Kulturkroniko

Komenciĝis la kolektado de dokumentoj necesaj, por ke la klostra komplekso kaj baziliko sur la Sankta Kruco en la sanktakruca vojevodio ektroviĝu sur la listo de Historimonumentoj. Tio estas unu el la protekto­formoj de historiaj objektoj en Pollando. La statuson de la Historimonumento povas akiri malnovaj objektoj kun aparta historia, scienca kaj arta valoroj firmigitaj en la ĝenerala konscio, kun granda signifo por la pola kultura heredaĵo. Kiel ni informis en nia rilata al ĉi tiu objekto felietono el aprilo nunjare la Sankta Kruco estis la plej granda sanktejo de Pollando ĝis la mezo de la 17-a jarcento, kiam tiun ĉi rolon transprenis Jasna Góra en Częstochowa. La Sankta Kruco komencis funkcii jam en la 13-a jarcento, sed kiel pilgrim­lokon igis ĝin reĝo Vladislavo Jagelo. En la tempo de Jagelo-dinastio ĝi rolis kiel efektiva dinastia kaj ŝtata sanktejo, kien celis regantoj kaj la popolo preĝante favore al la bonstato persona, dinastia kaj ŝtata. Ekde la malfrua mezepoko la klostro estis unu el la plej gravaj en Pollando centroj de intelekta kulturo, posedanto de signifa tiuepoke en la centra Eŭropo biblioteko, almenaŭ ekde la 14-a jarcento funkciis tie elstara libro­kopiejo de manuskriptaj libroj. Ĉiu vizito ĉe la Sankta Kruco estas eksterordinara leciono de historio ekde la antikva tempo tra periodo de antaŭ­kristana kultur­centro ĝis la elkonstruo kaj plurjarcenta ekzisto kaj funkciado de la benediktana klostro.

  El la elsendo 22.05.2015. Legas Tomek

7 mil 500 informartikoloj, inter kiuj troviĝas tiaj,  kiel Majstroj de la Teŭtona Ordeno, ne plu ekzistantaj vilaĝoj, varmiaj kapeletoj, prusaj bien­rezidejoj pri­baloritaj de la regionaj historiistoj troviĝas en la virtuala Enciklopedio de Varmio kaj Mazurio. La rilatanta al la nord­orientaj terenoj de Pollando enciklopedio ne estas verko finfermita, sed rolas kiel instrumento dank’ al kiu eblos daŭre vastigi konojn pri la regiono, kompletigi informojn kaj artikolojn kun eraroj aŭ mankoj korekti. Ĝi estas konsultebla ĉe la paĝo encyklopedia.warmia.mazury.pl. La informoj rilatas al la ĝeneraj donitaĵoj pri la vojevodio, ĝiaj natur­provizoj, kleriga-eduka infrastrukturo, historio. Ĉiu enciklopedia artikolo havas bibliografion. Kompetigas ĉion ĉimapoj, grafikaĵoj kaj fotoj. Pri la virtuala enciklopoedio de Varmio kaj Mazurio dum unu kaj duona jaroj laboris 100 personoj, inter kiuj estis historiistoj, ĵurnalistoj, studentoj kaj informadik­istoj. Ĝi estas la dua post la interreta Leksikono pri la Kulturo de Varmio kaj Mazurio bazo de donitaĵoj pri la regiono.

El la elsendo 15.05.2015. Legas Tomek

La Filharmonio de Szczecin (la nordokcidenta Pollando) efektive estis rekonita la plej bela konstruaĵo en Eŭropo akirinte la premion de Mies van der Rohe [legu kiel skribite, li estis germano, ev. konsultu ĉe gugla tradukilo]. Temas pri unu el la plej prestiĝaj premioj koncerne arkitekturon, kiu estas atribuata ĉiun duan jaron ekde 1987 fare de la Eŭropa Komisiono kaj la Fondaĵo de Ludwig Mies van der Rohe. En la nuna eldono de la konkurso rivalis 420 objektoj el 28 landoj. La ĵurio vizitis la objekton en aprilo. La 8-an de majo la urbestro de Szczecin transprenis la premion en Barcelono. La konstruaĵo de Filharmonio en Szczecin difinata kiel glaci­kastelo aŭ lampiono karakteriz­iĝas per formala simpleco, ideala ekzemplo de la principo, ke „malpli signifas pli”.  La projekto kreiĝis en la laborejo de junaj hispanaj arkitektoj Estudio Barozzi Veiga [estudio baroĉi bejra], kun kiu kunlaboris Jacek Lenart el la ŝĉecina labrejo A4.

