Novaĵoj

La ministroj por la internaj aferoj de la Unio interkonsentis ĵaŭde la severigon de la personkontrolo ĉe la eksteraj uniaj limoj. Sistemaj kontroloj de identeco koncernos ankaŭ la uniajn civitanojn. Por ke tiuj ĉi interkonsentoj enviviĝu estas necesa interkompreniĝo kun la Eŭropa Parlamento. La proponataj ŝanĝoj en Schengen-traktato devantigas la membrajn ŝatatojn al sistema kontrolado de personoj transpaŝantaj la limojn de la Unio, inkluzive de la uniaj civitanoj kaj ties familianoj, rajtaj moviĝi kadre de la komunumo. Tiuj principoj validos ĉe ĉiuj eksteraj limoj de la Unio: kontinentaj, maraj kaj en la flughavenoj. Kontrolataj estos personoj enveturantaj sur la terenon de la Unio, kiel ankaŭ ĝin forlasanataj. Aktuale ĉe la eksteraj limoj de Schengen-sfero al sistemaj kontroloj estas subigataj nur civitanoj de la triaj landoj enveturantaj sur la terenon de la Eŭropa Unio.

El la elsendo 26.02.2016. Legas Krystyna kaj Milada – 1’14”

En Eŭropo post la 2-a mondmilito – sekve de Jalto-decidoj ŝanĝiĝis landlimoj.  La germana registaro dum sia lastmerkreda kunsido en Berlino akceptis programon, kies celo estas konservo kaj flegado de kulturo kaj historio de germanoj el la Centra kaj Orienta Eŭropo transloĝigitaj sekve de Jalta-traktato.  Kiel deklaris Monika Gruetters  el CDU, la ŝtatministro pri kulturo kaj amaskomunikiloj – historio kaj kulturo de germanoj en la Orienta Eŭropo – estas la baza elemento de la memorkulturo. Konservo de ĝi, esplorado kaj disvastigado estas kaj restos la grava celo de la germana registaro. La financaj rimedoj por tiu agado en 2016 estos grandigitaj je 22 milionoj da eŭroj. La programo rilatanta al Pomerio, Orienta kaj Okcidenta Prusio, Silezio, Moravio, Baltaj Landoj, Rusio kaj Transsilvanio premisas klerigadon agadon, subtenon de regionaj muzeoj, kiuj okupiĝas pri la historio de transloĝigitoj, establon de novaj sciencaj etatoj kaj bitigon de la kolektoj. En 2018 en Germanio estas kreiĝonta dokumenta-informa centro dediĉita al trudaj migradoj de la 20-a jarcento. La ĉefa akcento estos truda transloĝigo de germanoj.

El la elsendo 26.02.2016. Legas Krystyna kaj Milada 

Kiel ni informis pasintsemajne la pola Sejmo per decida plimulto akceptis leĝon favore al pola familio. Ĝiaj ĉefaj premisoj estas la 500-zlota subvencio (pli ol 100-eŭra) por la dua kaj ĉiu laŭvica infano monate (kaj en pli mizeraj familioj ankaŭ por la unua infano).

La leĝon subskribis prezidento Andrzej Duda.  Ĝi ekvalidos la 1-an de aprilo 2016. Ĝis nun Pollando troviĝis en la vosto de la Eŭropa Unio laŭ la vidpunkto de la porfamilia politiko. Laŭ la raporto „Impostaj favoroj kaj porfamilia helpo en la Eŭropa Unio” publikigita fine de 2015 la suma subteno de la pola ŝtato por familio kun du infanoj egalis al 530 eŭroj jare. La meza unia indico egalas al 2347 eŭroj. Pollando laŭ ĉi tiu konsidero okupis la 24-an lokon. La plej bona situacio regas en Luksemburgio, kie familio ricevas 9264 eŭrojn, Francio – kun 6772 eŭroj, Germanio – kun 4843 eŭroj. La raporto konsideris ankaŭ enspezan impostofavoron por unu infano. En Germanio ĝi egalas al 7 mil eŭroj, en Slovenio al 2437 eŭroj, en Hispanio al 2400 eŭroj, en Kroatio al 2052 eŭroj. En parto de la uniaj landoj la porinfanaj favoroj estas kalkulataj de imposta kvoto. En Italio eblas forkalkuli 950 eŭrojn, en Ĉeĥio 494-627 eŭrojn, en Portugalio 325 eŭrojn, en Pollando 265-643 eŭrojn. La meza fekundecindico en la Unio egalas al 1,55. Pli ol la meza estas en Francio, kie ĝi egalas al 1, 99; en Irlando – 1,96; Svedio – 1,89 kaj Britio – 1,83. Pollando kun fekundecindiko 1,29 troviĝas sur ja tria loko de la fino. Laŭ la ekspertoj la programo Familio 500+ stimulos la konsumadon kaj en la pli longa perspektivo kaŭzos, ke en la daŭro de 10 jaroj la nombro de polaj infanoj kreskos je 300 mil.

