Novaĵoj
Eurostat pri bicikloj en Pollando kaj Eŭropo
Laŭ Eurostat Pollando en 2022 produktis pli ol unu milionon da bicikloj, kio konsistigas ĉirkaŭ 8 procentojn de ĉiuj bicikloj produktitaj en la Unio kaj donis al Pollando la 5-an lokon. La unuan lokon okupis Rumanio kun 2,55 milionoj da bicikloj. Entute en la Unio en 2022 oni produktis 13,2 milionojn da bicikloj. Pli ol 90 procentoj de la bicikloporduktado en Pollando direktiĝas al la apudlimaj merkatoj, ĉefe Germanio kaj Ĉeĥio. La valoro de la pola eksporto egalis al 175 milionoj da eŭroj. La gvidaj en la unia eksporto de bicikloj estis germanoj, nederlandanoj, portugaloj. Altajn poziciojn okupis Italio kaj Hispanio. La landoj de Benelukso preferas reeksporton de tajvanaj kaj ĉinaj produktoj sub la propra marko.
El la elsendo 10.07.2024. Legas Milada – 01′ 18″
Poloj planas someran ripozon 2024
Laŭ esplorrezultoj aperintaj ĉe la Esplorplatformo Ariadna la someran ripozon nunjare planas 56 procentoj da poloj. Pli ofte familioj kun infanoj ĝis la 18-a vivojaro (65 procentoj) ol personoj seninfanaj (51 procentoj). Preskaŭ ĉiu deka polo planas prunti rimedojn por la feriado en banko aŭ ĉe la famlianoj. Dominas inter ili familioj kun infanoj (17 procentoj) kaj personoj en la aĝo inter la 25-a kaj 44-a vivojaroj (15 procentoj). Laŭ la esploroj aperintaj ĉe Ariadna rezultas, ke 39 procentoj da personoj, kiuj planas fericelan forveturon premisas elspezi pli ol en 2023, 37 procentoj antaŭvidas elspezojn sur la sama nivelo kiel en 2023. Unu kvarono deklaris, ke limigos siajn ferielspezojn. Samtempe je pli ol 9 procentoj da viroj ol la virinoj decidis, ke nunjare ili rezignos pri la somera feriado.
El la elsendo 30.06.2024. Legas Barbara – 01′ 21″
Festivalo por restaŭri cistercianan komplekson
La 6-an de julio komenciĝas la 30-a Internacia Festivalo de la Orgena kaj Ĉambra Muziko en la cisterciana arkiabatejo en Jędrzejów en la suda Pollando. Ĝiajn senpagajn koncertojn eblos partopreni dum ĉiuj sabatoj kaj dimanĉoj de la someraj monatoj julio kaj aŭgusto. Temas pri la ĉiujara evento, kies celo estas kolekti rimedojn por la restaŭro de la 12-a cisterciana klostro, en kiu konserviĝis la unika 18-jarcenta orgeno, artverko en la eŭropa skalo. Baze de ĝi estis kreita fama orgeno en Oliwa – en la norda Pollando. Dum la koncertoj prezentiĝos artistoj el Pollando, Francio, ankaŭ el Ukrainio. Estos inter ili Krystyna Giżowska, Alicja Węgorzewska, Jean Marie Leroy, Georgij Agratina, Marianna Laba, kaj la urba koruso de Jędrzejów. La finalo okazos la 25-an de aŭgusto kadre de la religiaj solenaĵoj honore al la beata 12-jarcenta episkopo Wincenty Kadłubek, kronikisto de la Pola Historio, unu el la plej gravaj figuroj en la pola literaturo kaj historigrafio. En la cisterciana sanktejo en Jędrzejów troviĝas lia tombo en la arkitektura formo difinata >confessio<, do sepulta loko sub la ĉefaltarao kun altiĝanta super la baldakeno.
El la elsendo 30.06.2024. Legas Maciek – 01′ 32″
Abiturienta ekzameno pri la pola lingvo en Litovio
Post 25-jaraj klopodoj la pola lingvo en Litovio denove aperis dum la nunjaraj abiturientaj ekzamenoj. 778 liceodiplomitoj subiĝis al la ekzamenoj pri la pola lingvo kaj literaturo. Tiel la ekzameno pri la pola lingvo reakiris la rangon de la ŝtata ekzameno en Litovio kaj la akirota poentado estos konsiderita dum la studentigaj ekzamenoj pri la pola filologio en litovaj altlernejoj. Ekde 1998 laŭ decido de la tiama litova klerigministro la rango de la abiturienta ekzameno pri la gepatra lingvo estis malaltigita al la rango de nedeviga lerneja ekzameno. La rilata ekzamenpoentato ne estis do konsiderata, kiam gejunuloj celis studojn pri la pola filologio en la litovaj universitatoj. Malgraŭ la tiama akra reago de la pola socio kolektinta kelkdek mil subskribojn ĉe la peticio al la litova registaro pri nuligo de la decido kaj multmilmembra publika protesto la litova registaro ne ŝanĝis la situacion. Dum la sekvaj jaroj la problemo de abiturienta ekzameno pri la pola lingvo estis levata de la pola flanko dum ĉiuj renkontiĝoj pri klerigo en Litovio kaj en polaj-litovaj oficialaj interparoloj. Nur en 2019 la klerigministroj de Litovio kaj Pollando subskribis deklaracion, kiu premisis la reanalizon de la situacio kaj unu jaron poste estis subskribita horaro pri la envivigo de la projekto, ke denove la abirutienta ekzameno pri la pola lingvo en Litovio okazu sur la ŝtata nivelo kaj ĝiaj rezultoj estu konsideritaj dum la studentigaj ekzamenoj al la fakultatoj pri la pola filologio en Litovio. En Litovio estas ĉirkaŭ 70 lernejoj kun la pola instrulingvo, kiujn frekventas pli ol 12 mil lernantoj.
