Kulturkroniko

Ĝis la jarfino en la centro de Romo funkcias ekspozicio dediĉita al memoraĵoj ligitaj kun la papoj el la lastaj ducent jaroj kaj iliaj personaj objektoj. La ekspozicion ĉe Borgo Vittorio proksime al Vatikano organizis privata kolektanto kaj aŭtoro de libro pri Johano Paŭlo la 1-a, Ivan Marsura. Inter la objektoj troviĝas tabakujo de Leono la 13-a, pantofloj de Pio la 7-a, plumoj, dokumentoj, aŭtografoj. Inter ĉi lastaj estas folio kun la aŭtografo de Pio la 7-a, kiu erare subskribis ĝin kiel Pio la 6-a.  Inter objektoj ligitaj kun Pollando estas gazo kun sango de sankta Johano Paŭlo la 2-a kaj la itala-pola vortaro de Paŭlo la 6-a. La beata Paŭlo la 6-a kiel juna sacerdoto laboris en la 20-aj jaroj de la pasinta jarcento en la apostola nunciejo en Varsovio. Dum sia tuta pontifikado siajn bondezirojn li ĉiam direktis ankaŭ en la pola lingvo. En 1966 li planis veni por la Miljariĝo de la Bapto en Pollando al Częstochowa, kion ne ebligis komunistaj aŭtoritatoj. La memoraĵoj en la roma ekspozicio estas parto de pli ol 400-objekta kolekto, el kiu Ivan Marsura planas krei Muzeon de Papoj en Padovo.

El la elsendo 14.09.2018. Legas Maciek – 1’25”

La 6-a eldono de la Festivalo de Nuntempa Muziko de Wojech Kilar organizata de la Filhamonio de Gorzów (la okcidenta Pollando) okazos inter la 13-a kaj 20-a de oktobro. Ĝia gvidtemo estas „Klasiko de la nuntempo” kaj dum la festivalaj simfoniaj koncertoj aŭdiĝos komponaĵoj de Karol Szymanowski, Grażyna Bacewicz kaj Igor Strawiński. La gasto de la inaŭgura koncerto estos elstara pola pianisto Piotr Paleczny kiu kun filharmoniistoj de Gorzów plenumos la „4-an konĉertanatan Simfonion” de Szymanowski. En la festivala programo aŭdiĝos ankaŭ filmmuziko de Hans Zimmer, John Williams kaj James Horner ligita kun la usonaj superfilmoj. Ne mankos muziko el la filmo „Drakula” komponita de Kilar mem. La tria el la festivalaj eventoj estas projekto „Drums-2-Dance” dediĉita al la perkuta muziko.

El la elsendo 14.09.2018. Legas Maciek – 0’59”

Inter la 31-a de aŭgusto kaj la 19-a de septembro en Varsovio okazas la 4-a Festivalo de Barokoperoj „Dramma per Musica”. La festivalon inaŭguris koncerto kun plej belaj barokaj arioj kaj duetoj en la Reĝa Kastelo. La riĉa programo enhavis operojn en la spektaklo kaj en la koncerta versioj. Temis pri la ripetita premiero el la 3-a Festivalo „Farnace” de Antonio Vivaldi kaj la plej granda evento de la nunjara eldono „Alcina” de Georg Friedrich Händel. Konforme al la festivala tradicio en la programo troviĝis oratoria koncerto, kadre de kiu en la Franciskana Preĝejo en la Novurba Kvartalo aŭdiĝis komponaĵoj de Damian Stachowicz kaj Grzegorz Gerwazy Gorczycki. Aldone dum la ĉambraj koncertoj la muzikŝatantoj ĝuis barokan muzikon francan kaj italan, la plej proksiman dimanĉon okazos koncerto kun la germana baroka muziko.  La festivalaj koncertoj kaj spektakloj estis prezentitaj ne sole en la Reĝa Kastelo, sed ankaŭ en la Reĝa Teatro en la Malnova Oranĝerio de Łazienki-Parko, en la malnovurba Domo de la Pola Kolonio, la postindustria kultur/konferenca spaco Malgranda Varsovio ĉe la dekstra bordo de Vistulo kajen  la koncerta studio de la Pola Radio. Altan artan nivelon de la Festivalo garantias renomaj muzikistoj specialistĝantaj pri barokstilaj komponaĵoj kaj kantistoj  prezentiĝantaj sur multaj mondaj scenejoj.  Laŭplane ĉiuj spektaklaj verkoj dum la koncertoj estis registritaj kaj eldonotaj.

