Novaĵoj

En 2024 pasas la 300-a naskiĝdatreveno de granda filozofo, Immanuel Kant. Lige kun tio la vojevodiaj aŭtoritatoj en Varmio-Mazurio (la nord-orienta Pollando) decidis, ke la jaro estos ligita kun celebrado de la datreveno kaj la ligoj de Kant kun la regiono. La Jaro laŭ la decidintoj devus kontribui al la diskuto „pri la morala stato de la hodiaŭa mondo en la globskala dimensio, kaj de la mondo de interhomaj rilatoj”. Immanuel Kant (1724-1804) estis filozofo, profesoro de la Universitato en Kenigsbergo. Li estis la kreinto de kritika filozofio, aŭtoro de i.a. „Kritiko de pura racio”. En sia filozofia-jura koncepto de „Eterna paco” Kant substrekis, ke neniu el la ŝtatoj povas senigi la alian je suvereneco, ĉar ĝi apartenas al la socio de homoj ĝin kreantaj, nek povas interveni en internajn aferojn de aliaj ŝtatoj. En la varmia-mazuria vojevodio troviĝas du lokoj, kiujn Immanuel Kant vizitis dum sia vivo. Tio estas Gołdap kaj Jarnołtowo. En ĉi lasta li laboris kiel instruisto dum 4 jaroj. Ambaŭ lokoj omaĝas tiun fakton jen per monumento, jen per memortabulo kaj skulptaĵo prezentanta la filozofon. Estas premisite, ke la Jaro de Kant en 2024 estos la okazo popularigi lin kaj liajn verkojn en la regionaj lernejaj medioj, en kulturinstitucioj, sociaj organizoj kaj amaskomunikiloj.

El la elsendo 10.01.2024. Legas Maciek – 01′ 54″

Antaŭ 100 jaroj, en decmbro 1923 en Pollando kreiĝis la organizo Pola YMCA, dank’ al kiu pola junularo konatiĝis kun tiaj sportbranĉoj kiel retpilko, korbopilko kaj akvopilko. Young Men’s Christian Association (YMCA) – Kristana Societo de Junaj Viroj, gvidanta la edukankaj kaj protektan agadon por junularo kreiĝis en junio 1844 en Londono laŭ la iniciato de filantropo sir Georg Williams. Sep jarojn poste ĝiaj filioj kreiĝis en Usono, en Francio, Svislando kaj kelkdeko da aliaj landoj. Al la regajninta en 1918 suverenecon Pollando YMCA venis el Franco en 1919. Estis establataj vendejoj por soldatoj, organizataj kulturaj eventoj kaj popularigitaj novaj sportbranĉoj. YMCA-centroj kreiĝis i.a. en Varsovio, Krakovo, Lvovo, Brześć, Częstochowa, Lublin, Tarnopol kaj Wilno. YMCA popularigis la fizikan kulturon – gimnastikon, bokson, naĝadon, korpoluktojn kaj aliajn sportbranĉojn. Krome YMCA popularigis kulturon establante bibliotekojn kaj legejojn, organizante koncertojn, prelegojn kaj lingvokurojn. Por ĝiaj bezonoj kreiĝis en Varsovio la ĉefsidejo de YMKA ĉe la varsovia Konopnicka-strato. Post la eksplodo de la 2-a mondmilito la sidejon transprenis la germana Werhmacht. Post la milito YMCA restarigis sian aktivadon en Pollando.

El la elsendo 10.01.2024. Legas Milada – 02′ 09″

La fondaĵo Allianz ekzamenis la sintenton de junaj plenkreskuloj rilate al la komprenemo por senideco, t.e. vivplanado ekskludanta infanojn. La esplorado baziĝis sur 34 grupaj intervjuoj kaj 10 mil enketoj. Kiel oni ekscias el „Rzeczpospolita”, kiu publikigis la esplorrezultojn, la komprenemo por la plenkreskula seninfana vivo en Pollando estas enorme alta. Eĉ 86 procentoj de poloj en la aĝo inter la 18-a kaj la 39-a vivojaroj asertas, ke aktuale „ne estas bona tempo por havi infanojn”. Tiu indico estas pli alta ol en Italio – 82 procentoj, Britio – 81 procentoj, Germanio – 78 procentoj aŭ Greklando – 75 procentoj. Unu el la kaŭzoj de tiaj rezultoj inter poloj povas esti, ke en Pollando la familio estis traktata kiel privata afero male al la protestanta parto de Eŭropo. Laŭ direktoro de demografia fako en la Instituto Generacioj, Michał Kot en Pollando simple malakceptebla estas trudinstigado posedi infanojn. Liaopinie la esplorrezultojn influas ankaŭ la milito en Ukrainio, el kio sekvas la sinteno „tio ne estas bona tempo havi la infanojn”. Tiel emfaziĝas la timoj de junuloj ligitaj kun la milito kaj la inflacio. En Pollando naskiĝas aktuale plej malmultaj infanoj ekde la momento post la 2-a mondmilito. En 2022 enmondiĝs sole 305 mil infanoj. Unu el la motivoj de la demografia kolapso estas krome la malkreksinta nombro de la virinoj en la genera aĝo. Malkreskas ankaŭ la infanposeda indico, kio signifas statistikan nombron da infanoj kalkulataj je unu virino.