El la elsendo 23.02.2016. Legas Krystyna kaj Milada – 2’56”

Prezidento Andrzej Duda  prezentis lastlunde la rezultojn de la plebiscito por la legaĵo destinita al la Tago de la Nacia Legado, la 3-an de septembro 2016, en kiu venkis la romano de Henryk Sienkiewicz „Quo Vadis”.

 En la interreta publika plebiscito, okazinta laŭ la iniciato de la prezidento la unuan fojon, organizita de la prezidenta kancelario partoprenis dek kelkaj mil personoj. Rivalis krome la titoloj: „La kamparanoj” de Władysław Reymont, „Noktoj kaj tagoj” de Maria Dąbrowska, „La nupto” de Stanisław Wyspiański kaj „Cindroj” de Stefan Żeromski. La eventon Nacia Legado de la plej brilaj verkoj de la pola literaturo, en 2012 inaŭguris la komuna legado de „Sinjoro Tadeo” de Adam Mickiewicz. Okaze de la proksimiĝanta Internacia Tago de la Gepatra Lingvo prezidento Duda enmanigis la premion „Meritiĝinta por la pola lingvo” al profesoo Jerzy Bartmiński. La premio estas atribuata pro apartaj meritoj en la altigado de la lingva konscio de poloj kaj popularigado de la kulturo de la pola lingvo. La premio celas proksimigi la polan lingvon kiel apartan valoron, protekti la lingvon kiel portanton de la nacia identeco, formi la lingvan konscion de poloj, kreskigi la interesiĝon pri la pola lingvo kaj popularigi bonajn lingvomodelojn.

El la elsendo 23.02.2016. Legas Krystyna kaj Barbara – 1’41”

Kunlabore kun la Ŝtata Muzeo Auschwitz-Birkenau kreiĝis komputila programo Remember malkovranta en tekstoj mensogajn vortumojn: “polaj mortotendaroj” aŭ “polaj koncentrejoj”.

Pollando de jaroj reagas kontraŭ ĉi tiuj kalumniaj vortuzoj, kiuj jen kaj jen aperas en gazetaro de la tuta mondo. La programo Remember malkaŝas en komputilaj tekstoj tiajn vortumojn samtempe proponante ĝustajn historiajn difinojn, kiel “naziaj mortotendaroj” aŭ “germanaj koncentrejoj sur la tereno de okupaciata Pollando”. Post la analizo de donitaĵoj, kiu kaj kie aplikis la vortumon “polaj mortotendaroj” evidentiĝis, ke plej ofte faras tion ĵurnalistoj. Ofte tiuj eraroj sekvas el hasto kaj sciomanko. Tio inspiris la kreiĝon de Remember. La aplikaĵo kunlaboras kun Microsoft Word en Windos kaj kun programoj utiligantaj sisteman vortaron en komputiloj kun la sistemo OS X. Aktuale ĝi malkovras la kalumniajn vortumojn en 16 lingvoj. Daŭras la laboroj pri aldono de laŭvicaj lingvoversioj. Kiel informis la direktoro de la Muzeo Auschwitz-Birkenau dr-ro Piotr Cywiński lige kun la 71-a datreveno de la liberigo de la germana nazia koncentrejo Auschwitz la korektanta aplikaĵo estas transdonita al ĉiuj akreditigitaj ĉe la datrevenaj eventoj ĵurnalistoj. Ĝi estas proponata ankaŭ al redakcioj, institucioj, lernejoj en la tuta mondo.

El la elsendo 23.02.2016. Legas Krystyna kaj Maciek – 1’37”

Vendrede la gvidantoj de 28 landoj daŭrigas intertraktojn pri ŝanĝo de membrokondiĉoj de Britio en la Unio, pri kio klopodis la brita ĉefministro David Cameron. Se estos atingita interkompreniĝo la estro de la brita registaro instigos siajn civitanojn por voĉdonado, ke Britio restu en la Unio. Por interkonsento restas i.a. la demando por kiom longe Londono povus limigi la elpagadon de socialaj servoj por la uniaj, eksterbritaj laborantoj. Cameron postulis maksimume 13-jaran blokadon. La Viŝegrada Grupo prezentas postulon de maksimume 5 jaroj.