El la elsendo 30.06.2024. Legas Maciek – 02′ 05″
Nova turisma atrakciaĵo ĉe Wolin
La ubo Wolin sur la plej granda pola insulo en la nord-okcidenta landoparto ricevis novan turisman atrakciaĵon. Ekde la 23-a de marto funkcias tie la 32-metra panorama observejo. La ligna konstruaĵo kun la elrigarda teraso ĉe la 26-a metro estas la plej alta panoramrigarda loko ĉe Szczecin-akvoreceptaklo. Videbliĝas de sur ĝi tre varia panoramo, eĉ klifa marbordo troviĝanta nordokcidente. Sur la platfomo povas estadi samtempe 50 personoj, kion reguligas la nombranta mekanismo. Ĉirkaŭ la panorama turo kreiĝis ankaŭ alloga por turistoj ripoziga infrastrukturo. Wolin en la 10-a jarcento fariĝis la unua pola haveno ĉe Baltiko. En sia disflora periodo ĝi estis unu el la plej grandaj urboj en Eŭropo. Nun ĝi estas urbeto kun 5 mil loĝanoj. Ĉiujare en aŭgusto okazis tie Festivalo de Slavoj kaj Vikingoj.
El la elsendo 20.06.2024. Legas Maciek – 01′ 08″
La 350-jara kverko en la finalo de la pola konkurso
Fine de aprilo ni informis, ke kiel la nunjara Eŭropa Arbo de la Jaro estis elektita la 200-jara fago el Pollando. Nun, dum la tuta monato daŭras interreta voĉdonado por la tutlanda konkurso – la Arbo de la Jaro 2024: https://drzeworoku.pl/. Al la finalo kvalifikiĝis 16 arboj: kverkoj, fagoj, piceo kun la specia nomo Pinus peuce Griseb, kaŝtanarbo, platano, frakseno kaj pirarbo. Inter ili troviĝas ankaŭ arbo el Varsovio, el la kvartalo Białołęka. Temas pri pli ol 350-jara tigfrukta kverko. Iam la kvartalo estis la apudvarsovia vilaĝo, kiu post la militdetruoj estis rekonstruita de la bernardenoj kune kun la tiamaj loĝantoj. En 1717 la monakoj rekonstruis la lignan preĝejon, kiu nun estas la plej malnova ligna preĝejo de granda Varsovio kaj la kreskanta tie arbo, unu el la plej malnovaj kverkoj. La konkuso por la Arbo de la Jaro estas organizata de 14 jaroj fare de la societo Klubo Gaja (laŭ la nomo de la greka diino de la Tero). La ĉiujara rivalado atentigas pri interesaj arboj, kiuj de generacioj akompanas la lokan socion, estas parto de la polaj kulturo kaj historio.
El la elsendo 20.06.2024. Legas Milada – 01′ 50″
Konstanta ekspozicio en Muzeo de Treblinka
En 2026-a jaro en Muzeo de Treblinka estos malfermita la novkreiĝanta pavilono, troviĝonta 500 metrojn ekster la tereno de la koncentrejo. Sur la surfaco de 500 kvadrataj metroj troviĝos konstanta ekspozicio kaj ekspozicio portempa kaj krome salono kun skulptaĵoj de Samuel Willenberg, malliberigito partopreninta proteston el la 2-a de aŭgustro 1943. La koncentrejon Treblinka II germanoj elkonstruis en 1942. La unua transporto kun judoj el la varsovia getto direktiĝis tien la 22-an de julio 1942, en la tago de la likvido de la getto. La koncentrejon en Treblinka germanoj likvidis en novembro 1943. Tiam estis malkontruitaj ĉiuj konstruaĵoj, la tereno traplugita kaj sur ĝia tereno semita lupeno. Ne estas konata preciza nombro de la ekstermitoj, tamen oni taksas, ke inter somero 1942 kaj aŭtuno 1943 pereis tie ĉirkaŭ 900 mil personoj. Inter la viktimoj troviĝis Lidia kaj Zofia Zamenhof. La Muzeo en Treblinka per sia agado kaj zorgo okupiĝas pri la tereno de la koncentrejo Treblinka II kaj la loko ĉe eksa fervoja stacidomo en la vilaĝo Treblinka, ĉe kiu haltadis ĉiuj transportoj kun deportitoj, terenoj post la labortendaro Treblinka kaj la t.n. Ekstermoloko. Ekde la 1-a de julio la Muzeo komencis sian laboron kiel aparta memorloko kun la nomo „Muzeo Treblinka. Germana nazia koncentrejo kaj labortendaro (1941-1944)”.
