Novaĵoj

Pollando fariĝis en la Eŭropa Unio la plej granda bredanto de karpoj. La pola jara produktado konsistigas 30 procentojn de la unia karpobredado. En la kvanto de dek ok ĝis dudek mil tunoj jare polaj karpoj estas preskaŭ tutece destinitaj por la landa merkato. Laŭ la esplorinstituto Eurostat en 2018 en la Unio oni produktis 61 mil tunojn da karpo. Pollando liveris 16, 5 mil tunojn, Ĉeĥio ĉirkaŭ 18, 5 mil kaj Hungario ĉirkaŭ 11, 5 mil tunojn. Tamen la bredadrezultoj varias kaj en signfa grado dependas de la veteraj kondiĉoj. En Pollando ekzistas 3 mil matrumejoj okupiĝantaj pri la bredado de karpoj, unuavice en la suda kaj la okcidenta Pollando. Ĉi tiu fiŝo en la konscio de poloj intime ligiĝas kun la tradicio de la solena antaŭkristnaka Sanktvespera, Vigilia Vespermanĝo. Oni taksas, ke du semajnojn antaŭ la Kristnasko estas vendataj ĉirkaŭ 90 procentoj de la landaj karpoj. Kvankam polaj karpoj estias unuavice destinitaj por la interna merkato, tamen en 2019 ilia eksporto kreskis je 56 procentoj. Polaj karpoj en 2019 estis servataj plej grandkvante ĉe la unilandaj tabloj en Germanio, Francio, Estonio, Litovio kaj Britio.

El la elsendo 05.01.2021. Legas Milada – 1′ 51″

Ĉiam pli da polaj urboj reagas je alvoko limigi la rastadon de falantaj aŭtune arbofolioj. Inter ili estas Bjalistoko, Szczecin, Kielce, Rzeszów aŭ Vroclavo. En ĉi lasta urbo jam la duan jaron laŭvice okazas la socia kampanjo kun la devizo „folio ne estas balaaĵo”. Organizis ĝin la grupo La Vroclava Verdaĵo, al kiu aliĝis aliaj kiel la Ĉefurba Societo de Birdprotektado, La societo Rezino, Faŭno kaj Flaŭro Popovic.
La argumentoj de specialistoj reliefigas, ke la falintaj folioj signifas valoran naturan organikan sterkon, kiu influas la grundkvaliton kaj favoras multajn organismojn tie vivantajn. La tavolo de la falintaj teren folioj efike retenas kaj staplas akvon kaj limigas la akvovaporiĝon el la grundo. Tio estas grava por la protekto kontraŭ sekiĝo de la grundo kaj vivantaj en ĝi organismoj. La falintaj folioj krome efike izolas kaj rezistas la variadon de la temperaturo protektante grundorganismojn kaj plantojn kontraŭ frostiĝo. Sufiĉas malgrandaj ŝanĝoj en kutimoj de verdaĵadministrantoj aŭ ĝardenposedantoj. El tio sekvas la konsilo – rastu foliojn de sur la trotuaro kaj biciklaj vojetoj, sed lasu libere tiujn, kiuj kovras la parkajn kaj skvarajn terenojn.