 El la elsendo 14.09.2018. Legas Barbara – 1’53”

120 artistoj anoncis sian partoprenon en la unua Internacia Muzika Konkurso de Karol Szymanowski okazonta inter la 10-a kaj la 23-a de septembro 2018 en Katowice. Oni alsendis por ĝi ĉirkaŭ 100 komponaĵojn. La konkurso celas firmigi en la publika konscio la figuron de la pola komponisto kaj lia kreado. La anonciĝinaj artistoj rivalas en kvin kategorioj: fortepiano, violono, kanto, arĉkvarteto kaj komponaĵo. La konkurson organizas la Nacia Simfonia Orkestro de la Pola Radio en Katowice kun la subteno de la pola Kulturministerio, laŭ kiu tiu nova konkurso sur la pola muzika mapo fariĝos aldona  prestiĝa evento. Inter la subtenantoj de la nova konkurso troviĝas ankaŭ Pola Radio, Muzika Akademio de Karol Szymanowski en Katowice, Muzika Societo de Karol Szumanowski en Zakopane kaj Katowice, kiu ekde 2015 apartenas al la Kreaj Muzikurboj de Unesko. Szymanowski (1882-1937) estis komponisto, pianisto kaj muzika kritikisto, reprezentanto de Juna Pollando. Li komponis kelkdek komponaĵojn solistajn, ĉambrajn, simfoniajn, voĉ-instrumentajn. Lia verkoj eniris la mondan muzikrepertuaron,  estas plenumataj kaj surbendigataj de la plej bonaj mondfamaj artistoj.  Karol Szymanowski estas taksata apud Frederiko Chopin kiel plej elstara pola komponisto.

El la elsendo 07.09.2018. Legas Tomek – 1’33”

Ĝis la 9-a de septembro 2018 ĉe Krakowskie Przedmieście-strato en Varsovio funkcias ekspozicio „Johano Paŭlo la 2-a – homo el libereco”.  Reference al la 100-jariĝo de la regajnita suvereneco de Pollando la ekspozicio bildigas la fenomenon de la pola papo, kiu transpreninte la rudron de la Katolika Eklezio influis la sorton de la tuta mondo. En lia instruo la temo de libereco estis kontinua kaj liaj fortaj alvokoj respekti la homajn dignon kaj rajtojn spronis la procezon de la sociaj transformiĝoj, finiĝintaj per kolapso de komunismo. La ekspozicio prezentas la silueton de Karol Wojtyła, kiu de la historiatestanto de la renaskiĝanta patrolando transformiĝis en ĝian kreanton. La ekspozicio prezentas do la homon, kiu pledis por la interna libereco de ĉiu homo kaj klopodas respondi, kion signifas „esti libera” laŭ Johano Paŭlo la 2-a. En speciala ekspozicipavilono kvar salonoj prezentas pere de ikonografio, instalaĵoj kaj elektronikaj rimedoj la historion de Pollando ekde la reakiro de la suvereneco en 2018, tra la 2-a mondmilito, tra la epoko de komunismo kaj ĝia falo ĝis la reakiro de plena suvereneco.

El la elsendo 07.09.2018. Legas Tomek – 1’17”

La Nacia Instituto de Ossoliński-familio en Vroclavo (la sudokcidenta Pollando) aĉetis la arkivon de la pola Nobel-premiito Henryk Sienkiewicz el la manoj de lia pranepo. Ĝi enhavas 300 manuskriptojn, inkluzive de nekonata paĝo el la romano „Tra dezerto kaj praarbarego”, kolekton de la korespondaĵoj kaj memoraĵoj de la verkisto. Laŭ la direktoro de Ossolineum ne eblas trotaksi la rolon de Henryk Sienkiewicz en la formado de sendependigaj socifluoj. La espero pri libera Pollando en 1918 ne transfomiĝus en realon sen tiaj kreantoj kiel Sienkiewicz. En la regajno de suvereneco enorman rolon plenumis polaj politikistoj, kies karakterojn kaj siluetojn formis granda pola literaturo, verkita de tiaj enormaj plumhomoj kiel Sienkiewicz. Ossolineum posedas nun la plej riĉan en la mondo arkivon ligitan kun la pola Nobelpremiito. La aĉetita kolekto estos prezentita publike la 8-an de septembro dum la Eŭropaj Tagoj de la Kultura Heredaĵo.

