Kulturkroniko

En la varsovia Nacia Muzeo daŭras la ekspozicio de pentraĵoj de Józef Brandt, la unua tiom ampleksa en Pollando. Józef Brandt vivinta en la jaroj 1841-1915 apartenis al la plej grandaj polaj pentristoj de la 19-a jarcento. Li loĝis en Munkeno kaj patronecis al la tiama medio de polaj pentristoj. La ekspozicio enhavas preskaŭ tricent liajn tolaĵojn. Temas pri oleopentraĵoj, akvarelaĵoj, desegnaĵoj. Parto de la ekspozicio estis atanĝita kiel la t.n. Orienta Laborejo de Brandt en Munkeno. Ĝi entenas objektojn el la kolekto de la pentristo, kiun li donacis al la pola nacio kaj kiu venis al la lando en 1920. La kolektitaj tolaĵoj prezentas plimulton de liaj konataj bildoj, liajn batal-monumentecajn scenojn, panoramojn plenajn de tensio, ravantajn per elano kaj ekspresiforto, kiel ekzemple „Batalo apud Vieno”. Krom monumentecaj pentraĵoj en la ekspozicio troviĝas malpli grandaj bildoj, rekreantaj la iaman vivon ĉe la polaj randregionoj, buntajn vestojn, ekzotikecon de kutimoj kaj temperamenton de la bildoherooj – polaj kavaliroj, kozakoj, turkoj kaj tataroj.  Junaĝe Brandt estis fascinita pri la 17-jarcenta Pollando kaj ofte vizitadis la orientajn regionojn de Pollando, kiuj per liaj pentraĵoj formas epikan rakonton pri la historio de ĉi tiuj terenoj. La ekspoziciataj tolaĵoj estis pruntitaj el ĉiuj polaj muzeoj kaj el kelkaj eksterlandaj. Kelkaj estas prezentataj la unuan fojon post la paso de 100 jaroj.

El la elsendo 13.07.2018. Legas Maciek – 1’50”

En unu el la eŭropaj universitataj bibliotekoj profesoro Wiesław Wydra el la Poznana Universitato retrovis nekonatan, presitan en Krakovo, eldonon  de „Interparolo de Majstro Polikarpo kun la Morto” el la 1542-a jaro.  Malsame ol la konata versio de la dialogo en manuskripto troviĝanta en la urbo Płock tiu ĉi konserviĝis komplete. Aŭtune apros ĝia kritika eldono. Ĉirkaŭ kvincentversa teksto estas unu el la plej bone konataj en Pollando. Kiel la aŭtoron oni konsideras Nikolaon el Mierzyniec, kanoniko de Płock, kiu verŝajne verkis ĝin komence de la 15-a jarcento. La originalo ne konserviĝis. Ĉirkaŭ 1463 nekonata kopiisto transskribis parton de la verko, kiu estis retrovita en la 80-aj jaroj en unu el la manuskritoj de la Katedrala Biblioteko en Płock. La pola aŭtoro de la dialogo la inspiron trovis en la latinaj originaloj de dialogoj kun la morto, bildigantaj la egalecon de ĉiuj homoj fromte al la morto kaj vanitecon de la teraj havaĵoj. Ankaŭ la pola dialogo prezentas la mesaĝon satirmaniere, tamen laa bildo de la Morto en la pola teksto ne figuras skeleton, sed alprenis formon de leprulino. Profesoro Wydra krom la teksto de „Dialogo” retrovis naŭ aliajn, bonege konserviĝintajn polajn presaĵojn el la 16-a jarcento. Ili havas grandegan signifon por esploroj pri la malnovpola literaturo, kulturo kaj la tiama pola presarto.

El la elsendo 06.07.2018. Legas Maciek – 1’36”

Ĝis la fino de decembro 2018 la Nacia Muzeo en Krakovo planis 1918 senpagajn muzeajn lecionojn kaj edukpromenojn por omaĝi la 100-an jubileon de la pola sendependeco. Tiuj okupoj okazas en ĉiuj muzeaj filioj, en konstantaj kaj porokazaj ekspozicioj de Krakovo. Ili estis pretigitaj por diversaĝaj lernantoj de ĉiuspecaj lernejoj. Certaj lecionoj estas adresitaj al handikapuloj. La muzeaj laborantoj pretigis pli ol 90 diversajn temojn de la lecionoj, ekzemplodone pri koloroj kaj formoj en la nuntempa arto, pri la arto portreti, krei vitralojn, pri dizajno, pri legendoj, fabeloj kaj mitoj en la pentroarto, pri la polaj naciaj insurekcioj, pri generacikonfliktoj en la arto, pri patriotismo kaj analizo de la artverkoj. La muzeaj lecionoj okazas en du partoj. La unua funkciis ĝis junio, la dua komenciĝos en septembro kaj daŭros ĝis la 21-a de decembro. La edukpromenoj tra Krakovo  komenciĝis ekde julio. Dum someraj monatoj la okupojn partoprenos ankaŭ infanoj el kulturdomoj, el organizitaj somerumaj skipoj kaj tendaroj, kiuj pasigas la someran feriadon en la regiono de Krakovo. La oferton povas utiligi ankaŭ instruistoj, laborantoj de kulturdomoj, de lernejaj-edukaj centroj, de mediaj kleriĝejoj kaj aliaj institucioj, kiuj volas riĉigi la kulturan edukoferton por siaj junaj protektatoj.