El la elsendo 10.01.2024. Legas Milada – 02′ 31″

La 6-an de januaro, dum la morgaŭa Epifanio tra la stratoj de 880 polaj urboj kaj ankaŭ eksterlande moviĝos Epifaniaj Paradoj. Akompanas ilin la slogano, „En trogo Li kuŝas”, kiu estas ĉerpita el la 17-jarcenta kristnaska kanto „La Nova Jaro hastas” kaj ligas al la 800-jariĝo de la kristnaska kripeto aranĝita la unuan fojon de sankta Francisko el Asizo en Greccio, Italio.
En la nuna jaro la kristnaska kripeto en Varsovio estos lokita ĉe la Kastela Placo. La tuta evento komenĉigos ĉe Kopernik-monumento ĉe Krakowskie Przedmieście-strato. Dum la tramarŝo de ĉi tiu distanco en la akompano de polaj kristnaskaj kantoj disvolviĝos scenoj ligantaj al la Evangeliaj tekstoj. Ne mankos elementoj de la popola kristnaska tradicio – bonvenigo de la Tri Reĝoj, kavaliroj, korteganoj, paŝtistetoj, anĝeloj, veluraj kameloj, kaj ankaŭ perturbanta ilin diabla hordo.
La kulmina estos adorklinĝo de la Tri Reĝoj antaŭ la kuŝanta en trogo Jesueto kaj transdono de iliaj donacoj. Tiun scenon kronos polonezo dancata sur la kastela placo laŭ la melodio de la kristnaka kanto „Di-naskiĝas” kaj komuna kunkantado de kristnaskaj kantoj. La nunjaran paradon akompanas plastika, poezia konkursoj kaj konkurso por kripetelfarado. Kiel kristnaskkripetan defion oni proponas familiajn fotojn en epifaniaj vestoj, kiuj estu publikigitaj en la sociaj portaloj.

El la elsendo 05.01.2024. Legas Barbara kaj Milada – 02′ 12″

La pola flugkompanio LOT akiris la 3-an lokon en la monda rangolisto de la plej bonaj flugkomanioj en 2023. La unuan lokon okupis Qatar Airways, la duan Eurowings. La monda rangolisto de la plej bonaj flugkompanioj kaj flughavenoj AirHelp Score estas publikgata ekde 2015 fare de la plej granda en la mondo firmao protektanta la rajtojn de flugliniaj pasaĝeroj. La nunjara eldono estas vera sukceso por la pola LOT, kiu avancis – kompare al la pasinta jaro – je 12 lokoj. LOT akiris krome bonan poentadon en tri partaj kategorioj, kiuj estis konsideritaj por la suma pritakso fare de AirHelp Score, tio estas akurateco/tempoĝusteco, opinioj de la pasaĝeroj kaj lerta priservado de reparacioj. La pola flugkompanio en la rangolisto akiris krome la unuan lokon, se temas nur pri Eŭropo. Sur la sekvaj lokoj ektroviĝis KLM kaj Wizz Air. La rangolisto AirHelp Score kreiĝis baze de donitaĵoj pri la aviadtrafiko el la tuta mondo en la periodo ekde la 1-a de januaro kaj la 31-a de oktobro 2023 kaj baze de opinioj de pasaĝeroj pri flugkompanioj kaj flughavenoj, kies servojn ili uzis en la menciita periodo.