El la elsendo 07.09.2018. Legas Tomek – 1’04”

Ravaj turkaj teksaĵoj konkeritaj apud Vieno fare de reĝo Johano la 3-a Sobieski ornamas la Grandan Vestiblon de la varsovia Wilanów-palaco, la iama reĝa rezidejo. La prezenton de pli ol 300-jaraj militgajnotaĵoj akompanas eksterordinara grava portreto de Johano Sobieski. La ekspozicio funkcios ĝis la 30-a de septembro 2018. Inter la eksponaĵoj troviĝas satena murteksaĵo konsistanta el 10 elementoj verŝajne kreiĝintaj meze de la 17-a jarcento sur la tereno de la Otomana Imperio, kiu povis servi kiel ornamo de la tenda interno. Kiel milittrofeo ĉiuj ĝiaj elementoj estis oferitaj de la reĝo al benediktaninoj en Lvovo, kies abatino estis  la reĝa onklino, Dorota Magdalena Daniłowiczówna. Post la 2-a mondmilito ĉiuj monakinoj kun sia klostra posedaĵo ektroviĝis en la postcisterciana klostro en Krzeszów en la Malsupra Silezio. Dum jaroj oni sciis nenion pri la vera deveno kaj valoro de la teksaĵoj, eĉ se oni agnoskis ilian elstaran kvaliton kaj belecon. En la klostro en Krzeszów ili servis dum la ceremonioj de la monakinaj ĵuroj por kovri la genubenkojn. Nur antaŭ kelkaj jaroj oni identigis la devenon de la teksaĵoj, kiuj en 2017 estis restaŭritaj  en la konservista tlaborejo de la Palaca Muzeo en Wilanów. La prezentata en la ekspozicio portreto de Johano la 3-a Sobieski el la 17-a jarcento estas taksata kiel unu el liaj plej signifaj bildoj. Oni taksas ĝin kiel modelon por la tuta aro da polaj kaj eksterlandaj portretoj,  sur kiuj Johano Sobieski troviĝas en simila pozo.  La gravecon de la bildo konfirmis esploroj de prof. Piotr Francuz, la estro de la Katedro de Eksperimenta Psikologio kaj Laboratorio pri percepto kaj kogniveco de la Lublina Katolika Universitato. Liaopinie la portreto plej fidele redonas la veran aspekton de Johano la 3-a Sobieski.

El la elsendo 20.07.2018. Legas Tomek – 2’06”

En la varsovia Nacia Muzeo daŭras la ekspozicio de pentraĵoj de Józef Brandt, la unua tiom ampleksa en Pollando. Józef Brandt vivinta en la jaroj 1841-1915 apartenis al la plej grandaj polaj pentristoj de la 19-a jarcento. Li loĝis en Munkeno kaj patronecis al la tiama medio de polaj pentristoj. La ekspozicio enhavas preskaŭ tricent liajn tolaĵojn. Temas pri oleopentraĵoj, akvarelaĵoj, desegnaĵoj. Parto de la ekspozicio estis atanĝita kiel la t.n. Orienta Laborejo de Brandt en Munkeno. Ĝi entenas objektojn el la kolekto de la pentristo, kiun li donacis al la pola nacio kaj kiu venis al la lando en 1920. La kolektitaj tolaĵoj prezentas plimulton de liaj konataj bildoj, liajn batal-monumentecajn scenojn, panoramojn plenajn de tensio, ravantajn per elano kaj ekspresiforto, kiel ekzemple „Batalo apud Vieno”. Krom monumentecaj pentraĵoj en la ekspozicio troviĝas malpli grandaj bildoj, rekreantaj la iaman vivon ĉe la polaj randregionoj, buntajn vestojn, ekzotikecon de kutimoj kaj temperamenton de la bildoherooj – polaj kavaliroj, kozakoj, turkoj kaj tataroj.  Junaĝe Brandt estis fascinita pri la 17-jarcenta Pollando kaj ofte vizitadis la orientajn regionojn de Pollando, kiuj per liaj pentraĵoj formas epikan rakonton pri la historio de ĉi tiuj terenoj. La ekspoziciataj tolaĵoj estis pruntitaj el ĉiuj polaj muzeoj kaj el kelkaj eksterlandaj. Kelkaj estas prezentataj la unuan fojon post la paso de 100 jaroj.

