Kulturkroniko

Dum tri monatoj, ĝis la mezo de januaro en la varsovia Nacia Muzeo daŭris ekspozicio de la korea arto, titolita „Splendoro kaj rafiniteco. Spirito kaj materio en la arto de Koreio”. Temis pri la plej granda prezento de la korea arto en Pollando, omaĝanta la 30-jariĝon de la diplomatiaj rilatoj inter ambaŭ landoj. Ĝi respondis ankaŭ al la pola ekspozicio organizita en Seulo antaŭ kvin jaroj „La pola arto: la nevenkebla spirito”. La varsovia ekspozicio prezentis al la pola publiko artobjektojn el diversaj epokoj – de la prahistoriaj ĝis la fino de la regado de la dinastio Joseon en 1987. La tuta ekspozicia materialo estis grupigita je kvin periodoj kaj estis dediĉita al: „de prahistorio ĝis la periodo Samhan, al la periodo de Tri Reĝolandoj, al la kulturo de la unuiĝinta Silli, la unua reĝolando reganta sur la tuta korea duoninsulo, al la arto de la dinastio Goryeo, de kiu devenas la nuna nomo de la lando. La kvina periodo estis dediĉita al la 500-jara historio kaj kulturo de la dinastio Joseon. Ĉiuj eksponaĵoj devenis el la Korea Nacia Muzeo en Seulo.

El la elsendo 17.01.2020. Legas  Gabi – 01’32”

Pliaj memoraĵoj ligitaj kun Wiesław Kazanecki riĉigis la kolektojn de la Podlaĥia Libraro en Bjalistoko. Temas pri familiaj fotoj, privataj korespondaĵoj, tajpaĵoj kaj eĉ tajpmaŝino, kiujn transdonis lia edzino, Halina. Wiesław  Kazanecki (1939-1989) poeto, prozisto kaj publicisto naskiĝis kaj kreis en Bjalistoko. De preskaŭ 30 jaroj en Bjalistoko estas atribuata premio kun lia nomo. Al vera sukceso en lia kreado estas kalkulata volumeto „Portreto kun atako” (1969) taksata de kritikistoj kiel „atesto de luktado de la nuntempa poeto kun vorema realo, kiu delonge perdis etikan dimension”. Postmorte aperis i.a. la volumetoj de liaj verkoj „Elektitaj poeziaĵoj”, „Letero por la arĝenta  nupto” – t.e. por la 25-jariĝo de la geedziĝo kaj „La lastaj versaĵoj”. En 2017 la Podlaĥia Libraro aprigis en Esperanto, laŭ iniciato de la Bjalistoka E-Societo, liajn elektitajn poeziaĵojn kaj prozaĵojn, „Mi venis por diri al vi ĉiujn ĉi vortojn”.

El la elsendo 17.01.2020. Legas  Maciek – 01’18”

La Reĝa Łazienki-parko apartenas al la ŝatataj vizitlokoj de la varsovianoj kaj turistoj. Jam printempe la publiko konatiĝos kun la rezultoj de la konservistaj-renovigaj laboroj, en kies daŭro la brilon reakiris du historiaj objektoj situantaj ĉe la Reĝa  Promenejo – Blanka Vilao kaj Akvoreceptaklo. Ekde nun en ili estos prezentataj muzeaj ekspozicioj. Revivigitaj estis ankaŭ la ĉirkaŭanta ilin historia ĝardeno kaj restaĵoj de la Novgotika Oranĝerio. La Blanka Vilao apartenas al la unikaj polaj 18-jarcentaj objektoj de rezideja arkitekturo kun konserviĝintaj preskaŭ plene internaj dekoraĵoj kaj parto de la ekipaĵaro. Origine planita kiel somera domo por la reĝo Stanislao Agusto Poniatowski ĝi rolis kiel rezidejo de la reĝaj gastoj. Dank’ al la konservistaj laboroj al la publiko post multaj jaroj malfermiĝos Akvoreceptaklo. Temas pri brika rotondo alikonstruita en la 19-a jarcento laŭ la modelo de la tombo de Caecilia Metella ĉe la roma Via Appia. Iam dank’ al ĝiaj akvoprovizoj funkciis la najbaraj konstruaĵoj kaj fontanoj. Nun estis revenigita ĝia historia interno kun restaĵoj bildigantaj la originajn  funkciojn. Fine, la laboroj en la historia ĝardeno redonis ĝian historian formon laŭ dokumentoj kaj ikonografio. La tieaj elementoj de malgranda ĝardena arkitekturo baziĝas ĉefe je akvarelaĵoj de Zygmunt Vogl el la 1786-a jaro.