El la elsendo 30.12.2023. Legas Maciek – 01′ 37″

Daŭre en multaj polaj domoj kaj publikaj lokoj dank’ al la ornamitaj kristnaskaj pingloarbetoj regas la festa etoso. Kristnaskaj arbetoj akompanos nin dum la porokazaj renkontiĝoj, baloj kaj eventoj ligitaj kun la bonvenigo de la 2024-a jaro. Pollando apartenas al unu el iliaj plej grandaj produktantoj en Eŭropo, tuj post Aŭstrio kaj la skandinaviaj landoj. Pasintjare la valoro de la pola merkato egalis al ĉirkaŭ 500 milionoj da zlotoj. Laŭ taksoj ĉiujare en Pollando oni vendas inter 5 kaj 6 milionoj da kristnaskaj arbetoj. Ofertas ilin privataj kultivantoj kaj ankaŭ la entrepreno Ŝtataj Arbaroj. Tio signifas 10 procentojn de ĉiuj kritnaskaj arbetoj en Eŭropo, ĉar ĉiujare eŭropaj klientoj aĉetas almenaŭ 50 milionojn da ili. La plej granda eksportanto estas Danlando, el kiu devenas ĉirkaŭ 6-7 milionoj da kristnaskaj arbetoj, ĝia propra bezonateco estas taksata je ĉirkaŭ 700 mil arbetoj. La plejmulto estas eksportata al Germanio. Ĉi tiu lando ne nur importas kristnaskajn arbetojn el Danlano, sed ankaŭ mem produktas pingloarbojn en la kvanto de 25-30 milionoj. Plimulto restas sur la landa merkato. En 2022 la eksportovaloro de la polaj kristnaskaj arbetoj egalis al 41,43 milionoj da zlotoj kaj tiu valoro de jaroj kreskas. Ili ĉefe trafas al la uniaj landoj tiaj kiel Danlando, Francio kaj Rumanio. Pollando krom kultivataj vivaj arbetoj produktas ankaŭ popularajn inter klientoj artefaritajn kristnaskajn arbetojn. Ilia produktocentro estas la komunumo Koziegłowy en la suda Pollando, kie funkcias preskaŭ du mil produktofirmaoj. Tie la produktado de plastaj kristnaskaj arbetoj komenciĝis en la mezo de la 80-aj jaroj.

El la elsendo 30.12.2023. Legas Milada – 02′ 58″

Ĝis la fino de decembro en la Podlaĥia Muzeo de Bjalistoko estas prezentata la laŭvica t.n. historia vidindaĵo. La kampanjo „Historia vidindaĵo de la monato” estis inaŭgurita en 2021 kaj proksimigas historion de iu elektita objekto el la muzea kolekto, kiu en la ĉiutagaj kondiĉoj ne estas publike rigardebla. Tiu objekto ŝanĝiĝas ĉiumonate kaj estas prezentata en la ĉefvestiblo de la muzeo en la bjalistoka urbodomo. En decembro temas pri vojaĝa skribkompleto el la arta fako de la Muzeo. Tio estas la devenanta el Germanio ornama kesteto kun kompleto da necesaj skribakcesoraĵoj – vitra inkujo, osta papertranĉilo, krajoningo por grafitoj kaj gravurilo por stampoj kun la monogramo KU. Ĉiuj elementoj de la skribkompleto estas riĉe ornamitaj per rozmotivo kaj ovalo en la perlamota kadro. La vojaĝa skribkesteto estas kovrita per nigra papera imitaĵo de silko, interne tegita per kremkolora veluro. La Podlaĥia Muzeo en Bjalistoko estas la plej granda ĉi speca kulturinstitucio en la regiono, kiu krom la ĉefa sidejo havas ok regionajn filiojn, al kiuj apartenas i.a. Muzeo de Ikonoj en Supraśl kaj la muzeo en Tykocin-sinagogo.

El la elsendo 30.12.2023. Legas Pamela – 01′ 39″

Muzulmana Religia Asocio en Pola Respubliko eldonis kalendaron por 2024, kies ĉefmotivo estas Bohoniki, la vilaĝo en la nord-orienta Pollando, kiu de jarcentoj vekas asociaciojn kun la tatara socio sur la polaj teritorioj. La kalendaro notas ne sole islamajn festojn difinitajn laŭ la luna jaro, sed ankaŭ katolikajn, ŝtatajn kaj familiajn. La kalendaron ornamas fotoj el la jaroj 2019-2022, kiuj en plimulto rilatas al Bohoniki mem, i.a. ĝia ligna moskeo. Sed krome tio estas fotoj pri la dua ligna moskeo en Pollando, tiu en Kruszyniany, pri muzulmana tombejo, pri moskeo de Bjalistoko aŭ Tatara Kulturcentro de Islamo en Suchowola. Muzulmana Religia Asocio estas la plej malnova kaj plej grava organizo de la polaj islamanoj. Mankas precizaj statistikaĵoj pri ilia nombro. Laŭ la Muzulmana Religia Asocio en Pola Respubliko apartenas al ĝi 5 mil personoj. Laŭ la lasta Nacia Ĝenerala Popolregistro, en kiu la respondo pri konfesio ne estis deviga, la apartenon al la asocio deklaris 2 mil 200 personoj. La asocio taksas la nombron de ĉiuj muzulmanoj en Pollando je ĉirkau 60 mil personoj, inklzuive eksterlandanojn t.e. rifuĝintoj, studentoj, diplomatoj, merkatistoj.

