Kulturkroniko

Ĉi-somere la Muzeon de la Bierfarejo en Żywiec (la suda Pollando), kiu funkcias de 11 jaroj,  vizitis la unumiliona gasto. Ĉiujare venas tien ĉirkaŭ 90 mil vizitantoj. La Muzeo funkcias en la historiaj keloj de la bierfarejo, en kiuj iam oni ripozigis la drinkaĵon. La muzeaj salonoj plenas je eksponaĵoj bildigantaj pli ol la 160-jaran historion de la bierfarejo. Temas i.a. pri vitraj akcesoraĵoj kiel boteloj kaj drinkpokaloj kaj iamaj varbafiŝoj, reklamafiŝoj. En la muzeo estis rekreita ankaŭ la loka strateto el la epoko, kiam Żywiec troviĝis en la aŭstra aneksoparto. Eblas en ĉi tiu parto de la muzeo viziti la bierdrinkejon, en kiu multmedia bierservanto rakontas pri bierkvalitoj. Estas rekreita ankaŭ la interno de elita bierdrinkeja bufedo el la 30-aj jaroj de la 20-a jarcento.  La Muzeo troviĝas ĉe Eŭropa Itinero de la Historia Heredaĵo. La bierfarejo en Żywiec estis establita en la mezo de la 19-a jarcento fare de arkiprinco Albrecht Frederiko Habsburg, kiu kiel princo de Cieszyn (ekde 1947) estis pledanto por la industria evoluo de la regiono. La registro de la bierfarejo de Żywiec kaj la unuaj litroj de la ora drinkaĵo estis venditaj en 1856.

El la elsendo 12.10.2018. Legas Barbara kaj Gabi – 1’15”

Centojn da surrokaj pentraĵoj, inter kiuj la plej malnovaj povas estis dekkelkmiljaraj malkovris la pola arkeologo Maciej Grzelczyk sur la tereno de la rezervejo Swaga Swaga en Tanzanio. Inter la plej interesoj estas pentraĵoj prezentantaj meteoritojn kaj kometojn. La rezervejon Swaga Swaga en la regiono  de  Kondoa en la centra Tanzanio enloĝas i.a. leonoj, elefantoj kaj ĝirafoj.  Ĝi foras disde grandaj  urboj kaj ne estas eloĝata, ne atingas ĝin multaj eksterlandaj ekskursoj. Ĝuste tie inter rokrifuĝejoj  la arkeologo el la Instituto pri Religiografio de la Jagelona Univeristato en Krakovo malkovris amason da surrokaj pentraĵoj. Nur dum la nunjaraj esploroj estis identigitaj pli ol 50 lokoj,  kun dekoj kaj eĉ kelkfoje centoj da diversaĝaj surrokaj pentraĵoj. La malkovro estas des pli interesa, ĉar la rezervejo Swaga Swaga troviĝas apenaŭ kelkdek kilometrojn for de la loko riĉa je surrokaj pentraĵoj,  kiuj  en 2006 trafis sur la Liston de la Monda Kulturheredaĵo de Unesko. Ili estis faritaj per ruĝa aŭ blanka kolorigilo. Tiuj ruĝkoloraj estas taksataj de arkeologoj kiel multe pli malnovaj, povantaj havi eĉ dek kelkajn mil jarojn. Ili estas tre variaj. Krom bildoj de animaloj troviĝas tie ankaŭ menciitaj meteoritoj aŭ kometoj. En la laboro de la pola arkeologo, kiu planas reveni al Tanzanio, helpis teknologio. Nur apliko de taŭga fotoaparata filtrilo ebligis rimarki la pentraĵojn, kies koloroj ne plu estas akraj. Maciej Grzelczyk konstatis, ke de ĉiuj rokrifuĝejoj, en kiuj troviĝas la rokpentraĵoj etendiĝas bona panoramo al la regiono kaj la pado, kiu gvidis al rifuĝejoj.

