Novaĵoj

Ĉiujare en la mondo malaperas 10 milionoj da hektaroj da arbaroj, kio egalas al la surfaco de Islando. Problemon konsistigas ankaŭ la sengradigado de la grundoj, kio koncernas preskaŭ du milionojn da hektaroj. Tio estas surfaco pli vasta ol la Suda Ameriko. UNo kaj FAO alvokas al rekreado de la sengradigitaj terenoj. Kiel ekzemplo povas servi projekto Granda Verda Muro por Saharo kaj iniciato por Sehel. La Polaj Ŝtataj Arbaroj informis antaŭ kelkaj semajnoj, ke konforme al la projekto pri la grandsurfaca stato de la arbaroj arbaraj terenoj en Pollando okupas 29,6 procentojn de la landa surfaco. Ĉiu 8-a arbo en Pollando estas 100-jara. La Polaj Ŝtataj Arbaroj ĉiujare plantas en la lando 500 milionojn da arboj kaj por la bezonoj de la arbaroj en la arbaraj kultivejoj estas produktataj 800 milionoj da diversspecaj arbostikaĵoj. Tiuj homaj agadoj estas la unusola ŝanco por transdaŭro de multaj besto- kaj plantospecioj. En Pollando de jaroj estas realigataj diversaj speciprotektaj projektoj. Ili rilatas al eŭropaj bizonoj, urogaloj, tetroj, fiŝagloj kaj falkoj.

El la elsendo 01.06.2021. Legas Gabi – 1′ 30″

Laŭ esploroj de BIG InfoMonitor 75 procentoj de poloj planas pasigi la somerumadon en la lando, ĉiu kvara eksterlande. Kvankam ĉiu kvina enketito ne planas someran forveturon, sed nunjare tiun intencon deklaras multe malpli da poloj. En 2020 temis pri preskaŭ 30 procentoj. La elekto de ripozloko unuavice estas ligita kun la financa situacio de la respondintoj. La eksterlandan ripozon planas 32 procentoj de personoj deklarantaj bonan financan situacion, sed ankaŭ 21 procentoj de personoj mezbonstataj aŭ en malbona financa situacio. Kompare al la pasinta jaro je tri procentoj kreskis procento de personoj, kiuj devos dum la somerumado ŝpari. Pli granajn elspezojn antaŭvidas 8 procentoj de la enketitoj. Unuavice temas pri personoj malpli ol ol 35-jaraĝaj kaj seninfanaj. Plej multaj, ĉar eĉ 56 procentoj antaŭvidas neniujn ŝparojn lige kun la somerumado. Plimulto de la enketiroj financos la eksterhejman ripozon el rimedoj jam ŝparitaj aŭ el ĝisdataj enspezoj. Ĉiu deka pravigas la nebezonon zorgi pri fiancoj pro la plano ripozi en la propra somerdometo aŭ ĉe la familio. En plimulto poloj ne ligas siajn somerajn ripozplanojn kun tio, ĉu ili estos vakcinitaj aŭ ne, tamen 30 procentoj serĉas ripozlokojn, en kiuj ne estos homamase. 18 procentoj decidis pri somerumado en malpli granda grupo de amikoj aŭ konatoj.

El la elsendo 01.06.2021. Legas Maciek – 1′ 37″

Pollando ricevis distingon dum la 41-a eldono de la Internacia Turisma Foiro FITUR en Madrido. Temis pri la unua mondranga foiro de la turisma sektoro organizita en tradicia formulo post la eksplodo de la pandemio Kovim 19. La eventon alireblan ankaŭ virtuale partoprenis reprezentantoj de 55 landoj kaj 5 mil firmaoj. Pollando partoprenis la foiron tradicimaniere, kiel esprimo de solidareco por reaktivigo de turismo en Eŭropo, lige kun la aplikoeblo de la tiel nomataj kronpasportoj. Lastvendrede en la akompana festivalo de turismtemaj filmoj Fitur „Travel Video Competition” la videaĵo prezentanta Krakovon estis agnoskita kiel la plej bona, en la kategorio de internaciskala popularigado de la urboj. Distingita estis ankaŭ la fimprodukto de la Pola Turisma Organizo „Polando. Official Trailer” en la katerorio de turismaj cellokoj. La pola nacia stando dum la foiraj tagoj prezentante riĉan oferton ĝuis grandan interesiĝon. Apud tradiciaj ekspoziantoj logantaj per la turismaj atrakciaĵoj de Varsovio kaj Krakovo kun la ĉirkaŭa regiono, aperis turismaj promociantoj el tiaj urboj kaj regionoj kiel Lublin, Wrocław, kaj la Malsupra Silezio. En Madrido estis ankaŭ la plej grandaj polaj turismaj oficejoj, kies oferto rilatis ĉefe al turisma urbovizitado, kultura turismo kaj turismo proksima al la naturo. La devizo de FITUR 2021 estis “Turismo por denova renkontiĝo”.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Maciek – 1′ 44″