El la elsendo 30.12.2023. Legas Maciek – 01′ 38″

Eĉ 97 procentoj de poloj festas Kristnaskon, kio sekvas el la enketado de Preply. Por plimulto tio estas la okazo pasigi tempon kun la familio kaj tiajn planojn havas 9 je 10 poloj. Verdire, poloj ŝatas iom revi pri dumfesta eksterlanda „fuĝo” kaj tropikaj landoj (tion deklaras preskaŭ la duono de la enketitoj), sed reale dum la festoperiodo poloj plej volonte vizitas tiuperiode personojn plej proksimajn. Kaj se temas pri la rilato al la kristnaskaj kutimoj?
Eĉ por 85 procentoj de la respondintoj inter la 18-a kaj 65-a vivojaroj la plej grava estas la sanktvespera reciproka interŝanĝo de bondeziroj, dum kiu oni kunrompas, kundividas blankan oblaton. Temas pri speco de benitaj, fajne maldikaj, preskaŭ diafanaj farunaĵoj en la speco de la sanktkomunia oblato. La sekvan lokon okupas la komuna ornamado de la kristnaska abieto, kio gravas por 83 procentoj de la respondintoj. La trian lokon okupas donacoj, por kio deklaris sin 78 procentoj de la respondindaj poloj. La plej ofte elektataj estas kosmetikaĵoj kaj parfumoj, vendejaj donackartoj, personaj ornamaĵoj, horloĝoj, libroj, elektronikaĵoj, akcesoraĵoj ligitaj kun modo. 40 procentoj de la enetitoj deklaras, ke unu el la plej bonaj donacoj estas materialoj por la lingvolernado, kiel libroj, retaj kursoj aŭ aplikaĵoj.
La tradicia festado estas populara ankaŭ inter junaj poloj. Laŭ Preply 64 procentoj de poloj lasas ĉe la sanktvespera tablo liberan lokon por neatendita gasto, aŭ familiano ĵus forpasinta, 60 procentoj metas sub la tablotukon fojnofaskon memore al la trogfojno sur kiu kuŝis Jesueto. 53 procentoj de poloj deklaras la festokazan fastadon kaj 52 procentoj komencas la sanktvesperan manĝon per la preĝo, 41 procentoj partoprenas la noktomezan paŝtistan meson kaj ĉiu kvara polo sendas poŝte festokazajn bondezirkartojn.
Tradicia estas ankaŭ la menuo de nia sanktvespera tablo. Pli ol la duono de la enketitaj poloj pretigas tiuokaze 12 pladojn kaj ĉe 70 procentoj de ili temas sole pri polaj frandaĵoj. La plej popularaj (79 procentoj) estas ravioloj kun acida brasiko kaj fungoj, sekvas ruĝa barĉo kun ravioletoj kaj fritita karpo. Laŭvice surtable aperas papavokuko, kompoto el sekaj fruktoj kaj fiŝo laŭ greka maniero, t.e. sub tomata saŭco. Preskaŭ ĉiu kvina enketito en la festmanĝon enplektas pladojn el aliaj landoj aŭ kulturoj.
Iom post iom krom la festokaza hejma ornamado de abietoj ĉiam pli da personoj lumigas lampetojn eksterhejme kaj kristnasketose ornamas siajn domĝardenojn. Por pli ol duono el 62 procentoj tio estas kaŭzo de plezuro, kiu ebligas mergiĝi en la festan etoson.

El la elsendo 25.12.2023. Legas Milada, Barbara kaj Krystyna – 04′ 03″

Ĉiujare en kelkdek polaj urboj ĉe la komuna sanktvespera tablo renkontiĝas personoj mizeraj, senhejmaj kaj solecaj kadre de la tutlanda kampanjo de Caritas Polska. Nunjare ĝi okazas en 90 urboj kaj la sanktvesperaj tabloj enhavos tradician menuon i.a. ruĝan barĉon, karpon kaj fastan brasikon. La partoprenantoj de la evento kundividos kunrompate blankan oblaton kaj ricevos donacpakaĵojn. Caritas ĉi tiun festan helpon pretigas por 22 mil personoj, kaj plej grandaj tabloj estas organizataj en tiaj urboj kiel Poznano, Bydgoszcz, Kraków, Szczecin, Lublin, Kielce, Łomża, Koszalin, Radom, Skarżysko-Kamienna kaj Sosnowiec. Por ĉi tiu grandega entrepreno postulanta la preparon de la sanktvespera menuo, pakadon kaj distribuadon de donacpakaĵoj engaĝiĝis 2100 volontuloj de Caritas. Por la menuo oni destinas ĉirkaŭ 3 tunojn da acida brasiko, 6 kaj duonan tunojn da karpo kaj 7,5 mil litrojn da ruĝa barĉo. La suma longo de la sanktvesperaj tabloj kovritaj per festaj tablotukoj egalas al 16,7 kilometroj. La ideo de la kampanjo „La Sanktvespera Tablo” kreiĝis en Poznano, kie antaŭ 16 jaroj mizeruloj, senhejmuloj kaj soluloj la unuan fojon partoprenis ĉi tiun eventon sur la tereno de Internacia Poznana Foiro. Ekde 2017 la Sanktvespera Tablo de Carias Pollando estas organizata ankaŭ en aliaj urboj de Pollando. Lastlunde en la Helpocentro de Caritas por Migrantoj kaj Rifuĝintoj okazis la unua festokaza renkontiĝo por ili kaj por senjoroj.