El la elsendo 29.12.2020. Lagas Maciek kaj Barbara – 1′ 34″

Laŭ analizo de la Pola Ekonomika Instituto kreskas la konscio de poloj pri negativaj sekvoj de fumnebuloj super la urbo. 58 je 100 poloj interparolas pri aerpolucio, kaj 45 je 100 sekvas la kurantan situacion pere de apoj kaj interreto. Kreskas la kritika rilato al personoj, kiuj damaĝas la medion. Ĉiam pli ofte en la plej proksima najbarejo hejme kaj laborloke poloj ĉirkaŭas sin per plantoj, kiuj malaltigas la nivelon de aerpolucio – temas pri 48 procentoj. 25 procentoj aplikas la aerpurigilojn.
Tamen la raporto „Poloj kaj naturprotekto” elmontris, ke la edukado pri naturprotekto daŭre estas tre bezona. Nur du je tri testitaj poloj scias, ke la hejmaj fornoj estas la ĉefa fonto de aerpoluado malgraŭ la fakto, ke du trionoj asertas, ke konsideras influon de aerpoluado je la propra sano kaj tiu de siaj proksimuloj. La plej grandajn konojn pri la aerprotekto, pri la rezultoj de la spirado per la poluita aero kaj ĝiaj fontoj havas la loĝantoj de Kraków-regiono. Tie ekokonsilantoj aktivas en 62 komunumoj kaj donis en la lastaj jaroj preskaŭ 600 mil konsilojn. Krakovo mem gvidas plurajn edukkampanjojn por konsciigi la konsekvencojn de la fumnebulo. Aktivuloj el la organizaĵo Pola Fulmnebula Alarmo realigas projektojn, kiuj celas plibonigi la aerkvaliton.

El la elsendo 29.12.2020. Lagas Maciek kaj Barbara – 1′ 44″

La Ĉefa Statistika Oficejo publikigis la nunjaran eldonon de la raporto „La informadika socio en Pollando”. Pli ol 90 procentoj de la polaj hejmaj mastrumejoj disponas jam pri aliro al la larĝbenda interreto. Temas pri pli ol 3,7 procentoj pli ol en 2019. Iom pli ofte la reton uzas la loĝantoj de la urboj, sed en la nuna jaro la plej granda kresko de la internaŭtoj okazis en la kamparo kaj en la mezdense enloĝataj lokoj. Tiu evoluo okazis dank’ al la Operaca Programo Bita Pollando, por kiu oni destinis 6 miliardojn da zlotoj. En la tuta Pollando estas realigataj projektoj, kiuj certigos al pli ol 2 milionoj da hejmaj mastrumejoj tre rapidan retkonekton. Krome la aliron al la larĝbenda interreto ricevos pli ol 10 mil lernejoj kaj pli ol 100 unuoj de la Volontula Kontraŭincendia Servo. En la daŭro de la lastaj 12 monatoj la servojn de la publika administracio rete uzis preskaŭ 42 procentoj de la loĝantoj de Pollando en la aĝo de 16 ĝis 74 vivojaroj. Preskaŭ 61 procentoj de la loĝantoj el la sama aĝgrupo butikumis rete. Pro la pandemio 25 procentoj de laborantoj en la aĝgrupo inter la 16-a kaj la 74 vivojaroj utiligis la ŝancon labori distance dank’ al la interreto.

El la elsendo 22.12.2020. Legas Milada – 2′ 01″

La 14-an de decembro okazis la solenaĵo en la prezidenta rezidejo dum kiu la pola prezidenta paro transprenis la Pacan Lumon de Bet Leĥem kiel simbolon de bono, frateco kaj servo. Ĝia nunjara devizo lige kun la kontraŭbatalado de la kronvirusa pandemio tekstas ĝuste La Lumo de servo. La disportadon de la Paca Lumo de Bet Leĥem oni komencis en 1986. Unu jaron poste la patronecon super ĝi transprenis aŭstraj skoltoj. Ĉiujare knabo kaj knabino transprenas la lumantan torĉon el la Groto de la Naskiĝo de Jesuo. Sekve el Vieno ĝi estas transdonata en multaj eŭropaj landoj al la loĝantoj de urboj aj reprezentatoj de skoltaj organizoj. Asocio de la Pola Skoltaro aliĝis al la kampanjo en 1991. La Pacan Lumon de Bet Leĥem polaj skoltoj ricevas de skoltoj slovakaj. La plia transdonado okazas alterne en Slovakio kaj Pollando. Polaj geskoltoj, kiel ĉenero en la disportado de la Lumo transdonas ĝin al skoltoj en Rusio, Litovio, Ukrainio kaj Belorusio, al Germanio kaj al Svedio.

