Novaĵoj

La Nacia Pola Banko encirkuligis arĝentan kolektistan moneron kun la valoro de 10 zlotoj, dediĉitan al la ideo de la plej granda patriota manifestiĝo en Pollando, la Marŝo de Sendependeco el la 11-a de novembro.
La kolektistaj moneroj kaj monbiletoj de la Nacia Pola Banko memorindigas gravajn eventojn, omaĝas polajn heroojn, elstarajn individuojn kaj aŭtoritatulojn. Ili kontribuas al kreskigo de interesiĝo pri la pola historio, kulturo, scienco kaj tradicio. La kolektistaj moneroj estas farataj el oro aŭ arĝeneto, aldone ili povas esti atrakciigataj per dekoraj elementoj el sukceno, vitro, ornama siliko aŭ ceramiko kun apliko de multaj diversaj teknikoj.
La ĵus emisiita kolektista monero ĉe aversa flanko prezentas la bildon de la Blanka Aglo sur la simbole prezentitaj polaj flagoj. Ĉe la reverso kiel la ĉefmotivo videbliĝas flagoj kaj la blank-ruĝa rubando. Ĉe la supro legeblas la vortoj „Marŝo de sendependeco”. Temas pri cikla evento okazanta la 11-an de novembro en Varsovio, tutlanda solenaĵo omaĝanta homojn kaj eventojn, kiuj en 1918 alkondukis al la regajnita suvereco de Pollando. Kun la fluo de la tempo la Marŝo de Sendependeo transformiĝis en la plej grandan patriotan manifestiĝon en Pollando, kiu tradicie ĝuas pli ol 100-milan frekventecon.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Milada kaj Krystyna – 01′ 52″

Morgaŭ, la 11-an de novembro 2023 en la tuta lando okazos solenaĵoj ligitaj kun la 105-a datreveno de la regajnita suvereneco en 1918. Antaŭtage, la 10-an de novembro je la 11 horo 11 minutoj jam la 6-an fojon okazis kampanjo alvokanta individuojn kaj unuopajn mediojn komune kanti la polan nacian himnon „Dąbrowski mazurkon”. Por La 11-a de novembro estas planitaj en la tuta lando porokazaj manifestacioj, paradoj kaj koncertoj. Riĉan porokazan programon pretigis Varsovio. La ĉefa evento en la pola ĉefurbo estas la tradicia Marŝo de Sendependeco, por kiu venas ne sole varsovianoj sed partoprenantoj el la tuta lando.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Milada – 01′ 01″

6 jarojn antaŭ la solenadoj, ligitaj kun la proklamo de la Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo-2029 12 polaj urboj kandidatiĝis por ĉi tiu titolo. El inter ili la pola kultuministerio elektis kvar, t.e. Lublin, Katowice, Bielsko-Biała kaj Kołobrzeg. La titolo Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo estas atribuata al du aŭ tri uniaj urboj, urboj el EOG/EFTA kaj el kandidatantaj landoj. Ĝis nun per ĉi tiu titolo estis distingitaj du polaj urboj. Temas pri Krakovo en 2000 kaj Vroclavo en 2016. Ĉiu el la Eŭropaj Ĉefurboj de Eŭropo konservas ĉi tiun titolon dum unu jaro. La titolon la Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo oni atribuas baze de la poponita de ili kultura programo, kiun devas karakterizi klara eŭropa dimensio, ĝi devas havi vastan grupon de kunpartoprenantoj kaj konformi al la longdaŭra evoluplano en la programo de urboj kaj regionoj.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Maciek – 01′ 06″