El la elsendo 20.12.2023. Legas Milada – 02′ 29″

La flugkompanio Ryanair informis, ke en la periodo inter la 21-a de decembro 2023 kaj la 6-a de januaro 2024 Italio estas la plej populara flugcelo de poloj, kiun elektas 36 procentoj de la pasaĝeroj. La laŭvican lokon okupas Hispanio kaj Kanariaj Insuloj, kiun elektis 30 procentoj de la pasaĝeroj. 9 procentoj elektis Francion, sekvas Malto, Portugalio kaj Kipro. Oni notas kreskantan interesiĝon de la klientoj de Ryanair pri Albanio. Ne ĉiuj planas pasigi eksterhejman Kristnaskon eksterlande. Jam estas sciate, ke popularecrekordon batas la vintra ĉefurbo de Pollando, Zakopane, en kiu jam pasintsemjane oni rezervis pli ol 80 procentojn de la ripozlokoj. La turisma frekventeco revenas al la rekordoj de antaŭ la pandemia izoliĝo. Pasigi Kristnaskon en Zakopane elektas plurgneraciaj familioj, ankaŭ multaj poloj laborcele forveturintaj elsterlanden antaŭ 20 jaroj – i.a. al Britio, Germanio, Skandinavio aŭ Hispanio, kiuj nun revenas kun siaj familioj. En Zakopane kreskis la nombro de diverskategoriaj hoteloj, daŭre populara estas la restado ĉe montaranaj ĉambroluantoj.

El la elsendo 20.12.2023. Legas Maciek 01′ 25″

Lastvendrede la Senato de la Pola Parlamento proklamis unuanime rezolucion lige kun la 75-a datreveno de la Universala Deklaracio de la Homaj Rajtoj agnoskante ĝian aktualecon kaj gravecon, traktante ĝin kiel fundamenton reguliganta la socian vivon kaj leĝdonadon. En la rezoluciteksto estas substrekite, ke ekde 1989 la jura sistemo de la Pola Respubliko baziĝas sur la valoroj emanantaj el la Deklaracio. Denaska kaj neforigebla homa digno proklamita en la Deklaracio, kiel fonto de ĉiaj rajtoj kaj liberecoj, estas unu el la ĉefaj principoj de la Konsititucio de la Pola Respubliko el 1997, vortumis polaj senatanoj.

El la elsendo 10.12.2023. Legas Milada – 01′ 04″

Pola klerigministerio, la Nacia Biblioteko, Libroinstituto kaj Nacia Kulturcentro estas partneroj de la plej granda programo de la pola kulturministerio celita al la evoluigo de legado en la jaroj 2021-25. Al la Nacia Programo pri Evoluigado de Legado 2.0 engaĝiĝis laste polaj sportistoj lanĉinte la kampanjon „Legu kaj eniru la ludon”. Temas pri komuna entrepreno de la Nacia Kulturcentro kaj la Pola Retpilka Ligo. Per specialaj varbfilmoj la renomaj sportistoj alvokas al legado, konvinkante ke ne ekzistas malakordo inter la legopasio kaj sportpraktikado sendepende ĉu temas pri sporto amatora aŭ profesia. Dum la porokaza konferenco inaŭguranta la kampanjon en la Nacia Biblioteko, ĝia direktoro Tomasz Makowski referencis al la lastaj usonaj esploroj, kiuj elmontras, ke legemuloj pli ofte praktikas sporton ol personoj nelegemaj.

El la elsendo 30.11.2023. Legas Maciek – 01′ 08″

La urbo Bjalistoko, la entrepreno Polaj Flughavenoj kaj la Podlaĥia Vojevodio kunlaboros pri evoluigo de la ideo pri la Flughaveno Białystok-Krywlany. En novembro la urbestro de Bjalistoko Tadeusz Truskolaski, la vojevodimarŝalo Artur Kosicki kaj la prezidanto de la entrepreno Polaj Flughavenoj, Stanisław Wojtera subskribis la rilatan intencoleteron. La urbo Bjalistoko kaj la marŝala oficejo rezervis en sia buĝeto unu milionon da zlotoj por laboroj ligitaj kun la bjalistoka flughaveno. Ĝia elkonstruo en la Podlaĥia Vojevodio estis diskutata de dek kelkaj jaroj. La flughaveno Białystok-Krywlany troviĝas en la sudorienta parto de la urbo kaj distancas for de la urbocentro de Bjalistoko je 5 kilometroj. Ĝi posedas licencon por komercaj flugoj, sed dume ne disponas pri terminalo. Aktuale utiligas ĝin ĉefe la Bjalistoko Aerklubo kaj la Podlaĥia Fajrobrigada Filio.