El la elsendo 19.12.2020. Legas Milada – 1′ 32″

Pollando okupis la kvian lokon, avancinte de la 16-a, en la rangolisto de la landoj, en kiuj la kondiĉoj por la merkatista agado de virinoj estas la plej favoraj. Apud Svedio, kiu avancis de la 25 al la 8-a loko ĝi estas la 2-a lando, kiu en 2020 notis la plej grandan avancon. Pollandon antaŭis Israelo, Usono, Svislando kaj Novzelando. Temas pr la donitaĵoj el la kvara esploreldono de MIWE, kiu taksis la kontribuon de merkatistinoj el la tuta mondo al la socia kaj ekonomia vivo. Evidentan kreskon de la pozicio de Pollando oni notis ankaŭ en la parta rangolisto sumiganta la partoprenon de virinoj sur la labormerkato, inkluzive de ilia nombro sur manaĝeraj kaj specializaj postenoj. La raporto de MIWE prezentis krome enkondukan analizon de la pandemio je la vivo de virinoj gvidantaj la propran merkatistan agadon. Rezultas el ĝi, ke en la tutmonda skalo la gvidataj de virinoj entreprenoj pli forte suferis panedmikonsekvencojn. Eĉ 87 procentoj de la firmaoj gvidataj de virinoj suferis negativajn sekvojn de la krizo.

El la elsendo 15.12.2020. Legas Milada – 1′ 34″

Nacia Agentejo de Studenta Interŝanĝo kaj Konfederacio de la Rektoroj de Polaj Altlernejoj decidis, ke preskaŭ 900 junuloj el Belorusio dank’ al la agentejo ekstudos en la plej proksima akademia jaro en 73 polaj altlernejoj. Studontoj el Belorusio mem elektis la interesajn por si altlernejojn kaj studdirektojn. Plej multaj stipendiotoj interesiĝis pri la Varsovia Universitato, Adam Mickiewicz-Universitato en Poznano, pri la krakova Jagelona Universitato, pri la Universitato de Lodzo, pri la Ĉefa Komerca Lernejo, pri la Bjalistokaj politekniko kaj universitato. Plej ofte kandidatoj je studentoj en Pollando elektis administradon, informadikon, turismon kaj ripozon, internaciajn rilatojn, loĝistikon kaj kuracistan fakultaton. Polaj altlernejoj de jaroj ĝuas popularecon inter belorusaj junuloj. Ili estas la dua post ukrainanoj plej granda nacia grupo de eksterlandaj studentoj en Pollando. Kadre de la projekto „Solidaraj kun studentoj” belorusaj junuloj ricevos ĉiumonatan stipendion de la pola ŝtato kaj estas liberigitaj de pagoj pro la studoj. Krom la pola programo „Solidaraj kun studentoj” funkcias du pliaj programoj celitaj al la akademia medio en Belorusio. Kadre de la programo „Solidaraj kun sciencistoj” ĉirkaŭ 20 belorusaj sciencaj laborantoj povas veni por staĝi en polaj altlernejoj. Kadre de la programo „Solidaraj kun instruistoj” 15 belorusaj instruistoj partoprenas Postiplomajn Kvalifikaj Studojn pri la Instruado de la Pola Kulturo kaj Lingvo kiel Fremda en la Universitato de Katowice.

El la elsendo 15.12.2020. Legas Maciek – 1′ 52″

Por kontraŭbatali la disvastiĝon de Kovim-19 en la tuta mondo oni aplikas – laŭ diversaj kriterioj – la protektomaskojn, sekve multloke kreskis bezonateco je ili kaj ilia importo. Kun la donitaĵoj el la unua duono de la 2019-a jaro kaj la sama periodo de 2020 la importovaloro de vizaĝmaskoj al la Eŭropa Unio signife kreskis. Dum la unuaj 6 monatoj de 2019 al la Unio oni importis protektajn maskojn kun la valoro de 800 milionoj da eŭroj. En la unua duono de 2020 la importovaloro de protektomaskoj superis 14 miliardojn da eŭroj. Temas pri kresko 1800-procenta. Plej multajn maskojn importis la uniaj landoj kun la plej multnombra loĝantaro, tamen analizante la valoron de la importo je unu loĝanto videbliĝas diferencoj inter la unuopaj landoj. Plej multajn maskojn kalkulite je unu loĝanto importis Luksemburgo lige kun ties politiko pri landa maskodistribuado. La valoro de la importitaj maskoj pokape egalis al 121 eŭroj. La valoro de la maskoimporto de Belgio, Germanio kaj Francio je unu loĝanto superis 50 eŭrojn. La importovaloro de maskoj al Kipro, Pollando, Svedio, Kroatio, Greklando kaj Bulgario ne superis 10 eŭrojn je unu loĝanto. La ĉefa liveranto de vizaĝmaskoj al la Unio estis Ĉinio. En la unua duono de la 2020-a jaro la Unio aĉetis en Ĉinio eĉ 92 procentojn de ĉiuj vizaĝmaskoj, je 30 procentoj pli ol en la unua duono de la 2019-a jaro.