El la elsendo 29.06.2018. Legas Tomek – 1’34”

Antaŭ 10 jaroj en la rezidejo de Lubomirski- kaj Potocki-familioj en la kastelo de Łańcut (la sudorienta Pollando) estis inaŭgurita la kultivado de orkidoj, pro kiuj ĝi famis en la komenco de la 20-a jarcento. De 10 jaroj la vizitantoj povas admiri plantojn kreskantajn same en la grundo, kiel ankaŭ ĉe rokoj aŭ arbotrunkoj. Troviĝas tie ankaŭ hibridaj orkidoj kultivitaj de homo kaj formiĝintaj biologie sen la homa interveno. Aparta atrakciaĵo de la orkidejo en Łańcut estas la historiaj specioj el la antaŭmilita kolekto de Potocki-familio, kiuj estis menciitaj en la fama katalogo „Reichenbachia” el la 19-a jarcento, troviĝanta en la kastela biblioteko. La kastela orkidejo en Łańcut estas la unusola en Pollando centro, en kiu estas ekspoziciataj ekskluzive orkidoj. Temas pri pli ol 3 mil plantoj, reprezentantaj ĉirkaŭ 900 orkidajn speciojn kaj specojn, inkluzive de la plej maloftaj kaj ekzotikaj. Ili devenas el preskaŭ ĉiuj kontinentoj – Azio, Afriko, ambaŭ Amerikoj, Aŭstralio kaj Eŭropo. Multaj ravas pro sia aromo, sed estas ankaŭ aliaj, kies odoro impresas kiel putriĝanta materialo.

El la elsendo 29.06.2018. Legas Gabi – 1’34”

Ĝis la fino de junio la varsovia  Muzeo de Frederiko Chopin prezentas aŭtografojn de leteroj de la elstara pola komponisto. La muzeo akiris ilin en la lastaj jaroj (2011-2017) pere de aŭkcidomoj, internaciaj antikvaĵejoj kaj de privataj personoj. Ĉiuj estas provizitaj per informoj pri la cirkonstancoj de la kreiĝo, informas pri la originala teksto ne subigita al redakto. Kelkiuj leteroj neniam pli fre estis publikigitaj aŭ ekspoziciitaj. Ili ĉiuj proksimigas la figuron de la komponisto kaj krome ebligas enrigardi la epokon, en kiu Chopin vivis kaj kreis.  La leteroj enhavas menciojn pri unuopaj komponaĵoj, ilia verkado, kontaktoj kun eldonejoj. Troviĝas en ili ankaŭ pripensoj pri la propra vivo, pri la aktuala monda situacio. La leteroj de Chopin estas ankaŭ gravaj literaturaj dokumentoj, ĉar la komponiston karakterizis enorma lingvolerteco, vortkrea talento. Lian stilon karakterizas vigla, inteligenta priskribmaniero spegulanta lian penetreman, akrarigardan manieron percepti la realon. Inter la korespondaĵoj troviĝas iom neformalaj – ankaŭ laŭaspekte – leteroj al la familio, kiel ankaŭ oficialaj leteroj i.a. al la konataj tiuperiode muzikistoj kaj muzikeldonejoj.