El la elsendo 30.11.2023. Legas Milada – 01′ 24″

En 2022 pli ol 90 milionoj da eŭropaj hejmmastrumejoj havis ĉirkaŭ 340 milionojn da dorlotbestoj. Laŭ la pritaksoj en pli-malpli unu kvarono de la eŭropaj hejmoj vivas 104 milionoj da hundoj kaj 127 milionoj da katoj. Tiuj donitaĵoj elmontras la potencialon de la merkato liveranta nutroproduktojn por ili, aparte por hundoj kaj katoj. Pollando fieras pri siaj pluraj eksportaj produktoj, kaj inter ili troviĝas ankaŭ nutroproduktoj por la hejmaj dorlotbestoj. En 2022 nia lando estis la kvina laŭ la monda skalo ekportanto de ili. Dum la unuaj sep monatoj de la nuna jaro la pola eksporto kreskis kompare al la donitaĵoj de la antaŭa jaro je ĉirkaŭ 15 procentoj. La polaj nutroproduktoj por la dorlotbestoj estas eksportataj al 76 landoj de la mondo, inter ili dominas la uniaj landoj kiel Germanio, Britio, Italio, Francio kaj Rumanio. Inter la klientoj de la polaj nutroproduktoj por la dorlotbestoj troviĝas ankaŭ Usono, Kanado kaj Aŭstralio. Laŭ la Pola Ekonomia Instituto en la periodo ekde la 2013a jaro ĝis 2022 la valoro de la eksporto de ĉi tiuj produktoj el Pollando kreskis je 461 procentoj kaj ilia volumeno je 180 procentoj.

El la elsendo 30.11.2023. Legas Milada – 02′ 01″

La direktoro de la Ŝtata Muzeo Auschwitz-Birkenau, Piotr Cywiński estis distingita per la Oficira Kruco de la Ordeno de Brita Imperio. Li ricevis la distingon el la manoj de la brita ambasadoro en Pollando Anna Clunes kaj speciala sendito de la brita registaro por la aferoj de holokaŭsto Eric Pickles. Kiel substrekis ambasadoro Anna Clunes la distingo konfirmita de la reĝo Karlo estas atribuata al personoj kun plej altgrada engaĝiteco realiganta eksterordinarajn projektojn. La solenaĵo okazis dum la kunsido de la Internacia Komitato de la Fondaĵo Auschwitz-Birkenau. Transprenante la distingon Piotr Cywiński substrekis, ke la plej grava grupo de junaj personoj venantaj al Auschwitz – tuj post poloj – estas britoj. Liajn vortojn konfirmis speciala brita sendito Eric Pickles akcentante grandan atenton, kiun Britio donas al edukado pri tiaj lokoj kiel Auschwitz, kien ĉiujare estas sendataj por du lernantoj el ĉiu brita mezlernejo. Direktoro Piotr Cywiński estas laŭeduke historiisto, diplomito de la Katolika Lublina Universitato, doktoriĝinta pri humanismaj sciencoj en la Historia Instituto de la Pola Sciencakademio. Ekde 2006 li estas direktoro de la Ŝtata Muzeo Auschwitz-Birkenau en Oświęcim. Ekde 2009 Piotr Cywiński prezidas la Internacian Fondaĵon Auschwitz-Birneau, kies ĉefa tasko estas financado de konservistaj laboro en la Memorloko Auschwitz-Birkenau.

El la elsendo 20.11.2023. Legas Maciek – 01′ 49″

Konforme al la pola Laborkodo laborantoj depende de la laborstaĝo povas ricevi 20- aŭ 26-tagan ripozigan forpermeson. Tamen troviĝas jam firmaoj, kiel Traffit, Bitpanda czy Syzygy Warsaw, kiuj rezignas pri forpermesaj limigoj. Pri laŭplaĉe longa forpermeso interesiĝas 60 procentoj de laborantoj. La labordonantoj 39-procente rilatas neŭtrale al ĉi tiu ideo, 37 procentoj havas pozitivan sintenon. Preskaŭ unu kvarono, t.e. 23 procentoj opinias, ke tio estas ideo malbona. Laŭ raporto de la firmao SD Worx 31 procentoj de polaj laborantoj povas peti pri tuj donota ripoziga forpemeso, 32 procentoj povas peti ĝin kun semajna aŭ malpli longa anticipo. Nur 11 procentoj devas peti ripozigan laborforeston kun unusemajna aŭ dusemajna anticipo. 18 procentoj de polaj laborantoj devas plani la ripozigan forpemeson kun anticipo de du semajnoj ĝis unu monato. Malgraŭ tio, ke bezonateco de elasta forpemesa sistemo sentiĝas kiel grava, ne ĉiuj estas konvinkitaj pri la ideo de nelimigitaj laŭkvante forpermesaj tagoj. Sed se efektive laborantoj rajtus preni forpermeson nelimigitan kvante nur 27 procentoj uzus ĉi tiun eblon, 25 procentoj kontentiĝus pri la forpermesoj longaj konforme al la valida pola Laborkodo.

