Kulturkroniko

Post kelkjara renovigo kaj konservistaj laboroj la 16-jarcenta ligna preĝejo de s-ta Anna en Zaklików fariĝis vera perlo de la apudkarpatia religia arkitekturo. La endanĝerigita de plena ruiniĝo sanktejo dank’ al la oferemo de loĝantoj, eksteruloj, firmaoj kaj institucioj estis savita. Unue estos renovigita ĝia konstru­substanco, sekve estis restaŭrita enorme bela kaj valora  interno. Al la iama brilo estis revenigitaj la ĉefa kaj flanka altaroj, la 17- kaj 18-jarcentaj pentraĵoj kaj  plene refunkciigita estis la 18-jarcenta – tre malofte nun renkontata – orgenspeco.

La preĝejo de sankta Anna en Zaklików rolas nun kiel tombeja kapelo. Ĝia tre karakteriza kaj unika elemento, ne nur en la skalo de Pollando, estas surĉerkaj inform­tabuloj pri mortintaj paroĥanoj,  kiuj estas pendigataj sur la muroj de la sanktejo. Laŭ la loka aserto „iliaj animoj ĉirkaŭkorpremas la preĝejton”. Entute temas pri 150 informtabuloj kaj la kutimo pendigi ilin kreiĝis en la epoko de la kontraŭcara januara insurekcio el la jaro 1861. La larika preĝejo de sankta Anna estis konstruita ĉirkaŭ la 1580-a jaro dank’ al Zaklików-burĝoj.

El la elsendo 24.04.2015. Legas Maciek

En Torino ĝis la fino de aŭgusto daŭras granda ekspozicio de tolaĵoj de Tamara Łempicka (1898-1980). 80 pentraĵoj de la pola artistino el grandaj mondaj artgalerioj kaj el privataj kolektoj estas prezentata en Palazzo Chiablese. La italaj amaskomunikiloj atentigas, ke ŝiaj pentraĵoj i.a. el la privataj kolektoj en Usono estas tre malofte prezentataj.

Temas jam pri la kvara en la lastaj jaroj granda retrospekta ekspozicio de la pola pentristino en Italio. La rekorda estis tiu en Milano en 2006, kiam vizitis ĝin pli ol 200 mil personoj. La Roman ekspozicion en 2010 rigardis 70 mil.

La torina ekspozicio en la 16-jarcenta palaco proksimigas sep  etapojn el la vivo kaj kreado de Łempicka. La unua, titolita „La mondo de Tamara” komparas diversajn lokojn de la mondo, en kiuj ŝi loĝis kun la evoluo de ŝia kreado. La aliaj prezentas senvivan naturon, portretojn de la filino, pentraĵojn dediĉitaj al Dipatrino kaj sanktuloj. La sekcio „Dandy déco” estas dediĉita al ŝiaj ligoj kun la mondo de la modo, la sekcio „Tamara-skandalulino” pere de la pentraĵoj rakontas pri ŝia tempesteca  emocia vivo.  La ekspozicio ekde la antaŭanoncoj vekanta grandan interesiĝon estas organizita kiel unu el la grandaj artaj eventoj akompanantaj al la monda Expo-ekspozicio komenciĝonta la 1-an de majo en proksima Milano.

 El la elsendo 17.04.2015. Legas Tomek

Ĝis la 10-a de majo 2015 en la Ĉina Nacia Muzeo ĉe la placo Tian’an-men en Pekino daŭras ekspozicio “Trezoroj el la lando de Chopin”. La ĉina publiko havas la okazon konatiĝi kun tre ampleksa prezento de la pola arto kaj historio, lando malmulte konata en Ĉinio kaj vekanta unuavice asociaciojn kun la muziko de Chopin. Sur la surfaco de pli ol du mil kvadrataj metroj estas prezentata pola arto ekde la mezepoo ĝis la nuntempo. Temas pri preskaŭ 350 objektoj el 17 polaj muzeoj, inkluzive de pompaj, buntaj vestoj kaj teksaĵoj el la 16-17-a jarcentoj, plumkirasoj de la pola rajdantaro, tolaĵoj de Jan Matejko, Wojciech Fangor, Jerzy Nowosielski, memoraĵoj ligitaj kun Frederiko Chopin. La ekspozicio “Trezoroj el la lando de Chopin” estas evento senprecedenca kaj plej prestiĝa en la ĝisnuna historio de la kulturaj rilatoj inter ambaŭ landoj kaj samtempe la plej granda ekspozicio de la pola arto organizita kiam ajn ekster la limoj de la lando. Ĝi estis pretigita de la Nacia Muzeo en Varsovio kaj la portalo Culture.pl