El la elsendo 19.02.2016. Legas Krystyna – 0’44”

Lastĵaŭde la Instituto pri la Nacia Memoro informis, ke en la dokumentoj transprenitaj el la vilao de generalo Czesław Kiszczak troviĝas i.a. persona teko kaj labora teko de Sekreta Kunlaboranto de la komunista reĝimo „Bolek”, krome manuskripto de devontiĝo kunlabori subskribita de Lech Wałęsa-„Bolek”.  Dokumentoj en la tekoj rilatas al la jaroj 1970-1976. Laŭ opinio de eksperto-arkivisto temas pri aŭtentaj dokumentoj. La prezidanto de la Intituto Łukasz Kamiński informis vendrede en la pola televido,  ke post la transkribo de ĉiu fasko de la dokumentoj ili estos laŭetape bitigitaj kaj disponigataj i.a. al. ĵurnalistoj, tiel ke la publika opinio tre rapide estos informita pri ilia enhavo.

El la elsendo 19.02.2016. Legas Krystyna – 0’58”

Kiel  ni legis en la „Pola Gazeto Ĉiutage” la Eŭrpa Komisiono publikigis la unuan nunjare prognozon de ekonomiaj indikoj por ĉiuj eŭropaj landoj. Por Pollando ĝi estas optimisma. La komisiono taksis, ke se en la 2015 la pola mastrumado manifestis fortan kaj stabilan kreskon de la Landa Produkto Bruttte je 3, 5 procentoj, ankaŭ en 2016 kaj 2017 eblas atendi similan rezulton. Laŭ prognozoj la inflacio egalos al ses dekonoj de la procento dum meze la unia egalos al duona  procento. En Pollando malkreskos senlaboreo ĝis 7 procentoj, dum en la Unio ĝi egalos al 9 procentoj. La domina faktoro de la ekonomia kresko estos privata konsumado, pliboniĝo de la situacio sur la labormerkato kaj atendata transfero de la buĝetrimedoj en la formo de nova porinfana subvencio. Por 2017 estas antaŭvidita akcelo de la publikaj investaĵoj,  dank’ al la kunfinancado de tiuj projektoj el la uniaj fondusoj. La uniaj ekonomikiistoj samtempe  atetigas pri malkresko de la nombro de personoj en la produkta aĝo kaj konserviĝanta enspezcela elmigrado de personoj en la produkta aĝo. Laŭ ekspertoj  la pola buĝeta perspektivo por 2017 dependas de definitivaj registaraj decidoj i.a. envivigo de pli alta kvoto impostlibera de fizikaj personoj kaj planata malaltigo de la emerita aĝo.

El la elsendo 16.02.2016. Legas Maciek – 1’45”

Dum la lunda eksterordinara pintrenkonto en Prago la ĉefministroj de la 4 ŝtatoj de la Viŝegrada Grupo proklamis okaze de ĝia 25-jariĝo Pragan Deklaracion. Ĝi alvokas fortigi Eŭropon kaj avertas kontraŭ la minaco de dividoj sur nia kontinento. La sigelintoj de la dokumento substrekis ankaŭ la bezonon de plia vastigo de la Unio  – sfero de stabileco kaj bonstato. La pola ĉeministro, Beata Szydło partopreninta la renkontiĝon de la Grupo V4 deklaris por ĝia finiĝo, ke ni atendas, ke plej malfrue dum la marta kunsido de la Konsilio de Eŭropo estos alprenitaj decidoj, kiuj ebligos realan kontrolon de la uniaj limoj kaj efikajn agadojn por limigi la alvenon de enmigrantoj. La proklamita dum la praga renkontiĝo deklaracio pri la enmigrokrizo avertas, ke sen firmigo de la eksteraj limoj de la Unio la situacio povas eskapi de la kontrolo.

El la elsendo 16.02.2016. Legas Milada – 1’14”

Jarkomence la aŭtoritatoj de Finnlando kaj Estonio, de Helsinko kaj Tallino subskribis enkondukan interkompreniĝon, kiu ebligos esplorojn pri la eblo elkonstrui la submaran fervojtunelon inter la ĉefurboj de ambaŭ landoj. En la regiono de Helsinko laboras dekoj da miloj da estonoj, el inter kiuj multaj venas laborcele tra Baltiko ĉiusemajne. Tallinon vizitas multaj finnaj turistoj. Samtempe Helsinko kaj Tallino formas komune ekonomian sferon enloĝatan de ĉ. unu kaj duona milionoj da homoj. Por plene utiligi la potencialon de la sfero la transporto inter ambaŭ urboj devus esti pli rapida kaj facila ol nun. La planata tunelo mallongigos la veturtempon almenaŭ de 90 minutoj (tiom daŭra la prama traveturo) ĝis ĉirkaŭ 30 minutoj kaj ĝia longo varios de 65 ĝis 92 kilometroj. La tunelo estos ligita kun la fervojlinio Rail Baltica, kiu ligos Tallinon kun Varsovio. Ĝi estos finkonstruita en 2025. Laŭ pritaksoj de la finna flanko la konstrukosto de la tunelo egalos al 9 ĝis 13 miliardoj da eŭroj kaj ĝi estus preta en 2030.