El la elsendo 10.01.2020. Legas  Maciek – 01’41”

En la nuna jaro pli ol 270-milzlotan subvencion por projktoj flegantaj kulturon kaj tradiciojn de la tatara socio ricevos Muzulmana Religia Asocio en Pola Respubliko, Asocio de Tataroj de Pola Respubliko, la Fondaĵo Tatara Kultura Societo kaj religia muzulmana komunumo en Bjalistoko. La rimedoj helpos realigi ĉirkaŭ dudek projektojn ligitajn kun la eldonagado kaj festenoj flegantaj la tatarajn kutimojn. Tataroj, kies historio sur la teritorio de la iama Respubliko havas 600 jarojn,  konsisitigas unu el la plej malgrandaj etnaj grupoj en Pollando. En la lasta popolregistrado la tataran devenon dekaris ĉirkaŭ du mil personoj. Nun en plimulto ili loĝas en la Podlaĥia Vojevodio. En la lokoj Kruszyniany kaj en Bohoniki konserviĝis iliaj lastaj sur la polaj teritorioj lignaj moskeoj kaj muzulmanaj tombejoj.

El la elsendo 10.01.2020. Legas  Milada – 01’16”

La 15-jarcenta tolaĵo „Madono en la protektomantelo” aŭ „Mizerikorda Madono”,  unu el la plej gravaj en la kreado de la itala pentristo Giovanni da Gaeta estas admirebla en la Reĝa Kastelo sur la krakova Wawel-altaĵo ĝis la mezo de februaro 2020. Ĝi estis pentrita en 1448 kaj estas la unua el inter kvar datitaj verkoj de da Gaeta. Ĝi devenas el preĝejo el la itala Ardara sur Sardio. Por la krakova kolekto ĝi estis aĉetita en 1938 de la viena atikvaĵiisto Szymon Szwarc. Ĝis la lastaj restaŭristaj laboroj la tolaĵo ne estis konservata en kompleksa maniero kaj ĝia stato ne estis la plej bona. La nun finiĝintaj  intensaj kaj ĉiuflankaj renovigaj laboroj daŭrintaj du jarojn redonis plenan brilon al la bildo. Bedaŭrinde ne estas konataj la cirkonstancoj, en kiuj ĝi kreiĝis, malmulto konata estas pri Giovanni da Gaeta, kies kreado  estas rekonstruata baze de la tolaĵoj, kiujn oni al li atribuas. La troviĝanta en Wawel-Kolekto Miserikorda Madono estas pentraĵo unika, ĉar la pentristo neniam ripetis ĉi-specan prezenton, kvankam ofte li estis ripetanta diversajn temojn.

El la elsendo 03.01.2020. Legas  Maciek – 01’25”

La portreto de junulo de Rafaelo Santi, de kelkiuj ekspertoj agnoskita kiel lia aŭtoportreto, estas sendube la plej granda militperdo, kiun suferis la polaj muzeaj kolektoj. La tolaĵo aĉetita ĉirkaŭ 1800 jaro por la Kolekto de Czartoryski-familio perdiĝis fine de la 2-a mondmilito kaj ĝis nun ne estas konata ĝia sorto. La Nacia Muzeo en Varsovio kunlabore kun la Nacia Muzeo en Krakovo memorigas ĉi tiun perdon prezentante de kelkaj semajnoj en Varsovio brilan 16-jarcentan kopion el Accademia Carrara en Bergamo. Eblas rigardi ĝin en la varsovia Nacia Muzeo ankoraŭ ĝis la 19-a de januaro 2020. Ĝi estas prezentata kune kun „Portreto de juna viro” de Jan Lievens, barokepoka nederlanda pentristo. Lia tolaĵo estas interesa imitekzemplo de la artverko de Rafael. Pri fasciniĝo atestas ankaŭ krokizoj el la 17-a, 18-a kaj 19- jarcentoj,  kiuj kompletigas la ekspozicion, kiu omaĝas la 500-an mortodatrevenon de Rafaelo, pasontan venontjare.

El la elsendo 28.12.2019. Legas  Milada  kaj Barbara – 01’31”

Preskaŭ 100 tolaĵoj de Michael Willmann, elstara baroka artisto el Silezio estas rigardeblaj en la Pavilono de Kvar Kupoloj, la filio de la Nacia Muzeo en Vroclavo. Por la ekspozicio oni pruntis multajn liajn verkojn el preĝejoj, klostroj kaj muzeaj kolektoj i.a. el la lokoj Henryków, Trzebnica, Krzeszowa, Vroclavo kaj Varsovio.  La ekspozicio omaĝas unu el la plej elstaraj artistoj, kiuj kiam ajn vivis kaj kreis en Silezio kaj estas ankaŭ riverenco antaŭ la esploristoj studantaj lian kreadon. Inter la 100 ekspoziciataj tolaĵoj de Williann, kiuj konsistigas unu trionon de liaj konserviĝintaj verkoj, estas pentraĵoj kun mitologia, religia temaro, portretoj kaj pejzaĝoj. La unuan fojon post pli ol 75 jaroj estas koherigita kaj prezentita fama ciklo „Martireco de la Apostoloj”, kiun Michael Willmann kreis por la klostro en Lubiąż. La ekspozicio estas la preteksto por reliefigi la gravecon de la defio, kiun konsisitigas la primastrumo de la postklostraj konstruaĵoj. Ili apartenas al la plej grandaj klostraj objektoj en la mondo. En ĝia kripto cetere Willmann estis entombigita. Michael Willmann estis difinata kiel silezia Apelles, sed krome ofte oni difinadis lin ankaug kiel silezian Rembrandt-on. Williamann mem revis pri la studado ĉe nederlanda pentromajstrto, sed tion li ne povis al si permesi. Ĉiukaze la kreado de Rembrandt van Rijn, kies 350 mortodatreveno pasis en 2019, signife influis la kreadon de la elstara silezia barokepoka artisto.