El la elsendo 08.12.2020. Legas Maciek – 1′ 46″

„Kristnasko digna kaj ne nutraĵmanka” estas la devizo de la nunjara Festokaza Nutraĵkvestato, okazinta inter la 23-a kaj la 28-a de novembro. Nunjare pro la pandemio la kampanjon ne partoprenis volontuloj, sed tradicie klientoj povis provizi per krome aĉetitaj nutraĵproduktoj korbojn situigitajn ĉe la vendejkasoj de du mil vendejoj en la tuta lando. Nunjare aldone funkcias karitata reta vendejo, en kiu eblas aĉeti virtualajn produktojn. La kolektita tiel mono servas por aĉeto de nutraĵoj por personoj en malfacila ekonomie vivsituacio. Laŭ la Ĉefa Statistika Oficejo ĉirkaŭ 1 miliono 600 mil personoj vivas en Pollando en ekstrema mizero disponante pri malpli ol 600 zlotoj monate, ĉiutage frontante la dilemon ĉu pagi fakturojn, aĉeti medikamentojn aŭ nutraĵojn. Pasintjare kadre de la Festokaza Nutraĵkvestado oni kolektis por personoj bezonantaj 708 tunojn da nutraĵoj. La kampanjon la 24-an fojon organizas Federacio de la Polaj Nutraĵbankoj.

El la elsendo 01.12.2020. Legas Maciek – 1′ 10″

Rande de Białowieża-praarbaro (la nord-orienta Pollando) finiĝis la kampanjo dum kiu identigajn ringojn ricevis pli ol 10,6 mil birdoj. Temas pri flamkardeloj, ruĝgorĝuloj, ĉifĉafoj, grandparuoj, sed ankaŭ pegoj, strigoj aŭ bluvostuloj. La ringuma kampanjo okazanta apud la Akvoreceptaklo Siemianówka daŭras ekde 2002 kaj partoprenas ĝin ankaŭ ornitologoj kaj studentoj el la Bjalistoka Universitato. La nunjara kampanjo daŭris ekde aŭgusto. En ĝia daŭro la birdoj estis kaptataj pere de diversspecaj retoj kaj tuneloj dislokitaj ĉe konektejoj de la akvoreceptaklo kaj tero, en arbustoj kaj sur terenoj surkreskitaj de fragmito. Dum la ringuma kampanjo oni signis la birdospecion, la staton de la birdo inkluzive de ĝia grasohisto, kio tradukiĝas al la kolektitaj energiprovizoj. Estis kolektitaj krome la biometraj donitaĵoj kaj notita la birdopezo post kio birdoj estis liberigataj. Ĉiuj esplordonitaĵoj trafis al la Ornitologia Stacio de la Muzeo kaj Instituto pri Zoologio de la Pola Sciencakademio en Gdansko. En la ringuma kampanjo krom ornitologoj kaj studentoj partoprenas ĉiam pli da volontuloj. Oni planas venontjare komenci la kampanjon jam printempe por ricevi pli plenan bildon pri tio, kiuj birdoj kaj kiam alflugas al la Akvoreceptaklo Siemianówka.

El la elsendo 01.12.2020. Legas Milada – 2′