Kulturkroniko

Nur ĝis la 4-a de aŭgusto en la varsovia Reĝa Kastelo funkcios la ekspozicio „Regi kaj ravi. Juveloj kaj juvelista metio en la 16/17-jarcenta Pollando” organizita kadre de la Jaro de Vasa-dinastio. Ĝi arigis 500 historiajn objektojn el la tereno de la tuta 16/17-jarcenta Pollando. Granda forestanto estas la Reĝa Trezoro kolektata ekde la 13-a jarcento, rabita kaj forveturigita eksterlanden sekve de la 18-jarcentaj dispartigoj. Malgraŭ tio la ekspozicio ebligas ekscii, kiel aspektis la brilo de la iama reĝa povo, kiajn trezorojn kolektis la regintaj dinastioj, kiaj juvelaj rafinaĵoj, puroraj liturgiaj akcesoraĵoj kaj ornamita de valoraj gemoj juvelaro estis produktata en Pollando. La eksponaĵoj estis pruntitaj de pli ol 80 posedantoj. Ili devenas el muzeoj, preĝejoj, klostroj en Pollando, Litovio, el la artgalerio Ufizzi en Florenco, el la pariza Luvro, el privata kolekto en Londono, el muzeoj en Berno, Munkeno, Uppsalo kaj Novjorko. Inter ekspoziciataj historiaj objektoj estas elfaraĵoj de la religia kulto, kiel Hostiujo de la defendinto de la Helmonta Klostro kontraŭ invadintaj svedoj, paŭlano Augustyn Kordecki. Farita el 22 funtoj da oro ĝi estas ornamita de varsovia juvelisto Wacław Grodko per 2366 briliantoj, 2238 rubenoj, 81 smeraldoj, 30 safiroj kaj 214 perloj. La ekspozicion akompanas katalogo priskribanta la juvelojn, ilian devenon kaj historian kuntekston.

El la elsendo 12.07.2019. Legas  Tomek – 1’52”

Venontjare pasos la 50-a mortodatreveno de Roman Ingarden, unu el la plej elstaraj polaj filozofoj. Lige kun tio venontjare laŭ la sejma decido ni omaĝos ĝin solenante Jaron de Roman Ingarden. Tiu ĉi elstara sciencisto kun internacia renomo mortis en 1970 havante 77 jarojn. Speciala jaro al li dediĉita celas altigi interesiĝon pri liaj verkojn pri ontologio, epistomologio, estetiko kaj filozofia antropologio. Roman Ingarden postlasis imponan verkaron en la formo de libroj, artikoloj, tradukoj kaj manuskriptoj. Kvankam la elirpunkto de liaj laboroj estis fenomenologio kun la tempopaso li ellaboris propran, originalan manieron de rezonado kaj terminologion, kiu riĉigis la polan filozofilingvaĵon. Apartan atentigon meritas lia intelekta senkompromiseco. Dum la germana okupacio li skribis sian fundamentan verkon „Disputo pri la ekzisto de la mondo”. En 1950 pro sia kritika rilato al marksismo li estis senigita je la lekcirajto kaj je publikigado de verkoj pri fenomenolgio. 6 jarojn poste li revenis al la universitata vivo. Ĝis la lastaj vivojaroj li intense laboris, publikigis, partoprenis internaciajn kongresojn, prelegis en Eŭropo kaj Usono. Tie ĉi kaj en Germanio li estas kalkulata al la plej elstaraj nuntempaj filozofoj. En la periodo for de la universitata vivo li i.a. okupiĝis pri la modela traduko de „Kritiko de pura racio” de Immanuel Kant. Dum jaroj li korespondis kun Edyta Stein, inter liaj disĉiloj estis i.a. Karol Wojtyła.

El la elsendo 06.07.2019. Legas  Gabi – 2’08”

Laŭ la portalo Deadline Tomasz Kot ludos la ĉefan rolon en la kreiĝanta anglalingva filma biografio de la genia inventinto, Nikola Tesla. Lian rolon en la famiĝinta en la mondo filmo „Malvarma milito” reĝisorita de Paweł Pawlikowski  aprecis brita scenaristo kaj filmreĝisoro, Anand Tucker. Lia scenaro koncentriĝas pri la lasta eksperimento de Tesla, perceptata kiel malsukceso eĉ se ĝi povis fariĝi unu el liaj plej grandaj sukcesoj. Tomasz Kot kiel filmaktoro debutis en 2005. Dum 13 sekvaj jaroj li akiris rekonon kiel teatra dramaktoro kaj komedia aktoro. La brita reĝisoro Anand Tucker faris jam kelkajn famajn fimojn, inter kiuj estas la nomumita al Oskar-premio kaj BAFTA, aprecita de kritikistoj „Knabino kun perlo” (2003).