El la elsendo 28.12.2019. Legas  Maciek  kaj Barbara – 01’56”

La 16-, 17- kaj 18-jarcentaj ikonoj el la ne plu ekzistantaj podlaĥiaj ortodoksaj kirkoj estas rigardeblaj en la nova konstanta ekspozicio en la Muzeo de Ikonoj en Supraśl apud Bjalistoko. Okaze de la 70-jariĝo de la Podlaĥia Muzeo en ĝia filio en Supraśl estis inaŭgurita la nova laŭteme parto de la ekspozicio „La salono Podlaĥio”. Estas en ĝi rigardeblaj historiaj ikonoj, unusole saviĝintaj el kirkoj en la lokoj Supraśl kaj Czyże. Du unikaj 17-jarcentaj ikonoj estis aĉetitaj por la ekspozicio de la otodoksa monakejo en Supraśl. Ili prezentas bildojn de Sankta Arhianĝelo Mikaelo kaj de la profero Aron. La ceteraj ikonoj devenas el la ne plu ekzistanta kirko en Czyże. La salono Podlaĥio estis  funkciigita kadre de la „7 muzeaj semajnfinoj por la 70-jariĝo de la Podlaĥia Muzeo en Bjalistoko”. Dum la tuta jaro estos prezentataj ĝiaj diversaj fakoj.

El la elsendo 20.12.2019. Legas  Maciek – 01’08”

Mozaiko de Józef Mehoffer en la Armena Katedralo en Lvovo, enorme valora historia verko atestanta pri la plurultura riĉo de la malnova Pola Respubliko estis restaŭrita en novembro 2019. La laboroj okazis sub la aŭspicio de la Nacia Instituto pri la Kultura Heredaĵo Eksterlande – POLONIKA. La Armena Katedralo el la 14-a jarcento estas unu el la plej valoraj historiaj objektoj de Lvovo, la unusola eŭropa urbo, en kiu antaŭ la 2-a mondmilito rezidis tri katolikaj arkiepiskopoj – latinrita, grekrita kaj armenrita. Ĝi estas ekzemplo de la dumjarcenta surtavoliĝado de tradicioj kaj stiloj. La modernstila moza-iko prezentanta la Sanktan Triunuon estis projektita de Józef Mehoffer – pentristo, vitralkreanto kaj grafikisto, unu el la plej elstaraj rerprezentantoj de la stilo Juna Pollando.  Preparante sin al realigo de la moza-iko li vizitis Italion, tie serĉante inspiron, kaj sekve ĉe la firmo Gianese (dżjaneze) li mendis moza-iko-ŝtonetojn, kiuj servis por realigo de lia projekto. Apud murpentraĵoj de Jan Henryk Rosen, artisto el la intermilita periodo ĝi evidentiĝis unu el la plej efektaj elementoj en la alikonstruo de la sankteja interno.

El la elsendo 20.12.2019. Legas  Gabi – 01’57”

La vicdirektoro de la Muzeo Louvre-Lens Luc Piralla-Heng Vonga ricevis hodiaŭ la distingon „Meritiĝinto por la Pola Kulturo”. Li estis i.a. kunkuratoro de la ekspozicio „Pollando 1840-1914. Bildigi la nacispiriton”. Dank’ al lia laboro – Luc Piralla-Heng Vong estas laŭ la edukiteco konservisto de la nacia heredaĵo –  kaj de la tuta muzea kolektivo kreiĝis enorme interesa, vasta kaj varia programo bildiganta la polan kulturon de la 19-a jarcento, kiu ĝis la 20-a de januaro 2020 funkcias en la Muzeo Louvre-Lens. Ĝi estas la plej granda muzea entrepreno rakontanta pri la pola arto realigita kiam ajn en Francio prezentante ĉirkaŭ 130 verkojn. Patronecas super ĝi la prezidentoj de Pollando kaj Francio. La eksponaĵoj el la kolektoj de la Nacia Muzeo en Varsovio kaj kelkaj aliaj kolektoj el Krakovo, Poznano, Toruno kaj de privataj personoj koncentriĝas pri problemoj de poleco kaj nacia identeco en la epoko de la 18-jarcentaj/19-jarcentaj dispartigoj. La kuratoroj koncentriĝs pri la rolo kaj signifo de la pola arto por la nacio senigita je ŝtateco, diŝirita kaj dividita. Al la ekspozicio akompanas la franclingva katalogo kun eseoj kaj katalogaj klarigoj.

El la elsendo 13.12.2019. Legas  Milada – 01’56”