El la elsendo 29.06.2018. Legas Maciek – 1’28”

Virtualan promenon tra la plej fama pola Dipatrina  Sanktejo ĉe la Hela Monto en Częstochowa (la suda Pollando) disponigis en la interreta paĝo de la klostro pastroj paŭlanoj. La promeno estas prezentita en la teknologio 3D.[http://www.zdjecialotnicze.pl/wirutalnyspacer/JasnaGoraPL.html]. Ĝi estas la okazo konatiĝi kaj kvazaŭ denove malkovri la sanktejon, kiu estas ne sole grava religia centro, sed ankaŭ historimonumento. Vizitante virtuale la sanktejon dank’ al fotoj de fajna kvalito kaj riĉaj priskriboj en diversaj lingvoj, eblas konatiĝi ankaŭ kun lokoj kutime ne viziteblaj de la pilgrimantoj, kiel la helmonta biblioteko aŭ la klostra manĝejo. Eblas rigardi detalojn, pri kiuj ne rakontas la ĉiĉeronoj, raviĝi pri perspektivo,  laŭ kiu estas prezentitaj  unikaj arkitekturo kaj la pentroarto, admiri la sanktejon en diversaj jarsezonoj. Por personoj havantaj problemojn kun legado de malgrandaj literoj estas pretigata aŭdoversio. La virtuala promeno estis kromfinancita el la uniaj rimedoj por la projektoj „La naciaj perloj de la Paŭlana Klostro ĉe la Hela Monto en Częstochowa, protekto de la eŭropa kulturheredaĵo”.

El la elsendo 23.06.2018. Legas Gabi – 1’27”

Ekde kelka tempo en la Ŝtata Etnografia Muzeo en Varsovio funkcias konstanta ekspozicio dediĉita al la korea kulturo. Kompare kun aliaj landoj de la Fora Azio la koreaj kulturo kaj arto estas malofte prezentataj en Eŭropo. Tio estas la motivo de la varsovia muzeo proksimigi la tradiciojn kaj kutimojon de ĉi tiu lando. Ĝis nun en la varsoviaj ekstereŭropaj kolektoj troviĝis apenaŭ dekkelkaj eksponaĵoj ligitaj kun Koreio. Dank’ al la konstanta ekzpozicio la varsovia korea kolekto fariĝis la plej granda en Pollando. Plej multaj objektoj estis aĉetitaj en la privata artgalerio de la ĉina arto kaj metio en Frankfurto ĉe Majno, unuopaj objektoj devenas ankaŭ el iu torina artgalerio.  En plimulto temas pri koreaj mebloj kaj hejmaj akcesoraĵoj el la 19-a kaj 20-a jarcentoj. Krom mebloj faritaj kun eksterordinara precizeco – reliefiganta la belecon de la lignostrukturo – kun fajnaj ornamelementoj, samtempe funkciecaj, estas lignaj presmatricoj el la fama korea sanktejo en Haein sa [ha-in-sa]. La kolekton kompletigas eksterordinaraj malnovaj ceramikaĵoj „celadonoj” kovritaj per diafana glazuro kun verdeca, griza aŭ blueca koloroj, iliaj nuntempaj imitaĵoj kaj iamaj argilaj ujoj. En la varsovia Korea Artgalerio eblas rigardi la replikon de la tradicia korea domo, „hanok” kun divido je du spacoj – vira kaj virina. Tiu divido ligiĝas kun iliaj roloj en la socio kun patriarka karaktero de la familio. La prezentata hanok enhavas tipajn dekorelementojn redonante la karakteron de la tradicia korea domo kaj reliefigante ĝian apartecon ligitan kun la vivfilozofio de koreanoj.

El la elsendo 23.06.2018. Legas Gabi – 2’12”

Lige kun la  pasanta nunjare 200-a mortodatreveo de Marcello Bacciarelli, la kortega pentristo de la lasta pola reĝo Stanislao Aŭgusto Poniatowski, en la varsovia Reĝa Kastelo ekde la 9-a de junio ĝis la 9-a de septembro daŭras ekspozicio prezentanta liajn 45 portretojn, kiuj kronologie bildigas la pentristan evoluvojon de la artisto. Komencas ilin ankoraŭ rokokostilaj pentraĵoj el la fino de la 50-a jaroj de la 18-a jarcento, tra neformalaj portretoj de la reĝa familio el la fino de la 70-aj jaroj, atentokaptaj bildoj de la reĝaj amikinoj el la 80-aj jaroj ĝis la lastaj verkoj de Bacciarelli kreiĝintaj en la komenco de la 19-a jarcento. Parto de la portretoj devenas el la konstanta kolekto de la varsocia Reĝa Kastelo, kelkaj estis pruntitaj el aliaj muzeaj centroj kaj neniam estis prezentitaj en Pollando. Italo,  Marcello Bacciarelli, kiu ligis parton de sia plenkreska vivo kaj artista kariero kun la Respubliko apartenas al la gravaj figuroj de la kultura pejzaĝo de la pola Kleriga Epoko kaj estas konsiderata kiel la antaŭkuriero de la nacia skolo en la pola pentroarto. Krom la pentrista aspekto estas interesa krome la historia-kultura dimensio de la ekspozicio. La prezentataj portretoj de unuopaj personoj formas specifan kolektivan portreton de la 18-jarcenta societa elito gravitanta ĉirkaŭ la reĝa kortego. La vestodetaloj kaj ĉirkaŭaĵo de la portretitaj personoj peras multajn informojn pri la modo, gustoj aŭ kutimoj de ĉi tiu elita medio.

