Kulturkroniko

Ankoraŭ antaŭ sia nomumo profesoro Piotr Gliński, la nova pola ministro por la kulturo kaj nacia heredaĵo deklaris, ke Pola Radio devas fariĝi nacia kulturinstitucio. Ligiĝos kun tio nova maniero financi la publikan radion. Tion celos transformo de la publika radio – same kiel de la lokaj radiostacioj – el la komercaj kompanioj en la naciajn kulturinstituciojn. Laŭ profesoro Gliński la evoluo de la pola kulturo celos ĝian stabiligon, se temas pri institucioj, artistoj kaj kreantoj. La evoluo celas ankaŭ la ligon de la pola ŝtatintereso, de la patriotaj valoroj kaj tradicioj kun tio, kion donas kulturo.

El la elsendo 13.11.2015. Legas Maciek

La Nacia Pola Banko ĵus encirkuligis novan 5-zlotan moneron el la serio „Malkovru Pollando”, sur kies renverso troviĝas la bildo de la urbodomo de Poznano. Ĝi estas jam la 4-a monero en la serio inaŭgurita en majo de la pasinta jaro. Ĝis nun aperis „25 jaroj de libereco”, „La Reĝa Kastelo en Varsovio”, „La kanalo de Bydgoszcz”. La eldonkvanto de la nova monero egalos al unu miliono 200 mil ekzempleroj. Se temas pri numismatikaĵoj ligitaj kun Poznano, en kiu funkcias konataj por esperantistoj Interlingvistikaj Studoj, en 2003 la Nacia Monemisiejo eldonis monerojn lige kun la 750-jariĝo de la fondoakto de la urbo. En 2013 kadre de la serio por kolektantoj „Polaj Futbalistaj Kluboj” aperis momenro dediĉita al la klubo „Warta-Poznań”. Encirkuligitaj estis ankaŭ numismatikaĵoj okaze de la 40-jariĝo de la kontraŭkomunista elano „Junio ‘56” kaj duzlota monero prezentanta la tiean Franciskanan Klostron.

El la elsendo 13.11.2015. Legas Maciek

“Karl Dedecius. Literaturo – Dialogo – Eŭropo”, tiel estas titolita ekspozicio rigardebla ĝis la mezo de decembro 2015 en Collegium Polonicum en Słubice (la okcidenta Pollando). Ĝi estis pretigita kune kun la Muzeo de la urbo Lodzo.  Temas pri laŭvica komuna entrepreno de ambaŭ establoj dediĉita al la popularigo de la kreado de elstara germana tradukanto de la pola literaturo en la germanan  lingvon. Dank’ al la nuna ekspozicio la vizitanto povas konatiĝi kun la reala kaj metafora spaco de la tradukista laboro, kaj la tradukfilozofio de Dedecius. Pere de tekstoj kaj bildoj sur paneloj estas prezentitaj amikecoj de Dedecius kun polaj poetoj. La instalaĵo havas formon de libro, en kiu i.a. troviĝas indikoj kiel traduki la nacian kulturon en fremdajn lingvojn. Collegium Polonicum en Słubice kaj la Muzeo de la urbo Lodzo de jaroj klopodas popularigi la atingaĵojn de Dedecius i.a. per la scienca periodaĵo „La jarlibro de Karol Dedicius” aŭ organizita antaŭ kelkaj jaroj ekspozicio „Karl Dedecius kaj Lodzo”. Ĝuste en Lodzo Karl Dedecius naskiĝis en 1921. Rekrutigita al Wermaht li paroprenis la Staliningradan batalon. Li estis malliberigito de sovetiaj ostaĝejoj. Fuĝinte el GDR (Germana Demokrata Respubliko) li laboris en iu el la okcidentgermanaj asekurkompanioj. Tiam li komencis sian krean verkadon, sen kiu signifa parto de la pola literaturo restus nekonata al la legantoj en Germanio, Aŭstrio kaj Svislando. Dedecius de pli ol 60 jaroj tradukas tekstojn de klasiukuloj de la pola poezio en la germanan lingvon. Li eldonis multajn teoriajn tekstojn pri literaturo de la slavaj lingvoj kaj pri la teorio de la tradukado. En 1979 Karl Dedecius establis Germanan Instituton pri la Pola Kulturo en Darmstadt, kies direktoro li estis ĝis 1997. Li ricevis honoran doktortitolon de multaj universitatoj en Pollando kaj en Germanio. Krome Karl Dedecius estis distingita per multaj altrangaj ŝtataj distingoj.

