Kulturkroniko

La pola sonorilo por Kartvelio jam baldaŭ eksonoros el la sonorilturno de la katolika katedralo en Tbilisi. La sonorilo portantanta la subskribon „La donaco de Pollando por la kartvela nacio” kaj elementojn karakterizajn por la katolika eklezio en Kartvelio estis muldita en la Muldista Laborejo de Jan Felczyński en Przemyśl (la sudorienta Pollando) kaj la firmao   Rduch Bells & Clocks en Czernicy. La pezanta 130 kilogramojn sonoltilo estas simbolo de la Pola-Kartvela Industria-Komerca Ĉambro, kronante pli ol 10-jaran kunlaboron de ambaŭ firmaoj. En Pollando kreskas interesiĝo  pri Kartvelio, ĝia naturbeleco, riĉa historio kaj unuavice ĝia ekonomia potencialo. Komunuaj investaj-komercaj entreprenoj servas al koheriĝo de la pola kolonio en Kartvelio kaj subtenas ĝiajn iniciatojn. La prezento de la sonorilo havas ankaŭ por ĝi historian signifon, ĉar estis fondita en la 100-a datreveno de la regajnitaj suverenecoj fare de Pollando kaj Kartvelio.

El la elsendo 04.01.2019. Legas Maciek  – 1’12”

La 11-an fojon la plej proksiman dimanĉon tra la stratoj de Varsovio moviĝos parado de la Tri Reĝoj.  Dum la festo de la Epifanio la kolora marŝantaro post la Anĝeluso ĉe la Kastela Placo kune kun kardinalo Kazimierz Nycz, la reĝoj, paŝtistoj, anĝeloj, veraj animaloj startos tagmeze direktiĝante al la stalo ĉe Piłsudzki-placo. Tie Jesueton omaĝos paŝtistoj, sekve la reĝoj, kiuj transdonos al la Di-Infaneto donacojn. La infanoj partoprenantaj la Paradon  ricevos trezorskatolojn kun bombonoj kaj surprizoj. Ili povos ankaŭ en speciala stalo rigardi vivajn bestojn, kiel kamelon, alpakojn, azenon, kapron, ŝafidojn kaj birdojn. La Paradoj de la Tri Reĝoj okazas nunjare ankaŭ en 750 aliaj loĝlokoj en Pollando kaj en 22 eksterlande en 13 ŝtatoj. Kompare al la pasinta jaro en Pollando la Parado estis organizata en 106 pliaj lokoj.

El la elsendo 04.01.2019. Legas Milada kaj Barbara  – 1’20”

Pli ol  120 amatoraj ensembloj kaj solistoj partoprenos en la komenciĝonta la 10-an de januaro en Będzin (la suda Pollando) 25-a Festivalo de Kristnaskaj Kantoj. La kvalifikojn partoprenis 1625 solartistoj, grupoj kaj korusoj. Nun dum tri priaŭskultaj tagoj oni prezentos kelkcent kristnaskajn kantojn. Ne nur tradiciajn polajn komponaĵojn, sed ankaŭ nuntempajn inluzive   de eksterlandaj aŭtoroj. Plenumos ilin infanoj, junuloj, plenkreskuloj kaj senjoroj, korusoj, junularaj grupoj, solartistoj kaj kantgrupoj. En la ĵurio troviĝas polaj muzikologoj  el la akademiaj centroj en Bydgoszcz, Poznano, Lublino kaj Katowice. La solena, finala koncerto okazos la 13-an de januaro. La festivalo estas destinita por amatoroj kaj organizata ekde 1994. Plej junaj partoprenantoj havas 6 jarojn. La celo de la festivalo estas popularigi tradiciajn polajn kristnaskajn kantojn.

El la elsendo 04.01.2019. Legas Milada kaj Barbara  – 1’24”

Meze de novembro la porkolektista monero Mikołaj Kopernik el la serio „Grandaj polaj ekonomikiistoj” akiris la ĉefpremion en la kategorio „monero klasika” en la internacia konkurso “Coin Constellation – 2018”. La 12-an eldonon de la konkurso, kadre de la internacia konferenco en Moskvo, partoprenis 41 kunvenintoj el 26 landoj. Oni anoncis por ĝi 220 monerojn emisiitajn nur  en 2017. La rivalado okazis en 9 kategorioj. La arĝenta monero kun la valoro de 10 zlotoj, omaĝanta la elstaran polan astronomon kaj ekonomikiiston, Mikołaj Kopernik estis emisiita de la Nacia Pola Banko en aprilo 2017. Ĝi prezentas la profilon de la pola astronomo kaj fragmenton de lia originala manuskripto pri la emisiado de moneroj troviĝanta en la Nacia Muzeo en Krakovo. La fragmento de lia traktato troviĝas ankaŭ sur la reverso de la monero. Ĝi inaŭguris la serion „Grandaj polaj ekonomikiistoj”.

