Kulturkroniko

La enmanigo de la Eŭropaj Filmpremioj, Teatra Olimpiko kaj rendevuo de korusoj el la eŭropaj landoj troviĝos i.a. en la programo de Vroclavo, kiel Kultura Ĉefurbo de Eŭropo 2016. Entute temas pri pli ol mil artaj eventoj rilate arkitekturon, filmon, literaturon, muzikon, teatron, operon, spacarton. Prezentinte en junio la programon de la Jaro la urbo­prezidanto Rafal Dutkiewicz reliefig­igis, ke ĝia ĉefcelo estas la partopreno de vroclavanoj en la kulturaj eventoj duobliĝu, kaj ke duobliĝu la nombro de la turistoj vizitantaj la urbon.

La programo de la Kultura Ĉefurbo de Eŭropo estis aranĝita tiel, ke ĝi prezentu la bildon de Vroclavo plurkultura urbo.

En 2016 Vroclavo rolos ankaŭ kiel Monda Ĉefurbo de Libro de Unuesko. Unu el la eventoj kun tio ligitaj estas la projekto „Bibliopolis. La urbo de bibliotekoj”, kies celo estas popularigi la libro­legadon. Kadre de ĝi okazos publikaj legoseancoj, interŝanĝo de libroj, literaturo aperos en la publika spaco ekzemple sur domfasadoj. Sur 10 mil aŭtomobiloj aperos literaturaj tekstoj. Tiel la tuta urbo transformiĝos en unu grandan bibliotekon. En Vroclavo aŭdiĝos ankaŭ monda himno de libro, por kiu servos la poeziaĵo de elstara pola poeto Tadeusz Różewicz tradukita en kelkajn lingvojn. Ĝi estos kantita la saman tagon je la sama horo en kelkdek urboj de la mondo.

La projekto „Singin Europe” premisas rendevuon de kelkdek korusoj el la eŭropaj ŝtatoj kaj koncertojn de la opera kaj oratora muziko. Dum la Monda Tago de Ĵazmuziko en diversaj lokoj de la urbo okazos ĵazkoncertoj. Okazos ankaŭ granda oper­spektaklo bazita sur la hispanaj muzik­tradicioj por la kelkdekmila publiko ”La hispana nokto kun Carmen – Zarzuela Show”. La teatra ĉefevento estos internacia festivalo prezentanta la kreadon de la plej elstaraj teatraj reĝisoroj el la tuta mondo. La programon kompletigos projektoj sociaj kaj edukaj grandig­ontaj la partoprenon de la loĝantoj en la kultura vivo de Vroclavo. La ĉefurbo de la Malsupra Silezio kundividas la titolon de la Eŭropa Ĉefurbo de Eŭropo 2016 kun la hispana San Sebastian en Eŭskio.

El la elsendo 03.07.2015. Legas Maciek

En Turku, Finnlando estis antaŭ kelka tempo malkovrita omaĝtabulo memoriganta la tiean estadon de Tadeusz Kościuszko en januaro 1797, kiam la pola nacia heroo estis tre varme bonvenigita de turkuanoj. La memortabulo troviĝas sur la fasado de la domo apartenanta al la influhava finna-itala familio Casagrande, en kiu Kościuszko tiuokaze loĝis. Nun ĝi troviĝas en la centro de la urbo proksime al la biblioteko. La teksto en la lingvoj pola, finna kaj angla informas: „En ĉi tiu domo, post liberiĝo el la cara mallibereco en Peterburgo gastis en la unuaj tagoj de januaro 1797 Tadeusz Kościuszko”. La solenaĵon de la malkovro de la tabulo antaŭis historia seminario kaj koncerto, en kiu i.a. aŭdiĝis komponaĵoj de Tadeusz Kościuszko mem, kiu komponis polonezojn kaj valsojn.

Okaze de la alveno de la pola nacia heroo, la gvidanto de insurekcio 1794 al Turku, tiam apartenanta al Svedio, estis organizita koncerto. Honore al la eminenta polo la docento de loka universitato kaj episkopo  Frans Michael Franzen verkis poemon. Post unusemajna estado en Turku Tadeusz Kościuszko veturis tra Stokholmo, Gotenburgo  al Londono kaj fine al Ameriko. Tie li partoprenis militon por sendependeco de Usono famiĝinte ankaŭ kiel usona nacia heroo.