La premio de Mies van der Rohe brile kronis la jaron 2014 en la pola arkitekturo, en kiu estis transdonitaj multaj imponaj konstruaĵoj, i.a. Muezo pri Historio de Polaj Judoj en Varsovio, Ŝekspira Teatro en Gdansko, Cricoteko en Krakovo, Plurmedia Centro pri Historio de Ostrów Tumski en Poznano, Europa Centro de Solidareco en Gdansko, sidejo de la Nacia Simfonia Orkestro de Pola Radio en Katowice.

El la elsendo 15.05.2015. Legas Gabi

Meze de majo en Gorzów Wielkopolski (la okcidenta Pollando) okazos la nunjara Festivalo de la Nuntempa Muziko de Wojciech Kilar. Ĝia tria eldono, organizata de la loka Filharmonio, okazanta sub la devizo „Daŭro kaj movo” entenas multajn interesajn komponaĵojn.

Dum la inaŭguro de la festivalo, la 15-an de majo prezentiĝos Leszek Możdżer, komponisto kaj renoma ĵazpianisto. Leszek Lorent solkantisto, interpretanto de la nuntempa muziko kantos du fragmentojn el la komponaĵo de Marcin Błażewicz „Kali Yuga”. En la programo de la inaŭgura koncerto la simfonia orkestro de Gorzów-filharmonio plenumos la simfonian poemon de Wojeciech Kilar „Montarana danco”. Dum la festialo estos prezentita i.a. la projekto „Inter tradicio kaj nuntempo” referencanta al la tradicio de religiaj komponaĵoj. La oratoria „Concerto de Requiem” de Dmitry Varelas estos prezentita en la internoj de la preĝejo de Kristo-Reĝo. Tiu ĉi komponaĵo omaĝas la patronon de la festivalo. Krom ĝi omaĝe  al Wojciech Kilar funkcios la fotoekspozicio „Wojciech Kilar – nun, nun, nun… kaj amen”, estos disbildigita filmo „Wojcich Kilar. Credo”.

Krome kadre de la festivalo en la gotika katedralo de Gorzów Julian Gembalski ludos komponaĵojn de la nuntempa orgena muziko. Al la junaĝa publiko estos adresita muzika projekto je 9 gramofonoj, 9 diskĵokeoj, fortepiano kaj orkestro titolita „Steve Nash & Turntable Orchestra Symfonicznie”. Dum la finala koncerto, la 22-an de majo aŭdiĝos la komponaĵo „Veni Creator” de Grzegorz Duchnowski kaj filma muziko de Jan A.P. Kaczmarek.

 El la elsendo 08.05.2015. Legas Gabi

En la varsovia Zoo-ĝardeno post ĝenerala renovigo estis malfermita por vizitantoj la vilao de Żabiński-familio. Ĝi ricevis la antaŭmilitan aspekton. La historiaj fotoj memorigas la laboron de doktoro Jan Żabiński, plurjara direktoro de la bestoĝardeno. Li estis natursciencisto kaj populariganto de konoj pri animaloj. En sia  laboro li fidelis al la ideo, ke la plej grava tasko de la bestoĝardenoj estas protekti kaj savi bestojn endanĝerigitajn de malapero. Antaŭ la milito la varsovia Zoo-ĝardeno estis taksita kiel unu el la plej bone organizitaj en Eŭropo. En la protektado de la bestoj helpis al li la edzino Antonina. En septembro 1939 la ĝardeno estis pribombita kaj multaj bestoj pereis surloke. Plej danĝerajn por homoj, kiel leonojn kaj ursojn, necesis pafmortigi. Post la eniro de germanoj la plej valoraj bestoekzempleroj estis forveturigitaj al Germanio kaj ceteraj mortigitaj dum la ĉasado, kiun germanoj aranĝis dum la silvestra nokto 1940. En la ĝardeno estis kreita la porkobredejo. Por kolekti manĝrestaĵojn el restoracio d-ro Żabiński, ricevis paspermesilon al la getto. Dank’ al tio li povis helpi al konataj judoj. Dum la germana okupacio sur la tereno de la ĝardeno trovis rifuĝejon ĉirkaŭ 100 judoj. Parto de ili loĝis en lia vilao mem. Dum la renovigaj laboroj estis malkovrita kanalo inter ĝiaj keloj kaj fazanejo, laŭ kiu la kaŝiĝantoj povis fuĝi kaze de danĝero. Tiel saviĝis i.a. skulptistino Magdalena Gross kun la edzo, verkistino Rachela Auerbach, boksista ĉampiono Samuel Kenigswein kun la familio, la edzino kaj filino de la mortinta en la geto insektologo Szymon Tenenbaum. Lia kolekto estas nun rigardebla en la renovigita vilao. En morna tempo Żabiński-familio sukcesis krei por ili hejmetosan rifuĝejon, en kiu ĉiu fartis bone kaj sekure. Signalo por sin kaŝo aŭ uzo de la fuĝkanalo  estis melodio de Offenbach ludata per piano, kiu nun ankaŭ troviĝas en la vilao de Żabiński-familio.

