Novaĵoj

La 2022-a jaro estis la plia jaro dum kiu al Pollando venis signifa nombro de islamana loĝantaro. Laŭ la donitaĵoj de la departemento pri labormerkato de la ministerio por familio kaj socia politiko temis pri 136 mil, kio signifas ke ĉiutage temis mezume pri 372 islamanoj. Plej multaj, ne plenaj 34 mil venis el Uzbekio, pli ol 25 mil el Turkio kaj pli ol 13,5 mil el Bangladeŝo. Krome islamanoj venis el tiaj landoj kiel Turkmenio, Indonezio, Kirgizio, Azerbejĝano, Tagikio, Pakistano. Ĉefa Statistika Oficejo prezentis la plej novajn donitaĵojn pri la loĝantaro en Pollando, kies nombro fine de la jaro egalis al 37 milionoj 767 mil personoj. Tio kompare al 2021 signifis malkreskon je 141 mil. Pasintjare en Pollando naskiĝis 305 mil infanoj, inkluzive de ĉirkaŭ 15 mil infanoj de eksterlandanoj. Unu jaron pli frue la nombro de la infanoj de eskterlandanoj egalis al 8,9 mil. Temas do pri pli ol 60-procenta kresko kaj kiel oni atentigas, tio ligiĝas kun ukrainaj enmigrantoj. Ne estas sciate kiom da ukrainaj infanoj troviĝas inter la menciitaj 15 mil eksterlandaj infanoj, sed inter januaro kaj aŭgusto 2022 en Pollando naskiĝis 8 mil ukrainaj infanoj. Tio estis duoble pli ol en 2021, kiam la elcento de ukrainaj infanoj egalis al 1,5 procentoj, en 2021 ne multe pli ol unu procento. Kiel informis kompare la ĵurnalo „Dziennik Gazeta Prawna” en 2015 ukrainaninoj en Pollando naskis 704 infanojn.

El la elsendo 05.02.2023. Legas Milada – 2′ 39″

La Paŝtado kiel praktiko de kultura ŝafpaŝtado en la pola parto de Karpatoj kaj la teksado de ĉaristaj gantoj, ambaŭ el la krakova regiono, aldoniĝis al la registro de la Nacia Listo de Nemateria Kulturheredaĵo. Entute en 2022 al tiu ĉi prestiĝa listo alodniĝis naŭ kulturaj fenomenoj. Paŝtado – en la pola lingvo >bacowanie<, la praktiko de ŝafpaŝtado, estas kultivata en la pola parto de Karpatoj kaj koncernas la terenojn de la Silezia Beskidsy-montaro tra Tatroj ĝis la montaro Bieszczady. Kune kun la tradicio de la produktado de specifa ŝaffromaĝo konata kiel >oscypek<, ĝi estas praktikata almenaŭ ekde la 16-a jarcento. Ĝi rilatas al la paŝtista migrado kaj la valaĥa setlado. La paŝtista tradicio estas heredata de patro al filo kaj ligiĝas kun flegado de malnovaj ritoj, muziko kaj konservado de tradiciaj kostumoj. Aldone al la paŝtista tradicio al la Pola Listo estis alskribita la tradicio teksi ĉaristajn gantojn, iam konata en la tuta Karpatio kaj konserviĝinta ĝis nun ĉe la montaranoj de Poprad-rivera regiono. Tiuj gantoj estis necesaj en farmlaboroj, aparte dum la vintra transportado de ligno en ĉaroj tirataj de ĉevaloj. En 2022 la pola listo riĉiĝis krome per registroj pri Kurpie-regiona sukcenproduktado, Kurpie-regiona brodado, „Snutka Golińska” – brodaĵo el la Poznana-provinco, Paskaj Palmokrucoj el Opole-regiono, Paskaj ĉevalprocesioj el la Supra Silezio, Barbórka de karboministroj en Wałbrzych – la festado ligita kun la tago de s-ta Barbara, patronino de ministoj; plumplukado de kortbirdoj en la regiono Opole-Silezio. Aktuale sur la Pola Listo de la Nemateria Kulturheredaĵo troviĝas 64 registroj, inkluzive de Esperanto kiel portanto de la E-kulturo.

