Kulturkroniko

Preskaŭ unu miliono 500 mil vizitantoj partoprenis en la retaj seminarioj, historia debato kaj virtualaj promenoj en kvin polaj reĝaj rezidejoj kadre de la kampanjo „Senpage viziteblaj en novembro”. Pro la pandemio la tradicia evento populariganta la rezidejojn de la polaj reĝoj, historiajn objektojn kaj muzeajn kolektojn kiuj logas infanojn, junularon kaj senjorojn okazis rete. Samperiode pli ol 15 mil lernantoj de la bazaj kaj mezgradaj lernejoj partoprenis virtualajn lecionojn pri la pola historio kaj kulturo. La plej grandan interesiĝon vekis la retaj seminarioj „Ĉi tie okazas historio” kaj virtualaj promenoj sub la gvido de ekspertoj en la Reĝaj Kasteloj en Varsovio kaj la krakova Wawel, en la varsovia Muzeo la Reĝa Łazienki, en la Kastela Muzeo en Malbork kaj en la Regiona Muzeo ĉe la Reĝa Kastelo en Sandomierz. Ĉiuj ĉi eventoj ĝis la fino de decembro estas respekteblaj en la interretaj paĝoj kaj fejsbukaj profiloj de la unuopaj rezidejoj.

El la elsendo 19.12.2020. Legas Gabi – 1′ 32″

La Mazovia Muzeo en Płock, en la centra Pollando, disponigis en la reto parton de la porokaza ekspozicio kun la bibliografiaj arkivaĵoj de la muzeo ekde la 9-a ĝis la 18-a jarcentoj. Troviĝas inter ili manuskriptoj kaj malnovpresaĵoj de la Scienca Societo de Płock, solenanta nunjare sian 200-jariĝon. Inter ili temas pri pergamena paĝo el la biblia Libro de la Saĝo, „Expositio super toto Psalterio” de Joannes de Turrecremata, la plej malnova pola reliefa presaĵo el 1471, „La Dia Komedio” de Dante Alighieri el 1478 kaj ankaŭ la unua eldono de „De revolutionibus orbium coelestium” de Mikołaj Kopernik el 1543. La interreta ekspozicio enhavas krome la unuan presitan en la mondo libron pri raketoj „Artis magnae artilleriae pars prima” de Kazimierz Siemienowicz el 1650 kaj la unuan eldonon de grafikaĵoj „Los Caprichos” de Francisco Goia el 1799. La ekspozicio „200 arkivaĵoj por 200-jariĝo de la Scienca Societo de Płock” inaŭgurita en oktobro estis planita ĝis decembro, sed pro la fermo de la muzeoj ĝi estas plidaŭrigota ĝis la 17-a de januaro 2021. La elektronika versio prezentas 50 el 200 eksponaĵoj en speciala interreta paĝo (dwiescienadwiescie.pl.).

El la elsendo 19.12.2020. Legas Maciek – 1′ 34″

La ĵurio de la 78-a Konkurso pri la Kristnaskaj Kripetoj en Krakovo pritaksis entute 80 artverkojn de la jam spertaj kreantoj kiel ankaŭ de infanoj, junuloj kaj plenkreskuloj. La nomoj de la laŭretoj rivalantaj en diversaj kategorioj estis anoncitaj lastdimanĉe en la interreto. La tuta aranĝo pro la pademio okazis en virtuala kadro. Ĉiu konkursaĵo estis konsiderita laŭ la vidpunkto etnografia, historia, arta, kulturhereda.
La krakovaj kripetaj prezentas la Sanktan Familion enkomponitan en la karakterizajn arkitekturajn elementojn de la malnova pola ĉefurbo, ĝia nuntempa historio kaj kultura bunto. Plej ofte kiel modelon ili konsideras krakovajn preĝejojn, la frontonon de Maria-baziliko, turojn kaj kupolojn de la katedralo sur Wawel-altaĵo. Krom la Sankta Familio la tradiciaj herooj de la krakovaj kripetoj estas Lajkonik – tataro sur ĉevaleto, drako, hejnalludisto de Maria-Bazilio kaj urboloĝantoj.
La krakova kripetfara tradicio de du jaroj troviĝas en Unesko-listo de nemateria kulturheredaĵo de la mondo. Kiel la unua subjekto el Pollando en ĉi tiu listo ĝi apudas i.a. la portugalan faduon, la meditereanean kuirarton, ĉinan kaligrafion kaj rumbon el Kubo.