El la elsendo 20.06.2024. Legas Maciek – 01′ 58″
Poloj daŭre kontraŭ eŭro
Laŭ la opinisonda centro CBOS farita fine de majo por PAP-agentejo eĉ 49 procentoj de la respondintoj deklaris sin kontraŭ eŭro. Laŭ 13 procentoj de la respondintoj enkonduko de eŭro devus okazi en la daŭro de la plej proksimaj tri jaroj. Laŭ 22 procentoj – tiu periodo devas esti pli longa kaj egali al 10 jaroj. Multe pli longan perspektivon por la nova valuto vidas 10 procentoj de la respondintoj. La maja enketado mendita de la PAP-agentejo referencis al la membriĝo en la Unio antaŭ 20 jaroj. Iom aliajn donitaĵojn prezentis la sondado de United Surveys por la platformo Wirtuala Polska en aprilo de la nuna jaro. Laŭ ĝiaj rezultoj 66,8 procentoj de la repondintoj preferas konservi la polan nacian valuton, dum por akcepto de eŭro deklaris sin 27,3 procentoj de la enketitoj. Skeptikecon pri eŭro en Pollando prezentis same reprezentantoj de la opozicio kiel ankaŭ de la reganta koalicio.
El la elsendo 10.06.2024. Legas Maciek – 01′ 08″
La programo pri promociado de la pola lingvo 2024
La Nacia Agentejo por la Akademia-altlerneja interŝanĝo ĝis la 31-a de julio nunjare akceptas anoncojn al la programo „Promociado de la pola lingvo”. Pri la partopreno povas klopodi polaj altlernejoj kaj sciencaj institucioj entreprenantaj agadojn favore al popularigo de la pola lingvo sur la supera nivelo. Kadre de la programo estas financataj projektoj, agadoj kaj iniciatoj realigataj en Pollando aŭ eksterlande, kiuj celas popularigi la polan lingvon kiel la fremdan kaj altigi ĝian instrukvaliton. La projekto povas estis realigata de unu institucio, sed estas preferataj projektoj premisantaj internacian kunlaboron kun eksterlandaj altlernejoj aŭ sciencaj institucioj. Dum la ĝisnunaj kvin programeldonoj de „Promociado de la pola lingvo” estis realigitaj 73 projektoj kun la partopreno de 103 eksterlandaj partneroj. Ili devenis el Aŭstrio, Belgio, Brazilo, Ĉinio, Ĉeĥio, Ekvadoro, Estonio, Finnando, Francio, Greklando, Irlando, Kazaĥio, la Suda Koreio, Litovio, Latvio, Nederlando, Germanio, Peruo, Rusio, Serbio, Slovakio, Slovenio, Usono, Turkio, Ukrainio, Uzbekio, Hungario, Britio kaj Italio.
El la elsendo 10.06.2024. Legas Maciek – 01′ 28″
La 350-jara kverko en la konkursfinalo
Fine de aprilo ni informis, ke kiel la nunjara Eŭropa Arbo de la Jaro estis elektita la 200-jara fago el Pollando. Nun, dum la tuta monato daŭras interreta voĉdonado por la tutlanda konkurso – la Arbo de la Jaro 2024 Al la finalo kvalifikiĝis 16 arboj: kverkoj, fagoj, piceo kun la specia nomo Pinus peuce Griseb, kaŝtanarbo, platano, frakseno kaj pirarbo. Inter ili troviĝas ankaŭ arbo el Varsovio, el la kvartalo Białołęka. Temas pri pli ol 350-jara tigfrukta kverko. Iam la kvartalo estis la apudvarsovia vilaĝo, kiu post la militdetruoj estis rekonstruita de la bernardenoj kune kun la tiamaj loĝantoj. En 1717 la monakoj rekonstruis la lignan preĝejon, kiu nun estas la plej malnova ligna preĝejo de granda Varsovio kaj la kreskanta tie arbo, unu el la plej malnovaj kverkoj. La konkuso por la Arbo de la Jaro estas organizata de 14 jaroj fare de la societo Klubo Gaja – laŭ la nomo de la greka diino de la Tero. La ĉiujara rivalado atentigas pri interesaj arboj, kiuj de generacioj akompanas la lokan socion, estas parto de la pola kulturo kaj historio.
El la elsendo 10.06.2024. Legas Milada – 01′ 50″
Sybilla 2023 por Muzeo de la Popola Kulturo en Kolbuszowa
Muzeo de la Popola Kulturo en la loko Kolbuszowa – en la suda Pollando – ricevis Grand Prix de la 44-a konkurso pri la Muzea Evento de la Jaro – Sybilla 2023. La distingo estis atribuita pro la sciencesplora projekto „Arbaro en la vivo kaj kulturo de la loĝantoj de Rzeszów-regiono”. Por la premio Sybilla de la jaro kandidatiĝis 18 projektoj realigitaj de 16 institucioj. Oni premiis centrojn el la tuta lando en ses kategorioj: konservado kaj protekto de la kultura heredaĵo, edukado, scienc-esploraj projektoj, novaj kaj modernigitaj konstantaj ekspozicioj, ekspozicioj portempaj kaj investaĵoj. En 2023 la duan fojon estis enmanigita la silueto de Sybilla de la muzea publiko. Ricevis ĝin la Reĝa Kastelo ĉe Wawel-altaĵo en Krakovo pro la ekspozicio „Bildo de la Ora Epoko”. Specialan premion pro siaj edukprogramoj ricevis Muzeo de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en la varsovia Wilanów. Ĉiujara, tutlanda konkurso Sybilla estas unu el la plej gravaj konkursoj agnoskantaj la atingaĵojn de la polaj muzeoj. Ĝi elektas kaj popularigas la plej bonajn agadojn de la polaj muzeoj en koncerna jaro.