El la elsendo 30.01.2023. Legas Maciek – 02′ 21″

Ĉiam pli da dungitoj akceptas, ke la fleksebla labormodelo – jen oficeja, jen distanca – estas unu el iliaj prioritatoj por fari dungodecidon. La esplorinstituto ADP pri la tutmondaj kadraj kaj salajraj servoj faris inter preskaŭ 33 mil dungitoj en 17 landoj la enketon “Homoj ĉe Laboro 2022: Tutmonda Laborista Alrigardo”. Pere de ĝi estis kontrolita la sinteno de dungatoj koncerne distancan laboroferton. Laŭ akiritaj informoj eĉ 6 el 10 de polaj enketitoj opinias, ke ili konsiderus ŝanĝi la firmaon, se ĝi devigus ilin reveni al plene oficeja laborreĝimo. Preskaŭ 60 procentoj de viroj kaj preskaŭ 55 procentoj de virinoj alprenus tian decidon. La epoko de la oficeja laborreĝimo finiĝis samtempe kun la eksplodo de la pendemio. Laborantoj ĉiam pli favoras la hibridan labormetodon. Eĉ unu triono de poloj konsentus pri salajroredukto favore al la ebleco uzi flekseblajn laborhorojn, dum ilia tempo dediĉita al profesiaj taskoj ne estus ŝanĝita. Tion deklaris iom pli ol 29 procentoj de la enketitoj. Krome preskaŭ 61 procentoj ŝatus havi pli grandan elastecon koncerne tion, en kiuj horoj ili laboras konservante la samajn laborhorojn dum la semajno. Jam en 1988 brita enketo elmontris, ke dum norma 8-hora labortago, laboranto estas produktiva nur dum 3 horoj kaj la ceteran temon li/ŝi dediĉas al eksterlaboraj aktivadoj. La laboraktiveco malrapidiĝas pro tio, ke la homa cerbo havas limigitan tempon por kreiva pensado kaj ne kapablas esti sammaniere kreiva en la daŭro superanta tri horojn.

El la elsendo 25.01.2023. Legas Milada – 02′ 32″

Laŭ informoj de la Pola Ekonomia Instituto en Pollando funkcias 24,21 mil kompanioj kun la ukraina kapitalo, kio signifas eĉ 25 procentojn de ĉiuj kompanioj kun la eksterlanda kapitalo. Laŭ la raporto de la Instituto tio samtempe signifas 7 procentojn de ĉiuj kompanioj registritaj en Pollando, inkluzive de la polaj. En plimulto temas pri ukrainaj komercaj firmaoj – 22 procentoj, konstruaj – 19 procentoj kaj firmaoj okuiĝantaj pri transporto kaj staplado – 14 prcentoj. Inter ili dominas firmaoj unupersonaj. Inter januaro kaj septembro 2022 sume la nombro de ukrainaj unupersonaj firmoj kreskis lavange kaj egalis al 10 207. Laŭ 66 procentoj de la ukrainaj respondintoj tiu agado en Pollando estos daŭrigota sendepende de la situacio en Ukrainio. Nur 4 procentoj de la enketitaj ukrainaj firmaoj intencas fini sian agadon en Pollando kaj reveni al Ukraino, kiam nur ĉi tion ebligos situacio.

El la elsendo 25.01.2023. Legas Milada – 01′ 36″

Junaj poloj en la aĝo inter la 18-a kaj 35-a vivojaroj en pli signifa grado ol iliaj eŭropaj samaĝuloj taksas la valoron de proksimaj rilatoj inter homoj. Eĉ 51 procentoj de poloj deklaris nome, ke gravas por ili proksimaj interhomaj rilatoj, dum nur 34 procentoj de ceteraj junaj eŭropanoj esprimis la saman opinion. Tio rezultas el la internacia esplorado „Daŭripova evoluo aŭ nenio. La prirevita estonteco de eŭropanoj el la generacioj Y (1986-1996) kaj Z (1997-2012)”. Junaj poloj ligas ankaŭ grandan atenton al la fizika kaj emocia sano. Tion deklaris 63 procentoj de junaj poloj, dum malpli aliaj eŭropanoj, t.e. 57 procentoj. Junaj eŭropanoj en 55 procentoj inter la plej gravaj pilieroj de daŭripova socio plej ofte menciis la naturmedion, en 52 procentoj edukadon kaj talenton. Plej multaj junaj poloj menciis inter la plej gravaj pilieroj de la daŭripova socio sanon kaj medicinon, naturmedion kaj sciencon (44 procentoj). Nur postan lokon okupis edukado kaj talento, favore al kio voĉdonis 42 procentoj de la enketitaj poloj. Junaj poloj la estontecon en pli signifa grado ligas kun teknologio (40 procentoj) dum nur 27 procentoj de aliaj eŭropanoj havis tian opinion. Aliflanke por junaj poloj malpli esencaj estas problemoj de daŭripova evoluo. Se ceteraj eŭropanoj eĉ 23-procente voĉdonis por tio, inter poloj nur 12 procentoj. Aliflanke same por junaj poloj kiel ankaŭ por junaj eŭropanoj gravas la sciencteknologia evoluo kaj medicinaj esploroj. Tion deklaris 93 procentoj de ĉiuj enketitoj. Se temas pri la respekto por la natura medio eĉ 91 procenoj de junaj poloj konfirmis tion, kio estas je 6 procentoj pli ol la deklaroj de aliaj junaj eŭropanoj.

