Novaĵoj

La 2014-a estis la unua jaro post 5-jara paŭzo, en kiu estis notita kresko de geedziĝoj. Ĝi egalis al 7 mil pli ol 2013, kvankam tiu kresko – laŭ anlizantoj – ne signifas firman tendencon. Entute temis pasintjare  pri ĉ. 188 mil geedziĝoj. Senŝanĝe inter ili dominas la unuaj, t.e. inter fraŭloj kaj fraŭlinoj konsisitigante 82 procentojn. En la kamparo tiu elcento estas pli alta kaj egalas al 88 procentoj. Geedziĝoj religiaj, tio estas en preĝejoj kaj samtempe registritaj en la oficejoj de la civila stato en 2013 egalis al 64 procentoj. Laŭ direktoro de la Landa Centro por la Familianimzorgado pastro Przemysław Drąg oni de jaroj observas malkreskon de geedziĝoj en la Katolika Eklzezio, kion motivas timo de junuloj engaĝiĝi por „eterne”, havantaj la konscion de necesaj rezignoj kaj cedoj en la komuna vivo.  Samtempe kreskas socia aprobo por la tn. prova  partnera vivo.

Reference al la okcidentaj esploroj ekspertoj atentigas ke, ankaŭ en Pollando estonte kreskos iom la nombro de divorcoj, malkreskos la nombro de naskoj, tamen ne eblas paroli pri kiuj ajn principaj ŝanĝoj, nenio eksterordinara okazas en la pola socio kaj kutimoj.

Laŭ la Ĉefa Statistika Oficejo en la lastaj jaroj oni rimarkas pli altan aĝon de novgeedzoj. Rilate virojn temas pri aĝo lime de la 30-a vivojaro, rilate virinojn temas pri aĝo ĉirkaŭ la 27-a vivojaro. Ŝanĝojn oni notis en la nivelo de edukiteco de la novgeedzoj. En 2013 inter junedzinoj dominis supera klereco (pli ol 47 procentoj), en 1990 temis nur pri 4 procentoj. Similan kreskon oni notas rilate junedzojn de 4 procentoj kun supera edukiteco en 1990 ĝis 34 procentoj en 2013. En tiu jaro je ĉiuj 10 mil geedzoj 73 divorcis, komence de la 90-aj jaroj temis sole pri ne plenaj 50  divorcoj je 10 mil paroj. En la urboj la divorco­ritmo estas duoble pli alta ol en la kamparo.

El la elsendo 24.03.2015. Legas Maciek

Czesław Zabiegło el Złoty Stok en la Malsupra Silezio, emerita kriminologo estas amanto de la kulturo kaj militakcesoraĵoj de la malnova Japanio. Dum 25 jaroj li permane produktas aŭtorajn samurajajn kirasojn.

Kiel unuan objekton li faris – baziĝante sur foto – samurajan kaskon. Lia sekva verko estis kompleta kiraso, kies originalo el la 14a jarcento troviĝas ĝis nun el unu en la japanaj sanktejoj. Li rekreis ankaŭ kirason el la 12-a jarcento baze de nuntempa akvarelaĵo. La aŭtoritaj de Czesław Zabiegło kirasoj estas faritaj kun granda precizeco kaj zorgo pri ĉiu detalo de la manverko, spegulantaj la stilon de la epoko en kiu ili estis uzataj, t.e. la epoko Edo (1603-1868) kiam la samurajaj kirasoj estis riĉe ornamitaj. Ĉiun projekton antaŭas pridokumenta laboro kaj pretigo de la skizoj. Ĉiuj kiras­elementoj estas farataj de la amotora artisto-metiisto mane, kvankam li uzas ankaŭ borilon kaj tornilon. Li uzas samajn materialojn, el kiuj kirasoj estis faritaj antaŭ jarcentoj. Krom ladoj latunaj, feraj kaj kupraj li aplikas teksaĵojn kaj ledon. Li tamen ne uzas lakon kaj silkajn brodaĵojn li faras el artefaritaj silkaj fadenoj. Liaj verkoj, eĉ se multekostaj,  trovas klientojn dank’ al kio li kolektas rimedojn por siaj sekvaj projektoj.