El la elsendo 10.06.2024. Legas Pamela – 01′ 33″
Poloj investas en domojn kaj apartementojn eksterlande
Ĝis nun plej ofte ni informis pri eksterlandanoj aĉetantaj domojn kaj loĝejojn en Pollando. Sed de kelka tempo ankaŭ poloj ĉiam pli ofte investas aĉetante domojn kaj apartamentojn eksterlande, kiel en Italio, sur Kipro kaj en Tajlando. Kiel informis „Puls Biznesu” reference al Registradores de Espana en la unua jarkvarono de la nuna jaro poloj aĉetis sur la Iberia Duoninsulo eĉ 800 domojn kaj apartamentojn. Tio estas ne nur je 21 procentoj pli ol unu kvartalon antaŭe, sed eĉ trioble pli ol en la antaŭpandemia 1-a jarkvarono de 2019. Klientoj el Pollando okupis tiamaniere la 9-an lokon inter eksterlandaj invetantoj. Kiel oni klarigas polojn aĉetantajn domojn kaj loĝejojn eksterlande motivas la pandemiaj spertoj, nova hibrida labormodelo, milito en Ukrainio. Por multaj poloj apartamento aŭ domo ĉe Costa del Sol signifas ne sole ferian lokazlizon, sed ĉiam pli ofte novan, firman vivlokon. Laŭ la doniaĵoj de Agnes Inversiones, la pola oficejo de nemoveblaĵoj ĉe Costa del Sol, kiujn citas la gazeto, en la 1-a jarkvarono eĉ 75 procentoj de la investaĵoj faritaj de poloj koncernis nemoveblaĵojn sur la ĉefmerkato. 65 procentoj de la kontraktoj koncernis apartamentojn 100-250 kvadratmetrajn. La ceteraj 35 procentoj rilatis al memstaraj domoj kun la surfaco de 250 ĝis 600 kvadrataj metroj.
El la elsendo 30.05.2024. Legas Maciek – 01′ 48″
Junulara Konsilio ĉe la Muzeo de JP-2 en Wadowice
La intenco de la Muzeo „La Familidomo de Johano Paŭlo la 2-a” en Wadowice estas funkciigi ankorau antaŭ la feria periodo sian Junularan Konsilion. En ĝian konsiston eniros inter 5 kaj 15 personoj elektitaj en konkurso por la dujara periodo. Ĝi kreos por lernantoj de la bazaj kaj superbazaj lernejoj spacon por aktivi en la vivo en la Institucio kaj realan influon je ĝia maniero funkcii. Ĝi estas organo opinikrea kaj konsulta rilate al projektoj adresataj al infanoj kaj gejunuloj. Ĉiu konsilimembro povos senpage uzi la ofertojn de la papa muzeo, kaj krome de la institucioj, en kiuj jam aktivas junularaj kosilioj. La muzeo sian sidejon havas en la brikdomo, en kiu loĝis Wojtyła-familio kaj en kiu en 1920 naskiĝis Karol Wojtyła. La muzeo kreiĝis en 1984 kaj proksimigas la biografion de Karol Wojtyła ekde la naskiĝo ĝis la morto. Post la alikonstruo ĝi estis malfermita al la publiko en 2014. La muzeo estis instalita en la domo, en kiu Karol Wojtyła vivis ĝis la fino de sia gimnazia edukiĝo. Post la abiturienta ekzameno li translokiĝis kun la patro al Krakovo.
El la elsendo 30.05.2024. Legas Milada – 01′ 47″
Copernicus Festival 2024 en Krakovo
Ekde morgaŭ, t.e. la 21-a de majo dum la tuta semajno ĝis dimanĉo en Krakovo (la suda Pollando) disvolviĝas malferma kaj senpaga evento kun sciencpopulariga karaktero, Copernicus Festival. La festivalo organizata de la Fondaĵo Centrum Kopernika, la Jagelona Universitato, semajnrevuo Tygodnik Powszechny kaj ĝia eldonisto, estas la provo enpensiĝi pri la loko de la scienco kaj filozofio en kulturo, iliaj ligoj kun literaturo kaj arto. En la festivala programo okazas prelegoj, diskutoj, koncertoj, ekspozicioj, laborrenkontoj kaj filmprezentoj. La nunjara eldono koncentriĝas pri la ideo „maŝino”, komprenata kiel la instrumento, elemento de biologio kiel ankaŭ kiel evolumotoro de la civilizacio. Estos la okazo alrigardi la evoluon de teknologio kaj krome tion, kion la mataforo de maŝino enportas en nian komprenon de la mondo kaj de ni mem. La organizantoj unuflanke atentigas pri tio, ke homo estas estaĵo varma, mola, sentiva kaj libera, aliflanke ili kontraste prezentas maŝinon kiel produkton malvarman, malmolan, nesentivan kaj determinisman. La ligo de ambaŭ konceptoj ĉe iuj elvokas raviĝon, ĉe aliaj indignon. Ĉu efektive homaj korpoj estas biologiaj maŝinoj, ĉu homoj estas kondamnitaj je vivo inter algoritmoj, kiom nelimigita estos la povo de maŝinoj. Jen iuj el la traktotaj demandoj. Copernicus Festival en Krakovo okazas ekde 2014. La tuta programo, siluetoj de prelegantoj kaj specialaj gastoj estas konsulteblaj ĉe la pollingva paĝo: copernicusfestival.com.