El la elsendo 11.12.2020. Lagas Maciek kaj Barbara – 1′ 36″

Ĝis la 31-a de marto 2021 en la Nacia Muzeo de Vroclavo estis planita publika prezento de la tolaĵo „Madono sub abioj” de Lucas Cranach Aĝa. Ĝi estis pruntita el la loka Arkidioceza Muzeo por tempo de la rekonstruo de tiu ĉi lasta. La verko perdiĝinta en cirkonstancoj ligitaj kun la 2-a mondmilito revenis al Pollando en 2012. La tolaĵo „Madono sub abioj” el 1510 estas agnoskita unu el la plej bonaj pentraĵoj de la germana pentristo kaj unu el apartaj prezentoj de la Dipatrino kun Jesu-infaneto. Ĝi apartenas al la plej valoraj pentraĵoj en Pollando.
Dum la konservistaj laboroj fine de la 2-a mondmilito ĝi estis ruze interŝanĝita kun bildokopio kaj forveturigta en 1948 al Germanio, kie ĝi estis vendita. En 1961 estis konstatita la fakto, ke germanaj konservistoj transdonits al Pollando bildofalsaĵon. Post la morto de la lasta posedanto de la tolaĵo ĝi estis transdonita al la svisa Eklezio. En 2012 ĝi revenis al Pollando, al la kolektoj de la vroclava Arkidioceza Muzeo.

El la elsendo 11.12.2020. Lagas Maciek kaj Barbara – 1′ 22″

Kadre de la programo Heredaĵo de Pola Muziko, kiu celas forigi plurgeneraciajn neglektojn, kies sekvo estas foresto de pola muziko en la konscio de plenumantoj kaj publiko en la mondo kreiĝis reta platformo pri la pola muziko. Ĝi estis la unua elektronika centro de kompletaj kaj sistemigitaj konoj pri elektitaj kreantoj, daŭre kompletigata. Por la komenco estis pretigitaj informdosieroj pri tiaj komponistoj kiel i.a. Ignacy Feliks Dobrzyński, Franciszek Lessel, Józef Krogulski, Franciszek Mirecki, Maria Szymanowska. Krome temas pri komponistoj pli bone konataj al la publiko, sed pri kiuj ne estas troveblaj kompletaj informprilaboroj: Mieczysław Karłowicz, Stanisław Moniuszko kaj Juliusz Zarębski.
La reta platformo enhavas i.a. biogramojn de ĉiu el la komponistoj prilaboritajn en maniero ampleksa kaj mallongigita, kompletajn katalogojn de iliaj verkoj, ikonografion. (www.portalmuzykipolskiej.pl)

El la elsendo 05.12.2020. Legas Maciek – 01’06”

La 53-minuta dokumenta filmo pri la fama pola sanktejo en Kalwaria Zebrzydowska, titolita „Pola Jerusalemo” baldaŭ estos rigardebla en televido kaj en la Interreto. Sur DVD-disko ĝi estas krome senpage akirebla en la urbooficejo de Kalwaria Zebrzydowska.
Tiu ĉi loko, loganta ĉiujare du milionojn da pilgrimantoj estas la plej grava vivoverko de la vivinta lime de la 16-a kaj 17-a jarcentoj Mikołaj Zebrzydowski, vojevodo de Krakovo, granda reĝa marŝalo kaj marŝalo de la Ĉefa Reĝa Tribunalo. En 1602 li subskribis la fondoakton de klostro en ĉi tiu loko, al kiu li venigis bernardenojn. Tio estis la unua ĝermo de la pola pilgrimejo, kiu ekde la komenco ĝuis grandegan popularecon. 15 jarojn poste Zebrzydowski lokalizis ĉi tie urbon, Kalwaria Zebrzydowska (Kalvario de Zebrzydowski).
La filmo koncentriĝas pri la vivo de la sanktej- kaj urbofondinto, al la spektanto liverante samtempe fascinan vojaĝon tra la 17-jarcenta historio de Pollando ĝis nuntempo. La filmo prezentas do ankaŭ la plej gravajn eventojn, kiuj okazas nun en la „Pola Jerusalemo”. I.a. temas pri la Paskokaza rekreado de Pasiono, por kiu venas centoj da miloj da pilgrimantoj. Per la nuntempaj filmkadroj de Jerusalemo, arkivaĵoj kaj pentraĵoj la filmo reliefigas similecojn inter ambaŭ urboj ne nur se temas pri topografio, sed ankaŭ la spirita dimensio de la du lokoj.
La filmo kreiĝis kadre de la projekto „Zebrzydowski 2020”. Krom la filmo estis verkita monografio de Mikołaj Zebrzydowski kaj estis eldonita kopio de medalo kun lia bildo emisiita en 1601.