El la elsendo 06.11.2015. Legas Maciek

En la Nacia Muzeo en Varsovio daŭras la ekspozicio „Majstroj de la paŝtelarto”. Inter la aŭtoroj de 250 tolaĵoj troviĝas tiom renomaj polaj pentristoj, kiel Stanisław Wyspiański, Leon Wyczółkowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Olga Boznańska, Władysław Ślewiński kaj Teodor Axentowicz. Krom polaj estas ankaŭ bildoj de eksterlandaj pentristoj, kiel Jean-Francois Millet (la kortega pentristo de la lasta pola reĝo), Adolph Menzel kaj Max Liebermann. La elektitaj pentraĵoj kaj ilia aranĝo kronologia kaj laŭtema – kun aparta atento donita al la vefoj de la virina, salonega arto kaj portreto – prezentas enorman riĉon de la Muzeo. Samtempe la ekspozicio prezentas la historion de paŝtelteknika arto ekde la 16-a jarcento ĝis la unua unuo de la 20-a jarcento, kun la reliefigo de ĝia rolo en la pola arto. Krom verkoj de konataj artistoj en la Nacia Muzeo estas rigardeblaj verkoj de pentristoj hodiaŭ forgesitaj, sed ĝuintaj famon kaj rekonon dum sia vivo. Inter ili estas Emilia Dukszyńska-Dukszta – agnoskita pionierino de la virina kreado en Varsovio fine de la 19-a jarcento, Witold Pruszkowski, Kazimierz Mordasewicz aŭ Leon Kaufmann. Unu el la plej grandaj atrakciaĵoj de la ekspozicio estas la prezentata la unuan fojon post la 20-aj jaroj de la intermilita dudekjariĝo la tolaĵo de Leon Wyczółkowski „La Wawel-kastela Trezorejo” el 1907.

El la elsendo 30.10.2015. Legas Milada

Lastvendrede estis anoncitaj la  nomoj de 10 finalanoj de la 17-a Internacia Chopin-konkurso. Entute kvalifikiĝis pianistoj el 8 landoj: Seong-Jin Cho el la Suda Koreio, Aljosa Jurnić el Kroatio, Aimi Kobayashi el Japanio,  Kate Liu, Eric Lu el Usono,  Szymon Nehring el Pollando,  Georgijs Osokins el Latvio, Charles Richard-Hamelin el Kanado, Yike (Tony) Yang el Kanado kaj Dmitry Shishkin el Rusio. En la finalo ili ludos unu el du fortepianaj konĉertoj de Frederiko Chopin: Mi-minoran opuso 11 aŭ Fa-minoran opuso 21. Akompanos al ili la Simfonia Orkestro de la Nacia Filharmonio direktata de Jacek Kasprzyk. En la 3-a etapo de la konkurso rivalis 20 pianistoj inkluzive de tri poloj. La finalaj priaŭskultoj komenciĝis dimanĉe kaj daŭros ĝis la 20-a de oktobro. La nomo de la finalano estos anoncita nokte inter la 20-a kaj 21-a de oktobro. En la tago de anonco de la nomoj de la konkurslaŭreatoj okazos ilia koncerto ripetota la 22-an kaj la 23-an de oktobro. Internacia Chopin-konkurso okazas ĉiun kvinan jaron kaj estas nun unu el la plej malnovaj kaj gravaj pianistaj konkursoj de la mondo. Por la nunjara anoncis sin 450 personoj el la tuta mondo. Entute la konkurson partoprenis 78 pianistoj. Organizis ĝin la Nacia Instituto de Frederiko Chopin kaj patronecon super ĝi transprenis pezidento Andrzej Duda.

