Novaĵoj

Sakŝalmistoj el la lokoj Zakopane kaj Domachowo kaj metiistoj, kies kreado estis registrita en la Landa Listo de Nemateria Kulturheredaĵo komence de junio prezentis siajn talentojn  en la pariza Unesko-sidejo. Tio okazis lige kun la ekspozicio dediĉita al la nemateria kulturheredaĵo de Pollando. En Salle des Pas Perdu per 30 afiŝoj en la akompano de muziko de ŝakŝalmoj, kordofonoj kaj violonoj estis prezentitaj polaj objektoj de la listo. La ekspozicio kaj koncerto okazis dum la debatoj de la Ĝenerala Asembleo de la Ŝtatoj-flankoj de Unesko-Konvencio el 2003, kiu traktis poblemojn gravajn por la protektado de la nemateria kulturheredaĵo. Gastoj el la tuta mondo povis realtempe rigardi kiel oni faras krakovajn  bobenajn puntaĵojn, kiel kreiĝas la kaŝubaj brodaĵoj, kiel oni elfaras lignajn infanludilojn.  La koncerto de polaj sakŝalmistoj havis apartan pezon pro la fakto, ke la polaj popolmuzikistoj ludantaj sakŝalmojn kune kun sakŝalmistaj grupoj el la Centra kaj Orienta Eŭropo entreprenis klopodojn, ke ilia tradicio estu enskribita en Unesko-listo. La pola Listo de la Nemateria Kulturheredaĵo enhavas 29 poziciojn, inter kiuj troviĝas ankaŭ la lingvo Esperanto, kiel portanto de la E-kulturo.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1’26”

Matteo Salvini, la vicĉefminitro kaj samtempe ministro por la internaj aferoj de la nova itala registaro decidis malakcepti ŝipon kun preskaŭ 630 migrantoj. La ŝipo „Aquarius”, kiel multaj aliaj navigantaj sur la Meditereaneo, estis kolektanta migrantojn el malpli grandaj ŝipoj forlasantaj havenojn de Libio kun la celo transporti ilin al unu el la italaj havenoj. Kiel skribis Salvin en iu el la sociaj portaloj Italio komencas diri ne al la kontrabandado de homoj kaj komencas diri ne al la merkato de nelegala migrado. Lastlunde la germana registaro alvokis Italion kaj Malton acepti pli ol 600 enmigrantojn el la ŝipo „Aquarius” kaj transpreni humanecan respondecon.  Ambaŭ landoj ne esprimis konsenton pri tio. Ankaŭ Eŭropa Komisiono alvokis Italion kaj Malton certigi protekton al migrantoj sur la ŝipo, kiun ambaŭ landoj decidis ne enlasi.  Al la afero engaĝiĝis Hispanio akceptinte la ŝipon en la haveno de Valecio.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Milada – 1’23”

Germanio ricevos de la Unio financan kompenson pro la akceptado de enmigrantoj. La planata unia buĝeto por la jaroj 2021-2027 antaŭvidas, ke temos pri kvar kaj duona miliadoj da eŭroj. Kiel informis Frankfurter Algemeine Zeitung kaj la agentejo DPA por ĉiu migranto Germanio ricevos 2800 eŭrojn. Laŭ la informoj de la germana ministerio por la internaj aferoj rezultas, ke inter personoj ricevantaj monservon por senlaboruloj unu trionon konsisitigas enmigrantoj, en pli multo sen ajna edukiteco. La uniaj kompensorimedoj devenas el strukturaj fondusoj destinitaj por la uniaj regionoj malpli fortaj ekonomie.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Milada – 0’57”

La gvidantoj de Usono, Donald Trump kaj de la Norda Koreio Kim Dzong Un renkontiĝis hodiaŭ en Singapuro. Post preskaŭ unu hora interparolo ili subskribis dokumenton difinitan de la usona prezidento, kiel tre grava. Prezidento Trump devontiĝis en ĝi garantii sekurecon al la Norda Koreio kaj Kim Dzong Un konfirmis sian engaĝiĝon al plena sennukleigo de la Korea Duoninsulo. La prezidento de Usono diris i.a., ke la gvidantoj decidis fermi la pasintecon substrekinte, ke ambaŭ estas tre fieraj pri tio, kio okazis kaj la rilatoj inter Usono kaj Koreio estos „aliaj ol en la pasinteco”.  Donald Trump diris krome, ke estis ellaboritaj apartaj reciprokaj rilatoj. Krome la usona kaj nordkorea gvidantoj subskribis devontiĝon pri senprokrasta reveno al la patrolandoj de identigitaj restaĵoj de la militostaĝoj kaj de personoj perdiĝintaj dum la korea milito.  La dokumento informas pri baldaŭaj intertraktoj inter ambaŭ landoj.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Barbara

Unicef Pollando komencis kampanjon „Pli ol unu tagon” atentigante, ke la mortemo de la novnaskitoj, aparte en la plej mizeraj landoj estas tre alta. La celo de la kampanjo estas akiro de rimedoj por savi infanojn kaj helpi al patrinoj. Ĉiujare unu miliono da infanoj en la mondo mortas dum sia naskiĝotago. Kvankam dum la lastaj dudek jaroj estis atingita grandega progreso en la savado de infanoj  malpli ol kvinjaraj simila progreso ne okazis en la savado de la vivo de la novnaskitoj. Laŭ Unicef eĉ 46 procentoj de la mortoj de infanoj malpli ol kvinjaraj okazas en la unua monato de la vivo. Plej multaj infanoj mortas en la tago de sia naskiĝo, ĉiutage mortas 7 mil novnaskitoj. Pli ol 80 procentoj de la mortoj estis kaŭzitaj de trofrua akuŝo, komplikaĵoj dum akuŝo aŭ infektiĝoj. Plimulton de ili eblus preventi. Tial la kampanjo gvidas sin per la ideo donaci al la novnaskitoj pli ol unu tagon de la vivo, pli ol unu monaton, pli ol solan transvivon. Unicef memorigas,ke infanoj naskiĝintaj en la plej riĉaj landoj havas eĉ 50-oble pli grandajn ŝancojn transvivi la unuan monaton de la vivo ol infanoj el la plej malriĉaj regionoj de la mondo.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Maciek – 1’27”