El la elsendo 09.02.2016. Legas Tomek – 1’17”

La drinkado de vino en Pollando kreskas, kvankam daŭre poloj drinkas malpli ol loĝantoj de aliaj uniaj landoj. Statistika polo drinkas ĉ. 7 litrojn da vino jare,  kio estas 10-oble malpli ol en Francio aŭ Portugalio. Laŭ esploroj de la specializa firmao KPMG la konsumado de vinberaj vinoj daŭre kreskos je 7 procentoj jare kaj tio signifas rezignadon de poloj pri pli fortaj alkoholaĵoj. Oni jam rimarkis ŝanĝiĝon de la ŝatoj de poloj, kiuj malpli drinkas desertajn vinojn, preferanate duonsekajn aŭ sekajn. Ĉiam pli populara fariĝas cidro, kion influis malkresko de la akcizo kaj popularigo de ĉi tiu drinkaĵo fare de pomkultivantoj. Se en 2013 oni vendis du milionojn da litroj da cidro, en 2014 temis pri ĉirkaŭ 10 milionoj. Laŭ taksoj en la 2015 la vendo povis egali al 18 milionoj da litroj. Laŭ la Pola Vitkulturista Konsilio la vendo de cidro povas ĝiscele atingi eĉ 80 milionojn da litroj. Plej ofte aĉetas ĝin junaj  homoj el grandaj urboj.

El la elsendo 02.02.2016. Legas Tomek – 1’11”

Laŭ Eurostat pli ol 80 procentoj de lernantoj en la elementaj lernejoj de la tuta Eŭropa Unio en 2013 lernis almenaŭ unu  fremdan lingvon. En la grupo de 17,7 milionoj da lernantoj unu miliono lernis du aŭ pli da lingvoj. Ĉiuj aŭ preskaŭ ĉiuj bazlernejanoj lernis fremdan lingvon sur Kipro, en Luksemburgo, Malto, Aŭstrio, sekve Kroatio, Italio, Hispanio, Francio, Pollando. Malpli ol duono de bazlernejanoj – iom pli ol 35 procentoj – lernis la fremdan lingvon en Slovenio. Plej malmultaj lernis en Portugalio kaj Belgio. La plej populara estis la angla. Je 17, 7 milionoj da bazlernejanoj la anglan lingvon lernis 16 milionoj 700 mil lernantoj. La dominado de la angla konfirmiĝis ankaŭ inter lernantoj 11-15 jaraĝaj. Sur la gimnazia nivelo la anglan kiel la fremdan lernis 17,1 milionoj da infanoj en la  Unio, tio estas 95,6 procentoj de ĉiuj lernantoj sur ĉi tiu instrunivelo. La alia plej populara lingvo estis la franca, kiun lernis 4,9 milionoj da uniaj lernantoj. Sekvis la germana, hispana, rusa kaj itala lingvoj. Ankaŭ en Pollando same kiel en la Unio la plej populara estas la angla, kiun lernis 96, 3 procentoj de lernantoj. La dua plej ofte elektata lingvo en Pollando estis la germano, kiun lernis 96 procentoj de gimnazianoj. La tria lingvo estis la rusa, kiun lernis 7,7 procentoj de polaj lernantoj. La francan elektis 3,7 procentoj de polaj gimnazianoj.

El la elsendo 02.02.2016. Legas Tomek – 1’52”