El la elsendo 17.04.2015. Legas Gabi

Lige kun la pasinta la 2-an de aprilo 10-a morto­datreveno de Johano Paŭlo la 2-a, kies pontifikado aparte influis la mondon kaj lia sinteno fronte al sufero kaj morto fariĝis fonto de espero por milionoj da homoj, Pola Moneproduktejo emisiis apartan moneron. Temas pri la 10-kilograma arĝenta monero aperinta en la eldonkvanto de nur 10 ekzempleroj. Temas pri la plej granda monero en la mondo kun la gravuria profilo de la sankta papo. La monero „Pro Memoria” havas la diametron de 210 milimetroj kaj estis produktita el arĝento de la plej alta kvalito. Ĝi estis produktita per 4 frapoj de monemisia premilo kun la premoforto egala ĝis 2500 tunoj. La profilo de Johano Paŭlo la 2-a estis farita en la stilo de la tradicia ikonografio, la averso prezentas 10 stilizitajn kolombojn, kiuj referencas al la datreveno de la morto. En la eldonkvanto de 500 ekzempleroj estis emisiitaj miniaturaj versioj de la monero „Pro Memoria”. Estis emisitaj ankaŭ 5 unuklilogramaj oraj ekzempleroj dediĉitaj al la 10-a mort­datreveno de Johano Paŭlo la 2-a. La Pola Monemisiejo produktis ankaŭ 115 monerojn en la formo de kruco „Sankta Johano la 2-a”. Ĉiuj kreiĝis el la iniciata de la Pola Monemisiejo.

El la elsendo 10.04.2015. Legas Maciek

La 28-an de marto pasis la 500-a naskiĝdatreveno de sankta Teresa el Avila, granda reformantino de la karmelana ordeno, mistikulino kaj sanktulino de la Katolika Eklezio. La 17 urboj, en kiuj sankta Teresa establis reformitajn klostrojn kunorganizis la pilgrimitineron, kiu ebligas konatiĝi kun la verko de la hispana mistikulino. Eblas viziti ilin en ordo laŭplaca sekvante la pilgrimitineron piedire, aŭtomobile, trajne, bicikle kaj surĉevale. Ĉiu pilgrimanto deziranta viziti la klostrojn kaj samtempe deziranta dokumenti sian partoprenon povas provizi sin per speciala pasporto,  en kiu oni kelktas la konfirmajn stampojn. Devas esti apenaŭ kvar el du diversaj regionoj de Hispanio kiel atesto de la partopreno en la  pilgrimitinero. Ĉe la itinero krom Avila, kie la sanktulino naskiĝis, estas 16 aliaj lokoj, inter kiuj urboj tiom famaj kiel Grenada, Sevila, Burgos, Toledo, Segovia kaj Salamanka kaj malpli konataj kiel Beas de Segura, Malagon aŭ Soria. Eĉ 7 el ili troviĝas sur la listo de la monda kulturheredaĵo de Unesko. En ĉiu loko pilgrimanto povas kelkuki je teresiana menuo kaj regionaj manĝoj. Por pilgrimantoj el Pollando estis pretigitaj pollingvaj broŝuroj kaj pollingvaj pilgrimpasportoj. Sankta Teresa el Avila kun la sankta Katarina el Sieno kiel la unuj virinoj estis kalkulitaj al la vico de la doktoroj de la Katolika Eklezio. Al Pollando la reformita de s-ta Teresa ordeno venis antaŭ 400 jaroj.

