.n. hibrida milito. La unia gazetara servo transdonis al PAP-agentejo la starpunkton de la Eŭropa Unio, pli frue esprimita de la uniaj ministroj por la eksterlandaj aferoj. Vortumis ĝin lastvendrede la unia komisaro por la migrado, Ylva Johansson deklarinte, ke la situacio ĉe la pola-belorusa limo ne ligiĝas kun la problemo de migrado, sed estas parto de agreso de Łukaszenko kontraŭ Pollando, Litovio kaj Latvio por malstabiligi la Eŭropan Union. La 1-an de septembro la Pola Limgardistaro informis, ke en aŭgusto okazis 3500 provoj de nelegala transpaŝo de la pola limo el Belorusio. Pli ol 2500 estis vanigiaj. Estis haltigitaj preskaŭ mil nelegalaj enmigrantoj. Pasintjare en aŭgusto estis notita neniu tia provo. Kiel informis marde vespere la pola ĉefministro al la limpasejo kun Belorusio direktiĝis laŭvicaj transportoj kun humaneca helpo por venigataj de Łukaszenko-reĝimo enmigrantoj. La pli fruaj transportoj ne estis enlasitaj sur la belorusan teritorion. La noto de la pola ministerio por la eksterladaj aferoj pri objekta helpo en la formo de tendoj, plejdoj, dormosakoj restis senresponda.

El la elsendo 01.09.2021. Legas Krystyna kaj Barbara – 2′ 02″