En 2014 unu je kvar loĝantoj de la Unio estis endanĝerigita de mizero aŭ socia ekskludo. Laŭ Eurostat en tia situacio troviĝis 122 milionoj da personoj, alivorte 24,4 procentoj de la unia populacio. En Pollando tiu problemo koncernas preskaŭ 25 procentojn de la loĝantoj (24,7).  Laŭ komparoj de la donitaĵoj kun 2008 la problemo kreskas.mEn plej signifa grado estas minacitaj la loĝantoj de Rumanio, kie la elcento de malriĉuloj estis sur la nivelo superinta 40 procentojn. Same malbona estis la situacio en Bulgario. En Greklando tiu procento egalis al 36 procentoj. Ĉe la kontraŭa rando troviĝis ĉeĥoj, svedoj, nederlandanoj, finnoj kaj danoj (tie mizero trafis inter 14,8 ĝis 17,8 procentojn de loĝantoj). En Pollando  mizero aŭ ekskludo koncernis 9, 34 milionojn da loĝantoj. Inter la ŝtatoj-membroj, pri kiuj ekzistas donitaĵoj – la indico de mizero kreskis en 14 landoj, en plej signifa grado en Greklando (je preskaŭ 8 procentoj), Hispanio (ĉ. 5 procentoj), Kripro (ĉ. 4 procentoj), Malto, Hungario kaj Italio. En Pollando ĉi tiu indico malkreskis je 5,8 procentoj, en Rumanio je 4 procentoj, en Slovakio je pli ol 2 procentoj. Mankas donitaĵoj pri Estonio, Irlando, Luksemburgo, Britio, Islando, Norvegio, Svislando, Kroatio.

El la elsendo 26.01.2016. Legas Maciek – 1’49”

El la „Monda Indekso de Persekutoj 2016” de la organizo „Open Doors” rezultas, ke kristanoj estas la plej brutale diskriminaciata religia grupo en la mondo. La nombroj de la murditaj kristanoj kaj de la atakataj kaj detruataj kristanaj preĝejoj preskaŭ duobliĝis. En la monitorita periodo estis murditaj 7100 kristanoj kaj 2406 preĝejoj estis bruligitaj kaj eksplodigitaj. Antaŭ unu jaroj temis pri 4344 murditaj kristanoj kaj 1062 atakitaj preĝejoj. La raporto konsideras donitaĵojn el la periodo ekde novembro 2014 ĝis oktobro 2015 el 50 landoj, en kiuj laŭ „Open Doors” kristanoj estas plej brutale persekutataj kaj diskriminaciataj. En 35 el 50 landoj konsideritaj en la raporto la ĉefmotoro de persekutadoj estas radikalaj islamaj grupoj, kiel Boko Haram, somalia terorista organizo Al-Shabaab kaj la tn. Islama Ŝtato. En plej malbona situacio troviĝas kristanoj en la Norda Koreio, sekve en Irako, Eritreo, Afganistano, Sirio, Pakistao, Somalio, Sudano, Irano kaj Libio.

El la elsendo 26.01.2016. Legas Maciek – 1’27”

Meze de januaro la pola flugkompanio LOT inaŭguris longdistancan flugkonekton kun Tokio. Dum la du lastaj jaroj la kompanio ne povis realigi novajn flugkonektojn pro la envivigado de la savprogramo por la firmao rekomendita de la Eŭropa Komisiono.  Laŭ ekspertoj la novan flugeblon unuavice utiligos japanaj turistoj, kiuj en ĉiam pli granda kvanto vizitas Pollandon. La nova konekto povas tiun persontrafikon grandigi. Pollando laŭ ekspertoj devas evoluigi sian flugstrategion al la Fora Oriento. La evoluo de la komercaj kaj turismaj kontakoj estas sufiĉa motivo por ligi novajn konektojn ne nur kun Japanio, sed ankaŭ la Suda Koreio, kio troviĝas en la planoj de LOT. La pola flugkompanio realigas dume tri flugraliojn al Tokio semajne.

El la elsendo 19.01.2016. Legas Maciek – 1’02”

Marda renkontiĝo pri Pollando en la Eŭropa Parlamento. Antaŭ sia forflugo al Bruselo por renkontiĝo en la Eŭropa Parlamento, dum kiu estis planita debato pri situacio en Pollando la pola ĉefministro Beata Szydło deklaris, ke en Pollando ne estis superitaj aŭ rompitaj funkciprincipoj de demokrata leĝobserva ŝtato. Ne ekzistas do motivoj por pritaksi Pollandon. Marde matene Beata Szydło interparolis kun la prezidanto de la parlamento Martin Schulz akompanite de la estro kaj la vicestro de la pola ministerio por la eksterlandaj aferoj, Witold Waszczykowski kaj Konrad Szymański. Dum la renkontiĝo estis pretigita strukturo de la debato.