El la elsendo 13.03.2015. Legas Tomek

En la ĵus inaŭgurinta laboron Centro de la Japana Sporto kaj Kulturo en Lodzo eblas konatiĝi kun la japanaj batalartoj, kaligrafio, teceremonio, origamio. La Centro kreiĝis kiel komuna projekto de la Urba Centro por Sporto kaj Refreŝigo kaj la fondaĵo Surei No Mon apoganta la medion de la japana sporto kaj kulturo kaj laboranta favore al la pola-japana kunlaboro. La ideo de la Centro estis meti en unu lokon ĉiujn subjektojn, kiuj okupiĝas pri la japanaj batalartoj kaj tiujn, kiuj popularigas aliajn aspektojn ligitajn kun la japana kulturo kaj tradicio. Al la projekto aliĝis la lokaj kluboj Sambo, Kendo, Triumfanto, Aikido, Hagaku kaj Fu­do­shin Aiki­do. Temas pri la unua ĉi-speca iniciato en Lodzo popularig­anta la fizikan aktivadon kaj proksimig­anta vaste komprenatan japanan kulturon.

El la elsendo 20.03.2015. Legas Tomek

Dum la komenciĝinta la 19-an de marto kaj daŭranta ĝis la 23-a pariza Librofoiro prezentiĝas kremo de polaj aŭtoroj. Salon du livre de Paris estas la plej malnova kaj plej granda ekspozicievento de la francparolantaro, kiun ĉiujare vizitas ĉirkaŭ 200 mil legantoj, sian librooferton prezentas pli ol 1200 eldonistoj, okazas ĉirkaŭ 500 aŭtoraj renkontoj kun reprezentantoj de 50 landoj. Sur la stando de la urboj Krakovo kaj Vroclavo, kiuj estas la nunjare la honoraj gastoj de la librofoiro sian kreadon prezentos i.a. Lidia Amejko, Joanna Bator, Marek Bieńczyk, Norman Davies, Urszula Kozioł, Marek Krajewski, Ewa Lipska, Zygmunt Miłoszewski, Tomasz Różycki, Mariusz Szczygieł, Wojciech Tochman, Olga Tokarczuk kaj Agata Tuszyńska. Krakovo kaj Vroclavo kunlabore kun la Libroinstituto pretigis por la foiro riĉan kaj varian programon, kadre de kiu okazas i.a. renkontiĝoj kun la infana literaturo kaj bildstrioj, okazas branĉaj renkontoj i.a. kun bibliotekistoj.  La partopreno en la plej granda librofoiro de la franclingvio estas la ŝanco ne nur prezenti literaturajn atingaĵojn de ambaŭ polaj urboj, sed ankaŭ proksimigi polajn aŭtorojn al la legantoj en Francio, Kanado aŭ la ŝtatoj de la Norda Afriko. Nunjare la honora lando de la pariza foiro estas Brazilo, sed ekde 2011 ankaŭ unuopaj urboj el la tuta mondo kiel honoraj gastoj havas sian specialan standon. Post Rio de Janeiro, Barcelono, Moskvo kaj Ŝanghajo venis vico por Krakovo kaj Vroclavo.

 El la elsendo 20.03.2015. Legas Gabi

La Politekniko de Opole (la sudokcidenta Pollando) lanĉis unusemajnan kampanjon kontraŭ la krudaĵoj en la pola lingvo elmontrante ligon inter parol­krudaĵoj, subnivelaj laborkontraktoj kaj krudaĵoj en la vivstilo. La ideo de la kampanjo kreiĝis reage je la lingvouzo aŭdebla ne nur en la altlernejo, sed en la urbo­trafikiloj kaj urbospapo. En la Politekniko de Opole la problemon reliefigas kelkcent inform­afiŝoj, en la interretaj paĝoj de la altlernejo estas metita filmeto,  en kiu rolas studentoj mem. Ĉiuj materialoj sen dikata patoso atentigas pri la valoro de la persona parolkulturo, kiu spegulas personan kulturon de la lingvouz­antoj.  Kiel ĉe-okaze memorigis lingvisto, profesoro Jerzy Bralczyk >nia parolo spegulas nian pensadon, nian rezonadon, eĉ pli – nia parolo influas nian pensadon,  nian rezonadon<.