El la elsendo 20.10.2015. Legas Gabi

La ora nuptokrono el la 14-a jarcento konsistigas la plej valoran eksponaĵon de la tiel nomata trezoro el Środa Śląska [sroda slonska]  rigardebla ĝis la jarfino en la Nacia Muzeo de Vroclavo. Komplekso de mezepokaj historiaj objektoj retrovitaj fine de la 80-aj jaroj de la pasinta jarcento apartenas al la plej valoraj objektoj retrovitaj en Eŭropo. Laste la krono  apartenis al Blanka de Valois la unua edzino de Karlo la 4-a Luksemburga mortinta en 1348, do baldaŭ post la onidira kaŝo kaj perdo de la trezoroj. Alia tre valora eksponaĵo estas agrafo ornamita per kameo el kalcedono servanta por kunfiksi ceremoniajn kortegajn mantelojn, kronvestojn kaj vestojn liturgiajn. Krome rigardeblaj estas du oraj virinaj kapornamaĵoj el la fino de la 12-a jarcento, oraj ringoj, sigelringo kun motivo de duonluno kaj stelo kaj parto de retrovitaj oraj moneroj. Laŭ hipotezo de sciencistoj la oraj valoraĵoj ektroviĝis en Środa Śląska  kiel garantiaĵo de prunto, kiun Karlo la 4-a Luksemburga prenis de judaj bankistoj. La retrovitaj dum konstrulaboroj trezoroj estis transdoniaj al la Nacia Muzeo en Vroclavo kaj la unuan fojon prezentitaj en 1997, sekve deponitaj en ekspozicio de Środa Śląska. La krono kaj aliaj antikvaĵoj el la kolekto estis prezentitaj krome en ekspozicioj en Varsovio, Dresdeno, Valladolid kaj Bruselo.

El la elsendo 16.10.2015. Legas Krystyna kaj Barbara

Ekde la unuaj tagoj de oktobro en la Urba Muzeo en Vroclavo funkcias ekspozicio „Artverkoj de la pola pentroarto el la limperiodo de la 19-a kaj la 20-a jarcentoj”. Temas i.a. pri tolaĵoj de Olga Boznańska, Leon Wyczółkowski, Jacek Malczewski, Aleksander Gierymski, Stanisław Wyspiański, Władysław Śliwiński, Józef Pankiewicz, Józef Chełmoński, Wojciech Weiss, Włodzimierz Tetmajer. Ĉiuj 69 plej gravaj pentraĵoj devenas el la privata kolekto. Ekzemple la tolaĵo de Leon Wyczółkowski „Fiŝkaptisto portanta kankrojn” el 1889 la lastan fojon estis prezentita publike antaŭ la 2-a mondmilito en la varsovia artgalerio „Zachęta”. Multaj el ĉi tiuj tolaĵoj dum jaroj troviĝis en la muzeoj kaj artgalerioj en Varsovio, Poznano kaj Krakovo. Subite evidentiĝis, ke ili ĉiuj estas la propraĵo de iu familio loĝanta en Vroclavo, kiu reprenis ĉiujn ĉi bildojn kaj post kelkjara prilaboro decidis ekspozicii ilin en la Urba Muzeo de Vroclavo. La ekspozicio finiĝonta fine de febraro 2016 inaŭguros la eventojn ligitajn kun Vroclavo kiel Kultura Ĉefurbo de Eŭropo.

El la elsendo 09.10.2015. Legas Milada

Ekde la lasta lundo, t.e. la 5-a de oktobro ĝis la 15-a en la sidejo de Sinfonia Varsovia ĉe la dekstraborda Varsovio okazas libere viziteblaj recitaloj de partoprenantoj de la  17-a Internacia Pianista Chopin-konkurso. Laŭ informoj de Janusz Marynowski la direktisto de Sinfonia Varsavia dum ĉi tiuj eksterkonkursaj recitaloj prezentiĝos la plej bone aŭguraĝintaj pianistoj. Laŭ lia informo „ĉiu, kiu pro diversaj motivoj ne povas partopreni dumtagajn konkursajn priaŭskultojn samtage vespere povos ĝui Chopin-muzikon en la plenumo de artistoj, kiuj rivalis matene. La tradicio  de ĉi tiuj recitaloj kreiĝis antaŭ 5 jaroj kaj jam tiam ĝuis grandan interesiĝon  de varsovianoj.