Lundaj vizitoj de prezidento Andrej Duda en Bruselo. Dum sia lunda vizito en Bruselo la pola prezidento renkontiĝis kun la prezidanto de la Eŭropa Konsilio, Donald Tusk. Tusk konvinkadis, ke Pollando ne havas malamikojn en Eŭropa Unio, dum prezidento Duda alvokis pri objektiva taksado de nia lando. Ambaŭ esprimis la opinion, ke ekzistas neceso trankviligi politikistan diskuton pri Pollando. Dum la komuna konferenco ili ankaŭ substrekis, ke ili havas  similan opinion pri strategiaj taskoj de la unio, ĝia energetika sekureco kaj agadoj en la kunteksto de la reintertraktado de la brita membreco. Prezidento Andrzej Duda renkontiĝis pli frue en la Ĉefa Kvartiro de NATO en Bruselo  kun la ĝenerala sekretario de NATO Jens Stoltenberg. Dum la komuna gazetara konferenco la pola prezidento aldudante al la julia pintrenkonto de la Pakto en Varsovio substrekis, ke ĝi devas esti universala, direktita al la estoteco kaj decidopova. Ĝia celo estas firmigo de la sekureco de la Centra Eŭropo kaj ankaŭ de la suda alo de la Pakto. La ĝenerala NATO-sekretario reliefiginte, ke Pollando estas forta kaj engaĝiĝinta aliancano de Nato esprimis la konvinkon, ke post la varsovia pintrenkonto la ĉeesto de NATO en Pollando fariĝos pli videbla.

El la elsendo 19.01.2016. Legas Milda 

La varsovia Chopin-fughaveno limigas la kvanton de sonkomunikoj, kiuj ekde nun estas prezentataj sur la informpaneloj. Tio ne koncernos tamen sonkomunikojn pri lasita bagaĝo sen protekto. Tiamaniere la varsovia flughaveno aliĝas al la grupo de senbruaj eŭropaj flughavenoj, kiel Londono, Bristolo, Barcelono kaj Helsinki.  En la varsovia flughaveno troviĝas  multaj informoj pri tio, ke sonkomunikoj en la lasta fazo de la enbordiĝo ne aŭdiĝos ekster la spaco grupiganta pasaĝerojn por koncerna flugo. Tio signifas, ke pasaĝero mem devas sekvi informojn pri la flugtempo. La varsovia Chopin-flughaveno estas la plej granda en Pollando kaj unu el plej grandaj en la Centra Eŭropo. En 2015 utiligis ĝin pli ol 11 milionoj da pasaĝeroj. En la nunjara vintra sezono ĝi ofertas flugkonektojn kun 82 lokoj en 41 landoj de la mondo.

El la elsendo 19.01.2016. Legas Maciek – 1’02”

Lastlunde en la varsovia Scienca Centro Kopernik estis inaugurita Konsilio por Novumado, establita de la ĉefministro Beata Szydło. Ĝia tasko estas koordinado de  politiko koncernanta modernajn teknologiojn en la mastrumado. De ili dependos ĝia konkurecopovo, ili fariĝos motoro de ŝanĝoj ne sole teknologiaj, sed unuavice sociaj. Ĝis la 2020-a jaro por la evoluigo de modernaj teknologioj estos destinitaj ĉirkaŭ 16 kaj  duona miliardoj da eŭroj. Ĝis nun agadoj ĉi-sfere estis diserigitaj. Sen kunordigita agado sur ĉi tiu kampo Pollando ne sukcesos atingi rapidan ekonomian evoluon nek eliri el la embusko de la t.n. meza evoluo. En la konsiston de la Konsilio eniras vicĉefministro Mateusz Morawiecki kaj ministro por la scienco Jarosław Gowin, krome ministroj por kulturo, fisko kaj bitigado. Ĉi tiu gremio iniciatos agadojn kaj proponos solvojn, kiuj ebligos aktive subteni mekatistojn en la serĉado de novaj produktoj kaj procezoj kaj logi la polan kapitalon.

El la elsendo 12.01.2016. Legas Milada – 1’29”

La ĉefministro pri la decidoj de la pola registaro

Pollando kiel ĉiu alia ŝtato de la Eŭropa Unio rajtas fari suverenajn decidojn, deklaris la pola ĉefministro Beata Szydło. Tian starpunkton ŝi prezentos dum la venontmarda debato dediĉita al Pollando en la Eŭropa Unio. Laŭ ŝia aserto la opinioj pri Pollando estis ĝis nun konstruataj baze de maljustaj kaj senpravaj amaskomunikilaj informoj. La pola registaro donos ĉiujn informojn, kiujn atendas Eŭropa Komisiono.

