Kulturkroniko

En Varsovio dum la tuta monato ĝis la 28-a de novembro daŭras la 5-a Internacia Festivalo de Ignacy Jan Paderewski. La organizantoj de la festivalaj eventoj celis nunjare revenigi al Varsovio la memoron pri epokfaraj atingaĵoj de la komponisto. Tie ĉi nome la artisto pasigis sian junecon kaj plurfoje al Varsovio estis revenanta ne nur kiel pianisto kaj komponisto, sed ankaŭ kiel ŝtatviro, elstara politikisto, filantropo, modelo de polo-patrioto. La festivalon inaŭguris Simfonio Si-minora, nomata ankaŭ „Polonia” de Paderewski, difinata kiel lia plej patriota komponaĵo. La festivalaj koncertoj estas okazantaj en la renomaj salonoj de  la Nacia Filharmonio, Koncerta Studio de Lutosławski, Łazienki-parko, Universitato de Frederiko Chopin kaj Reĝa Kastelo. Akompane al la festivalo estis prezentata  i.a. dokumenta filmo „Paderewski – homo de agoj, sukceso kaj famo”.

El la elsendo 23.11.2018. Legas Maciek – 1’05”

Vox Patris, la plej granda balancsolonorilego en la mondo, kiu venontjare trafos al la Sanktejo de la Eterna Patro en la brazila Trinidade estis prezentita antaŭnnelonge en Krakovo. Farita de la polaj muldistoj i.a. specialistoj el la Muldista Laborejo de Jan Felczyński en Przemyśl (la sudorienta Pollando) ĝi pezas 55 tunojn, altas 4 metrojn kaj ĝia diametro egalas al kvar kaj duona metroj. Ĝi estis produktite 78-procente el kupro kaj 22-procente el stano. Por movi ĝin estas necesaj kvar speciale projektitaj, la plej grandaj en la mondo sonorilmotoroj. La sonorilego Vox Patris ne havas ankoraŭ koron, sed ĝi estas jam projektita. Ĝi pezos ĉirkaŭ du tunojn kaj kun fiksa mekanismo longos 6 metrojn. Laŭpremise ĝi havos tre malaltan sonon aŭdeblan en la distanco de kelkaj kilometroj for de la sanktejo. Ĝia sonorado estos ne sole aŭdebla, sed ankaŭ sentebla pere de la tuta korpo. La surfacon de la sonorilego kovras ornamaĵoj referencantaj al la kreiĝo de la sanktejo. Temas pri karakterizaj por Brazilo plantmotivoj, animaloj kaj birdoj.  Krom Vox Patris polaj muldistoj faras por la baziliko en Trinidade 68 malpli grandajn sonorilojn. Ĝis nun la plej granda balansoborilego pezanta pli ol 36 tunojn, muldita en Nederlando, troviĝas en la japana urbo Gotenba sur la deklivo de Fuĵi-monto.

El la elsendo 16.11.2018. Legas Gabi – 1’58”

Lastmarde en la Eŭropa Parlamento estis malfermita ekspozicio dediĉita al la 100-a datreveno de la akiro de la balotrajtoj fare de polinoj. Dum ĝia lanĉo oni parolis pri ilia esenca rolo en la regajno de la pola suvereneco kaj konstruado de la pola ŝtato post la 123-jara mallibereco. Pollando estis unu el la unuaj landoj en la mondo, en kiuj virinoj ricevis la balotrajtojn. Polinoj jam unu jaron poste ne sole partoprenis la balotojn, sed estis ankaŭ  elektataj. La ekspozicio prezentas virinojn, kiuj ludis esencan rolon en la publika vivo ĝis la 2-a mondmilito – en la pola politiko, klerigo, scienco kaj kulturo – aperigante iliajn fotojn kaj mallongajn biogramojn. I.a. eblas konatiĝi kun la siluetoj de ok unuaj virinoj, kiuj en 1919 ektroviĝis en la pola parlamento. Rilate sciencon temas i.a. pri la silueto de Maria Słodowsla-Curie, koncerne la socian agadon temas pri tiaj konataj polinoj, kiel  verkistinoj Zofia Nałkowska,  Zofia Kossak-Szczucka. Dum la inaŭguro de la ekspozicio oni reliefigis grandan kontribuon de la polaj virinoj al la heredigo de la polaj kulturo kaj tradicio al la sekvaj generacioj. Oni akcentis iliajn patriotajn, porfamiliajn kaj porcivitanajn sintenojn,  gardadon de la naciaj valoroj, la transdonadon de amo al la patrolando tiam, kiam Pollando estis forigita de sur la mapo de Eŭropo.