 El la elsendo 10.04.2015. Legas Maciek

Ĝis la 5-a de aprilo en Krakovo (la suda Pollando) daŭras festivalo Misteria Paschalia, dediĉita al la malnova muziko ligita kun la Granda Semajno kaj Pasko. La ĉefan akson de la nunjara festivala eldono formas tri oratorioj – de Niccolò Jomelli, Bernard Pasquini kaj Georg Friedrich Haendel kaj du pasionoj de Cy­pria­no de Rore kaj Johann Sebastian Bach laŭ la Evangelio de s-ta Luko. La programon kompletigas la 14-jarcentaj komponaĵoj el la tn.” Librego el Montserrat” kaj mistika ciklo de la tn. Obsukraj Matitudinoj de la Sanktaj Vendredo kaj Sabato de Francois Couperin kaj Marc-Antoin Charpentier. Laŭ la organizantoj de la festivalo la nunjara programo pasanta en la periodo de aparta maltrankvilo kaj minacoj venantaj el la sudo kaj el la oriento instigas aŭskultantojn pripensi la eŭropan heredaĵon, la eŭropajn muzikradikojn. En Krakovo prezentiĝas la steluloj alte aprecataj de la festivala publiko – hispana interpretisto Jordi Savall, itala direktisto kaj klavicenisto Ot­ta­vio Dan­to­n. Al Krakovo revenis la framca klavicenisto  Chri­sto­phe Ro­us­set kaj belga kontratenerulo kaj direktisto  Rene Ja­cobs. La unuan fojon kun sia ensemblo prezentiĝas i.a.  Diego Fa­so­lis. Laŭ la opinio de ĉi tiu svisa direktisto Misteria Paschalis estas grava kaj impona muzika evento en Eŭropo.

El la elsendo 03.04.2015. Legas Gabi

Lastlunde en Poznano (la okcidenta Pollando) la ensemblo Kwa­dro­fo­nik kaj specialist­iĝanta en plenumado de kantoj el Kurpia Regiono  Adam Strug partoprenis la koncerton „Popola rekviemo”, kiu estis ligita kun la lanĉo de la samtitola KD. Temis pri evento unika ne nur pro la scenaro de la poznana jezuita preĝejo kaj proksimiĝanta Pasko.

La Popola Rekviemo estis ĝis nun prezentita nur unu fojon  komence de novembro 2014. La organizantoj ne planas pliajn koncertojn. La disko aperos la 7-an de aprilo. La evento estis organizita de la Nacia Aŭdovida Instituto, Pola Radio kaj la Poznana Estrado. La grupo Kwadrofonik engagiĝas en novan interpreton, rearanĝadon de la tradicia muziko, havanta popolajn radikojn. Ĝi estas ankaŭ plenumas la nuntempan muzikon. Andrzej Strug estas kantisto, komponisto de la teatra kaj filma muziko, li estas kanzonteksta aŭtoro kaj instrumentisto. Li kolektas kaj popularigas tradiciajn popolajn kantojn konatajn el la buŝa tradicio. En 2012 li eldonis sian unuan KD „Adieu”.

El la elsendo 31.03.2015. Legas Krystyna kaj Milada

Ĉirkaŭ 100 personoj rivalis lastdimanĉe en la 22-a Konkurso de Paskaj Palmoj en Gilowice en la silezia regiono. Ĵurianoj taksis du specojn de palmoj: fraŭlajn kaj fraŭlinajn. La tradicio de la Paskaj Palmoj en Gilowice havas 90-jaran tradicion kaj ili ankaŭ havas multajn magiajn signifojn. I.a. bruligataj palmo­fragmentoj ĉe la fenestro estis protektontaj domon kontraŭ fulmotondoj.

La fraŭlaj estis produktitaj de knaboj, kiuj per ilia alteco volis kapti la atenton de knabinoj. La plej altaj estis 5-metraj, sed ne nur la alteco gravis, sed elkonstruo de ili el ĉiam verdaj branĉetoj kiel de junipero, visko, bukso aŭ taksuso. Ili estas aranĝataj sur la ligna stango tavole kaj fraŭloj inter unuopaj tavoloj enmetas silk­paperajn florojn mem faritajn. Gravas ankaŭ interplektataj salik­branĉetoj kun amentoj. La palmopinton devas ornami ilia tuta fasko. La fraŭlinaj palmoj estas ne tiom altaj kiom vastaj  kaj kreiĝas el salikbranĉetoj. Knabinoj ornamas ilin per verdaj plandoj salik­paperaj floroj kaj koloraj paperstrioj, kiuj brue moviĝas en la vento.

El la elsendo 31.03.2015. Legas Krystyna kaj Milada

La malaperantaj popolaj kutimoj kaj ritoj ligitaj kun Pasko, tradiciaj manĝoj kaj ornamaĵoj el la fino de la 19-a jarcento ĝis la mezo de la 20-a estas rigardeblaj en ekspozicio „Pasko en Mazovio” funkcianta en la Subĉiela Muzeo en Sierpiec, la centra Pollando, en kiu sur pli ol 60 hektaroj troviĝas dek kelkaj ĥatoj, konstruaĵoj, ventmuelilo, forĝejo kaj gastejo.