La migrokrizo

En Pollando en ĉiuj amaskomunikiloj eĥas la novjaraj seksekscesoj de enmigratoj kontraŭ virinoj en Germano, Svedio kaj Finnlando kaj la klopodoj cenzuri ĉi tiujn informojn fare de politikistoj kaj amaskomunikiloj. Ĵus aldoniĝis abomena informo pri seksa perforto de 3-jara knabo en unu el la norvegaj azilcentroj.  Kiel informis Internacia Organizo por la Migrado IOM ekde januaro al Grekio venis preskaŭ 23 mil enmigrantoj, al Italio 260. En la tuta 2015 al Eŭropo venis pli ol unu miliono da enmigrantoj en plimulto sirianoj, irakanoj kaj afganoj.

Invigilado de polaj ĵurnalistoj

Daŭras esploroj pri la invigilado de polaj ĵurnalistoj dum la oficperiodo de Civitana Platformo kaj Pola Kamparana Partio. Per ĝi estis ĉirkaŭprenitaj ĉirkaŭ 80 personoj kaj iliaj familioj post la tn. sonregistra skandalo. Ĝi eksplodis post kiam estis publike disponigitaj surbendigoj de pintaj polaj politikistoj pri vera situacio en la lando. Tio i.a.  alkondukis al la malvenko de la eksa prezidento kaj de la reginta dum 8 jaroj koalicio.

El la elsendo 15.01.2016. Legas Krystyna – 2’20”

Interesan libron por la lernado de la pola lingvo destinitan por infanoj de eksterlandanoj eldonis la Fondaĵo Fenestro al Oriento kunlabore kun filologoj de la bjalistoka universitato. „La podlaĥiaj babiloj kaj legendoj por eksterlandanoj” helpos en la lernado de la pola lingvo, aparte en la formado de la kapablo legi kun komprenemo ekde la nivelo B-16. La intenco de la aŭtoroj estis, ke ekstarlandanoj lernante la polan lingvon sentu sin pli intime integritaj kun la regiono, en kiu ili vivas. La tekstoj de legentoj rilatas i.a. al la lokoj Bjalistoko, Supraśl, Kruszewa, troviĝas en ĝi legendoj el la regionoj de Augustów, Drohiczyn aŭ Białowieża-praarbaro. Ĉiun legendon akompanas ekzercoj por la memstara laboro kontrolantaj i.a. la komprenon de la teksto, leksiko kaj gramatiko. La libro „La podlaĥiaj babiloj kaj legendoj por eksterlandanoj”  trafos al la edukcentroj en la tuta podlaĥia vojevodio,  en kiuj lernas infanoj de eksterlandanoj. Ĝia elektronika versio estos senpage elŝutebla en la Interreto.

El la elsendo 12.01.2016. Legas Tomek – 1’15”

Dum la lastaj 15 jaroj ŝanĝiĝis la manĝokutimoj de poloj. Kompare kun la 2-mila jaro je duono malpli da poloj konsumas terpomojn kaj panon. Daŭre poloj preferas porkan viandon, sed ĉiam pli ofte sur iliaj tabloj troviĝas kortbirdoj. Trioble kreskis la aĉetado de akvo en boteloj, je 150 procentoj la konsumado de ĉokolado, je pli ol 50 procentoj la konsumado de altkvalitaj viandaĵoj kaj pasto kaj je ĉirkaŭ 20 procentoj de fruktosukoj. En la sama periodo la elspezoj por nutraĵoj kreskis 40-procente. Multe pli ofte ol antaŭ 15 jaroj poloj vizitas restoraciojn kaj rapidmanĝejojn. Kvankam  poloj manĝas pli multe ol antaŭe, sed iliaj manĝoj estas malpli kaloriaj. Malkreskis la konsumado de plantproteinoj kaj karbonhidratoj. Plej kalorie manĝas emeritoj, en kies hejmaj mastrumejoj oni konsumas plej multe da sukero kaj ĉokolado. Elektante konsumprodukton poloj gvidas sin per prezo, produktolando (Pollando) kaj tio, ĉu temas pri ekologia produkto. Plej malmulte gravas marko kaj principe poloj ne emas pagi pli multe por akiri la tiel nomatajn produktojn de alta kvalito.

El la elsendo 05.01.2016. Legas Tomek – 1’21”

En la opinisondado de opiniesplora centro CBOS pri politikisto de la jaro 2015 venkis prezidento Andrzej Duda, kiel homo, kiu plej bone aktvis kaj faris plej multe por la intereso de la lando, socio kaj homoj. La duan lokon okupis Jarosław Kaczyński. Inter eksterlandaj politikistoj la nomon de politikisto 2015 akiris Agela Merkel. La duan lokon okupis Barak Obama. Laŭ la opinio de plimulto de la enketitoj – 989 personoj de reprezenta grupo de plenkreskaj poloj – neniu politikisto meritas ĉi tiun titolon.