El la elsendo 12.10.2018. Legas Barbara kaj Tomek – 1’56”

La argentina kaj vjetnama pianistoj  Nelson Goerner kaj Dang Thai Son ricevis en septembro la polajn Orajn Medalojn „Meritiĝinta por la Kulturo Gloria Artis”. Dum la solenaĵo – kiun partoprenis la reprezentantoj de la pola kulturministerio, de la argentina kaj vjetnama ambasadoj – la direktoro de la Nacia Instituto de Frederiko Chopin – reliefigis la profundan interesiĝon de ambaŭ distingitoj pri la pola kulturo. Tio,  lige kun ilia brila talento, eksterordinara impresiĝemo kaj elstara arta interpreto ebligas difini ilin la plej bonaj ambasadoroj de la pola muziko kaj de poleco en la plej bona signifo de la vorto. Nelson Goerner apartenas al la plej elstaraj pianistoj de sia generacio. Li studis en konservatorioj en Buenos Aires  kaj en Ĝenevo. Li estas venkinto de la Piankonkurso de Ferenc Liszt en Buenos Aires (1986) kaj de la piankonkurso en Ĝenevo en 1990. Nelson Goerner regule ludas kun renomaj orkestroj en la plej grandaj koncertaj salonegoj de Eŭropo, Japanio kaj ambaŭ Amerikoj. Ekde 1995 li ĉiujare vizitas Pollandon kaj estas konstanta gasto de la Festivalo „Chopin kaj lia Eŭropo”. Por la Nacia Chopin-instituto Nelson Goerner faris multajn surbendigojn, i.a. per epokaj instrumentoj en la serio „The Real Chopin”,  akirinte pro tio „Diapason d’Or”. En la jaroj 2014-2017 li estis membro de la Programa Konsilio de la Nacia Chopin-instituto.

Dang Thai Son estas la unua azia pianisto, kiu en 1980 akiris la 1-an premion en la Internacia Konkurso de Frederiko Chopin en Varsovio kaj unu el la plej elstaraj nuntempaj muzikistoj. Komence li lernis fortepianludon sub la gvido de sia patrino daŭriginte sekve la muzikajn studojn en la moskva konservatorio.  Li ludas kun la plej renomaj orkestroj kaj direktistoj en la plej famaj koncertejoj de la mondo. Ankaŭ Dang Thai Son estas konstanta gasto de la festivalo „Chopin kaj lia Eŭropo”. La Nacia Chopin-instituto eldonis kelkajn albumojn kun liaj surbendigoj de Chopin-muziko kaj diskon dediĉitan al la kreado de Ignacy Jan Paderewski. Dang Thai Son gastlekcias en la montreala universitato kaj ekde nuna jaro gvidas okupojn en Oberlin Conservatory of Music en Usono. Dang Thai Son estas ĵuriano de multaj prestiĝaj piankonkursoj.

El la elsendo 28.09.2018. Legas Tomek – 3’32”

Ĝis la jarfino en la centro de Romo funkcias ekspozicio dediĉita al memoraĵoj ligitaj kun la papoj el la lastaj ducent jaroj kaj iliaj personaj objektoj. La ekspozicion ĉe Borgo Vittorio proksime al Vatikano organizis privata kolektanto kaj aŭtoro de libro pri Johano Paŭlo la 1-a, Ivan Marsura. Inter la objektoj troviĝas tabakujo de Leono la 13-a, pantofloj de Pio la 7-a, plumoj, dokumentoj, aŭtografoj. Inter ĉi lastaj estas folio kun la aŭtografo de Pio la 7-a, kiu erare subskribis ĝin kiel Pio la 6-a.  Inter objektoj ligitaj kun Pollando estas gazo kun sango de sankta Johano Paŭlo la 2-a kaj la itala-pola vortaro de Paŭlo la 6-a. La beata Paŭlo la 6-a kiel juna sacerdoto laboris en la 20-aj jaroj de la pasinta jarcento en la apostola nunciejo en Varsovio. Dum sia tuta pontifikado siajn bondezirojn li ĉiam direktis ankaŭ en la pola lingvo. En 1966 li planis veni por la Miljariĝo de la Bapto en Pollando al Częstochowa, kion ne ebligis komunistaj aŭtoritatoj. La memoraĵoj en la roma ekspozicio estas parto de pli ol 400-objekta kolekto, el kiu Ivan Marsura planas krei Muzeon de Papoj en Padovo.

El la elsendo 14.09.2018. Legas Maciek – 1’25”

La 6-a eldono de la Festivalo de Nuntempa Muziko de Wojech Kilar organizata de la Filhamonio de Gorzów (la okcidenta Pollando) okazos inter la 13-a kaj 20-a de oktobro. Ĝia gvidtemo estas „Klasiko de la nuntempo” kaj dum la festivalaj simfoniaj koncertoj aŭdiĝos komponaĵoj de Karol Szymanowski, Grażyna Bacewicz kaj Igor Strawiński. La gasto de la inaŭgura koncerto estos elstara pola pianisto Piotr Paleczny kiu kun filharmoniistoj de Gorzów plenumos la „4-an konĉertanatan Simfonion” de Szymanowski. En la festivala programo aŭdiĝos ankaŭ filmmuziko de Hans Zimmer, John Williams kaj James Horner ligita kun la usonaj superfilmoj. Ne mankos muziko el la filmo „Drakula” komponita de Kilar mem. La tria el la festivalaj eventoj estas projekto „Drums-2-Dance” dediĉita al la perkuta muziko.