Marĝene de la Tago de la Patrino, en Pollando solenita la 26-an de majo, la Ĉefa Statistika Oficejo publikigis komparajn donitaĵojn pri la klereco de polaj patrinoj en la jaroj 1990 kaj 2017. Evidentiĝas, ke preskaŭ 52 procentoj de polinoj, kiuj fariĝis patrinoj en 2017 havis altlernejan diplomon. En 1990 havis ĝin nur 6,1 procentoj. Laŭ la Ĉefa Statitsika Oficejo tiom da junaj polaj patrinoj, do 6,1 procentoj  pasintjare havis nur mezan aŭ bazan klerecon. En tiu periodo okazis ankaŭ aliaj ŝanĝoj. 33, 6 procentoj de la akuŝantaj pasintjare polinoj havis inter 30 kaj 34 jarojn, en 1990 temis pri 17, 4 procentoj. Signife ŝanĝigis la nombro de patrinoj 20-24-jaraĝaj. En 1990 temis pri 36, 4 procentoj, pasintjare pri 13,9. Malkreskis la kvanto de junulaj patrinoj. En 2017 nur 2,5 procentoj de polinoj havis malpli ol 19 jarojn, en 1990 tiu procento egalis al  8 procentoj. Je pli ol 1 procento kreskis la nombro de polinoj fariĝintaj patrinoj pli ol 40-jaraj. Pasintjare temis pri 2,6 procentoj de polinoj. Je 3,7 kreskis en 2017 kompare al 1990 la nombro de polinoj patriniĝintaj en la aĝo de 25-29 jaroj. La Ĉefa Statistika Oficejo komparis ankaŭ la fekundecoindicon en 17 polaj vojevodioj en la jaroj 2000 kaj 2017. Ĝi kreskis de 1,37 ĝis 1,45 procentoj. Plej alta ĝi estas en la Pomeria Vojevodio (la nordokcidenta Pollando), kie ĝi egalas al 1,63.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Gabi – 2’22”

Lastsabate en Barcelono estis ĵurenoficigita la nova registaro de Katalunio, kio finis la periodon de rekta kontrolo de Hispanio super la regiono post la pasintjara referendumo pri apartigo de la regiono disde la cetera parto de la lando.  La nova ĉefministro de Katalunio Quim Torra akceptis la ĵurpromeson de la membroj de nova kabineto, ses virinoj kaj sep viroj. Torra deklaris, ke li daŭrigos klopodojn favore al la sendependeco de la regiono.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Krystyna – 0’35”

La gvidanto de la hispanaj socialistoj, Pedro Sanchez estis lastsabata ĵurenoficigita  kiel estro de la kabineto post la mafidesprimo de la Kongreso de Deputitoj rilate al la ĉefministo Mariano Rajoy kaj prezidanto de la Popola Partio. La estro de la Socialista Laborista Partio devas nomumi nun membrojn de sia registaro. Pedro Sanchez venkis super Rajoy, post kiam lia partio en la dua duono de majo prezentis postulon en la Kongreso de Deputitoj pri konstrua malfidesprimo rilate la eksan ĉefministron.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Krystyna – 0’39”

La nova registaro de Italio, kiun gvidas juristo Giuseppe Conte estis ĵurneoficigita de prezidento Sergio Mattarella. Formas ĝin post longdaŭra polityka stagno Movado de Kvin Steloj kaj la dekstrula Ligo. Hodiaŭ la itala Senato deklaris fidesprimon por la 65-a registaro en la historio de la Itala Respubliko, difinata kiel „kabineto de ŝanĝoj”. Morgaŭ fidesprimon traktos la Deputita Ĉambro.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Krystyna – 0’32”

La prezidento de Italio Sergio Mattarella malebligis al la venkintoj de la lastaj balotoj el la 4-a de marto elformon de la registaro, i.a. rifuzante la kanidatecon de ekonomikiisto Paolo Savone por la ministro de matrumado kiel tro eŭroskeptika kaj kritika rilate Germanion.  La mision establi teknikan registaron, kiu laboros ĝis la akcelitaj balotoj ricevis de la itala prezidento ekonomiikisto Carlo Cottarelli. La unia komisaro por buĝeto kaj homaj provizoj, germano Günther Oettinger estis dirinta en intervjuo por la germana  „Deutsche Welle”, ke „la financaj merkatoj skuos balotontojn apud Tibro kaj kaŭzos, ke ili faros ĝustan elekton ĉe la balotujoj”. Korespondisto de la agentejo Bernd Riegert kelkajn horojn poste anstataŭis ĉe tvitero la ĵus menciitan eldiron de Oettinger per la vortumo „merkatoj kaj mornaj ekonomiaj perspektivoj instruos italojn ne voĉdoni por populistoj en sekvaj balotoj. Mi esperas, ke tio rolos en la balotkampanjo”.

El la elsendo 29.05.2018. Legas Barbara – 1’19”