Jam la 12-an fojon en novembro okazas la kampanjo de libera vizitado de la polaj reĝaj rezidejoj. Kadre de ĝi ili disponigas al la publiko signifan parton de siaj kolektoj kaj vizitadon de daŭrantaj en ili konstanataj kaj porokazaj ekspozicioj, partoprenon en specialaj programoj, kiujn tiuokaze ili organizis. Komence de la kampanjo siajn pordojn por la publiko malfermis senpage kvar reĝaj rezidejoj, aktuale temas pri 9 institucioj kaj 11 rezidejaj fililoj en Varsovio, Krakovo, Lublino, Malbork, Poznano, Sandomierz, Wieliczka. Ekde la komenco eblis senpage viziti la Reĝan Kastelon ĉe Wawel-altaĵo en Krakovo, la Reĝan Kastelon en Varsovio, la Reĝan Łazienki-komplekson en Varsovio kaj Palacon de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en la varsovia Wilanów. En la lastaj jaroj al la kampanjo aliĝis muzeoj en Sandomierz, Lublino kaj Malbork, kiuj ankaŭ havas kastelajn rezidejojn, salkastela muzeo en Wieliczka, Reĝa Kastelo en Poznano kaj kasteloj en la lokoj Kwidzyn kaj Sztum, kiel la filioj de la Kastela Muzeo en Malbork.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Pamela – 01′ 26″

La Ĉambro de Reprezentantoj de la belorusa Nacia Asembleo akceptis leĝon pri konscienclibereco, kiu reguligas la agadon kaj leĝan statuson de religiaj organizaĵoj. La enkondukitaj ŝanĝoj antaŭvidas, ke la religia klerigo devas esti gvidata nur en la ŝtataj lingvoj, t.e. ruse kaj beloruse. En julio 2023 en Belorusio estis amendita leĝo „Pri lingvoj”. La amendo malpermesas, ke en la lernejoj de la ŝtata klerigsistemo la instrulingvo estu alia ol la rusa aŭ belorusa. La ĝistiama leĝo el 1990 garantiis al la naciaj malplimultoj la eblon instriui siajn infanojn en la gepatra lingvo. Nun tio estas ekskludita. La amendita leĝo allasas tamen, ke en la ŝtata lernejo estu establataj apartaj klasoj, en kiuj la lingvo de naciaj malplimultoj povas esti uzata laŭ postuo de la gepatrpoj post la akiro de permeso flanke de la lokaj aŭtoritatoj kaj la belorusa edukministerio.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 14″

De dek jaroj la Katolika Universitato de Lublin – la orienta Pollando – ebligas al malliberigitoj akiri superan edukitecon. Dum la nunjara akademia jaro 2023/24 la studojn komencis 23 personoj. Rekrutigo de studentoj okazas tradicie en la tuta lando, t.e. en pli ol 100 malliberejoj. La universitato proponas al ili bakalaŭrajn kaj magistrajn studojn pri familio koncerne du specializojn. Asistanto de nememstara persono (la 1-a grado) kaj la animanto de la socia medio (la 2-a grado). Ekde 2013 la studprojekton partoprenis 80 malliberigitoj, 30 finis la studojn. Laŭ la pritakso de la organizantoj temas pri diligentaj kaj laboremaj studentoj, kiuj distingiĝas per granda scivolemo. La malliberigitoj realigas kompletan programon de la studoj proponitan de la Katolika Lublina Universitatao, sed realigas ilin, t.e. lernas en malliberejo.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 07″

La germana versio de la bildstrio „Lupoj. Historioj veraj”, eldonita de Moritz Verlag ricevis la premion EMYS pro la plej bona nefikcia libro por infanoj kaj junuloj. Aŭtoras ĝin Michał Figura el la Ekologia Subinstituto de la Biologia Fakultato de la Varsovia Universitato kaj Aleksander kaj Daniel Mizieliński, kiuj ankaŭ ilustris ĝin. La libro „Lupoj. Historioj veraj” bildstrie prezentas la vivon de ĉi tiuj bestoj kaj esplorojn pri ili. Ĉiuj libroherooj estas sciencistoj profesie okupiĝantaj pri lupoj i.a. habilitiĝinta dotorino Sabina Pierużek-Nowak kaj habilitiĝinta doktoro, inĝeniero Robert Mysłajek. Laŭ la pritakso de doktorino Ulrike Clausen, ĵurimembro kaj veterinaro, temas pri ekscita kaj ĝisfunde traktanta la temon libro, distingiĝanta fone de aliaj dediĉitaj al la samaj bestoj. La premio EMYS estas atribuata de la societo proWissen kaj la urba biblioteko de Potsdamo. La pola eldono de la libro ricevis nunjare la ĉefpremion en la katerogio „Libroj por infanoj kaj junularo” en la konkurso „La plej bela pola libro 2022” organizata de la Pola Societo de Libroeldonistoj.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 29″