 El la elsendo 26.06.2015. Legas Maciek

Printempe estis inaŭgurita projekto „Plurkultura Respubliko en la epoko de reĝo Sigismundo Aŭgusto”. Unu el ĝiaj plej gravaj celoj estas esplorado de la arasoj (murtapiŝoj) el la kolektoj de la Reĝa Kastelo ĉe Wawel-altaĵo, en Krakovo. La esploroj de la polaj kaj norvegaj sciencistoj daŭrontaj ĝis aprilo 2016 servos al artkonservistoj taŭge protekti la kolekton. Sciencistoj esploras la gradon de foruzo de la lanaj kaj silkaj fibroj, la kontraŭluman firmecon de la aplikitaj kolorigiloj kaj ilian identigon. Ili krome klopodos identigi mikologian flaŭron. La norvega partnero, kiu estas Norvega Instituto pri Aeresplorado jam mezuras la naturkondiĉojn kaj esploras la aerpolucion per kemiaj kombinaĵoj de sulfuro, azoto kaj ozono, kiuj povas ankaŭ mafavore influi teksaĵojn. Kadre de la projekto sur Wawel-altaĵo okazos ankaŭ edukokupoj por junularo, i.a. prelegoj dediĉitaj al la historio de la plej grava kolekto de la 16-jarcentaj arasoj kaj spacaj ludoj. La eduka programo estos adresita ankaŭ al gejunuloj kun misfunkcioj de rigardo- kaj aŭdokapabloj.

La esplorataj murapiŝoj, kiujn reĝo Sigismundo Aŭgusto mendis en Bruselo en la jaroj 1550-1560 estis la unuan fojon prezentitaj en la Reĝa Wawel-Kastelo en 1553 dum la nuptoceremonio de la reĝo kun Katarina Habsburgidino. Reĝo Sigismundo Aŭgusto testamente heredigis la murtapiŝojn al la fratinoj, kaj post ilia morto la arasoj fariĝis la proporietaĵo de la Respublio. En 1795 rusoj forportis ilin al Peterburgo kaj redonis nur en 1921 baze de Riga Traktato, kiu estis finanta la polan-boŝevistan militon 1920-21. En 1939 la arasoj estis forveturigitaj al Kanado tra Rumanio, Francio kaj Britio por protekti ilin kontraŭ germanoj. Ili revenis al la lando en 1961 kaj tuj estis subigitaj al la konservistaj laboroj. Ekde marto 1961 ili denove ornamas la kastelajn murojn. Ĉiun kelkan tempon la prezentataj arasoj estas alterne ŝanĝataj, ĉar malbone efikas je ila la ultraviola radiado, aerpolucio kaj polvo. Temas pri la unusola parto de kastela ekipaĵaro el la Jagelona epoko, kiu transaŭris ĝis hodiaŭ. Ĝi enhavas 136 teksaĵojn. Tio estas la plej valora el la kastelaj kolektoj kaj unu el la plej gravaj en la monda skalo. Ĝis nun apris unu publikaĵo pri la Wawel-kastelaj murtapiŝoj, baldaŭ aperos la 2-a volumo. Fine de la somero komenciĝos la bitigo de la parto de la murtapiŝoj. La plej grandaj altas 4,8 metrojn kaj vastas pli ol 8 metrojn pezante kelkdek kilogramojn. Konsiderante ilian plurjarcentan historion la murtapiŝoj konserviĝis en bona stato kaj la kolorfreŝeco malmulte  ŝanĝigis. Teksitaj per silko, lano, arĝentaj kaj oraj fadenoj la arasoj ilustras la bibliajn scenojn, prezentas buntan mondon de plantoj kaj ekzotikaj animaloj kaj blazojn de Pollando kaj Litovio reference al la Respubliko de ambaŭ Nacioj, alivorte alianciĝo de la Reĝa Pollando kun la Litova Princlando.