El la elsendo 13.07.2018. Legas Maciek – 1’50”

En unu el la eŭropaj universitataj bibliotekoj profesoro Wiesław Wydra el la Poznana Universitato retrovis nekonatan, presitan en Krakovo, eldonon  de „Interparolo de Majstro Polikarpo kun la Morto” el la 1542-a jaro.  Malsame ol la konata versio de la dialogo en manuskripto troviĝanta en la urbo Płock tiu ĉi konserviĝis komplete. Aŭtune apros ĝia kritika eldono. Ĉirkaŭ kvincentversa teksto estas unu el la plej bone konataj en Pollando. Kiel la aŭtoron oni konsideras Nikolaon el Mierzyniec, kanoniko de Płock, kiu verŝajne verkis ĝin komence de la 15-a jarcento. La originalo ne konserviĝis. Ĉirkaŭ 1463 nekonata kopiisto transskribis parton de la verko, kiu estis retrovita en la 80-aj jaroj en unu el la manuskritoj de la Katedrala Biblioteko en Płock. La pola aŭtoro de la dialogo la inspiron trovis en la latinaj originaloj de dialogoj kun la morto, bildigantaj la egalecon de ĉiuj homoj fromte al la morto kaj vanitecon de la teraj havaĵoj. Ankaŭ la pola dialogo prezentas la mesaĝon satirmaniere, tamen laa bildo de la Morto en la pola teksto ne figuras skeleton, sed alprenis formon de leprulino. Profesoro Wydra krom la teksto de „Dialogo” retrovis naŭ aliajn, bonege konserviĝintajn polajn presaĵojn el la 16-a jarcento. Ili havas grandegan signifon por esploroj pri la malnovpola literaturo, kulturo kaj la tiama pola presarto.

El la elsendo 06.07.2018. Legas Maciek – 1’36”

Ĝis la fino de decembro 2018 la Nacia Muzeo en Krakovo planis 1918 senpagajn muzeajn lecionojn kaj edukpromenojn por omaĝi la 100-an jubileon de la pola sendependeco. Tiuj okupoj okazas en ĉiuj muzeaj filioj, en konstantaj kaj porokazaj ekspozicioj de Krakovo. Ili estis pretigitaj por diversaĝaj lernantoj de ĉiuspecaj lernejoj. Certaj lecionoj estas adresitaj al handikapuloj. La muzeaj laborantoj pretigis pli ol 90 diversajn temojn de la lecionoj, ekzemplodone pri koloroj kaj formoj en la nuntempa arto, pri la arto portreti, krei vitralojn, pri dizajno, pri legendoj, fabeloj kaj mitoj en la pentroarto, pri la polaj naciaj insurekcioj, pri generacikonfliktoj en la arto, pri patriotismo kaj analizo de la artverkoj. La muzeaj lecionoj okazas en du partoj. La unua funkciis ĝis junio, la dua komenciĝos en septembro kaj daŭros ĝis la 21-a de decembro. La edukpromenoj tra Krakovo  komenciĝis ekde julio. Dum someraj monatoj la okupojn partoprenos ankaŭ infanoj el kulturdomoj, el organizitaj somerumaj skipoj kaj tendaroj, kiuj pasigas la someran feriadon en la regiono de Krakovo. La oferton povas utiligi ankaŭ instruistoj, laborantoj de kulturdomoj, de lernejaj-edukaj centroj, de mediaj kleriĝejoj kaj aliaj institucioj, kiuj volas riĉigi la kulturan edukoferton por siaj junaj protektatoj.

El la elsendo 29.06.2018. Legas Tomek – 1’34”