Laŭ la donitaĵoj de la Krakov-regiona Turisma Organizo ĉi-somere oni notis 174-procentan kreskon de eksterlandaj turistoj kompare al la feria sezono 2022. Se temas pri la landaj turistoj en la regiono situacio estas stabila kaj temis pri 3,4 milionoj da personoj. La nunjara aŭgusto estis la unua monato, en kiu la nombro de eksterlandaj turistoj superis la nivelon de la rekorda, antaŭpandemia 2019-a jaro. Same en julio kiel ankaŭ en aŭgusto la regionon de Krakovo vizitis nunjare plej multnombre germanoj, usonanoj, britoj, slovakoj, loĝantoj de Israelo. La turisma ĉefallogaĵo daŭre estas la malnova pola ĉefurbo, Krakovo. Turistoj volonte vizitas ankaŭ tiajn lokojn, kiel Zakopane, Wieliczka, Oświęcim (kie troviĝas la germana koncentrejo Auschwitz-Birkenau) kaj Krynica Zdrój. La turismon favoras la plej granda regiona flughaveno en Pollando, Kraków Airport. En julio ĝi batis sian rekordon akceptinte 919 mil pasaĝerojn, kaj fine de septembro ĝi bonvenigis sian 7-milionan pasaĝeron en 2023.

El la elsendo 20.10.2023. Legas Maciek – 01′ 25″

La nunjara somera sezono elmontris, ke poloj efektive ŝanĝas siajn manĝokutimojn. Ĉiam pli ofte ili rimarkas ligon inter tio, kion ili konsumas kaj kia estas ilia bonfaro kaj sanefikoj. Laŭ la antaŭnelongaj ekzamenoj de la merkata esploraganetejo, Kantar Pl la somera sezono 2023 konfirmis la daŭran kreskotendencon de la konsumado de fruktoj kaj legomoj. Preskaŭ la duono de poloj, 49 procentoj, deklaris, ke manĝas ilin grandkvante kaj eĉ 19 procentoj, ke pli ol grandkvate. Tio signifas ke ĉi lasta grupo de konsumantoj adaptis sian dieton al rekomendoj de dietetikistoj konforme al kiuj, ĉiu manĝo alemanŭ en duono devus konsisti el legomoj kaj fruktoj. La kreskantan favorsanan konscion de poloj influis la kovima pandemio kaj multiĝantaj edukkampanoj pri la valoro de lokaj kaj sezonaj produktoj en Pollando.

El la elsendo 20.10.2023. Legas Maciek – 01′ 09″

Jam ekde la 10-a de decembro 2023 la pasaĝeroj de la Pola Fervojo PKP povos veturi rekte per la nokta trajno el Varsovio al Munkeno. La ĉefurbo de Bavario estas unu el la plej belaj germanaj urboj plena de atrakciaĵoj, aparte en la antaŭkristnaska periodo. La nova fervoja konekto el Varsovio al Munkeno kreiĝis kunlabore kun la Aŭstria- kaj la Germana Fervojoj. En komfortaj kondiĉoj la rekta nokta traveturo per la trajno EN Chopin tra Ĉeĥio kaj Aŭstrio al la ĉefurbo de Bavario daŭros 14 horojn. La trajno enhavos krome vagonojn celantajn Pragon kaj Budapeŝton. Bavario estas unu el la plej belaj germanaj federaciaj landoj popularaj inter poloj. Ĝia ĉefurbo Munkeno, plenplena de vidindaĵoj kaj vizitindaĵoj, estas bonega startloko por konatiĝi kun la tuta regiono. La funkciigo de la nova trajnkonekto en la komenco de decembro koincidas kun la ebleco viziti kaj butikumi dum famaj munkenaj kristnaskaj bazaroj, kiuj prezentas sian oferton ekde la 27-a de novembro ĝis la 24-a de decembro.

El la elsendo 20.10.2023. Legas Milada – 01′ 37″