El la elsendo 19.06.2015. Legas Barbara

Post preskaŭ 60 jaroj laboranto de la Nacia Muzeo en Poznano (la okcidenta Pollando) malkovris, ke la aŭtoro de la troviĝanta en ĝiaj kolektoj desegnaĵo „Studumo de virino” estas franca impresionisto Camille Pissarro. Antaŭe kiel ĝian aŭtoron oni opiniis Jean-François Millet. La muzeo aĉetis ĝin lime de 1956/57, kaj pro la surskribo J. F. Millet traktis lin kiel ĝian aŭtoron. Nur en 2014 aperis duboj pri ĝia efektiva aŭtoro. La aŭtoron de la malkovro pensigis unue troviĝanta en Vaŝingtono pentraĵo, por kiu la poznana desegnaĵo estis verŝajne enkonduka krokizo. La supozon konfirmis esploroj en Parizo kaj liaj kontaktoj kun ekspertoj pri Pissarro-kreado. Temas pri la dua verko de reprezentanto de la franca impresionismo, kiu troviĝas en la Nacia Muzeo en Poznano. La alia estas la bildo de Claude Monet „Plaĝo en Pourville”. La troviĝanta en Poznano desegnaĵo  de Pissarro estas prepar­krokizo por tolaĵo prezentanta laboron de virinoj surkampe. Pro konservistaj konsideroj ĝi povos esti prezentata nur dum porokazaj ekspozicioj.

El la elsendo 05.06.2015. Legas Maciek

Kaliko de s-ta Wojciech, kopio de la historia dokumento el la 10-a jarcento Dagome iudex,  en kiu princo de Pollando Mieszko la 1-a al protekto de la Apostola Ĉefurbo transdonis la polan ŝtaton, tiaro de papo Pio la 7-a aŭ la originala dokumento konfirmanta la elekton de kardinalo Karol Wojtyła kiel la papon troviĝos inter la eksponaĵoj, kiuj estos prezentataj en tri polaj urboj en ekspozicio organizata okaze de la 1050-a datreveno de la bapto de Pollando pasonta venontjare. La ekspozicio “Lux in Oriente – Lux ex Oriente: Pollando kaj la Apostola Ĉefurbo – la 1050-jara historio” estos prezentata en  Poznano, Vroclavo kaj Varsovio. Troviĝos en ĝi ĉ. 150 objektoj – trezoroj el la riĉaj vatikanaj kolektoj kaj malmulte konataj al la pola publiko artverkoj  prun­teprenotaj el polaj sanktejoj kaj muzeoj.  En la titolo „Lux in Oriente” (Lumo en Oriento) rilatas al la eventoj de antaŭ mil jaroj, kiam la pola ŝtato akceptis kristanismon.  „Lux ex Oriente” (Lumo el Oriento)  rilatas al la pola evangeliza agado dum jarcentoj.  La ekspozicio konsistos el kvin kronologiaj partoj – „Pollando en la epoko de Piast-dinastio”, „Pollando en la epoko de Jagelona dinastio”, „Respubliko de Ambaŭ Nacioj” (pola kaj litova), „En mallibereco – la 19-a jarcento”, „La 20-a jarcento – jarcento de sangoverŝo kaj gloro”.

El la elsendo 05.06.2015. Legas Tomek

La sonorilo „Mieszko kaj Dobrawa”, kiu eksonoros omaĝe al la 1050a datreveno de la bapto de Pollando estas jam preta. La sonorilo estis muldita en la laborejo de Jan Felczyński en Przemyśl (la sudorienta Pollando) en la ĉeesto de la Primaso de Pollando kaj metropolit­estro de Przemyśl. La sonorilo troviĝos en la burgo de Mieszko la 1-a sur la insulo  Ostrów Lednicki en la distrikto  de Gniezno (en la okcidenta Pollando).

En la centra antaŭa parto de la sonorilo troviĝas la stilizita laŭ 19-jarcentaj modeloj basreliefaj figuroj de Mieszko kaj Dobrawa. Sube la teksto latina signifas: „Je la honoro kaj gloro de princo Mieszko kaj princino Dobrawa. Dum lia regado kaj dank’ al ŝia konsilo la katolika kredo estis en Pollando akceptita”. Ĉe la malantaŭa flanko latine la teksto eksplikas: „Ostrów Lednicki. La 1050-a datreveno de bapto de princo Mieszko la 1-a. 2016”.