El la elsendo 14.09.2018. Legas Maciek – 0’59”

Inter la 31-a de aŭgusto kaj la 19-a de septembro en Varsovio okazas la 4-a Festivalo de Barokoperoj „Dramma per Musica”. La festivalon inaŭguris koncerto kun plej belaj barokaj arioj kaj duetoj en la Reĝa Kastelo. La riĉa programo enhavis operojn en la spektaklo kaj en la koncerta versioj. Temis pri la ripetita premiero el la 3-a Festivalo „Farnace” de Antonio Vivaldi kaj la plej granda evento de la nunjara eldono „Alcina” de Georg Friedrich Händel. Konforme al la festivala tradicio en la programo troviĝis oratoria koncerto, kadre de kiu en la Franciskana Preĝejo en la Novurba Kvartalo aŭdiĝis komponaĵoj de Damian Stachowicz kaj Grzegorz Gerwazy Gorczycki. Aldone dum la ĉambraj koncertoj la muzikŝatantoj ĝuis barokan muzikon francan kaj italan, la plej proksiman dimanĉon okazos koncerto kun la germana baroka muziko.  La festivalaj koncertoj kaj spektakloj estis prezentitaj ne sole en la Reĝa Kastelo, sed ankaŭ en la Reĝa Teatro en la Malnova Oranĝerio de Łazienki-Parko, en la malnovurba Domo de la Pola Kolonio, la postindustria kultur/konferenca spaco Malgranda Varsovio ĉe la dekstra bordo de Vistulo kajen  la koncerta studio de la Pola Radio. Altan artan nivelon de la Festivalo garantias renomaj muzikistoj specialistĝantaj pri barokstilaj komponaĵoj kaj kantistoj  prezentiĝantaj sur multaj mondaj scenejoj.  Laŭplane ĉiuj spektaklaj verkoj dum la koncertoj estis registritaj kaj eldonotaj.

 El la elsendo 14.09.2018. Legas Barbara – 1’53”

120 artistoj anoncis sian partoprenon en la unua Internacia Muzika Konkurso de Karol Szymanowski okazonta inter la 10-a kaj la 23-a de septembro 2018 en Katowice. Oni alsendis por ĝi ĉirkaŭ 100 komponaĵojn. La konkurso celas firmigi en la publika konscio la figuron de la pola komponisto kaj lia kreado. La anonciĝinaj artistoj rivalas en kvin kategorioj: fortepiano, violono, kanto, arĉkvarteto kaj komponaĵo. La konkurson organizas la Nacia Simfonia Orkestro de la Pola Radio en Katowice kun la subteno de la pola Kulturministerio, laŭ kiu tiu nova konkurso sur la pola muzika mapo fariĝos aldona  prestiĝa evento. Inter la subtenantoj de la nova konkurso troviĝas ankaŭ Pola Radio, Muzika Akademio de Karol Szymanowski en Katowice, Muzika Societo de Karol Szumanowski en Zakopane kaj Katowice, kiu ekde 2015 apartenas al la Kreaj Muzikurboj de Unesko. Szymanowski (1882-1937) estis komponisto, pianisto kaj muzika kritikisto, reprezentanto de Juna Pollando. Li komponis kelkdek komponaĵojn solistajn, ĉambrajn, simfoniajn, voĉ-instrumentajn. Lia verkoj eniris la mondan muzikrepertuaron,  estas plenumataj kaj surbendigataj de la plej bonaj mondfamaj artistoj.  Karol Szymanowski estas taksata apud Frederiko Chopin kiel plej elstara pola komponisto.