El la elsendo 20.05.2024. Legas Barbara – 02′ 12″
Francaj firmaoj en Pollando
La ĵus pasinta 30-jariĝo de la Franca-Pola Ekonomia Ĉambro estis la okazo por iom alirgardi la francajn investaĵojn en Pollando, kiuj superis jam la valoron de 108 miliardoj da zlotoj. Unu triono de la investita kapitalo venis en la lastaj kvin jaroj, kio ilustras la investan dianamikokreskon. Dank’ al tio la franca partopreno en la eksterlandaj investaĵoj en Pollando egalas al 9 procentoj kaj lokiĝas laŭ ĉi tiu vidpunkto sur la dua loko post Germanio antaŭante i.a. Nederlandon kaj Usonon. Spite onidirojn la investaĵoj ne rilatas ĉefe al komerco, kvankam la nomoj de tiaj komercaj centroj kiel i.a. Auchan, Carrefour aŭ Leroy Merlin videbliĝas ĉiupaŝe. Plej multaj francaj investaĵoj rilatas al industrio – 27 procentoj, informadiko kaj trafiko, transporto kaj loĝistiko – 24 procentoj. La francaj entreprenoj distingiĝas se temas pri enlaborigiteco. Meze ili dungas 500 laborantojn dum se temas pri la tuto de la eksterlandaj firmaoj en Pollano temas pri 300 enlaborigitoj. Preskaŭ du trionoj de la entreprenoj deklaris, ke ili konstante kunlaboras en Pollando kun pli ol 100 lokaj firmoj. Ĉiu kvina taksas, ke la kvanto de iliaj polaj partneroj superas mil subjektojn. La valoro de la komerca interŝanĝo inter Francio kaj Pollando atingis en 2023 25 miliardojn da eŭroj. Samtempe la valoro de la pola eksporto estas pli granda je 8,4 miliardoj da eŭroj. Francio estas por Pollando la tria eksportocelo kaj en 2023 sur la francan merkaton trafis polaj varoj kaj servoj kun la suma valoro de 21 kaj duona miliardoj da eŭroj.
El la elsendo 20.05.2024. Legas Maciek – 02′ 07″
Nigra abelo denove en Pollando
Nur antaŭnelonge ni informos pri la aperinta en Pollando abelo Colletes hederae, nun venis nova alia novaĵo pri abeloj. Nome sur la polaj herbejoj reaperis „Nigra abelo” – Xylocopa violacea, opiniata kiel formortinta. Ĝi estis registrita en 2002 en la Pola Ruĝa Registro de Animaloj Malaperantaj kaj Minacitaj. „Nigra abelo” estas relative granda insekto, kies korpo longas tri kaj duonan centimetrojn. Ĝi apartenas al la solece vivantaj abelspecioj, kiu plej ofte konstruas siajn nestojn en seka ligno. Eblas ĝin renkonti ekde majo plej ofte sur la floroj de i.a. salvio, latiro, visterio. Xylocopa violacea kalkuliĝas al maloftaj meditereaneaj specioj. Sur la tereno de la nuna Pollando ĝi estis notita nur kelkfoje en la jaroj 1868-1935. Ekde 2005 ĝi estas ĉiam pli ofte renkontebla ne nur en la baseno de Meditereaneo. En Pollando oni konstatis ĝian reaperon sur la tereno de Vroclavo, Oława, Polesie-regiono en la orienta Pollando, en la montoĉeno Okcidentaj Bjeŝĉadoj en Karpatio, en la lokoj Miechów, Włoszczowa, en la suda Pollando. Ekde 2004 la nigra abelo estis ĉirkaŭprenita per plena protekto, ekde 2014 per protekto neplena. En la retejo de la Ĝenerala Direkcio de Naturprotekto krom informoj pri la signifo de abeloj troviĝas ankaŭ pli detalaj informoj kiel aktive aliĝi al ilia protekto lasante por ili putriĝantan aŭ malsekan lignon aŭ kultivante prokime al iliaj nestoj ŝatatajn de ili plantojn.
El la elsendo 20.05.2024. Legas Milada – 02′ 23″
AstraZeneca rezignas pri sia vakcino Vaxzevria
La farmacia gigantulo AstraZeneca la unuan fojon malkaŝis en tribunalaj dokumentoj, ke ĝia kontraŭkovima injekciaĵo “Vaxzevria” povas kaŭzi maloftajn, sed seriozajn flankefikojn kiel sangokoagulaĵojn. Informis pri tio la brita “The Telegraph”. Temas pri TTS, siglo signifanta trombozon kun trombocitopenia sindromo. Temas pri komplika sanstato, kiu kondukas al sangokoagulaĵoj en la cerbaj kaj ventraj sangovojoj kaj ankaŭ al malgrandiĝo de sangoplatetoj.