El la elsendo 06.07.2019. Legas  Maciek – 0’55”

10 folkloraj ensembloj el la tuta mondo prezentiĝos al la spektantoj de la krakova regiono (la suda Pollando) dum la 6-a Interacia Rendevuo kun Folkloro. Ĝi disvolviĝos inter la 8-a kaj la 17-a de julio en la lokoj Myślenice, Krakovo, Pcim kaj Tarnowiec. Inter la eksterlandaj gastoj estos ensembloj el Koreio, Meksiko, Nepalo, Novzelando, Portoriko, Ĉinio, Rumanio kaj Serbio. Pollandon reprezentos i.a. ensemblo de Myślenice-regiono. Dum dek tagoj artistoj prezentos sian propran popolan kulturon samtempe konatiĝante kun la kutimoj kaj kulturo de la pola regiono. La koncertan programon kompletigos akompanaj eventoj – metilecjonoj, kermesoj, prezentoj de la popola kulturo kaj renkontiĝoj kun artistoj.  La ĉefa koncertejo troviĝos sur la Foirplaco en Myżlenice. La Internacia Rendevuo kun Folkloro estas organizata de la 2014-a jaro.

El la elsendo 28.06.2019. Legas  Maciek – 1’01”

Fine de majo okazis solenaĵo ligita kun la enmanigo de atestoj, ke la krakovaj kristnaskaj kripetoj ektroviĝis en Unesko-listo pri la nemateria kultura heredaĵo de la mondo. Temas pri la unua pola objekto en ĉi tiu listo. La decido estis alprenita en novembro 2018 dum la 13-a sesio de Interregistara Komitato pri la Protektado de Nemateriaj Kulturheredaĵoj en Port Louis en Maŭricio. La unuaj krakovaj kritnaskaj kripetoj enhavantaj la arkitekturajn elementojn de Krakovo kreiĝis meze de la 19-a jarcento. Iliaj aŭtoroj estis ĉarpentistoj kaj masonistoj el la antaŭurbaj regionoj. Tio estis por ili okupo ekster la somera konstrusezono. Dum Kristnasko kun siaj kripetoj donacpete ili vizitadis la krakovajn burĝojn. Ekde 1937 – krom la jaroj de la 2-a mondmilito – en decembro okazas konkurso dum kiu  estas prezentataj kripetoj  ĉe la Ĉefa Foirplaco de Krakovo piede de la monumento de Adam Mickiewicz. Ekde 1946 la konkurson organizas La Historia Muzeo de Krakovo.

El la elsendo 28.06.2019. Legas  Gabi – 1’28”

La plej valoraj memoraĵoj de Radziwiłł-familio ligitaj kun la apudviena kontraŭturka batalo el 1683 estas rigardeblaj ĝis la mezo de septembro en la palaco de Nieborów en la centra Pollando. I.a. temas pri kulte adorata bildo de Dipatrino, kiun reĝo Johano la 3-a Sobieski traktis kiel simbolon de sia venko. Lian konvinkon pri la Dia protekto dum la batalo firmigis la surskriboj sur la banderoloj tenataj de anĝeloj.  “In hac Imagine Mariae Victor ero Ioannnes” (En ĉi tiu bildo de Maria mi Johano venkos) kaj “In hac Imagine Mariae Vinces Ioannes” (En tiu bildo de Maria vi venkos Johano). Krom originalo estas prezentataj du kopioj de la tolaĵo. Unu devenas el la itala Loreto, kien ĝi laŭ la komisio de la  reĝino Maria Kazimira estis sendita kiel donacofero. Nun post la paso de 320 jaroj unu apudos la alian. La tria kopio estis farita de Radziwiłł-familio meze de la 18-a jarcento por ilia palaco en Połoneczka. Krom valoraj tolaĵoj troviĝas aliaj eksponaĵoj ligitaj kun la viena helpiro kiel trofeoj konkeritaj apud Vieno el la klostro ĉe la Hela Monto, selo de hetmano Jabłonowski kaj pluraj portretoj de la familiariĝintaj gentoj de Radziwiłł kaj Sobieski. Radziwiłł-familio dum pli ol 170 jaroj estis posedanto de Nieborów, en kiu nun funkcias la muzeo de palacaj internoj el la 17-a/19-a jarcentoj kaj muzeo de majolikoj. Radziwiłł-familio establis i.a. la palacan komplekson Arkadia kaj fine de la 19-a jarcento manufakturon de majoliko. Post la 2-a mondmilito Nieborów estis naciigita kaj la palco ekfunkciis kiel filio de la Nacia Muzeo.

El la elsendo 28.06.2019. Legas  Przemek – 2’03”

La itala violonisto kaj direktisto Fabio Biondi dum la 9-a Kongreso „Pollando Granda Projekto” estis honorita per la medalo „Kuraĝo kaj Fidindeco”. La kvinan fojon ĝi estis atribuita al persono, kiu aktivas favore al bildo de Pollando kaj ĝiaj civitanoj en la mondo. Fabio Biondi estas unu el la plej elstaraj figuroj de la nuntempa muzika mondo. Kun sia orkestro de la malnova muziko Europa Galante li tri fojojn partoprenis la festivalon „Chopin kaj lia Eŭropo” en Varsovio, plenumante la unuan fojon per historiaj instrumentoj operojn „Norma” (2010) kaj i “Capuleti e i Montecchi” de Bellini (2016), Makbeto” de Verdi (2017) kaj „Halka” de Moniuszko en la itala versio. Krome komponaĵojn de Frederiko Chopi, Ignacy Feliks Dobzyński kaj Adam Jarzębski. En januaro nunjare la Nacia Instituto de Frederiko Chopin eldonis la festivalan plenumon de „Halka”. La albumo fariĝis internacia evento akirinte entuziasmajn pritaksojn de muzikkritikistoj. I.a. ĝi estis agnoskita albumo de la monato en Japanio kaj albumo de la semajno en Nederlando.