La sonorilo pezas 220 kilogramojn kaj havas la diametron de 70 centimetroj. Ĝia koro estas farita el mola ŝtalo. La atestantoj de ĝia naskiĝo estis arĥiepiskopoj Wojciech Polak kaj Józef Michalik. Dum la muldado la primaso Wojciech Polak donacis sian episkopan ringon, kiun li ricevis dum la episkopa konsekro. Ĝi estis enfandita en la strukturon de la sonorilego. Krom la ringo en la muldaĵon trafis du medalionoj kun la bildoj de Dipatrino de Konsolo kaj Dipatrino de Czestochowa kaj krome retrovita sur Ostrów Lednicki ar­ĝentopeco el la 2-a duono de la  10-a jarcento.

La sono de la sonorilo „Mieszko kaj Dobrawa” aŭdigos dum gravaj por la Pollando momentoj kaj ankaŭ okaze de vizitoj de gravaj gastoj. Ĝia konsekro okazos 14-an de aprilo 2016 dum la inaŭguro de solenaĵoj omaĝe al la 1050 datreveno de la bapto de Pollando.

El la elsendo 29.05.2015. Legas Tomek

Inter la 17-a kaj la 24-a de junio laŭ invito de la Bjalistoka Pupteatro okazos en Bjalistoko Internacia Festivalo de Pupteatroj por Plenkreskuloj „Metamorfozoj de Pupoj”. Per ĝia eldono la Bjalistoka Pupteatro intencas reveni al la festivalaj tradicioj de la urbo, kie en la 70-aj jaroj de la pasinta jarcento, estis organizata festivalo de pupistaj solartistoj. Aktuale ĉiun duan jaron en Bjalistoko okazas festivalo de pupistaj lernejoj „Pupo-Ne-Pupo”.

La junia  festivalo celas supervenki stereotipon, ke puptatro estas adresita sole al infanoj, kvankam en Pollando estas multaj teatroj pretigantaj pupspektaklojn por plenkreskuloj. La festivala titolo „Metamorfozoj de pupoj” reliefigas la momenton de transfroiĝoj. Unuflanke temas pri transformiĝoj okazantaj en pupspektakloj kaj pupoj mem, aliflanke pri transformiĝo generacia, kiu rilatas same al artistoj, kiel ankaŭ al la spektantoj.

Por la junua pupfestivalo en Bjalistoko venos dek kelkaj teatroj el Pollando, Hispanio, Germanio, Japanio, Britio, Germanio, Litovio kaj Belorusio. I.a. du spektakojn prezentos la japana teatro Theathre Genre Gray, kiu reprezentas malsaman ol la nia pupteatran tradicion. La hispana El Patio Teatro prezentos spektaklon, en kiu la animado okazas pere de manoj. Aliflanke la spektaklo de la brita Blind Summit Theatre prezentos kiel trakti teatron kun humoro kaj sen pompo.

El la elsendo 22.05.2015. Legas Gabi

Komenciĝis la kolektado de dokumentoj necesaj, por ke la klostra komplekso kaj baziliko sur la Sankta Kruco en la sanktakruca vojevodio ektroviĝu sur la listo de Historimonumentoj. Tio estas unu el la protekto­formoj de historiaj objektoj en Pollando. La statuson de la Historimonumento povas akiri malnovaj objektoj kun aparta historia, scienca kaj arta valoroj firmigitaj en la ĝenerala konscio, kun granda signifo por la pola kultura heredaĵo. Kiel ni informis en nia rilata al ĉi tiu objekto felietono el aprilo nunjare la Sankta Kruco estis la plej granda sanktejo de Pollando ĝis la mezo de la 17-a jarcento, kiam tiun ĉi rolon transprenis Jasna Góra en Częstochowa. La Sankta Kruco komencis funkcii jam en la 13-a jarcento, sed kiel pilgrim­lokon igis ĝin reĝo Vladislavo Jagelo. En la tempo de Jagelo-dinastio ĝi rolis kiel efektiva dinastia kaj ŝtata sanktejo, kien celis regantoj kaj la popolo preĝante favore al la bonstato persona, dinastia kaj ŝtata. Ekde la malfrua mezepoko la klostro estis unu el la plej gravaj en Pollando centroj de intelekta kulturo, posedanto de signifa tiuepoke en la centra Eŭropo biblioteko, almenaŭ ekde la 14-a jarcento funkciis tie elstara libro­kopiejo de manuskriptaj libroj. Ĉiu vizito ĉe la Sankta Kruco estas eksterordinara leciono de historio ekde la antikva tempo tra periodo de antaŭ­kristana kultur­centro ĝis la elkonstruo kaj plurjarcenta ekzisto kaj funkciado de la benediktana klostro.