El la elsendo 05.12.2020. Legas Maciek – 01’56”

Manuskriptoj de cigana poetino Bronisława Wajs, konata kiel Papusza estis ĵus transdonitaj al la Vojevodia kaj Urba Biblioteko de Gorzów Wielkopolski (la okcidenta Pollando), kie ili estas dume ekspoziciataj por la publiko. Estonte ili servos al sciencistoj kaj esplorantoj de ŝia kreado por novaj prilaboroj koncerne ŝian artan postlasaĵon. Temas pri preskaŭ 200-paĝa taglibro kaj ĉirkaŭ 130 diversspecaj leteroj, kovertoj kaj bildkartoj el la 40-aj/50-aj jaroj de la pasinta jarcento.
Papusza estas agnoskita la plej elstara cigana poetino, plene originala kaj imitanta neniun. Siajn pensojn kaj travivaĵojn ŝi vortumadis en unika, propra por si maniero. Por siaj poeziaĵoj ŝi ĉerpis inspiron el la naturo kaj el la sopiro al juneco kaj moviĝema, veturilara cigana vivmaniero. Ŝian poezian talenton malkovris Jerzy Ficowski, poeto kaj ciganologo dum la komuna kun ciganoj veturilstila vivo fine de la kvardekaj jaroj de la 20-a jarcento.
La kreado de Papuszo aperis en tri volumetoj „Kantoj de Papusza” (1956), „Kantoj eldiritaj” (1973) kaj postmorte en „Arbaro, patro mia” (1990). En Gorzów Wielkopolskie, kie ŝi loĝis ekde 1954 troviĝas i.a. ŝia publika monumento el 2007.

El la elsendo 05.12.2020. Legas Maciek kaj Barbara –  01’45”

Ĝis la 10-a de januaro 2021 en Ljubljano, Slovenio daŭras ekspozicio populariganta la kreadon de Andrzej Wróblewski, pola pentristo, arthistoriisto kaj artkritikisto. Ĝi troviĝas en Moderna Galerija, unu el la plej prestiĝaj muzeoj de la nuntempa arto en Eŭropo, de jaroj iniciatanta kuraĝajn ekspozicisciencajn projektojn, dediĉitajn al la heredaĵo de la postmilita Jugoslavio kaj la Centra-Orienta Eŭropo.
En kvin salonoj kun la surfaco de pli ol 800 kvadrataj metroj estas prezentataj 120 verkoj de la pola artisto el la lastaj jaroj de lia kreado 1955-1957. Multaj ne estis antaŭe ekspoziciitaj aŭ la lastan fojon estis prezentitaj al la publiko en 1958. La ĉefa temo de la pentroarto de Andrzej Wróblewski estis homoj, sed li ankaŭ esperimentis pri temoj inspiritaj de socrealismo kaj abstrakto.
Krom la verkoj de Wróblewski la ekspozicio prezentas verkojn de artistoj el la eksa Jugoslavio, inkluzive de tiuj, kiujn la pola pentristo konis persone. Iliaj verkoj formas komunan kuntekston kaj kelkfoje ligas rektan dialogon kun la pola pentristo. La ekspozicion akompanas 400-paĝa katalogo kun multaj tekstoj de kuratoroj, verkoreproduktaĵoj kaj fotoj pri la vivo de Wróblewski.

El la elsendo 27.11.2020. Legas Maciek kaj Barbara – 1′ 41″

En la varsovia Ŝtata Etnografia Muzeo funkcias nova konstanta ekspozicio „Afrikaj ekspedicioj, aziaj vojoj”. Ĝi rakontas pri tio, kiel ambaŭ kontinentoj estis perceptataj tra la prismo de kolektoj kreiĝantaj en la 19-a kaj 20-a jarcentoj. Inter la eksponaĵoj troviĝas i.a. ceremonia vesto de la reĝino de la reĝolando Bakuba. La ekspoziciscenaro baziĝas sur la sortoj de poloj, kiuj ligis sian vivon kun Afriko dum la lastaj 130 jaroj. Jam en la 1889 Leopold Janikowski malfermis en Varsovio la unuan ekspozicion pri la afrika etnografio kun preskaŭ 1700 eksponaĵoj. Bedaŭrinde dum la 2-a monmilito ili perdiĝis aŭ estis detruitaj. La nuna ekspozicio omaĝas lian memoron kaj portas lian nomon, Leopold Janikowski.

El la elsendo 27.11.2020. Legas Maciek – 0′ 58″

Inter la 2-a kaj la 13-a de decembro 2020 la korea publiko en Seulo kadre de Pola Filmfesivalo rigardos 14 polajn kinobildojn. Inter la prezentotaj filmoj troviĝas tiuj, kiuj kalkuliĝas al la klasiko de pola filmkreado kreitaj de Andrzej Wajda, Wojciech Jerzy Hass, Andrzej Munk, Jerzy Skolimowski, Krzysztof Zanussi, Tadeusz Konwicki kaj Andrzej Żuławski. La festivalan programon kompletigas la nuntempaj filmoj de pliaj jam rekonitaj filmkreantoj. Ĉiuj filmprezentoj estos antaŭitaj de enkondukoj de filmkrisitkisto Michał Oleszczyk realigitaj aparte por la festivalaj bezonoj fare de Adam Mickiewicz-instituto. La festivalo estas organizita de Cinematheque Seoul Art Cinema kunlabore kun la pola ambasado en Seulo kaj la ĵus menciita Mickiewicz-instituto.

El la elsendo 27.11.2020. Legas Maciek – 0′ 57″