 El la elsendo 08.05.2015. Legas Barbara kaj Maciek

Ĝis la 29-a de majo eblas rigardi en Krakovo kolekton de desegnaĵoj de hispanaj artistoj. Pri la kreskanata signifo de desegnaĵo kiel artformo atestas la alta frekventeco dum la prestiĝa arta foiro Arco, okazainta en marto en Madrido. Pli frue desegnaĵo estis traktita prefere kiel skizo por alia artformo. En Krakovo estas rigardeblaj desegnaĵoj same de junaj, talentaj artistoj, kiel ankaŭ de la jam renomaj kreantoj. Laŭ hispanaj kuratoroj apartan atenton meritas desegnaĵoj de  Ber­nar­di Roig kaj Mo­ise­s Ma­hi­qu­es. En la krakova ekspozicio troviĝas verkoj i.a. de Fer­nan­do Prats, Juan Oli­va­res, Car­los Do­min­go Redon, Nie­ves Tor­ral­ba, Fran­ci­sco Se­ba­stion Ni­co­lau, Chema Cobo. La desegnaĵoj devenas el privataj kolektoj de Tomas Ruiz el Valencio kaj kolektoj de la firmao  DKV Se­gu­ros el Sa­ra­goso. La ekspozicio de Cervantes-Instituto gastis jam en Munkeno kaj Berlino, post Krakovo ĝi estos prezentita en Lisbono.

El la elsendo 01.05.2015. Legas Maciek

Kvin el ses konstantaj ekspozicioj estos inaŭguritaj en junio dum malfermo de la nova sidejo de la Silezia muzeo en Katowice. La artgalerio de la silezia religia arto estos malfermita aŭtune. La muzeo sur la tereno de la iama minejo Karowice – kun la surfaco de 25 mil kvadrataj metroj – estos inaŭgurita la 26-an de junio.

Sur la areo de ĉ. 6 mil kvadrataj metroj estos viziteblaj galerio de la pola arto 1800-1945, galerio de la pola arto post 1945, galerio de neprofesiula plastiko, rakonta ekspozicio „Lumo de historio” – la Supra Silezio dum jarcentoj kaj „Laboratorio de teatra spaco – pasinteco en la nuntempo”, dediĉita al la teatra scenografio.

La inaŭgurota aŭtune Galerio de la Religia Arto enhavos kolektojn de la Silezia Muzeo kaj tiujn el la Arkidioceza Muzeo en Katowice. Temos pri la malnovaj kultoobjektoj i.a. pentraĵoj, skulptaĵoj kaj artmetiaĵoj ekde gotiko ĝis nun. I.a. temos pri artverkoj savitaj de la forgeso, kiuj iam ornamis malnovajn preĝejojn.

El la elsendo 01.05.2015. Legas Gabi

Per granda ekspozicio de skulptaĵoj de Igor Mitoraj la itala urbo Pietrasanta en Toskanio omaĝas la memoron de la mortinta lastoktobre pola artisto, kiu loĝis tie dum 30 jaroj.

Liaj monument­ecaj bronzaj skulptaĵoj sur la placoj ŝanĝis la arkitekturon de la urbo difinata „malgranda Ateno” pro amaso de la artistaj metiejoj, bronzo­muldejoj kaj artverkaj butikoj. Sur Piazza Matteotti antaŭ la sidejo de la urbo­aŭtoritatoj troviĝas la bronza skulptaĵo de Dedalo. Tiu lokalizo ne estas hazarda, ĉar en la urbodomo unu el la salonoj estas dekorita per freskoj de Mitoraj. En la iama klostra komplekso Sant’ Agostino estis kolektitaj liaj bildoj, desegnaĵoj, sceno­grafiaj projektoj de operspektakloj en la milana La Scala kaj la verona Arena.