El la elsendo 17.03.2015. Legas Milada

La diskriminacio kaj maltoleremo rilate kristanojn en Eŭropo estis debattemo de la Parlamenta Asembleo de la Konsilio de Eŭropo. En la prezentita rezolucio estis konstatite, ke en la lastaj jaroj aperis pluraj aktoj de malamikeco, perforto kaj vandalismo kontraŭ kristanojn en Eŭropo kaj kontraŭ iliajn kultolokojn. Tiu aktoj ofte estis subtaksataj kaj prisilentataj de la landaj amaskomunikiloj. La raporto avertis pri la eblo diskriminacii kristanojn en laborlokoj kaj ankaŭ alvokis la membroŝtatojn trovi rilatajn solvojn por antaŭ­malhelpi la netoleremon kaj por  respekti la konscienc­liberecon de kristanoj. La Parlamenta Asembleo alvokis la amaskomunikilojn rezigni pri la aplikado de negativaj stereotipoj kaj ĉiaj antaŭjuĝoj rilate la kristanojn. La akceptita rezolucio vortumas ankaŭ la neceson garantii al la gepatroj la rajton ne nur eduki, sed ankaŭ instrui la infanojn konforme al siaj religiaj aŭ filozofiaj konvinkoj kaj pri alirebligo al kristanoj de plena partopreno en la publika vivo. Laŭ unu el la ideo­donintoj de la rezolucio Leo van Doesburg – decida plimulto de la parlamentaj kluboj samopiniis pri la kreskanta maltoleremo rilate kristanojn, kiu iliarilate estas aparte rafinita. La Parlamenta Asembleo de la Konsilio de Eŭropo akceptis la rezolucion per 67 voĉoj. 2 deputitoj kontraŭis ĝin kaj 15 sindetenis.

  El la elsendo 17.03.2015. Legas Tomek

Daŭras Monda Semajno de la Cerbo, kies celo estas popularigi konojn pri cerbo kaj nervo­sistemo kaj pri ĝia funkciado. Iniciatita en Usono en Pollando ĝi okazas de dek kelkaj jaroj. Porokazaj prelegoj kaj prezentoj okazas en Varsovio, Katowice, Lodzo, Szczecin, Krakovo, Gdansko-Gdynia-Sopot, Vroclavo, Lublino kaj Poznano.

La interesiĝo pri la Semajno estas tre granda kaj de kelka tempo elektitajn prelegojn oni prezentas en la Interreto. La filio de la Pola Sciencakademio en Poznano pretigis 9 prelegojn, kiujn rekte povas partopreni kelkcent personoj.  Ili poste estos konsult­eblaj ankaŭ pere de la reta paĝaro de la poznana filio de la Pola Sciencakademio. Preleganoj estis elektitaj laŭ la vidpunkto de la plej interesaj kaj aktualaj cerbo­esploroj. La prelegoj proksimigas la influon de la medio je la cerbo­funkciado kaj ankaŭ tion, kiel eviti minacojn flanke de pesticidoj kaj malbon­efikaj substancoj. La interes­iĝantoj ricevas krome ampleksajn informojn pri cerbo­malsanoj, kiel Alzhimer-malsano kaj pri iliaj kurac­metodoj, pri simuliloj kaj nano­teknologioj, kiuj haltigas iujn malsano­simptomojn, helpas ilin malkovri kaj kuraci. Prelegantoj konsideras ankaŭ laŭ la scienca vidpunkto la problemon de juneco. Pri vizaĝ- kaj korpo­ŝmiraĵoj, fizikaj ekzercoj disponas ĉiu homo, sciencistoj aliflanke serĉas genon de juneco kaj jam deklaras certajn sukcesojn tiukampe.

El la elsendo 17.03.2015. Legas Milada

Inter 205 taskoj, apogitaj de la Socia Komitato por Renovigo de la Antikvaĵoj de Krakovo (la suda Pollando) troviĝas konservistaj laboroj de la altaro de Wit Stwosz en la loka Maria-Baziliko. Por tiu celo estas destinitaj 30 milionoj da zlotoj.