La ekspozicio estas aranĝita laŭ la kronologio de la Pasko en kelkaj ĥatoj. Inaŭguras ĝin prezento de palmoj, karakterizitaj por la regiono de Sierpiec kaj Płock. La palmo portita procesie kaj aspergata dum la Palma Dimanĉo havis profundan magian signifon. Amentoj el la salikaj branĉetoj estis protekt­ontaj infanojn kontraŭ gorĝodoloro. La ĉirkaŭ­signado per ĝi de  infanoj ankaŭ havis protekto­efikon. La frapado per ĝi de brutaro, kiu la unuan fojon post la vintro direktiĝis al paŝtejoj estis certigonta ilian bonan kreskon. Sekve eblas konatiĝi kun la porokazaj bakaĵoj, ĉefe paskaj babaoj, kun la kolorigado kaj ornamado de paskaj ovoj kaj preparo de aliaj ornamaĵoj, kiel paperaj fenestro­kurtenoj kaj kronoj por sanktul­bildoj. Apartan segmenton de la ekspozicio konsistigas korboj kun manĝaĵoj, preparitaj por aspergo, konumataj dum la Pasko: ovoj, viandgalentario, pasteĉoj, vianbakaĵoj, pano, babaoj, tortoj, mazurkoj. Nun la aspergado de paskaj manĝoj havas simbolan karakteron. Iam korboj enhavis preskaŭ ĉiujn preparitajn por Pasko produktojn, kiujn  oni kolektadis en unu ĥato aŭ ĉe la vojkruco, al kiu estis venanta aspergonta ilin pastro. Poste ĉe riĉe provizitaj tabloj en ĉambroj en la norda, aŭ nordokcidenta parto de la ĥatoj, kie la mangaĵoj longe restis freŝaj la familioj vizitadis sin reciproke dum la tuta semajno por bankedi aŭ simple kunesti. La ekspozicio en Sierpiec funkcios ĝis la fino de aprilo.

El la elsendo 31.03.2015. Legas Krystyna kaj Milada

31 korusoj el Pollando, Germanio kaj Litovio prezentiĝas dum la komenciĝanta hodiaŭ 2-a Internacia Festivalo de la Pasiona Muziko en Szczecin [ŝĉecin] en la nordokcidenta Pollando. 28 partoprenos la konkurson. Al Szczecin venis 900 korusanoj el kelkaj gemanaj, pluraj polaj kaj unu litova urboj. En la ĵurio troviĝas ekspertoj de la korusa kanto el Pollando, Litovio kaj Norvegio. Hodiaŭ estis planita seminario antaŭanta la konkurson pri la temo „Polaj Pasionaj Kantoj”.

Artistoj prezentiĝos en diversaj ŝĉecinaj preĝejoj kaj ankaŭ en du germanaj limregionaj loĝlokoj Pen­kun kaj Bru­es­sow. Dimanĉe ili kreos muzikan kadron por dek kelkaj sanktaj mesoj en Szczecin.

Kadre de la festivalo aŭdiĝas komponaĵoj de renomaj renesancaj kaj barokaj komponistoj kaj ankaŭ nuntempaj, des pli ke tre multaj junaj komponistoj referencas al tiu temaro. La Pasiona muziko ligiĝas kun la liturgia kalendaro de la Eklezio kaj estas plenumata dum la periodo de Karesmo. Komponis ĝin la plej famaj komponistoj, kiel Anton Bruckner, Johann Sebastian Bach, William Byrd, Orlando di Lasso, Gio­van­ni Pier­lu­igi da Pa­le­stri­na, Wa­cław el la loko Sza­mo­tuły, Georg Frie­drich Te­le­mann. Al la nuntempaj komponistoj trovantaj inspiron en la Pasiono apartenas polo Krzysz­tof Pen­de­rec­ki kaj finno Arvo Part. Pasiono signifas martirecon kaj morton de Jesuo Kristo kaj ĝian priskribon troviĝantan en 4 Evangelioj. Pasiono estis komence legata. En la 10-a jarcento oni komencis ĝin kanti. Unu el la gravaj partoj de la pasiona repertuaro estas la komponaĵo Stabat Mater.

 El la elsendo 27.03.2015. Legas Barbara