El la elsendo 16.11.2018. Legas Milada – 2’02”

“Une avant-garde polonaise: Katarzyna Kobro et Władysław Strzemiński” estas la titolo de ekspozicio, kiu ĝis la 14-a de januaro 2019 estas vizitebla en la pariza Pompidou-Centro. Ĝi estis organizita de la Centro kune kun la Artmuzeo en Lodzo (la centra Pollando) kaj Instituto de Adam Mickiewicz kadre de la internacia programo „Pollando 100”. La eksterlanda segmento de la solenadoj de la 100-a datreveno de la regajno de suvereneco fare de Pollando okazas sub la devizo „Inspiritaj de la pasinteco ni kreas nuntempon”. La ekspozicio enhavas 180 verkojn de Kobro kaj Strzemiński inkluzive de pentraĵoj, skulptaĵoj, spacaj komponaĵoj, projektoj de industria dezajno kaj projektoj arkitekturaj. Ambayh artistoj estas prezentitaj kiel artistoj kun granda signifo por la internacia avangardo. Laŭ ilia rezonado ĉiuj formalaj novumoj estis servontaj al transformado de realo aŭ de la maniero percepti la mondon, pensi pri la mondo.

El la elsendo 16.11.2018. Legas Maciek – 1’10”

La polaj ordenoj kaj distingoj, i.a. diamanta kaj rubena kompleto de la Ordeno de la Blanka Agla ekde la 9-a de novembro estas en la varsovia Muzeo de la Reĝa Łazienki-parko. La ekspozicio enhavanta preskaŭ unu mil objektojn el la polaj kaj eksterlandaj kolektoj estis pretigita okaze de la 100-jariĝo de la regajno de suvereneco fare de Pollando. Inter la eksponaĵoj krom ordenoj kaj distingoj troviĝas dokumentoj kaj portretoj de elstaraj poloj honoritaj pro la meritoj por Pollando. Temas pri la unua ekspozicio, kiu laŭ la kronologia aspekto prezentas la historion de la polaj ordenoj kaj distingoj ekde la 18-a jarcento ĝis nuntempo. Ĝi funkcios ĝis la 3-a de februaro 2019, en novembro senpage. Akompanas ĝin riĉa edukprogramo adresita al. ĉiuj aĝgrupoj kaj kampanjo „Distingitoj – historioj forgesitaj.

El la elsendo 09.11.2018. Legas Barbara – 1’10”

Unikan ŝanĉon viziti la Oran Kapelon en la katedralo de Poznań (la okcidenta Pollando) kaj kliniĝi antaŭ la sarkofagoj de la unuaj regantoj de Pollando havos la fideluloj partoprenantaj tagmezan sanktan meson la 11-an de novembro. Kutime eblas enrigardi ĝian internon nur tra ornama krado. La tereno de Ostrów Tumski, sur kiu troviĝas la katedralo, estas la plej malnova kaj unu el la plej valoraj historie partoj de Poznano. Ĝi fariĝis la sidejo de la unuaj regantoj de Pollando en la 10-a jarcento. Princo Mieszko la 1-a establis tie sian palatinum, kastelon. Sur ĉi tiu tereno kreiĝis la unua katedralo, ĉe kiu en 968-a jaro estis establita la unua en Pollando episkopejo. La Ora Kapelo el la komenco de la 19-a jarcento estas la plej malnova kaj plej granda nekropolo de la polaj regantoj el la unua Piast-dinastio. Troviĝas tie la sarkofagoj de Mieszko la 1-a, Bolesław Chrobry, Przemysław la 2-a, Mieszko la 2-a, Kazimierz Odnowiciel, Władysław Odonic, Bolesław Pobożny kaj Przemysł la 1-a. La bizancostila kapelo laŭ la projekto de la pola, italdevena arkitekto Franciszek Lanci kreiĝis en la jaroj 1836-37. Vid-al-vide al la sarkofagoj de la princo Mieszko la 1-a kaj la reĝo Bolesław Chrobry staras la bronzaj statuoj de ambaŭ regantoj aŭtoritaj de Christian Rauch. En la kapelo troviĝas i.a. altaro kun bildo de la Ĉielpreno de Dipatrino kaj pentraĵo de Edward Brzostowski „Bolesław Chrobry kaj Oto la 3-a ĉe la tombo de sankta Wojciech”. La volbon ornamas la figuro de Dio-Patro kaj bildoj de polaj sanktuloj. La mozaikan plankon de la kapelo faris Liborio Salandri el Venecio. Kiel dirite, la Ora Kapelo estas malfermata nur lige kun la plej eksterordinaraj eventoj. La lasta okazis lige kun la 1050-jariĝo de la bapto de Pollando en 2016.