Kiel informis en la plej nova raporto Monda Sanorganizo la tro frua morto de 745 mil personoj ligiĝas kun tro longdaŭra laboro. La unua raporto pri ĉi tiu temo ligiĝas kun la doniaĵoj kolektitaj en 2016. El ĝi rezultas, ke la tralaboro de 55 kaj pli da horoj semajne altigas je 35 procentoj la mortoriskon pro cerboembolo kaj je 17 procentoj pro korinfarkto. La komparo estis farita rilate al personoj, kiuj laboris semajne meze de 35 ĝis 40 horon. Je la risko de trofrua morto ligita kun tro longdaŭra laboro estas elmetitaj unuavice viroj mez- kaj grandaĝaj. La aŭtoroj de la raporto atentigas, ke tro frua morto ne devas okazi tuj en la periodo de intensa laboro, sed poste. Laŭ ekspertoj de la Monda Sanorganizo la distanca laboro en la periodo de la pandemio aldone intensigis sekvojn de tro longa laboro. Konforme al akiritaj doniaĵoj la kvanto de tralaborataj horoj en ĉi tiu periodo kreskis je 10 procentoj. Frank Peg, la eksperto de la Monda Sanorganizo esprimis la opinion, ke mallongigo de la tagaj laborhoj estus avantaĝa por laborantoj kaj eĉ povus altigi ilian laborefikecon.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Maciek – 1′ 23″

La pandemio kaŭzis multajn perturbojn sur la merkato, ŝanĝon de ĝeneralaj konsumkutimoj. Ankaŭ se temas pri alkoholaĵoj. Do kvankam laŭ iuj esploroj poloj drinkas malpli, sed multaj preferas ĉiam pli multekostajn drinkaĵojn, ili ĉiam pli ofte aĉetas viskion. Dum la lasta jaro la eksporto de viskio el Britio krekis je preskaŭ 40 procentoj. La eksportovaloro de viskio single malt notis preskaŭ 32-an kreskon. Laŭ ekspertoj la estonteco de viskio sur la pola merkato post la pandemio aŭguriĝas optimisme. Signifajn kreskojn eblas atendi aparte se temas pri luksaj viskioj. Laŭ iuj prognozoj dum la plej proksimaj 5-6 jaroj la valoro de tiu ĉi segmento de la alkoholaĵa merkato en nia lando triobliĝos. Laŭ IWSSR la konsumado de whisky super premium en Pollando kreskos ĝis ĉ. 4 procentoj de la tuta viskiomerkato. Tia estos en 2025 la eŭropa mezindico.

El la elsendo 25.05.2021. Legas Milada – 1′ 20″

La platformo kitco.com klasifikis 10 plej grandajn produktantojn de arĝento en la mondo en 2020. La pola fiskokompanio KGHM S.A. Pola Kupro akiris la unuan lokon produktinte ĉirkaŭ 1200 tunojn da arĝento. Tio estas flankprodukto ĉe la eleterigado de la kuproercoj. La borsa komuniko de la kompanio notis, ke la enspezoj de la 2020 egalis al 23,6 miliardoj da zlotoj kaj estis je 4 procentoj pli altaj ol en 2019. La operaca rezulto EBIDTA egalis al 6,6 miliardoj da zlotoj kaj estis pli alta ol la antaŭa je 27 procentoj. Pro la vendo de kupro en 2020 la pola kompanio akiris profiton en la alteco de 14,25 miliardoj da zlotoj, pro la vendo de arĝento ĝi akiris 3,45 miliardojn da zlotoj, preskaŭ 700 milionojn da zlotoj pro la vendo de oro kaj pli ol 200 milionojn da zlotoj pro la vendo de plumbo. KGHM S.A Pola Kupro notis en la pasinteco gravajn perdojn post la aĉeto de eksterlandaj aktivoj en 2012. Nur ŝanĝoj de ĝia estraro en 2016, aŭdito rilate eksterlandajn aktivojn kaj ripara programo alkondukis al la nun notita sukceso.