El la elsendo 25.01.2023. Legas Pamela – 02′ 16″

Pollando estas la laŭvica eŭropa lando, al kiu venas ĉiam pli da loĝantoj el Afriko. Laŭ oficialaj donitaĵoj rezultas, ke la nombro de liverataj studentaj kaj laborulaj vizoj por afrikanoj en Pollando kreskis je 1200 procentoj. De 702 en 2017 ĝis 9106 en 2021. La sistemo RAD-on okupiĝanta pri la prilaborado de raportoj, analizoj kaj donitaĵoj pri supera edukado kaj scienco rezultas, ke en la polaj altlernejoj studas pli da personoj el tiaj landoj kiel Niĝerio (du mil), Zimbabvo (1200), Ĉeĥio (1400) kaj Rusio (1600). En Afriko estas organizataj invitkampanjoj al la polaj altlernejoj por afrikanoj. La laborcelajn enmigrantojn ne bremsis la pandemio. De kelkcent personoj jare ĝis dek kelkaj mil, kio sekvas el la raporto de la pola Ministerio por la Familio kaj Socia Politiko „Laboro por eksterlandano”. En la situacio, kiam de jaroj al Pollando venas miloj da azianoj kaj milionoj da ukrainanoj Pollando fariĝos post kelkaj jaroj lando plurkultura kiel Germanio, Francio aŭ Svedio. En septembro sur la paĝoj de la Registra Leĝdona Centro aperis projekto de nova leĝo pri enlaborigo de eksterlandoj kaj ĝi estis subigita al sociaj konsultoj. Kiel oni antaŭvidas baldaŭ la novaj preskriboj pri enlaborigo de eksterlandanoj estos akceptitaj.

El la elsendo 15.01.2023. Legas Milada – 2′ 09

La 2019-a jaro estis la rekorda laŭ la vidpunkto de la nombro de eksterlandaj turistoj en Pollando. Nian landon vizitis tiam 21,2 milionoj da ili. La pandemio ĉesigis ĉi tiun tendencon kaj en 2020 temis sole pri 8,4 milionoj de eksterlandaj vizitantoj. Do la malkresko egalis al 60,2 procentoj. En 2021 la nombro de eksterlandanoj viitantaj Pollandon denove kreskis, sed nur ĝis 9,7 milionoj da personoj. La raportoj de OECD (Organizaĵo por la Ekonomia Kunlaboro kaj Evoluo) notas samtempe, ke en 2021 en Pollando estis rimarkita turisma vigliĝo, sed nur kaze de landaj turistoj. En ĉi tiu jaro ilia nombro egalis al 46,3 milionoj da personoj, kio tamen signifis malkreson je 9,7 procentoj kompare al 2019. La perspektivoj ne estas tre optimismaj. Komence de la rusa-ukraina milito en Pollando estis notita malkresko de la tranoktaj rezervadoj. Multaj lokoj estis disponigitaj eĉ se portempe al ukrainaj enmigrantoj. Tial OECD notas, ke pro la konserviĝanta malcerteco ligita kun pluraj krizoj la ritmo de la refloro de turismo en Pollando estas malfacile prognozebla. Tamen ĝiaj raportoj aldonas, ke la nombro de la eksterlandaj turistoj en Pollando en 2024 povos proksimiĝi al la antaŭpandemia nivelo, kaj en 2025 superi ĝin. La negativan influon je revigliĝo de turismo en 2022 en la landoj ekzamenitaj de OECD havos tiaj faktoroj kiel inflacio kaj malkreskinta aĉetopovo de la hejmaj mastrumejoj. Por turisma revigliĝo estos necesa popularigado de la t.n. „verda turismo”, stabiligo de la turisma sektoro kaj vasta kunlaboro inter la registaroj kaj privataj entreprenistoj.