Laŭ la novaj informoj AstraZeneca komencis nun retiradi sian kontraŭkoviman vakcinon Vaxzevria kaj ĉesigis ĝian produktadon motivante tion per la „troo de la aĉeteblaj, modernigitaj preparaĵoj kontraŭ novaj variantoj de viruso”. En marto 2024 la firmao libervole rezignis pri licenco, ke ĝia vakcino estu distribuata en la Eŭropa Unio.
La varianto Vaxzevria estis allasita al la uzo ĉe personoj pli ol 18-jaraĝaj. Komence la vakcino estis agnoskita kiel relative sekura kaj efika. Ĝiajn negativajn flankefikojn oni konstatis ĉe ĉirkaŭ tri mil personoj je 100 mil vakcinitaj malsanuloj.
El la elsendo 10.05.2024. Legas Milada – 01’45”
Polaj pomoj en Kolombio kaj Ĉilio
En 2023 Pollando eksportis al Kolombio preskaŭ 5 mil tunojn da pomoj kun la valoro de preskaŭ 5 milionoj da dolalroj. Duoble pli ol en 2022. 30-oble pli ol en 2021.
Laŭ ekspertoj tiu kreskanta interesiĝo pri polaj pomoj flanke de Kolombio ligiĝas kun la fakto, ke ĉi tiu lando ne havas konformajn klimatajn kodiĉojn por kultivi pomojn, kiuj bezonan pli moderan klimaton. Kolombio apogas sin je importo de pomoj, ĉefe el Ĉilio. Tamen en Ĉilio oni ne disponas pri teknologio, kiu ebligus konservi pomojn pli ol 8 monatojn. Tial kreskas tie la interesiĝo pri pomoj el Eŭropo. En ambaŭ landoj – Kolombio kaj Ĉilio – oni alte taksas novecajn solvojn kaj aŭtomatigon de procezoj ligitaj kun la pakumado kaj klasado de la fruktoj.
Pasintjare ekster la Union polaj pomoj trafis krome sur la merkatojn de Egiptio, Hinda Unio kaj Kazaĥio.
El la elsendo 10.05.2024. Legas Maciek – 01′ 07″
La 21-a Tutlanda Semajno de Bibliotekoj
Ekde 2004 Societo de Polaj Bibliotekistoj organizas en majo Tutlandan Semajnon de Bibliotekoj. Temas pri kampanjo, kies celo estas popularigi la legadon kaj bibliotekojn. Nunjare ĝi daŭras inter la 8-a kaj la 15-a de majo kaj koncentriĝas pri diversaj agdoj en la publika spaco prezentantaj bibliotekojn kaj ilian funkciadon. Esencan rolon plenumas la legopromociado instiganta personojn, kiuj kutime ne vizitas bibliotekojn, fari tion.
La nunjara devizo de la semajno estas „Biblioteko – loko moda, loko ĝisdata” reliefigas la neceson de la adaptiĝado al la ŝanĝigantaj sociaj bezonoj, konsideradon de novaj fluoj kaj eksperimentadon kun noveca maniero peri konojn kaj kulturon. La nunjaraj agadoj de la semajno celas unuavice la plej junajn legemulojn por kreskigi ilian interesiĝon pri librolegado kaj formi ilian legoapetiton. Ĉiuj ĉi agadoj alportas pozitivajn fruktojn. En la pasinta 2023-a jaro oni notis signifan legovigliĝon post la pandemia periodo, kio speguliĝis en la kreskinta nombro de personoj vizitintaj bibliotekojn. Temas pri personoj, kiuj ĝis tiam ne interesiĝis pri la ekzisto de tiuj kulturcentroj.
La pasintjaran Semajnon, organizitan de la Societo de Polaj Bibliotekistoj partoprenis en la tuta lando ĉirkaŭ unu mil publikaj kaj lernejaj bibliotekoj kaj la eventojn partoprenis kelkcent mil personoj. La societo en sia medio organizas diversajn konkursojn i.a. popularigantaj la plej bonajn bibliotekistajn praktikojn por veki interesiĝon pri librolegado, vastigi konojn kaj informojn pri bibliotekoj. En alia ĉiujara konkurso oni proklamas Bibliotekiston de la Jaro. La societo ĉiujare promocias ankaŭ personojn kies magistraj disertaĵoj rilatis al biblioteka temaro aŭ personojn kiuj eldinis rilatajn publikaĵojn.