El la elsendo 01.01.2019. Legas Gabi  – 1’19”

En decembro 2019 pasos la 230-a naskiĝdatreveno de Maria Szymanowska. Tiuokaze la pola Senato proklamis ĝin kiel la jaron al ŝi dediĉitan substrekante,  ke temas pri la unua pola profesia pianistino kaj komponistino kun la eŭropa famo, la plej elstara kaj efika ambasadorino de la pola kulturo en la 20-aj jaroj de la 19-a jarcento. En la periodo de bataloj kaj diplomatiaj klopodoj pri reakiro de suvereneco fare de Pollando Maria Szymanowska kune kun aktivuloj el la Reĝa Societo de Amikoj de la Scienco, la tiama Varsovia Universitato,  kaj Nacia Teatro aktivis por konservo kaj disvastigo de la pola kulturo komponante kaj plenumante i.a. mazurkojn kaj polonezojn, patriotajn kantojn. Kiel la unua ŝi komponis muzikon por kelkaj baladoj de Adam Mickiewicz. Ŝi postlasis ĉirkaŭ 120 komponaĵojn, krom mazurkoj kaj polonezoj,  ankaŭ preludojn, valsojn, marŝojn, nokturnojn kaj ankaŭ muzikon por la tekstoj de Mickiewicz, Ŝekspiro, Cervantes, Puŝkin aŭ Niemcewicz. La kreata de ŝi kaj plenumata muziko fascinis i.a. tiajn kreantojn kiel Goethe, Schuman, Chopin, Glinka influante tiel la eŭropan arton. Dank’ al sia pianista talento kaj arta ekspesio ŝi estis aprecata, rekte admirata en la tuta Eŭropo, koncertante en la plej grandaj eŭropaj muzikaj salonoj.

El la elsendo 01.01.2019. Legas Maciek  – 1’36”

La Gdanska Ŝipfarejo troviĝas en la listo de la lastaj 14 objektoj, kiuj riĉigis la liston de la polaj Historimonumentoj, kompletigante ĝin tiamaniere ĝis 105 objektoj. Kiel materialaj atestoj de la pola historio ili firmigas la identecon de poloj, helpas koni la propran tradicion. Origine la ideo estis, ke lige kun la 100-jariĝo de la regajnita suvereco de Pollando en  2018 la listo kreata ekde 1994 enhavu 100 objektojn. Kiel la 100-a estis notita la Gdanska Ŝipfarejo. Inter kromaj objektoj ĵus aldonitaj troviĝas i.a. preĝeja komplekso de Kristo Reĝo kaj sankta Roĥo en Bjalistoko, la plej malnova minejo de petrolo Bóbrka en la sudorienta Pollando,  Kastelo de Sileziaj Piastdinastiaj Princoj kun la kastela kapelo de s-ta Jadwiga, ilia nekropolo en Brzeg (la sudokcidenta Pollando), la Palaca-parka komplekso en Dobrzyca en la okcienta Pollando, Oblęborek, palaceto de Henryk Sienkiewicz kun historia parko kaj tilia aleo en la suda Pollando kaj Olesno, pilgrimpreĝejo de Sankta Anna en la sudokcidenta Pollando. La titolo Historimonumento estas unu el la protektoformoj de antikvaĵoj kun aparta signifo por la historio kaj kulturo de Pollando.

El la elsendo 01.01.2019. Legas Maciek  – 1’26”

La Eŭropa Jaro de la Kultura Heredaĵo proksimiĝas al la fino. Ĝia devizo estis „Heredaĵo – renkontiĝo de la pasinteco kun estonteco”. Por partopreni en ĝi estis invititaj indiuviduaj personoj, eksterregistaraj organizoj, komunumoj kaj organizaĵoj okupiĝantaj pri la  kultura heredaĵo. En Pollando estis realigitaj kadre de ĝi 304 projektoj, kiujn partoprenis ĉirkaŭ 300 mil personoj. Kunordigis ilin  Internacia Kulturcentro. La Nacia Instituto pri la Herdaĵo kunordigis aliflanke la septembrajn Eŭropajn Tagojn de la Kultura Heredaĵo. Ili referencis unuflanke al la Jaro kaj aliflanke al la 100-jariĝo de la regajnita suvereneco fare de Pollando. Kadre de ili estis organizitaj pli ol 1900 eventoj en 500 diversaj lokoj, kiujn partoprenis ĉirkaŭ 190 mil personoj. La Tagoj fariĝis okazo prezenti ne sole la materian heredaĵon, sed ankaŭ nematerian – en la formo de tradicioj kaj kutimoj.