El la elsendo 20.11.2023. Legas Mailada – 02′ 08″

La Nacia Pola Banko encirkuligis arĝentan kolektistan moneron kun la valoro de 10 zlotoj, dediĉitan al la ideo de la plej granda patriota manifestiĝo en Pollando, la Marŝo de Sendependeco el la 11-a de novembro.
La kolektistaj moneroj kaj monbiletoj de la Nacia Pola Banko memorindigas gravajn eventojn, omaĝas polajn heroojn, elstarajn individuojn kaj aŭtoritatulojn. Ili kontribuas al kreskigo de interesiĝo pri la pola historio, kulturo, scienco kaj tradicio. La kolektistaj moneroj estas farataj el oro aŭ arĝeneto, aldone ili povas esti atrakciigataj per dekoraj elementoj el sukceno, vitro, ornama siliko aŭ ceramiko kun apliko de multaj diversaj teknikoj.
La ĵus emisiita kolektista monero ĉe aversa flanko prezentas la bildon de la Blanka Aglo sur la simbole prezentitaj polaj flagoj. Ĉe la reverso kiel la ĉefmotivo videbliĝas flagoj kaj la blank-ruĝa rubando. Ĉe la supro legeblas la vortoj „Marŝo de sendependeco”. Temas pri cikla evento okazanta la 11-an de novembro en Varsovio, tutlanda solenaĵo omaĝanta homojn kaj eventojn, kiuj en 1918 alkondukis al la regajnita suvereco de Pollando. Kun la fluo de la tempo la Marŝo de Sendependeo transformiĝis en la plej grandan patriotan manifestiĝon en Pollando, kiu tradicie ĝuas pli ol 100-milan frekventecon.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Milada kaj Krystyna – 01′ 52″

Morgaŭ, la 11-an de novembro 2023 en la tuta lando okazos solenaĵoj ligitaj kun la 105-a datreveno de la regajnita suvereneco en 1918. Antaŭtage, la 10-an de novembro je la 11 horo 11 minutoj jam la 6-an fojon okazis kampanjo alvokanta individuojn kaj unuopajn mediojn komune kanti la polan nacian himnon „Dąbrowski mazurkon”. Por La 11-a de novembro estas planitaj en la tuta lando porokazaj manifestacioj, paradoj kaj koncertoj. Riĉan porokazan programon pretigis Varsovio. La ĉefa evento en la pola ĉefurbo estas la tradicia Marŝo de Sendependeco, por kiu venas ne sole varsovianoj sed partoprenantoj el la tuta lando.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Milada – 01′ 01″

6 jarojn antaŭ la solenadoj, ligitaj kun la proklamo de la Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo-2029 12 polaj urboj kandidatiĝis por ĉi tiu titolo. El inter ili la pola kultuministerio elektis kvar, t.e. Lublin, Katowice, Bielsko-Biała kaj Kołobrzeg. La titolo Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo estas atribuata al du aŭ tri uniaj urboj, urboj el EOG/EFTA kaj el kandidatantaj landoj. Ĝis nun per ĉi tiu titolo estis distingitaj du polaj urboj. Temas pri Krakovo en 2000 kaj Vroclavo en 2016. Ĉiu el la Eŭropaj Ĉefurboj de Eŭropo konservas ĉi tiun titolon dum unu jaro. La titolon la Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo oni atribuas baze de la poponita de ili kultura programo, kiun devas karakterizi klara eŭropa dimensio, ĝi devas havi vastan grupon de kunpartoprenantoj kaj konformi al la longdaŭra evoluplano en la programo de urboj kaj regionoj.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Maciek – 01′ 06″

Jam la 12-an fojon en novembro okazas la kampanjo de libera vizitado de la polaj reĝaj rezidejoj. Kadre de ĝi ili disponigas al la publiko signifan parton de siaj kolektoj kaj vizitadon de daŭrantaj en ili konstanataj kaj porokazaj ekspozicioj, partoprenon en specialaj programoj, kiujn tiuokaze ili organizis. Komence de la kampanjo siajn pordojn por la publiko malfermis senpage kvar reĝaj rezidejoj, aktuale temas pri 9 institucioj kaj 11 rezidejaj fililoj en Varsovio, Krakovo, Lublino, Malbork, Poznano, Sandomierz, Wieliczka. Ekde la komenco eblis senpage viziti la Reĝan Kastelon ĉe Wawel-altaĵo en Krakovo, la Reĝan Kastelon en Varsovio, la Reĝan Łazienki-komplekson en Varsovio kaj Palacon de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en la varsovia Wilanów. En la lastaj jaroj al la kampanjo aliĝis muzeoj en Sandomierz, Lublino kaj Malbork, kiuj ankaŭ havas kastelajn rezidejojn, salkastela muzeo en Wieliczka, Reĝa Kastelo en Poznano kaj kasteloj en la lokoj Kwidzyn kaj Sztum, kiel la filioj de la Kastela Muzeo en Malbork.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Pamela – 01′ 26″