El la elsendo 10.05.2024. Legas Milada – 02’51”
Poloj kontraŭ la kaĝa bredado de kortbirdaro
Laŭ la esploroj de firmao Biostat el januaro 2024 pli ol 74 procentoj de poloj negative taksas la kaĝan bredadon de kortbirdaro por akiri konsumajn ovojn, opiniante ke ĝi ne certigas konformajn vivkondiĉojn al la birdoj. Preskaŭ samtiom asertas, ke la bredfirmaoj devas publike informi pri la rezigno kaĝe bredi ovmetajn kokinojn, kaj pli ol 65 procentoj asertas krome, ke en Pollando ekvalidu la malpermeso de kaĝa bredado de kovkokinoj. Laŭ la raporto de la fondaĵo Albert Schweitzer kaj la societo Malfermitaj Bredkaĝoj ovoj el alternativaj bredejoj konsistigas jam preskaŭ unu trionon de pakumitaj konsumovoj. Ĝis la fino de 2023 161 firmaoj kaj vendejretoj devontiĝis rezigni pri la vendado de kaĝbredaj konsumovoj kaj pli ol 40 procentoj jam observas ĉi tiun devontiĝon. Iuj firmaoj kiel distribuanto de majonezo Wielkopolski ekzkluzive uzas ovojn de kokinoj vivantaj libere, la produktanto de ĉokoladetoj Mieszko tutece rezignis pri la uzo de pulvorigita ovoflavo. La decidoj de la firmaoj reale influas en Pollando la bredstrukturon de la konkinoj liverantaj konsumajn ovojn, kio poiome ŝanĝiĝas ekde 10 jaroj. La plej granda procenta kresko koncernas kokinojn bredatajn en ekologia sistemo. Laŭ esploroj de Biostat konsumantoj asertas, ke rezigno pri ovoj akirataj el la kaĝbredaro devas koncerni ankaŭ restoraciojn kaj nutraĵproduktantojn. Preskaŭ 74 procentoj de poloj opinias, ke restoracioj devus liveri informojn pri produktomaniero de ovoj uzitaj por la pretigo de pladoj. 70 procentoj de klientoj preferus nutraĵproduktojn kun apliko de ovoj el alia ol kaĝa ovprodukto, se ekzistuas tiaj informoj.
El la elsendo 30.04.2024. Legas Maciek – 02′ 16″
La konkurso por bazlernejanoj Al la himno
Komenciĝis la aliĝado al la 7-a eldono de la konkurso organizata por la Elementaj Lernejoj „Al la himno”. En la konkurso povas partopreni ankaŭ elementaj lernejoj funkciantaj ĉe la polaj diplomatiaj centroj sur la tereno de la tuta Eŭropo. Al la konkurso oni akceptos tamen nur 150 unuajn sin anoncintajn lernejojn. La konkurso inciatita kaj organizata de la Nacia Kulturcentro konsistas en komunua, unuvoĉa kantplenumo de la ŝtata himno kaj du aliaj himnkarakteraj kantoj (el la listo troviĝanta en la konkursregularo) fare de almenaŭ duono de lernentoj de koncerna lernejo. Ĝia celo estas eduko patriota, historia kaj muzika, krome integriĝo de la lerneja socio kaj kolektiva laboro. La plej bonajn lernejojn kaj instruistojn atendas atrakciaj financaj premioj. En la ses antaŭaj konkurseledonoj partoprenis sume preskaŭ 130 mil lernantoj el pli ol 1300 lernejoj.
El la elsendo 30.04.2024. Legas Milada – 01′ 29″
Pola arbo denove venkis en eŭropa plebiscito
Jam la trian fojon Pollando venkis en la eŭropa konkurso por la Arbo de la Jaro. Ĉi-foje la titolon akiris 200-jara fago el la malnova parko de la botanika ĝardeno de la Vroclava Universitato, difinata kiel Koro de la Ĝardeno. Ĝia majesta aspekto ravas pro eksterordinare bele formita dika trunko, vaste etendiĝanta branĉaro kaj violaj folioj brilantaj en la suradioj. La rezultoj estis anoncitaj dum la unua tago de la printempo en la Eŭropa Parlamento. La pola Koro de la Ĝardeno ricevis 39 mil interretajn voĉojn, preskaŭ je duono pli ol 160-jara Ploranta fago el Francio, kiu okupis la 2-a lokon. Sur la tria loko ektroviĝis la t.n. miljara olivarbo el Sardinio. La konkurso por la Eŭropa Arbo de la Jaro estas organizata ekde 2011 laŭ la iniciato de ses eŭropaj fondaĵoj. Komence la projekton partoprenis kvin ŝtatoj, nun temas jam pri dek kvin. La venkinto estas elektata en la interreta plebiscito.
El la elsendo 30.04.2024. Legas Milada – 01′ 32″
Polaj lernantoj sen hejmaj taskoj
Inter la decidoj de la klerigministrino en la registaro de Donald Tusk – la aktuala registaro en Pollando – ekde la 1-a de aprilo en la tri unuaj klasoj de la bazaj lernejoj instruistoj ne povas proponi al la lernantoj hejmajn taskojn nek praktikajn-teknikajn taskojn. Tio koncernas infanojn en la aĝo de 7 ĝis 10 jaroj. Eblas sole rekomendi al ili ekzercojn ligitajn kun la lertigo de la manplatoj kaj fingroj. En la 5 pli superaj klasoj ekde la 4-a ĝis la 8-a eblas proponi hejmajn taskojn al la lernantoj, sed ili ne estas devigaj por plenumo kaj ne estas poentataj. Tio koncernas infanojn en la aĝo inter la 11-a kaj la 15-a vivojaroj. Laŭ la opinisondado okazigita la 22-an kaj 23-an de marto fare de la firmao United Surveys por la gazeto „Dziennik Gazeta Prawna” kaj la radiostacio RMF FM, 54 procentoj de la respondintoj ne subtenas tiun decidon, preskaŭ 31 firme kontraŭas ĝin. Laŭ 41 procentoj de la respondintoj ŝanĝoj estas pozitivaj. Inter ili 27 procentoj firme subtenis novajn proponojn. 5 procentoj ne esprimis firman opinion ĉi-rilate.