El la elsendo 21.06.2019. Legas  Maciek – 1’13”

Marek Keller, artkolektanto kaj artaĵkomercisto donacis al la varsovia Muzeo de Frederiko Chopin leteron de Georg Sand. Ĝis la plej proksima dimanĉo ĝi estas ekspoziciata kaj rigardebla en la muzeo. La letero devenas el tre interesa vivperiodo de Chopin, el la periodo de la fama vojaĝo al Majorko. Ĝi komenciĝis en la etoso de eŭforio kaj fasciniĝo pri la meditereanea kulturo, en varma momento de amrilato inter George Sand kaj Fredriko Chopin kaj finiĝis preskaŭ tragike lime de la vivo kaj morto de la suferanta pulmomalsanon komponisto. Georg Sand en la okpaĝa letero el 26-a de februaro 1839 al amiko advokato Francois Rolliant [fransŭa rolina] detale priskribas la estadon sur la hispana insulo, la malsanon de la filo, la malbonan sanstaton de Chopin ĉe kiu la tieaj kuracistoj konstatis tuberkulozon. Ŝi mencias ankaŭ komponaĵojn, pri kiuj laboris tiam Chopin. La letero havas signifan literaturan kaj faktografian valoron kaj riĉigos la laŭvicajn volumojn de Leteroj de Chopin. Gravas ne sole leteroj de Chopin mem aŭ leteroj al li adresitaj, sed ankaŭ leteroj de personoj el la proksima al la komponisto medio direktitaj al aliaj adresitoj. La kunlaboro de la Muzeo de Frederiko Chopin kaj Marek Keller datiĝas ekde 1999. Dank’ al ĝi la muzea kolekto riĉiĝis je pli ol 60 objektoj, inkluzive de dek kelkaj leteroj.

El la elsendo 14.06.2019. Legas Gabi – 1’49”

Komence de junio en Islando estis inaŭgurita – en la ĉesto de la islanda prezidento – ekspozicio dediĉita al polaj karmelaninoj. Origne la klostron en 1939 establis monakinoj el Nederlando. Pro manko de vokiĝoj en 1983 venis ĉi tien polinoj. Ilia tempo estas dividita je individua kontempla kaj je komunuma preĝo, ĉiutaga partopreno en la sankta meso, ofte kun loĝantoj de Hapnafjyder, laboro en la malnova klostro kaj ĝardeno. La islanda prezidento esprimis dankemon de la urbo, en kiu ili vivas kaj laboras kaj de Islando pro ilia ĉeeso en la islanda socio kaj riĉigado de la loka kulturo. Du el la polaj monakinoj vivas en Islando ekde la komenco t.e. 35 jarojn. Ili memorigis tre korfavoran akcepton de islandanoj, kiuj ne kaŝis ĝojon, ke en la klostro en Hapnafjyder denove komencas pulsi la vivo, aŭdiĝas la sono de sonoriloj, daŭras preĝo. Aktuale en la klostro troviĝas 12 polaj monakinoj.

El la elsendo 14.06.2019. Legas Gabi – 1’22”

Preskaŭ 300 ekspertoj, muzeaj laborantoj el la tuta mondo gastis en la Silezia Muzeo en Katowice dum la konferenco We Are Museums. Tiu ĉi unu el la plej gravaj platformoj de la media spertointerŝanĝo okazis fine de majo. La nunjara konferenco koncentriĝis pri respondeco de muzeoj pro la medioprotektado en ilia ĉiutaga laboro. Oni diskutis pri tio, kiamaniere muzeoj povas fariĝi institucioj konsciaj pri neceso de ekvilibra evoluo kaj kiel aktive transpreni la rolon de gvidantoj sur la vojo de intensaj sociaj, ekologiaj kaj ekonomiaj transformiĝoj.La konferencon partoprenis gastoj el Afriko, Azio, Amerikoj, Australio kaj Europo. La Silezia Muzeo en siaj agadoj traktas temojn ligitajn kun la transformado de postindustriaj regionoj, sengradigado de la medio, transformiĝoj de la postindustria socio, situacio de la nuntempa homo kaj la mondo. Baze je ofte doloraj spertoj en la historio de la regiono la muzeo klopodas averti kontraŭ procezoj, kiuj povas havi negativan influon je la komunumo kaj la medio.

El la elsendo 14.06.2019. Legas Barbara kaj Maciek – 1’28”