La Ĉambro de Reprezentantoj de la belorusa Nacia Asembleo akceptis leĝon pri konscienclibereco, kiu reguligas la agadon kaj leĝan statuson de religiaj organizaĵoj. La enkondukitaj ŝanĝoj antaŭvidas, ke la religia klerigo devas esti gvidata nur en la ŝtataj lingvoj, t.e. ruse kaj beloruse. En julio 2023 en Belorusio estis amendita leĝo „Pri lingvoj”. La amendo malpermesas, ke en la lernejoj de la ŝtata klerigsistemo la instrulingvo estu alia ol la rusa aŭ belorusa. La ĝistiama leĝo el 1990 garantiis al la naciaj malplimultoj la eblon instriui siajn infanojn en la gepatra lingvo. Nun tio estas ekskludita. La amendita leĝo allasas tamen, ke en la ŝtata lernejo estu establataj apartaj klasoj, en kiuj la lingvo de naciaj malplimultoj povas esti uzata laŭ postuo de la gepatrpoj post la akiro de permeso flanke de la lokaj aŭtoritatoj kaj la belorusa edukministerio.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 14″

De dek jaroj la Katolika Universitato de Lublin – la orienta Pollando – ebligas al malliberigitoj akiri superan edukitecon. Dum la nunjara akademia jaro 2023/24 la studojn komencis 23 personoj. Rekrutigo de studentoj okazas tradicie en la tuta lando, t.e. en pli ol 100 malliberejoj. La universitato proponas al ili bakalaŭrajn kaj magistrajn studojn pri familio koncerne du specializojn. Asistanto de nememstara persono (la 1-a grado) kaj la animanto de la socia medio (la 2-a grado). Ekde 2013 la studprojekton partoprenis 80 malliberigitoj, 30 finis la studojn. Laŭ la pritakso de la organizantoj temas pri diligentaj kaj laboremaj studentoj, kiuj distingiĝas per granda scivolemo. La malliberigitoj realigas kompletan programon de la studoj proponitan de la Katolika Lublina Universitatao, sed realigas ilin, t.e. lernas en malliberejo.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 07″

La germana versio de la bildstrio „Lupoj. Historioj veraj”, eldonita de Moritz Verlag ricevis la premion EMYS pro la plej bona nefikcia libro por infanoj kaj junuloj. Aŭtoras ĝin Michał Figura el la Ekologia Subinstituto de la Biologia Fakultato de la Varsovia Universitato kaj Aleksander kaj Daniel Mizieliński, kiuj ankaŭ ilustris ĝin. La libro „Lupoj. Historioj veraj” bildstrie prezentas la vivon de ĉi tiuj bestoj kaj esplorojn pri ili. Ĉiuj libroherooj estas sciencistoj profesie okupiĝantaj pri lupoj i.a. habilitiĝinta dotorino Sabina Pierużek-Nowak kaj habilitiĝinta doktoro, inĝeniero Robert Mysłajek. Laŭ la pritakso de doktorino Ulrike Clausen, ĵurimembro kaj veterinaro, temas pri ekscita kaj ĝisfunde traktanta la temon libro, distingiĝanta fone de aliaj dediĉitaj al la samaj bestoj. La premio EMYS estas atribuata de la societo proWissen kaj la urba biblioteko de Potsdamo. La pola eldono de la libro ricevis nunjare la ĉefpremion en la katerogio „Libroj por infanoj kaj junularo” en la konkurso „La plej bela pola libro 2022” organizata de la Pola Societo de Libroeldonistoj.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 29″

Laŭ la donitaĵoj de la Krakov-regiona Turisma Organizo ĉi-somere oni notis 174-procentan kreskon de eksterlandaj turistoj kompare al la feria sezono 2022. Se temas pri la landaj turistoj en la regiono situacio estas stabila kaj temis pri 3,4 milionoj da personoj. La nunjara aŭgusto estis la unua monato, en kiu la nombro de eksterlandaj turistoj superis la nivelon de la rekorda, antaŭpandemia 2019-a jaro. Same en julio kiel ankaŭ en aŭgusto la regionon de Krakovo vizitis nunjare plej multnombre germanoj, usonanoj, britoj, slovakoj, loĝantoj de Israelo. La turisma ĉefallogaĵo daŭre estas la malnova pola ĉefurbo, Krakovo. Turistoj volonte vizitas ankaŭ tiajn lokojn, kiel Zakopane, Wieliczka, Oświęcim (kie troviĝas la germana koncentrejo Auschwitz-Birkenau) kaj Krynica Zdrój. La turismon favoras la plej granda regiona flughaveno en Pollando, Kraków Airport. En julio ĝi batis sian rekordon akceptinte 919 mil pasaĝerojn, kaj fine de septembro ĝi bonvenigis sian 7-milionan pasaĝeron en 2023.

El la elsendo 20.10.2023. Legas Maciek – 01′ 25″