El la elsendo 06.10.2015. Legas Milada

La 1-an de oktobro en Varsovio komenciĝis la 17-a Internacia Pianista Konkurso de Frederiko Chopin. Inaŭguris ĝin koncerto de elstara pianistino Martha Argerich, kiu ludis  la fortepianan konĉerton La-minoran opuso 54 de Robert Schumann. Lastĵaŭde koncertis  krome Nelson Goerner kaj estis plenumita Polonezo por simfonia orkestro de Krzysztof Penderecki, speciale komponita por la inaŭguro. Tiuj muzikaj eventoj inaŭguris la sinsekvajn 23 konkursaj tagoj, inter kiuj 15 estas destinitaj por priaŭskultoj de junaj pianistoj el 20 landoj. La plej proksiman sabaton komenciĝas la 1-a etapo de la konkursaj priaŭskultoj. Kiel la unuaj rivalos laŭ la lotuma elekto tri poloj: Tymoteusz Bies, Rafał Błaszczyk, Łukasz Piotr Byrdy. La konkurson partoprenas 78 pianistoj, inter kiuj estas 15 poloj. La dua etapo de la konkurso daŭros inter la 9-a kaj la 12-a de oktobro, la tria – inter la 14-a kaj la 16-a oktobro. La pianistoj plenumos ekskluzive komponaĵojn de Chopin disponante pri 4 fortepianoj de Steinway, Yamaha, Kawai kaj Fazioli.  10 pianistoj kvalifikiĝontaj al la  finalo (18-20-a de oktobro) ludos unu el la du fortepianaj konĉertoj de Chopin akompanite de la Orkestro de la Nacia Filharmonio direktota de Jacek Kasprzyk. La pianistojn pritaksos 17 persona internacia ĵurio sub la gvido de profesorino Katarzyna Popowa-Zydroń. En ĝia konsisito troviĝas eĉ 4 iamaj laŭreatoj de la konkurso: Adam Harasimowicz (1955), Marta Argerich (1965), Garrick Ohlsson (1970) kaj Yundi (2000). La konkurson organizis la Nacia Instituto de Frederiko Chopin. Ĝia honora patrono estas la pola prezidento, Andrzej Duda.

El la elsendo 02.10.2015. Legas Barbara kaj Krystyna

Fragmento de la Danuba riverbordo flanke de Buda en Budapeŝto ricevis lastvendrede la nomon de la pola politikisto Henryk Sławik, reprezentanto de la pola elmigra registaro, kiu dum la 2-a mondmilito aktivis en Hungario por savi polajn judojn. Dum la porokaza solenaĵo la urbestro de Budapeŝto, Istvan Tarlos memorigis, ke Hungario dum la milito fariĝis la rifugejo por 120 mil poloj post la eksplodo de la 2-a mondmilito. La pola ambasadoro Roman Kowalski agnoskis la nomumon de fragmento de la Danuba riverbordo per la nomo de Sławik kiel simbolon de enorma amikeco inter la pola kaj hungara nacioj. La solenaĵon partoprenis la nepo de Sławik, Zbigniew Kutermark. Henryk Sławik post la eksplodo de la 2-a mondmilito traiĝis tra Rumanio al Hungario, kie li fariĝis la prezidanto de la Civitana Komitato Protektanta Polajn Rifuĝintojn en Hungario. Li estis unu el la reprezentantoj de la pola registaro en elimigrejo. Kun diskreta subteno de la hungaraj aŭtoritatoj li organizis kontrabandadon de poloj al la polaj armeaj fortoj en Okcidento. Krome preparante falsajn dokumentojn baze de falsaj ekleziaj baptoatestiloj Henryk Sławik savis ĉ. 5 mil polajn judojn, kiuj venis al Hungario. Kunlabore kun la sacerdotaro li organizis orfodomon por la judaj infanoj, kiu funkciis sub la ŝildo de la orfodomo por la infanoj de polaj oficiroj. Kiam germanoj invadis Hungarion Henryk Sławik komencis labori konspire. Perfidita de germana fikunlaboranto li estis arestita en julio 1944 kaj subigita al torturoj  en Budapesto. Malgraŭ tio li ne perfidis la nomon de sia kunlaboranto Jozsef Antall. Direktita al la koncentrejo Mauthausen-Gusen li estis mortpendigita en aŭgusto 1944. Aparta felietono dediĉita al Henryk Sławik aperis en nia programo 07.02.2014.

El la elsendo 25.09.2015. Legas Barbara