El la elsendo 05.01.2016. Legas Milada – 0’48”

Morgaŭ dum la festo de Epifanio en preskaŭ 450 urboj de Pollando kaj eksterlando okazos jam la 8-an fojon bunta evento, kiun konsistigas Marŝantaroj de la Tri Reĝoj. La ĉefaj figuroj de la eventoj estas la evangeliaj figuroj de la Tri Reĝoj Gasparo, Melkioro kaj Baltazaro, kiuj akompanite  de koreteganinoj kaj kavaliroj kondukas ĉiujn kunvenintojn al la Kripeto serĉante Jesuon.  Laŭ la tuta itinero estas prezentataj scenoj memorigantaj la Kristnaskon kaj oni plenumas kristnaskajn kantojn. La marŝantarojn kun ĉiu jaro partoprenas ĉiam pli da diversaĝaj poloj, unuavice familioj kun infanoj. La nunjara devizo de epifaniaj marŝoj  estas „Unuavice mizerikordo – Amo. Paco. Pardono” referencata al la Eksterordinara Sankta Jaro en la katolika eklezio kaj la 31-aj Mondaj Tagoj de Junularo en Krakovo. La Marŝantaron akompanas multaj edukaj-kulturaj lokaj kaj tutlandaj eventoj.

El la elsendo 05.01.2016. Legas Milada – 1’23”

Septembro estis la 12-a laŭvica monato, en kiu estis notita kresko de pasaĝeroj priservitaj en la varsovia  flughaveno Chopin. Temis pri unu miliono 158 mil personoj. Kompare kun la sama periodo de antaŭ unu jaro kresko estis 4,6-procenta. Entute en 2015 la flughaveno planas priservi 11 milionojn da pasaĝeroj. Dum la someraj julio kaj aŭgusto tra la varsovia flughaveno flugis pli ol 2,4 milionoj da pasaĝeroj. Tio ankaŭ signifis kreskon kompare al la pasinta jaro. Ĉi-foje je 5,6 procentoj. Laŭ la statistiko dum la unuaj tri jarkvaronoj 2015 la varsovian flughavenon uzis pli ol 8,5 milionoj da pasaĝeroj. Temas pri kresko je 6,5 procentoj kompare al la sama periodo de 2014. Kreskis je 7,8 procentoj internaciaj konektoj, je 3,7 procentoj malkreskis la landaj flugoj. La kresko de la pasaĝeroj ligiĝas kun la kresko de ilia kontento pri la ofertataj servoj. La flughaveno Chopin estas la plej granda en Pollando kaj unu el la plej grandaj en la Centra Eŭropo priservanta laŭhoraran kaj ĉarteran flugtrafikon. En Okęcie, kie troviĝas la flughaveno funkcias 28 regulaj kompanioj, inkluzive de 4 favorprezaj. En la somera sezono ili priservas konektojn al 85 flughavenoj en 43 landoj sur 4 kontinentoj.

El la elsendo 25.11.2015. Legas Tomek

Preskaŭ 21 mil familioj, entute pli ol 84 mil personoj ricevas helpon kadre de la kampanjo „Nobla Pakaĵo” 2015, kiu okazis meze de decembro.  Sume estis kolektitaj 54 milionoj da zlotoj. Tio signifas ke la meza valoro de unu pakaĵo egalas al 2,6 mil  zlotoj. La kerno de la tutalanda kampanjo organizita la 15-an fojon estas rekta helpo al homoj bezonantaj, al familioj. Du semajnojn antaŭ la Kristnasko ili ricevas pakaĵojn kun enhavo respondanta al iliaj bezonoj. La 12-an kaj la 13-an de decembro la donacintoj kunportadis la pretigitajn de si pakaĵojn al la centro de la kampanjo, de kie ili estis rekte liverataj al la bezonantaj familioj. Nunjare la kampanjo „Nobla Pakaĵo” ligis preskaŭ unu milionon da poloj kaj – kiel substrekis la organizantoj – ĝi fariĝis la antaŭkristnaska tradicio de poloj.  Al la nunjara kampanjo engaĝiĝis pola futbalista reprezenta teamo, la prezidenta paro, polaj armeaj fortoj, edukministerio, individuaj sportistoj: Kamil Stoch, Anita Włodarczyk, Agnieszka kaj Urszula Radwańska. Laŭvican fojon estis pakaĵo pretigita de la papo Francisko. En 2014 la valoro de la helpo donita kadre de  la kampanjo estis je 12 milionoj  malpli alta.

El la elsendo 22.12.2015. Legas Maciek