  El la elsendo 22.05.2015. Legas Tomek

7 mil 500 informartikoloj, inter kiuj troviĝas tiaj,  kiel Majstroj de la Teŭtona Ordeno, ne plu ekzistantaj vilaĝoj, varmiaj kapeletoj, prusaj bien­rezidejoj pri­baloritaj de la regionaj historiistoj troviĝas en la virtuala Enciklopedio de Varmio kaj Mazurio. La rilatanta al la nord­orientaj terenoj de Pollando enciklopedio ne estas verko finfermita, sed rolas kiel instrumento dank’ al kiu eblos daŭre vastigi konojn pri la regiono, kompletigi informojn kaj artikolojn kun eraroj aŭ mankoj korekti. Ĝi estas konsultebla ĉe la paĝo encyklopedia.warmia.mazury.pl. La informoj rilatas al la ĝeneraj donitaĵoj pri la vojevodio, ĝiaj natur­provizoj, kleriga-eduka infrastrukturo, historio. Ĉiu enciklopedia artikolo havas bibliografion. Kompetigas ĉion ĉimapoj, grafikaĵoj kaj fotoj. Pri la virtuala enciklopoedio de Varmio kaj Mazurio dum unu kaj duona jaroj laboris 100 personoj, inter kiuj estis historiistoj, ĵurnalistoj, studentoj kaj informadik­istoj. Ĝi estas la dua post la interreta Leksikono pri la Kulturo de Varmio kaj Mazurio bazo de donitaĵoj pri la regiono.

El la elsendo 15.05.2015. Legas Tomek

La Filharmonio de Szczecin (la nordokcidenta Pollando) efektive estis rekonita la plej bela konstruaĵo en Eŭropo akirinte la premion de Mies van der Rohe [legu kiel skribite, li estis germano, ev. konsultu ĉe gugla tradukilo]. Temas pri unu el la plej prestiĝaj premioj koncerne arkitekturon, kiu estas atribuata ĉiun duan jaron ekde 1987 fare de la Eŭropa Komisiono kaj la Fondaĵo de Ludwig Mies van der Rohe. En la nuna eldono de la konkurso rivalis 420 objektoj el 28 landoj. La ĵurio vizitis la objekton en aprilo. La 8-an de majo la urbestro de Szczecin transprenis la premion en Barcelono. La konstruaĵo de Filharmonio en Szczecin difinata kiel glaci­kastelo aŭ lampiono karakteriz­iĝas per formala simpleco, ideala ekzemplo de la principo, ke „malpli signifas pli”.  La projekto kreiĝis en la laborejo de junaj hispanaj arkitektoj Estudio Barozzi Veiga [estudio baroĉi bejra], kun kiu kunlaboris Jacek Lenart el la ŝĉecina labrejo A4.

La premio de Mies van der Rohe brile kronis la jaron 2014 en la pola arkitekturo, en kiu estis transdonitaj multaj imponaj konstruaĵoj, i.a. Muezo pri Historio de Polaj Judoj en Varsovio, Ŝekspira Teatro en Gdansko, Cricoteko en Krakovo, Plurmedia Centro pri Historio de Ostrów Tumski en Poznano, Europa Centro de Solidareco en Gdansko, sidejo de la Nacia Simfonia Orkestro de Pola Radio en Katowice.

El la elsendo 15.05.2015. Legas Gabi