El la elsendo 09.11.2018. Legas Maciek – 2’11”

La koruso de la Silezia Operejo el Bytom (la suda Pollando) partoprenos la internaciajn solenaĵojn en Parizo ligitajn kun la 100-jariĝo de la fino de la 1-a mondmilito, kiuj okazos semajnfine.  Ĝi estis invitita de Cité de la musique – Philharmonie de Paris por partopreni ĉi tiun eksterordinaran artan projekton. La muzika estrecon super la Orkestro de la Pariza Filharmonio transprenos la arta direktoro de la Silezia Operejo, Bassem Akiki. Kadre de la projekto estis preparita la muzika spektaklo de Nicholas Lens „Shell shock, a requiem of war”. La temaro de la spektaklo oscilas ĉirkaŭ la posttraŭmata streso, kiun spertis la revenantaj el la milito soldatoj. Ĝia mesaĝo rilatas al la globskala alvoko por humanismo kaj zorgo pri paco. La parizajn solenaĵojn partoprenos reprezentantoj de la registaroj kaj ŝtatestroj.

El la elsendo 09.11.2018. Legas Milada – 1’12”

Ĝis la fino de januaro 2019 en la Palaco de Episkopo Eram Ciołek en Krakovo eblas rigardi 6 bildojn ilustrantajn la vivon de sankta Katerina Aleksandria kaj aliajn verkojn de Hans Suess el Kulmbach por la reĝa Krakovo. Inter tiuj aliaj de la renesanca germana artisto troviĝas la restaĵoj de la Mari-tema triptiko. Temas pri la troviĝanta  konstante „Fuĝo al Egipto” el la Paŭlana Klostro, la bildo de s-ta Katarina Aleksandria en la Muzeo de Czartoryski-princoj kaj retablo ilustranta la historon de s-ta Johano Evangelisto, pli precize predelo bildiganta lian eniron en tombon el la krakova Maria-baziliko. La kernajn ekspoziciverkojn kompletigas elektitaj pentraĵoj de aliaj germanaj artistoj laborantaj por Krakovo en la komenco de la 16-a jarcento, kiel Michael Lancz kaj Georg Pencz, orumitaj artverkoj en Nurimbergo. Ĉio ĉi proksimigas la tiuepokajn ligojn inter Krakovo kaj Nurimbergo reliefigante la brilon de la ĉefa urbo de la Pola Reĝolando dum la regado de Sigismundo la 1-a Maljuna. 

El la elsendo 02.11.2018. Legas Maciek – 1’18”

Meze de oktobro Kazuyasu Kimura malkovris en Krakovo la memortabulon honore al sia avo, Bronisław Piłsudzki. Li estis pola Siberiekzilito, etnografo, elstara esploristo de la popoloj kaj kulturoj de la Fora Oriento, la frato de marŝalo Józef Piłsudzki. Nunjare pasas lia 100-a mortodatreveno. La tabulo troviĝas sur la muro de la domo, en kiu ambaŭ loĝis. Tiu ĉi solenaĵo estis unu el eventoj de la okazanta en Krakovo 4-a Internacia Scienca Konferenco dediĉita al la sciencaj atingaĵoj de Bronisław Piłsudzki, kiun partoprenis renomaj specialistoj pri sciencoj kaj kulturoj de la Fora Oriento, pri la atingaĵoj de Bronisław Piłsudzki. Ĝis la 20-a de januaro 2019 en la krakova Muzeo de la Japana Arto kaj Kulturo Manggha funkcias ekspozicio „Ajnoj, polaj Montaranoj kaj Bronisław Piłsudzki”.

El la elsendo 02.11.2018. Legas Maciek – 0’58”

Faksimilo, alivorte originalfidela kopio  de la Vroclava Psalmaro el ĉ. la 1265-a jaro riĉigis la kolektojn de la Urba Muzeo en ĉi tiu suda urbo de Pollando. Ĝia originalo troviĝas en la kolekto de Fitzwilliam Museum de la brita Cambridge. La Psalmaro kreiĝis laŭ la mendo de Anna Primislida (1204-1268), la edzino de la silezia, Piast-dinastia – princo Henriko la 2-a Pia. Ĝi konsistas el 294 paĝoj kun riĉaj ilustraĵoj sur la ora fono, kreiĝintaj en la rondo de Giovanni di Gaibana el Padovo (Italio). La manuskripto memoriganta la porteblan galerion de pentraĵoj el la limo de diversaj artaj tradicioj estas esprimo de la mecenateco kaj politikaj ambicioj de la princa paro. Ĝi estas unu el la plej riĉe ilustritaj psalmaroj konserviĝintaj el la mezepoko. La faksimilon faris laŭ la originalo specialistoj el la eldonejo Quaternio en la svisa Lucerno. Ĝian kongruecon kun la originalo konfirmis kuratoroj el la kembriĝa muzeo atestante tiel pri ĝia muzea valoro.

El la elsendo 26.10.2018. Legas Tomek – 1’18”