El la elsendo 15.06.2018. Legas Maciek – 1’44”

Ĝis la fino de junio en la varsovia Palaco de Kulturo kaj Scienco funkcias la ekspozicio „Nepoleon Bonaparte”. Ĝi ĉirkaŭprenas pli ol 100 eksponaĵojn,  inter kiuj estas objektoj apartenantaj al Napoleono kiel personaj objektoj, armiloj, distingoj, mebloj, dokumentoj pri diversaj vivaspektoj, ankaŭ verkoj de artistoj, metiistoj el lia epoko, kiel portretoj, bustoj kaj skulptaĵoj. Ili devens el la kolektoj de Napoleon Fondaĵo kaj Armemuzeo en Parizo. Unu el la plej grandaj kuriozaĵoj estas liaj manaj notoj pri la lernado de la angla lingvo, kio okazis dum la 6-jara ekzilo sur la insulo de la sankta Helena. Tio havis ne sole geografian, sed ankaŭ lingvan dimension. Krom prema varmego kaj pluvo Napoleono suferis ankaŭ pro la senĉese ĉirkaŭanta lin fremda, angla lingvo. La insulon atingadis malmultaj informoj dum plimulto de libroj kaj  gazetoj estis anglalingvaj. Tri monatojn post la alveno al la insulo Napoleon komencis la lingvolernadon. Unu el la plej valoraj fontoj pri la trapaso de lia lingvolernado estas „Taglibro el la S-ta Helena” de Emmanuel de Las Cases, kiu priskribis la ĉitagan vivon dum sia 15-monata estado sur la insulo. Ĝuste li sugestis al la imperiestro la lernadon de la lingvo. La ekspozicio  prezentas ok paĝojn de manaj notoj de Bonaparte  pene deĉifreblajn, inter kiuj estas ankaŭ desegnaĵoj. Tio povas sugesti, ke la lernanto kelkfoje enuis.

El la elsendo 15.06.2018. Legas Maciek – 1’40”

„Vivi per arto. Gołuchów-kastelo de Izabela el Czartorski-familio Działyńska”. Pli ol 300 objektojn, inkluzive arkeologiajn eksponaĵojn el la antikva periodo, kiuj apartenas al la kolekto de Izabela el Czartorski-familio Działyńska eblas admiri en la Nacia Muzeo en Poznano. Temas pri tolaĵoj, mezepokaj artobjektoj, kiel emaliaĵoj, lignoskulptaĵoj, grafikaĵoj kaj objektoj de  la aplikata arto. Princino Izabela el Czartorski-familio Działyńska estis unu el la plej elstaraj sur la polaj teritorioj artkolektantinoj de la dua duono de la 19-a jarcento. Ŝia kolekto en Kastelo de Gołuchów laŭ sia rango egalis al la plej grandaj eŭropaj artkolektoj prezentataj en la tiamaj publikaj muzeoj kaj privataj kolektoj en Francio, Italio aŭ Britio. En la statuto de nedividebla kolekto de Czartoryski-princoj ŝi disponigis ĝin al la vasta publiko. Post la 2-a mondmilito la kolekto tamen diseriĝis kaj aktuale unuopaj eksponaĵoj troviĝas ankaŭ en la Naciaj Muzeoj de Poznano, Varsovio kaj Krakovo. Multaj malaperis dum la militagadoj. En la daŭranta ĝis la 19-a de aŭgusto 2018 ekspozicio troviĝas i.a. interesa pentraĵo, kiu dum jaroj en la kastelo de Gołuchów estis opiniata kiel porterto de fama pola astronomo Nikolao Kopernik. Nur lastatempe post detalaj esploroj evidentiĝis, ke lia bildo estis surpentrita sur la portreto de la fama itala artstokrato kaj artmecenato Lorenzo de’ Medici. La afero estis malkovrita dum la lastaj detalaj konservistaj laboro. Verdire delonge ekzistis duboj pri tio,  ĉu efektive la pentraĵo prezentas la polan astronomon malgraŭ la alpentrita en la bildosupro nomo Nicolaus Copernicus  kaj aldono de butonoj sur la ruĝa vesto, por ke ĝi similu al la vesto sacerdota.

El la elsendo 08.06.2018. Legas  Gabi – 2’13”