El la elsendo 18.05.2021. Legas Maciek – 1′ 28″

La kronvirusa pandemio kaj la rigoroj ligitaj kun la malpermeso uzi sportajn objektojn kaŭzis, ke en 2020 je 12 procentoj malkreskis elcento de poloj praktikantaj sporton kompare al 2019. Laŭ la esploroj de Sponsoring Monitor ARC Rynek i Opinia la malkresko estis rimarkita en ĉiuj aĝogrupoj. Samtempe la zorgon pri la fizika lerteco deklaris 69 procentoj de la ekzamenitaj virinoj kaj 70 procentoj de viroj. La duono de eketitaj personoj en la aĝo de 55-65 jaroj restas fizike aktiva. Plej multaj personoj praktikantaj sporton troviĝas inter plej junaj enketitoj, tio estas 87 procentoj. La duono de ĉiuj partoprenintoj en la enketo praktikas sportajn ekzercojn kelkfoje dum la semajno, ĉiu kvara respondinto 4 fojojn semajne kaj 13 procentoj ĉiutage. Plej ofte sportumadon deklaras loĝantoj de grandaj urboj – 74 procentoj, plej malofte loĝantoj de kamparo – 67 procentoj. Al la plej populara sporta aktivado kalkuliĝis biciklado kaj kurado, naĝado.

El la elsendo 18.05.2021. Legas Milada – 1′ 35″

La truda eksloĝigado de palestinaj familioj el la Orienta Jerusalemo estas nelegala laŭ la internacia humeneca leĝaro, deklaris sabate Peter Sano, la aferprezentanto de la alta reprezentanto de la Unio por la eksterlandaj aferoj Josep Borrell. Kanado kaj la tn. Madrida Kvarteto (UNo, Usono, Eŭropa Unio kaj Rusio) kondamnis la perfortoaktojn sur la Sankteja Altaĵo en Jerusalemo kaj alvokis Israelon ĉesigi planojn transloĝigi palestinajn familiojn el la regino de la troviĝanta en la orienta Jeruslemo loĝkolonio Asz-Szajch Dżarrah. Du israelaj tribunaloj agnoskis la judajn pretendoj al ĉi tiuj teritorioj. Kontraŭ la eksloĝiga kampanjo deklaris sin la Eŭropa Unio kaj Usono, Jordanio, Turkio, Kataro, Egiptio, Unuiĝintaj Emirlandoj kaj Bahrajno. Pollando estas profunde maltrankviligita pro la eskalo de perforto en la Orienta Jerusalemo. En la lunda deklaro de la pola ministerio por la eksterlandaj aferoj ni legas: „Ni alvokas ĉiujn flankojn de konflikto entrepreni tujajn agadojn por malaltigi la tension kaj sindeten de la konfronta retoriko. La kresko de la tensio inter Israelo kaj palestinanoj havas ligon ankaŭ kun Ramadano, la sankta monato de islamo. Okazis pluraj interbataloj de israela polico kontraŭ palestinanoj klopodantaj preĝi ĉe la Sankteja Altaĵo, Haram al-Szarif, unu el la tri plej sanktaj lokoj por islamanoj post Mekko kaj Medino.

El la elsendo 11.05.2021. Legas Milada – 2′ 02″

La Geoparko de la Sanktakurca Monatro ricevis en aprilo la ateston de la Monda Geoparko de Unesko. Ĝi ampleksas la teritorion de kvin komunumoj en la suda Pollando, en kiu troviĝas i.a. unikaj naturrezervejoj: Kaverno Raj, kaverna komplekso de Kadzielnia, Wietrznia kaj Góra Miedzianka. La geologia valoro de la regiono estas ligita kun valoroj historiaj kaj kulturaj, inkluzive de la historiaj ministaj tradicioj. La atesto firmigas la turisman markon de Kielce kaj de ligitaj kun ĝi najbaraj komunumoj. Aktuale en la Monda Listo de Geoparkoj de Unesko troviĝis 147 centroj el 41 landoj, inkluzive de unu el Pollando. Tio estas la Panorama Parko Łuk Mużakowa en la okcidenta Pollando.

El la elsendo 11.05.2021. Legas Przemek – 0′ 53″

Aktuale en Pollando loĝas 134 mil personoj, kies havaĵo superas la valoron de unu miliono da dolaroj. En la ĉi rilata rangolisto de analizataj eŭropaj landoj laŭ la raporto de KPMG Pollando preterpasis Portugalion, Greklandon kaj Finnlandon. En 2019 ĝis pli ol 265 mil kreskis la nombro de bonstataj poloj, kies enspezoj monate superis 20 mil zlotojn brutte, kaj ĝis pli ol 69 mil la nombro de personoj riĉaj, enspezantaj pli ol 50 mil zlotojn monate. Malgraŭ la pandemio fine de la unua jarduono de 2020 la plena valoro de la havaĵo kolektita de la hejmaj mastrumejoj en Pollando kreskis je 8,4 procentoj atinginte preskaŭ 2,4 bilionojn da zlotoj. Samtempe laŭ la donitaĵoj de la Ĉefa Statistika Ofiejo en Pollando loĝas pli ol 1 miliono 600 mil personoj vivantaj en ekstrema mizero, kiuj disponas pomonate pri malpli ol 600 zlotoj.

El la elsendo 04.05.2021. Legas Maciek – 1′ 07″