El la elsendo 15.01.2023. Legas Milada – 2′ 52″

La 2021-a jaro estis rekorda laŭ la vidpunkto de la valoro de la venditaj alkoholaĵoj. Poloj elspezis por ili preskaŭ 45 miliardojn da zlotoj, je 9,6 procentoj pli ol 2020. Pri tio skribis „Ĵurnalo – Jura Gazeto”. La lasta tiom signifa vendokresko estis notita en 2014. Tamen laŭ la ekspertoj tiu rezulto pasintjare same kiel antaŭ jaroj ligiĝas kun la prezokreskoj. En 2014 ili ligiĝis kun la 15-procenta kresko de akcizo por alkoholaĵoj, dum en 2021 ĝi estis kaŭzita de inflacio kaj kresko de produktokostoj. Alia kaŭzo de la vendokresko de alkoholaĵoj ligiĝis en 2021 kun la kreskinta aĉetemo de alkoholaĵoj multekostaj, aparte se temas pri fortaj alkoholaĵoj. Pasintjare oni notis nur ioman kreskon de la alkoholaĵkonsumado koncerne fortajn alkoholaĵojn, vinojn kaj medojn. La vendo de biero laŭvican fojon malkreskis. Laŭ ekspertoj tio ligiĝas kun pandemio, dum kiu estis revokitaj amasaj eventoj, estis limigita funkciado de gastronomia reto.

El la elsendo 05.01.2023. Legas Maciek – 01′ 15″

Morgaŭ, tio estas la 6-an de januaro poloj havas laborliberan tagon, lige kun la pasonta tiam solenaĵo de la Tri Reĝoj. Temas pri unu el la unuaj solenaĵoj de la Eklezio lanĉita jam en la 3-a jarcento. Simile estas i.a. en Italio, Hispanio, Greklando, Svedio, Finnlando, Aŭstrio kaj Svislando.
De 14 jaroj en Pollando estas organizataj Paradoj de la Tri Reĝoj. En la nuna jaro ili estos organizitaj en 800 urboj en la lando kaj eksterlande sub la devizo „Konduku vin la Stelo”. Tiel la organizantoj i.a. referencas al la nunjaraj solenadoj de Kopernik-Jaro lige kun la 550-a naskiĝdatreveno de la elstara pola astronomo kaj la 480-a datreveno de lia morto. La parado kun la partopreno de Tri Reĝoj – Gasparo, Melĥioro kaj Baltazaro – komenciĝos en Varsovio tagmeze ĉe la Kastela Placo. Sub la gvido de stelo en la akompano de infanoj, paŝtistoj kaj anĝeloj la marŝantaro adorkliniĝos antaŭ la Jesuo en kripeto aranĝita ĉe Piłsudzki-placo oferonte al li siajn donojn. Tie oni dancos honore polonezon por la muziko de la kristanska kanto „Di naskiĝas”. Audiĝos kristnaskaj kantoj en la komuna plenumo.
Tradicie dum la paradoj estas organizata monkolektado por la bonfaraj celoj. Nunjare, same kiel en 2022 la rimedoj trafos al la knaba profesia lernejo en Nairobio, Kenjo. En la lernejo troviĝanta en unu el la plej mizeraj kvartaloj de Nairobio 450 infanoj lernas profesion de aŭtomobila mekanikisto.

El la elsendo 05.01.2023. Legas Milada kaj Barbara – 02′ 20″

Pollando avancis en 2021 al la 15-a loko en la mondo laŭ la vidpunkto de novaj industriaj robotoj. Oni instalis ilin je 56 procentoj pli ol en 2020, do pli ol 3, 5 mil. Tiun tendencon bremis pandemio. Tamen laŭ la plej nova raporto de Internacia Federacio de Robotiko la postpandemia 2021 notis la mondan revigliĝon, kun pli ol 515 mil novaj robotoj. Tiel ilia ĝenerala nombro kreskis je preskaŭ unu triono, do ĝis 3, 5 milionoj. De jaroj sur ĉi tiu merkato avanas Ĉinio, kiuj pasintjare kreskigis la nombron de aŭtomatoj je pli ol 268 mil. Je 10 mil ĉinaj laborantoj kalkuliĝas 332 robotoj. En Eŭropo 129. Sur nia kontinento avanas Germanio, en kiu je 10 mil laborantoj funkcias 397 robotoj.

El la elsendo 05.01.2023. Legas Milada – 01′ 17″