El la elsendo 20.04.2024. Legas Maciek – 01′ 28″
Muzikmerkato 2023
En 2023 la vendovaloro de muziko en Pollando kreskis je pli ol 18 procentoj kaj superis la valoron de 671 milionoj da zlotoj. La raporton pretigis Asocio de Aŭdio-Video Produktantoj. Tiu ĉi kresko ligiĝas kun la vendo de bitproduktoj, kiu kovras ĉirkaŭ 74 procentojn de la tuta merkato kaj en 2023 signifis enspezon de 520 milionoj da zlotoj. Por la bitigita muziko poloj elspezis pli ol 16 procentojn pli ol en 2022. Tiamaniere Pollando avancis je la 18-a loko en la rangolisto de la plej grandaj muzikaj merkatoj de la mondo. En 2022 ĝi la unuan fojon eniris la unuan dudekon superinte Belgion. La plej populara formo konsumi la muzikon koncernas flukanalojn, kies enzpezoj pasintjare egalis al 516 milionoj da zlotoj. Tio konformis al 66 procentoj de la tuteca vendo. Evidentiĝis krome, ke en muzikaj flukanaloj kreskas partopreno de pagendaj elektronikaj abonoj. La vendo de muziko sur fizikaj diskoj, malgraŭ la malkresko de populareco de CD-diskoj je pli ol 10 procentoj, estis stabila kaj superis la nivelon de 15 milionoj da zlotoj. Al tiu rezulto grave kontribuis la vendo de vinilaj muzikdiskoj, kies vendo inter fizikaj muzikportantoj atingis preskaŭ 41 procentojn. Samtempe kreskas populareco de iom niĉaj muzikaj sonportantoj, kiel magnetofonaj bendoj aŭ VHS-kasedoj. Poloj plej volonte estis aĉetantaj muzikon de polaj kreantoj. En la unua deko de la plej bone vendataj diskoj nur du rilatas al eksterlandaj muzikproduktoj. Sur la 6-a loko ektroviĝis “72 Seasons” de Metallika kaj sur la 9-a loko “Memento Mori” de Depeche Mode. Ankaŭ la raporto de Internacia Federacio de la Muzika Industrio (IFPI) elmontris en 2023 kreskon je 10 procentoj kaj ĝia ĝenerala vendo superis la valoron de 28,6 miliardoj da dolaroj. La 2023-a jaro estis la 4-a jaro laŭvice, en kiu estis notita vendokresko de la fizikaj muzikportantoj. Simile kiel en Pollando la vendokresko en tiu kategorio ŝuldiĝas al kreskanta interesiĝo pri vinilaj diskoj.
El la elsendo 20.04.2024. Legas Milada – 03′ 15″
Plia plago – unufojaj elektronikaj cigaredoj
Laŭ Material Focus unufojaj elektronikaj cigaredoj fariĝas la plej danĝera por la medio kaj klientoj konsumaprodukto. Ĝi taksis, ke nur en Britio ĉiun sekundon en rubujon trafas ok e-cigaredoj. Ili ne subiĝas al recikligado kreante pli grandan mediominacon ol tradiciaj cigaredoj. Ili enpenetrigas en la medion plaston, nikotinajn salojn, pezajn metalojn, plumbon, hidrargon kaj facile brulantajn litajn-jonajn bateriojn. Laŭ Instituto pri Ekonomiaj Prognozoj kaj Analizoj en Pollando en 2023 la unufojuzaj e-cigardeoj kaŭzis preskaŭ 2,5 mil tunojn da eletrorubo el la venditaj tiujare ĉirkaŭ 99,7 milionoj da pecoj. Laŭ esplorinstituto de UN-o ĉiujare en rubujojn trafas 844 milionoj da e-cigaredoj. Ili pezo egalas al ĉirkaŭ 42 mil tunoj, kio ekvivalentas al la pezo de ses Eiffel-turoj. Aktuale la plej granda monda produktanto de elektronikaj cigaredoj estas Ĉinio kaj ĝia merkato valoras jam kelkdek miliardojn da dolaroj. Ĉinio ĉefe eksportas e-cigaredojn malpermesinte en 2022 en la propra lando fruktogustajn cigaredojn. Oni taksas, ke Ĉinio povas produkti eĉ 95 procentojn de ĉiuj e-cigaredoj en la mondo. La produktantoj de e-cigaredoj celas la plej junajn konsumantojn. Kiel informis Centro pri la Monitorado de la Merkato pli ol 90 procentoj de la unufojuzaj e-cigaredoj havas guston de fruktoj, dolĉaĵoj, enerigizaj trinkaĵoj. Instituto pri la Ekonomiaj Prognozoj kaj Analizoj precizigas, ke oficiale en Pollando oni ofertas ĉirkaŭ 770 gustojn de e-cigaredoj – i.a. temas pri la gusto de vanilglaciaĵoj, sukera vato, bobelmaĉgumo, akvomelono, kolao, mango aŭ energizaj trinkaĵoj, aparte atrakciaj por la infanoj. Krome la Societo Kontraŭbatalanta la Pulmokanceron liveris siajn enektrezultojn faritajn inter junularo. Konforme al la ricevitaj donitaĵoj preskaŭ la duono de polaj lernantoj ĉiutage uzas e-cigaredojn, unuavice pro iliaj atrakciaj gustoj.
El la elsendo 10.04.2024. Legas Maciek – 02′ 46″