  El la elsendo 14.12.2018. Legas Gabi  – 1’14”

Krakovo estis elektita fare de la Eŭropa Gastronimia Akademio, kiel la Eŭropa Ĉefurbo de Gastronomia Kulturo 2019. La Akademio faris tion la unuan fojon kaj Krakovo en ĉi tiu rivalado venkis Lisbonon. La decido estia alprenita unuanime. La Krakovaj restoracioj, krom la varsoviaj havas plurajn distingojn de Michelin, ilij estis honoritaj de  Gaullt et Millau, kaj rekomenditaj de Slow Food Polska. Kiel akcentis la prezidanto de la Eŭropa Gastronomia Akademio, Rafael Anson Oliart, Krakovo jam estis difinita la eŭropa ĉefurbo de kulturo, de literaturo, ĝi  estas tre grava loko laŭ la religia vidpunkto. Sed en ĉi tiu urbo gravas ankaŭ gastronomio, esenca konsistero de kulturo.  Dank’ al la nova titolo la tuta mondo povas ekscii, ke Eŭropo kaj en ĝi i. a. Krakovo estas grava vizitloko ankaŭ pro la kuirartaj konsideroj. Lige kun la nova titolo en Krakovo okazos pluraj, diversaj eventoj popularigantaj gastronomion. Inter ili estas i.a. Eŭropa Virtuala Vespermanĝo, Gastronomia Olimpiko, Monda Kongreso pri la Gastronomi-misio en la 21-a jarcento, konkurso por la Eŭropa Premio pri la Gastromia Kulturo. Krakovo logos lige kun tio ekspertojn  de la kuirarto el la tuta mondo, stelulojn de la monda gastronomio gvidantajn restoraciojn distinigitaj i.a. per la steletoj de Michelin. Krakovo prilaboris propran kalendaron de gastronomiaj eventoj en 2019 kaj en la sekvaj jaroj. Estos realigtaj, ligitaj kun projekto, tiaj eventoj kiel  i.a. La kuirarto de la reĝa kortego, Krakova burĝa kaj akademia.  La krakova gastronomia heredaĵo famis ankaŭ pro moviĝeblaj manĝbutikoj kun simpaj manĝoj por burĝoj, komercistoj, studentoj. La moviĝantaj manĝbutikoj reaperos sur la stratoj de Krakovo. La Eŭropa Gastronomia Akademio funkcias kadre de la Internacia Gastronomia Akademio ekzistanta ekde 1928. Ĝi okupiĝas pro vaste komprenata gastronomia kulturo kaj kunlaboras kun tiaj UN-o agentejoj kiel Unesko, FAO, WHO kaj UNWTO, kun la Eŭropa Unio.

El la elsendo 14.12.2018. Legas Tomek  – 2’19”

La Kristnaskaj Kripetoj de Krakovo ektroviĝis en Unesko-listo de la nemateria kulturheredaĵo de la homaro. Decidis pri tio la debatinta en novembro sur Maŭricio 13-a sesio de la internacia komitato por la protektado de la nemateria kulturheredaĵo de la homaro, kiun partoprenis pli ol 800 delegitoj el 125 landoj. Tio estas la unua kulturobjekto el Pollando en la listo, en kiu troviĝas pli ol 300 aliaj i.a. rumbo el Kubo, la portugala fado kaj la ĉina kaligrafio. Pri la profesia produktado de la kristnaskaj kripetoj de Krakovo okupiĝas  ĉirkaŭ 40 kreantoj.  Temas pri okupo temporaba postulanta grandan fajnecon, en kies rezulto kreiĝas plurnivela, turoriĉa konstruaĵo karakteriza por la arkitekturo de Krakovo. Plej ofte la kripetoj imitas la lokajn preĝejojn rekreante plej ofte la fasadon de Maria-Baziliko kaj turojn kaj kupolojn de la katedralo sur Wawel-altaĵo. Apud la tradiciaj kripetfiguroj estas prezentataj en ili historiaj kaj aktualaj sociaj eventoj el Krakovo, Pollando kaj la mondo. La tradicio de la kristnaskaj kripetoj en Krakovo radikas en la 19-a jarcento kaj malsame al la tradicia Bet Leĥema kripeto ĝi estas multe pli pompa. Ekde 1937-a jaro estas organizata konkurso je la plej bela krakova kripeto. La nunjara, jam la 76-a okazis la 6-an de decembro. La rezultojn oni prezentos la 9-an de decembro kaj la postkonkursa ekspozicio daŭros en la Historia Muzeo de Krakovo ĝis la 24-a de februaro 2019.

El la elsendo 07.12.2018. Legas Gabi  – 2′

Okaze de la 100-a datreveno de la regajnita suvereneco en la Palaco de la Regantoj en Vilno estis inaŭgurita fine de novembro la ekspozicio „Litvo, Patrujo mia…. Adam Mickiewicz kaj lia poemo S-ro Tadeo”.  Oni prezentas ĝian manuskripton, kiu nur la 2-an fojon estas ekspoziciata eksterlande. Oni esperas, ke la ekspozicio proksimigos la figuron de Adam Mickiewicz al la litova socio. Krom la manuskipto la ekspozicio daŭronta ĝis la 24-a de februaro 2019 prezentas la vivon kaj la kreadon de la pola poeto, lian poemon  en la historia kunteksto, pli ol 250 unikajn eksponaĵojn el la polaj kaj litovaj muzeaj centroj. Al la ekspozicio akompanas riĉa programo de kulturaj kaj edukaj eventoj t.e. koncertoj, filmprezentoj, prelegoj.

El la elsendo 07.12.2018. Legas Gabi  – 1’01”