La memoron de la artisto omaĝis ciklo de koncertoj referenc­antaj al la titolo de la daŭranta ĝis la 30-a de aŭgusto ekspozicio „Mitoraj, mito, muziko”. Organizis ilin la fondaĵo de la festivalo Puccini, kun kiu la artisto kunlaboris.

La organizon de ĉi tiu ekspozicio, okazanta samtempe en kelkaj lokoj, ankoraŭ dum sia vivo Mitoraj proponis al la urbestro de Pietrasanta Domenico Lombardi. Ili komune difinis ĝian temaron kaj formon decidante prezenti parton de la verkoj sur teatra scenejo speciale tiucele konstruita. La ceteraj detaloj estis fin­prilaboritaj jam post la morto de la artisto.

 El la elsendo 01.05.2015. Legas Tomek

En aprilo en la Malsupra Silezio okazos (okazas) solenaĵoj ligitaj kun la 10-jariĝo de la pola segmento de la Itinero de Sankta Jakobo, pilgrima vojo kondukanta al  Santiago de Compostela en Hispanio. Lige kun la jubileo estis en­teprenitaj klopodoj, ke la pola segmento de la itinero ricevu rangon de la Eŭropa Kultura Itinero. Temas pri titolo atribuata de Konsilio de Eŭropo al itineroj kaj vojoj kun aparta signifo por la eŭropa identeco, kulturo kaj komuna heredaĵo, bilidiganta la kulturan variecon kaj kunekzistadon de diversaj kulturoj. La solenaĵoj ligitaj kun la 10-jariĝo de la pola segmento de la Itinero de Sankta Jakobo daŭros inter la 11-a de aprilo kaj la 28-a de junio. Estas planitaj dekkelkaj pilgrimoj, sciencaj podi­diskutoj, prelegoj, film­prezentoj kaj eldono de mapoj kaj gvidlibroj pri la itinero mem kaj kulto de Sankta Jakobo. Ĉiujare al Santiago de Compostela al la tombo de sankta Jakobo pilgrimas piede ĉirkaŭ 200 mil personoj. Laŭ la pola itinero ĉiujare pilgrimas pli ol 1500 personoj, inter kiuj unu trionon konsistigas germanoj, svisoj kaj nederlandanoj. La itinero estas destinita por individuaj pilgrimantoj aŭ malgrandaj grupoj senkonsidere al konfesio, mondkonceptoj kaj nacieco.

 El la elsendo 24.04.2015. Legas Maciek

Post kelkjara renovigo kaj konservistaj laboroj la 16-jarcenta ligna preĝejo de s-ta Anna en Zaklików fariĝis vera perlo de la apudkarpatia religia arkitekturo. La endanĝerigita de plena ruiniĝo sanktejo dank’ al la oferemo de loĝantoj, eksteruloj, firmaoj kaj institucioj estis savita. Unue estos renovigita ĝia konstru­substanco, sekve estis restaŭrita enorme bela kaj valora  interno. Al la iama brilo estis revenigitaj la ĉefa kaj flanka altaroj, la 17- kaj 18-jarcentaj pentraĵoj kaj  plene refunkciigita estis la 18-jarcenta – tre malofte nun renkontata – orgenspeco.

La preĝejo de sankta Anna en Zaklików rolas nun kiel tombeja kapelo. Ĝia tre karakteriza kaj unika elemento, ne nur en la skalo de Pollando, estas surĉerkaj inform­tabuloj pri mortintaj paroĥanoj,  kiuj estas pendigataj sur la muroj de la sanktejo. Laŭ la loka aserto „iliaj animoj ĉirkaŭkorpremas la preĝejton”. Entute temas pri 150 informtabuloj kaj la kutimo pendigi ilin kreiĝis en la epoko de la kontraŭcara januara insurekcio el la jaro 1861. La larika preĝejo de sankta Anna estis konstruita ĉirkaŭ la 1580-a jaro dank’ al Zaklików-burĝoj.

El la elsendo 24.04.2015. Legas Maciek