La inaŭgurotaj nunjare laboroj havos kompleksan karakteron kaj daŭros kelkajn jarojn, sed ili devos esti gvidataj tiel, ke en 2016, kiam Krakovo gastigos junularon el la tua mondo la artverko de la nurimberga/krakova majstro ne estu malmuntita aŭ kovrita. En la unua etapo estas plania konkurso adresita al la konservistaj firmaoj el la lando kaj el eksterlando. La konkursfino kaj komenco de la konservistaj laboroj estas planita por la tria jarkvarono de 2015.

Se temas pri la aliaj konservistaj laboroj en la nuna jaro komenciĝos i.a. konservistaj laboroj en la kapelo de Reĝino Sofia kun polikromiaĵoj de Władysław Tetmajer, ĉe la portalo de la ĉefenirejo kaj ankaŭ ene de ka sanktejo. En la Reĝa Kastelo finiĝos renovigo de la Ŝtelista Bastiono kaj du murfragmentoj. Al konservistaj laboroj estos i.a. subigitaj 4 el 12 originalaj figuroj de apostoloj el la krakova preĝejo de sanktaj Petro kaj Paŭlo. Por la savado de historiaj objektoj el la ŝtatbuĝeto venas ĉiujare ĉirkaŭ unu miliardo da zlotoj.

 El la elsendo 13.03.2015. Legas Tomek

La plej granda pola karitata organizo Caritas-Polska organizis la kvestadon kadre de la kampanjo „La Karesma Almozo”. Ĝi havas ekumenan karakteron, dank’ al la kunlaborantaj de kelkaj jaroj Eleos de la Ortodoksa Eklezio kaj Diakonia de la Evangelia Eklezio. Al la polaj domoj trafos 746 mil ŝparkestoj kun la surskribo „Kredo kaj Mizerikordo”. Ŝparkestoj kun simboloj de Eleos kaj Diakonia celas polajn evangeliajn kaj orotoksajn paroĥojn.  Etaj mondonacoj kolektataj de infanoj kaj junuloj rezignantaj tiuperiode pri dolĉaĵoj kaj aliaj plezuroj estas destinataj kiel helpo por homoj malsanaj kaj grizaĝaj. La porokazan ŝparkeston povas ricevi ĉiu, sed la kampanjo estas popularig­ata pere de la lernejaj Caritas Rondoj, entute ĉirkaŭ 4900 en Pollando,  kaj pere de 5 mil paroĥaj Caritas-Kolektivoj. Tiel la juna generacio de poloj ricevas edukon en la spirito de impresiĝemo rilate personojn altaĝajn kaj malsanajn. Aktualig­ataj informoj pri kampanjo dum la karesma periodo estas sekveblaj en la speciala interreta paĝo de Caritas-Polska.

El la elsendo 10.03.2015. Legas Milada

Lunde en la urbo Kielce (en la suda parto de la centra Pollando) komenciĝis la 23-a Semajno de la Lingvo­kulturo. Ĝi estas dediĉita al la parol­kulturo de la pola lingvo, kadre de kiu okazas prelegoj de lingvistoj, konkursoj, ekspozicioj kaj labor­renkontoj por antaŭ­lernejanoj, lernantoj kaj plenkreskuloj. La ideo de la entrepreno estas veki intereson ĉefe de infanoj kaj gejunuloj, sed ankaŭ de plenkreskuloj pri la korekta pola lingvo. Tasko ambicia konsiderante, ke oni notas malkreskon de la parolkulturo en interhomaj rilatoj kaj ankaŭ en amaskomunikiloj. Krome oni notas malkreskon de la kapablo interparoli pro la amasa uzo de elektronikaj komunikiloj.

La gvidmotivo de la Semajno en Kielce estas parolarto, kiel la parolokapablo esprimi sin en en situacioj ĉiutagaj, lernejaj kaj profesiaj. La rekta inspiro estas la nova formulo de la parola abiturienta ekzameno pri la pola lingvo. La ekzamenato ne plu prezentos eldiron pri temo pli frue konata, sed baze de lotumita temo devos spontane prilabori pravigan eksplikon.

El la elsendo 10.03.2015. Legas Milada