El la elsendo 07.09.2018. Legas Tomek – 1’33”

Ĝis la 9-a de septembro 2018 ĉe Krakowskie Przedmieście-strato en Varsovio funkcias ekspozicio „Johano Paŭlo la 2-a – homo el libereco”.  Reference al la 100-jariĝo de la regajnita suvereneco de Pollando la ekspozicio bildigas la fenomenon de la pola papo, kiu transpreninte la rudron de la Katolika Eklezio influis la sorton de la tuta mondo. En lia instruo la temo de libereco estis kontinua kaj liaj fortaj alvokoj respekti la homajn dignon kaj rajtojn spronis la procezon de la sociaj transformiĝoj, finiĝintaj per kolapso de komunismo. La ekspozicio prezentas la silueton de Karol Wojtyła, kiu de la historiatestanto de la renaskiĝanta patrolando transformiĝis en ĝian kreanton. La ekspozicio prezentas do la homon, kiu pledis por la interna libereco de ĉiu homo kaj klopodas respondi, kion signifas „esti libera” laŭ Johano Paŭlo la 2-a. En speciala ekspozicipavilono kvar salonoj prezentas pere de ikonografio, instalaĵoj kaj elektronikaj rimedoj la historion de Pollando ekde la reakiro de la suvereneco en 2018, tra la 2-a mondmilito, tra la epoko de komunismo kaj ĝia falo ĝis la reakiro de plena suvereneco.

El la elsendo 07.09.2018. Legas Tomek – 1’17”

La Nacia Instituto de Ossoliński-familio en Vroclavo (la sudokcidenta Pollando) aĉetis la arkivon de la pola Nobel-premiito Henryk Sienkiewicz el la manoj de lia pranepo. Ĝi enhavas 300 manuskriptojn, inkluzive de nekonata paĝo el la romano „Tra dezerto kaj praarbarego”, kolekton de la korespondaĵoj kaj memoraĵoj de la verkisto. Laŭ la direktoro de Ossolineum ne eblas trotaksi la rolon de Henryk Sienkiewicz en la formado de sendependigaj socifluoj. La espero pri libera Pollando en 1918 ne transfomiĝus en realon sen tiaj kreantoj kiel Sienkiewicz. En la regajno de suvereneco enorman rolon plenumis polaj politikistoj, kies karakterojn kaj siluetojn formis granda pola literaturo, verkita de tiaj enormaj plumhomoj kiel Sienkiewicz. Ossolineum posedas nun la plej riĉan en la mondo arkivon ligitan kun la pola Nobelpremiito. La aĉetita kolekto estos prezentita publike la 8-an de septembro dum la Eŭropaj Tagoj de la Kultura Heredaĵo.

El la elsendo 07.09.2018. Legas Tomek – 1’04”

Ravaj turkaj teksaĵoj konkeritaj apud Vieno fare de reĝo Johano la 3-a Sobieski ornamas la Grandan Vestiblon de la varsovia Wilanów-palaco, la iama reĝa rezidejo. La prezenton de pli ol 300-jaraj militgajnotaĵoj akompanas eksterordinara grava portreto de Johano Sobieski. La ekspozicio funkcios ĝis la 30-a de septembro 2018. Inter la eksponaĵoj troviĝas satena murteksaĵo konsistanta el 10 elementoj verŝajne kreiĝintaj meze de la 17-a jarcento sur la tereno de la Otomana Imperio, kiu povis servi kiel ornamo de la tenda interno. Kiel milittrofeo ĉiuj ĝiaj elementoj estis oferitaj de la reĝo al benediktaninoj en Lvovo, kies abatino estis  la reĝa onklino, Dorota Magdalena Daniłowiczówna. Post la 2-a mondmilito ĉiuj monakinoj kun sia klostra posedaĵo ektroviĝis en la postcisterciana klostro en Krzeszów en la Malsupra Silezio. Dum jaroj oni sciis nenion pri la vera deveno kaj valoro de la teksaĵoj, eĉ se oni agnoskis ilian elstaran kvaliton kaj belecon. En la klostro en Krzeszów ili servis dum la ceremonioj de la monakinaj ĵuroj por kovri la genubenkojn. Nur antaŭ kelkaj jaroj oni identigis la devenon de la teksaĵoj, kiuj en 2017 estis restaŭritaj  en la konservista tlaborejo de la Palaca Muzeo en Wilanów. La prezentata en la ekspozicio portreto de Johano la 3-a Sobieski el la 17-a jarcento estas taksata kiel unu el liaj plej signifaj bildoj. Oni taksas ĝin kiel modelon por la tuta aro da polaj kaj eksterlandaj portretoj,  sur kiuj Johano Sobieski troviĝas en simila pozo.  La gravecon de la bildo konfirmis esploroj de prof. Piotr Francuz, la estro de la Katedro de Eksperimenta Psikologio kaj Laboratorio pri percepto kaj kogniveco de la Lublina Katolika Universitato. Liaopinie la portreto plej fidele redonas la veran aspekton de Johano la 3-a Sobieski.

El la elsendo 20.07.2018. Legas Tomek – 2’06”